.
Ο Ανδρέας Γ. Παπανδρέου (5 Φεβρουαρίου 1919 - 23 Ιουνίου 1996) ήταν έλληνας πολιτικός, πρόεδρος και ιδρυτής του ΠΑΚ και αργότερα του ΠΑΣΟΚ, του οποίου η ιδρυτική διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη συμπυκνώνεται στο τρίπτυχο "Εθνική Ανεξαρτησία - Λαϊκή Κυριαρχία - Κοινωνική Απελευθέρωση". Διατέλεσε πρωθυπουργός τις περιόδους 1981-1989 και 1993-1996. Ήταν γιος του επίσης πρώην πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, ο οποίος ήταν γνωστός και ως "Γέρος της Δημοκρατίας". Μητέρα του ήταν η Σοφία Μινέικο.
Η ακαδημαϊκή και πολιτική του δράση ως τη Μεταπολίτευση
Γεννήθηκε στην Χίο όταν ο πατέρας του υπηρετούσε εκεί ως Νομάρχης, αλλά ο Ανδρέας Παπανδρέου κρατούσε στενούς δεσμούς με την Αχαΐα και το Καλέτζι, το χωριό του πατέρα του, ο οποίος εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής Αχαΐας. Άρχισε να σπουδάζει στη Νομική Σχολή του Πανεπριστημίου Αθηνών, αλλά το 1941, μετά τη σύλληψή του από το καθεστώς Μεταξά, αναχώρησε για τις ΗΠΑ όπου συνέχισε τις σπουδές του. Το 1943 έγινε υφηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, το 1947 επίκουρος και στη συνέχεια τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, του UCLA της Καλιφόρνια και άλλων Πανεπιστημίων. Παντρεύτηκε διαδοχικά με την Χριστίνα Ρασιά, την Μαργαρίτα Τσαντ (με την οποία απέκτησε 4 παιδιά, τον Γιώργο, τη Σοφία, τον Νίκο και τον Ανδρίκο) και τη Δήμητρα Λιάνη.
Επέστρεψε οικογενειακώς στην Ελλάδα το 1961, έπειτα από πρόταση του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή να αναλάβει τη θέση του επικεφαλής του νεοσύστατου Κέντρου Οικονομικών Ερευνών και να εργασθεί ως σύμβουλος στην Τράπεζα της Ελλάδος.
Εκλέχτηκε βουλευτής για πρώτη φορά το 1964, με την Ένωση Κέντρου. Μετείχε στην κυβέρνηση του πατέρα του Γεωργίου Παπανδρέου, αρχικά ως Υπουργός Προεδρίας και λίγο αργότερα ως Αναπληρωτής Υπουργός Συντονισμού. Παραιτήθηκε λίγο αργότερα μετά από πολλές πιέσεις άλλων τάσεων μέσα στο κόμμα και συσπείρωσε γύρω του τη λεγόμενη κεντροαριστερή πτέρυγα της 'Ένωσης Κέντρου'. Στις 25 Απριλίου του 1965 γίνεται ξανά αναπληρωτής Υπουργός συντονισμού ενώ ένα μήνα αργότερα κατηγορήθηκε ως εμπνευστής και αρχηγός στη υπόθεση "ΑΣΠΙΔΑ".
Στο Πραξικόπημα της 21 Απριλίου του 1967, ο Ανδρέας Παπανδρέου συλλαμβάνεται και αφήνεται ελέυθερος μετά από πιέσεις της διεθνούς κοινής γνώμης τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου. Στις 16 Ιανουαρίου του 1968 φεύγει από την χώρα και ίδρυει το Πανελλήνιο Αντιστασιακό Κίνημα (ΠΑΚ), στο οποίο συσπειρώνονται πολλά από τα σημερινά γνωστά στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Έδρα του ΠΑΚ ήταν αρχικά η πρωτεύουσα της Σουηδίας, Στοκχόλμη.
Η Ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος
Ο Ανδρέας Παπανδρέου αντιμετώπισε αρχικά με πολύ δυσπιστία τη Μεταπολίτευση της 24ης Ιουλίου 1974 και είναι χαρακτηριστικό ότι έλαβε την απόφαση να επιστρέψει στην Ελλάδα μόλις στα μέσα Αυγούστου. Αμέσως όμως δραστηριοποιήθηκε με αποτέλεσμα μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες να είναι σε θέση να παρουσιάσει έναν εντελώς νέο πολιτικό φορέα. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974, σε μία από τις αίθουσες του ξενοδοχείου "Kίνγκ Πάλας", ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος με την γνωστή "Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη" όπως έχει επικρατήσει να λέγεται απο τότε. Η επιμέλεια της διακήρυξης είχε ανατεθεί από τον ίδιο τον Παπανδρέου στα ηγετικά στελέχη του Π.Α.Κ. Ιωάννη Ζαφειρόπουλο, σημερινό βουλευτή Ν.Ηλείας, στον καθηγητή πανεπιστημίου Μανώλη Παπαθωμόπουλο και στον Δαμιανό Βασιλιάδη, ενώ ένα μεγάλο μέρος της διακήρυξης γράφτηκε από τον Κώστα Σημίτη. Η 3η Σεπτέμβρη σημάδεψε την πολιτική ιστορία της χώρας. Παρόντες στην ανακοίνωση της διακήρυξης ήταν στελέχη του ΠΑΚ, αγωνιστές διωχθέντες από τη χούντα, νεολαίοι από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και νεολαίοι της Γενιάς του 1-1-4. Στήν διακήρυξη αναγράφονταν οι λόγοι ίδρυσης και οι βασικές θέσεις του κινήματος.
1981 η ώρα της "Αλλαγής"
Το 1981 ήταν η χρονιά που ο Ανδρέας Παπανδρέου κερδίζει της εκλογές από τον Γ. Ράλλη και γίνεται για πρώτη φορά πρωθυπουργός της χώρας με ποσοστό 48%. Με συνθήματα όπως "Εδω και τώρα αλλαγή" και "Η Ελλάδα στους Έλληνες" άλλάξε το μέχρι τότε πολιτικό σκηνικό και έφερε για πρώτη φορά στην χώρα σοσιαλιστική κυβέρνηση. Η επικοινωνία και η επαφή του με τα λαϊκά στρώματα ήταν άμεση για αυτό και ο λαός τον προσφωνούσε με το μικρό του όνομα "Ανδρέα".
Το σκάνδαλο Κοσκωτά
Το 1988, ξεσπά το οικονομικό σκάνδαλο Κοσκωτά στο οποίο εμφανίζεται ότι ενεπλάκησαν στελέχη της τότε κυβέρνησης, αλλά και ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ακολουθεί περίοδος μεγάλης πολιτικής έντασης. Την ίδια χρονιά ο Ανδρέας Παπανδρέου οδηγείται εσπευσμένα στο Νοσοκομείο Χέρφιλντ του Λονδίνου και υποβάλλεται σε σοβαρή εγχείρηση καρδιάς απο τον διάσημο Αιγύπτιο καρδοχειρούργο Γιακούμπ. Τα γεγονότα αυτά οδηγούν στην πτώση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ κατά τις εκλογές του Ιουνίου του 1989.
Την περίοδο της συγκυβέρνησης Τζανή Τζαννετάκη οι βουλευτές της Ν.Δ. και του Συνασπισμού παραπέμπουν τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο το οποίο τον αθωώνει με ψήφους 7 προς 6 για τις κατηγορίες περί εμπλοκής του στο σκάνδαλο Κοσκωτά, αλλά και για υποκλοπές τηλεφωνικών συνδιαλέξεων από την ΕΥΠ (ΚΥΠ). Η δίκη για το σκάνδαλο Κοσκωτά άρχισε στις 16 Μαρτίου 1991, στην οποία δεν παρέστη ο ίδιος, καταγγέλλοντάς την ως μεθόδευση των πολιτικών του αντιπάλων και σκευωρία εις βάρος του και εις βάρος του ΠΑΣΟΚ. Στη δίκη αυτή καταδικάστηκαν ο Δημήτρης Τσοβόλας και ο Γιώργος Πέτσος, ενώ ο συγκατηγορούμενός τους Μένιος Κουτσόγιωργας απεβίωσε κατά τη διάρκεια της δίκης.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ανέλαβε το μερίδιο της πολιτικής του ευθύνης όχι μόνο διότι στην περίοδο που δραστηριοποιήθηκε ο Γ. Κοσκωτάς ήταν πρωθυπουργός,αλλά και διότι η κυβέρνησή του δεν κατόρθωσε να εμποδίσει την οικονομική αναρρίχηση ενός ανθρώπου χωρίς επιφάνεια που αποδείχθηκε εκ των υστέρων απατεώνας. Αρνήθηκε όμως την οποιαδήποτε σχέση με την ποινική πλευρά της υπόθεσης.
Η επιστροφή στην εξουσία και ο θάνατος
Το 1993 ο Ανδρέας Παπανδρέου, απαλλαγμένος πλέον από τις κατηγορίες, επιστρέφει στην εξουσία με άνετη πλειοψηφία. Όμως η περιπέτεια του σκανδάλου Κοσκωτά και η πολιτική ένταση των περασμένων χρόνων έχουν επιβαρύνει πλέον σοβαρά την υγεία του και τον Νοέμβριο του 1995 εισάγεται εσπευσμένα στο Ωνάσειο καρδιοχειρουργικό κέντρο με σοβαρά προβλήματα υγείας. Οι πιέσεις που ασκούνται τον αναγκάζουν έπειτα από να υπογράψει τον Ιανουάριο του 1996 την παραίτησή του αναφέροντας ότι τα προβλήματα της χώρας δεν μπορούν να περιμένουν.
Στις 23 Ιουνίου 1996 ο Ανδρέας Παπανδρέου πεθαίνει μετά από οξύ ισχαιμικό επεισόδιο στο σπίτι του στην Εκάλη. Κηδεύεται στις 26 Ιουνίου 1996 με τιμές αρχηγού κράτους και μέσα σε πλήθος κόσμου.
Εσωτερική πολιτική
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ανήκε στον τύπο των χαρισματικών ηγετών που έχουν την ικανότητα να διαγιγνώσκουν τις ζωτικότερες επιθυμίες της κοινής γνώμης και να τις εκφράζουν, χωρίς απαραίτητα να τις υλοποιούν. Το σύνθημα της "αλλαγής" συσπείρωσε γύρω από τον ίδιο και το κίνημά του ένα ευρύτατο φάσμα πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων που δεν εμφορούνταν πάντοτε από κοινές πεποιθήσεις. Θέτοντας ως βασικό άξονα της πολιτικής του το τρίπτυχο "Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία και Κοινωνική Απελευθέρωση" επιχείρησε στην εσωτερική πολιτική τομές οι οποίες, παρόλη τη ρητορική με τις οποίες τις επένδυε, δεν θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν σοσιαλιστικές. Εργάστηκε για την εθνική συμφιλίωση, αναγνώρισε οριστικά την Εθνική Αντίσταση και τα δικαιώματα των αγωνιστών της στον αγώνα κατά των κατακτητών, κατήργησε τις γιορτές μίσους, τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, τους φακέλους της ντροπής. Σκοπός αυτής της απόφασης ήταν εν μέρει και ο επαναπατρισμός πολλών Ελλήνων πολιτικών προσφύγων από την Εποχή του Εμφυλίου. Πίστευε στην ισότητα των 2 φύλων και έδωσε πολλά προνόμια στις γυναίκες, ενώ σε αυτόν οφείλεται και η σημερινή μορφή οργάνωσης των κομμάτων.
Οικονομία
Κατα την πρώτη περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από τον Ανδρέα Παπανδρέου οι κρατικοί μηχανισμοί διογκώθηκαν και η ιδιωτική πρωτοβουλία καταπνίχθηκε με τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος, μια διαδικασία που είχε μάλλον ήδη ενεργοποιηθεί εν μέρει απο προηγούμενες κυβερνήσεις αλλά ποτέ σε τέτοιο βαθμό . Μέσα στο κοινωνικό κόστος περιλαμβάνεται ο υψηλός πληθωρισμός, που όμως δεν ξεπέρασε τα επίπεδα του 1980-1981 που είχε τιναχτεί στα ύψη λόγω της δεύτερης πετρελαϊκής κρίσης. Επίσης η χώρα είχε προβλήματα στο ισοζύγιο πληρωμών με συνακόλουθες διαδοχικές υποτιμήσεις της δραχμής, που όμως δεν ήταν άμοιρα της ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Το χαρακτηριστικότερο όμως αποτέλεσμα της περιόδου ήταν στον ρυθμό αυξησης του ελληνικου εισοδηματος. Έτσι ενώ απο το τέλος του εμφυλίου και μετά η Ελλάδα συνέκλινε ταχύτατα με τις ανεπτυγμένες χωρες της Δυσης, με ετήσια ανάπτυξη απο 5 εως 7%, η διακυβέρνηση Παπανδρέου επιβράδυνε δραματικά την ανάπτυξη της χώρας, όχι μόνο ανακόπτοντας την συγκλιση αλλά φέρνοντας μια πραγματική απόκλιση. Στα γραφήματα δεξιά, υπάρχει μια ενδεικτική συγκριση της ανάπτυξης στην Ελλάδα συγκρίνοντας με άλλες χώρες, με έτη βάσης το 1950 και 1980. Όπως ειναι φτιαγμένα τα γραφήματα όταν η καμπύλη μιας χωρας είναι υψηλότερη απο μιας άλλης πλουσιότερης, εχουμε σύγκλιση αλλιως απόκλιση.
Βλέπει κανεις οτι το απο το 1965 περίπου η Ελλάδα ξεπερνάει ακόμα και την Γερμανία σε ταχύτητα ανόδου. Αντίθετα με την άνοδο του Α. Παπανδρέου στην εξουσία η Ελλάδα μένει τελευταία, πίσω και απο τις αρκετά πιο πλούσιες ΗΠΑ. Η κατασταση βελτιώνεται λίγο το 1989 που πέφτει η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και ακόμα περισσότερο το 95-96 πού ο Α.Π. αποσύρθηκε απο την πολιτική. Ακόμα και τότε όμως οι ρυθμοί ανόδου δεν συγκρίνονται με την προ Παπανδρέου εποχή.
Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι όλη αυτή η αποτυχία παρά το γεγονός οτι η κυβέρνηση Παπανδρέου ξόδεψε περισσότερο δημόσιο χρήμα απο κάθε αλλη στην ελληνική ιστορία . Χαρακτηριστικό ειναι οτι το χρέος της χώρας ανέβηκε απο 21% του ΑΕΠ το 1980 σε 80% του ΑΕΠ το 1990[εκκρεμεί παραπομπή]. Ιστορική έχει μείνει η φράση του προεκλογικά το 1985 στον Υπουργό Οικονομικών Δημήτρη Τσοβόλα "Τσοβόλα δώστα όλα", που συνοψίζει την οικονομική πολιτική της εποχής: υψηλές δημόσιες δαπάνες και για πολλούς αλόγιστες αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις, που όμως τη δεύτερη τετραετία αναγκάστηκε να περιορίσει δραστικά με πρόγραμμα λιτότητας που εφάρμοσε για ένα διάστημα ο κατοπινός Υπουργός Οικονομικών Γεράσιμος Αρσένης.
Δήμητρα Λιάνη, Ανδρέας Παπανδρέου, επέτειος της Αποκατάστασης της Δημοκρατίας στην Ελλάδα (1994)
Διεθνής Παρουσία - Πολιτικές Πρωτοβουλίες
για αντιευρωπαϊκή και αντιαμερικανική στάση και ότι με συνθήματα που χρησιμοποίησε το 1981 ("έξω απο το ΝΑΤΟ","έξω απο την ΕΟΚ") είχε στόχο να ανακόψει την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας και να την θέσει στο περιθώριο. Στην πραγματικότητα ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν ήταν αντιευρωπαίος αλλά πολύ "σκληρός διπραγματευτής", θεωρούσε ότι η Ελλάδα δεν είχε λόγο παρουσίας στην Ευρώπη και το ΝΑΤΟ και η οποία θα ήταν επιζήμια για το εθνικό συμφέρον αν δεν συμετείχε "ισότιμα" με τα άλλα κράτη-μέλη. Για τον λόγο αυτό λίγους μήνες μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας πήρε μια σημαντική πρωτοβουλία. Κατέθεσε μνημόνιο στην ΕΟΚ με το οποίο ουσιαστικά ζήτησε και πέτυχε την επαναδιαπραγμάτευση των όρων ένταξης της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Κατ' άλλους η "αντιαμερικανική" και "αντιευρωπαϊκή" του πολιτική ήταν καθαρά για εσωτερική κατανάλωση. Στην οκταετία της διακυβέρνησής του η Ελλάδα ούτε από την ΕΟΚ ούτε από το ΝΑΤΟ αποχώρησε και η σύμβαση με την αμερικανική κυβέρνηση για τις αμερικανικές βάσεις ανανεώθηκε χωρίς ουσιαστικές τροποποιήσεις. Την ίδια περίοδο η ελληνική κυβέρνηση ουδέποτε αρνήθηκε ούτε την παροχή οικονομικής βοήθειας από την ΕΟΚ ούτε την παροχή στρατιωτικής βοήθειας από τις ΗΠΑ.
Τον Μάρτιο του 1985 με πρόταση του, το Ευρωπαϊκό Σύμβούλιο καθιέρωσε τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ), που έδωσαν την δυνατότητα στις χώρες της Νοτίου Ευρώπης και της Μεσογείου να επιταχύνουν την ανάπτυξη τους σε σύγκριση με τις χώρες της Βορείου Ευρώπης. Ήταν ιδιαίτερα ενεργητικός και δραστήριος πολιτικός,δεν παρακολουθούσε απλά το διεθνές πολιτικό σκηνικό αλλά συμμετείχε ενεργά σε αυτό δημιουργώντας κινήσεις και παίρνοντας πρωτοβουλίες για την επίλυση διαφόρων διεθνών προβλημάτων. Χαρακτηριστική του πρωτοβουλία ήταν το 1985 και η επιτυχημένη διαιτησία της χώρας μας κατά την οποία βρέθηκε συμβιβαστική λύση στις εδαφικές διενέξεις Γαλλίας και Λιβύης στο Τσαντ μετά από συνάντηση στην Κρήτη των Παπανδρέου, Μιτεράν, Καντάφι γνωστή ως «Συμφωνία της Ελούντας».
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ένας εκ των 6 ηγετών των Τεσσάρων Ηπείρων (Ευρώπη ,Αφρική , Ασία, Αμερική) οι οποίοι πήραν την πρωτοβουλία κίνησης υπέρ της παγκόσμιας ειρήνης και αφοπλισμού των υπερδυνάμεων.Μαζί με τον Ανδρέα Παπανδρέου στην κίνηση των 6 συμμετείχαν ο Σουηδός Πρόεδρος Ούλαφ Πάλμε, η Ινδή Πρωθυπουργός Ίντιρα Γκάντι , ο Πρόεδρος της Αργεντινής Ραούλ Αλφονσίν, ο Πρόεδρος του Μεξικού Μιγκέλ Ντελαμαντριτ και ο Πρόεδρος της Τανζανίας Τζούλιους Νιερέρε. Δύο από τους παραπάνω ειρηνιστές ηγέτες, ο Ούλαφ Πάλμε και η Ίντιρα Γκάντι δολοφονήθηκαν κάτω από παράξενες συνθήκες. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε άριστες σχέσεις με πολλούς Ευρωπαίους ηγέτες,ο Φρανσουά Μιτεράν,ο Ούλαφ Πάλμε,και ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς ήταν μερικοί απο αυτούς.
Άριστες σχέσεις όμως είχε και με τον αραβικό κόσμο, ήταν υπέρ ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους και διατηρούσε στενή φιλία με τον ηγέτη των παλαιστινίων Γιασέρ Αραφάτ και τον ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι.Το Σεπτέμβριο του 1982,μετά την εισβολή των Ισραηλινών στο Λίβανο ,απ΄όπου εκδίωξαν τις δυνάμεις της PLO, o Παλαιστίνιος ηγέτης επισκεύθηκε την Αθήνα,ευχαριστώντας την Ελλάδα για την στάση της έναντι των Ισραηλινών.Ένα χρόνο αργότερα , το Δεκέμβριο του 1983, η κυβέρνηση Παπανδρέου συνέβαλε αποτελεσματικά στην επιχείρηση μεταφοράς Παλαιστινίων αγωνιστών από την Τρίπολη της Λιβύης και την Τυνησία,με οχηματαγωγά που μίσθωσαν Έλληνες εφοπλιστές και με την βοήθεια του ΟΗΕ και της Γαλλικής κυβέρνησης. Για αυτές τις "ιδιαίτερα φιλικές" του σχέσεις ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε κατηγορηθεί απο Αμερικανικούς κύκλους για υπόθαλψη της διεθνούς τρομοκρατίας.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ίδρυμα Ανδρέα Γ. Παπανδρέου
Αφιέρωμα ΕΡΤ στον Ανδρέα Γ. Παπανδρέου
ιστοσελίδα ΠΑΣΟΚ
elections.gr
Προηγούμενος: Γεώργιος Ράλλης
Πρωθυπουργός της Ελλάδας 21 Οκτωβρίου 1981–2 Ιουλίου 1989
Επόμενος: Τζανής Τζαννετάκης
Προηγούμενος: Κωνσταντίνος Μητσοτάκης
Πρωθυπουργός της Ελλάδας 13 Οκτωβρίου 1993–22 Ιανουαρίου 1996
Επόμενος: Κώστας Σημίτης
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
