Ο Τάκης (Παναγιώτης) Μάρθας (1905-1965) ήταν Έλληνας αρχιτέκτονας και ζωγράφος
Βιογραφία
Γεννήθηκε στο Λαύριο. Η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν από την Κέα. Στην Αθήνα τελείωσε το Βαρβάκειο και σπούδασε αρχιτεκτονική στο Ε.Μ.Π. Στα χρόνια των σπουδών του (1924-1929) δίδαξε σχέδιο στη Βιοτεχνική Σχολή Αθηνών και στα 1930 εντάχθηκε στο ακαδημαϊκό προσωπικό της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Ε.Μ.Π. ως επιμελητής στην έδρα Παραστατικής-Προβολικής Γεωμετρίας και Προοπτικής Σκιαγραφίας όπου αργότερα (1945) δίδαξε και Αρχιτεκτονικό Σχέδιο με την ιδιότητα του εντεταλμένου Καθηγητή. Το 1960 εκλέχθηκε Καθηγητής Ελεύθερου Σχεδίου στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Ε.Μ.Π. μέχρι το θάνατό του. Δίδαξε επίσης στη Σχολή Ευελπίδων και συνεργάσθηκε ως αρχιτέκτονας με το Υπουργείο Υγιεινής (1937-1939).
Η Αρχιτεκτονική
Επί πολλά χρόνια, μέχρι το 1960, διατηρούσε φροντιστήριο για του υποψήφιους και τελειόφοιτους της αρχιτεκτονικής στο ατελιέ του, της οδού Σολωμού στην Αθήνα.
Ως ελεύθερος επαγγελματίας ασχολήθηκε με τη μελέτη και επίβλεψη χαρακτηριστικών έργων της «μοντέρνας αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου» στην Αθήνα (Πολυκατοικία Μετσόβου 25) καθώς και βραβευμένων αρχιτεκτονικών μνημείων όπως το Μνημείο Πεσόντων Πειραιέων και το Μνημείο Πεσόντων Αεροπόρων Σέδες στη Θεσσαλονίκη.
Στα 1956-1958 διετέλεσε Πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων και εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) στο Παρίσι.
Από το γάμο του με τη Λουκία – κόρη του συμβολαιογράφου Ιωαννίνων Αναστάσιου Αλιέως - απέκτησε ένα γιό, τον επίσης αρχιτέκτονα Κώστα Μάρθα, που έφυγε νεώτατος από τη ζωή.
Η Ζωγραφική
Ο Μάρθας άρχισε να ζωγραφίζει από τα μαθητικά του χρόνια. Τα πρώτα έργα του –ακουαρέλες και σχέδια με μολύβι και σινική- έχουν για θέμα τους το παράλιο τοπίο, το λιμάνι, διάφορες νεκρές φύσεις με ψάρια, βάρκες, ναούς και σπίτια. Τα υπογράφει ως «Παν. Μάρθας».
Στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. διδάχθηκε ζωγραφική και πλαστική με καθηγητές το Νικόλαο Ασπρογέρακα και το Μιχάλη Τόμπρο. Εμφανίσθηκε για πρώτη φορά σαν ζωγράφος στη Β΄ Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση του 1939 και έκτοτε εξακολουθεί να συμμετέχει σε όλες τις Πανελλήνιες μέχρι το 1965.
Με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου επιστρατεύεται και στην περίοδο της γερμανικής κατοχής προσχωρεί στην αντίσταση όπου με το όνομα «Παναγιώτης» δημιουργεί μια σειρά ζωγραφικών και χαρακτικών έργων με θέμα τη σκλαβιά, την πείνα, τις εκτελέσεις. Εικόνες από αυτά τα «Κατοχικά» του Μάρθα χρησιμοποιήθηκαν για να συνοδεύσουν συνθήματα που κυκλοφορούσαν μυστικά μέσα στην κατοχή.
Ύστερα από το 1950 προσχωρεί στην «αφαίρεση» και επιβάλλεται στην ελληνική καλλιτεχνική πρωτοπορία λόγω της τολμηρής –σχεδόν ακραίας για την εποχή – επιλογής και χρήσης των υλικών, των ζωγραφικών επιφανειών και του τρόπου σχεδιαστικής έκφρασης.
Στα 1955 πραγματοποιεί την πρώτη ατομική έκθεσή του στην αίθουσα ΑΔΕΛ και ακολουθούν οι εκθέσεις στη γκαλλερί «Ζυγός» (1958), στη γκαλερί «Creuze» στο Παρίσι (1960) και στο «Χίλτον» των Αθηνών (1963).
Συμμετέχει στην Έκθεση Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης – Στοκχόλμη 1947, στην έκθεση νέων – Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών 1948, στην Έκθεση Σύγχρονης; Τέχνης – γκαλλερί «Κούρος» 1958, στην έκθεση με ναυτικά θέματα – Γκαλερί Σαρλά, Αθήνα 1959, στην έκθεση με πλαστικά χρώματα – Γκαλερί Σαρλά, Αθήνα 1959, στην έκθεση «Σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική» – Αμερικανική Αίθουσα Εκθέσεων, Αθήνα 1959, στην Έκθεση Νεοελληνικής Τέχνης - Smithsonian Institution, Ουάσινγκτον 1959, στην Έκθεση Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης - γκαλλερί «Creuze» 1959, στην έκθεση του Salon de l’Art Libre, Παρίσι 1959, στην ομαδική έκθεση της γκαλλερί «Νέες Μορφές» 1961, στη Διεθνή Έκθεση του Garnegie Institute – Πίττσμπουργκ 1961, στη Διεθνή Έκθεση Σχεδίου – American Federation of Arts, Νέα Υόρκη 1961, στη VI Biennale του Σάο Πάολο 1962, στην έκθεση «Σύγχρονοι Έλληνες Καλλιτέχνες» - Bezalel National Museum, Ιερουσαλήμ 1962, στην Έκθεση Ελλήνων Καλλιτεχνών, Μόσχα 1963, στην 1η Πλωτή Έκθεση Σύγχρονων Ελλήνων Ζωγράφων – κρουαζιερόπλοιο «Αγαμέμνων» (Dorian Cruises) 1964, στην έκθεση «Σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική» - Palais des Beaux-Arts, Βρυξέλλες 1964, στην περιοδεύουσα στο Ισραήλ έκθεση των συνεργατών της γκαλλερί «Νέες Μορφές» 1965 καθώς επίσης και σε ομαδικές εκθέσεις στο Βουκουρέστι (1962), στην Αμβέρσα (1963), στο «Χίλτον» των Αθηνών (1965), στις «Νέες Μορφές» (1965) και στη Qantas Gallery του Λονδίνου (1965).
Ο Μάρθας έγραψε ποιήματα, αρθρογράφησε και έδωσε πλήθος συνεντεύξεων στον τύπο και στο ραδιόφωνο.
To 1959 του απονεμήθηκε το «Δίπλωμα Τιμής» της L’Art Libre Confédération Française (Paris).
Πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 9 Ιουλίου 1965
Η αναδρομική του 1983
Από τις αρχές της χρονιάς αυτής, ομάδα ζωγράφων με την επιμέλεια του ποιητή και τεχνοκρίτη Ευάγγελου Ανδρέου ξεκίνησε πολυετή εργασία καταγραφής εργοβιογραφικών μαρτυριών, μεθοδικής απογραφής, διεξοδικής χρονολογικής τακτοποίησης και αισθητικής/ιστορικής αποτίμησης του συνολικού ζωγραφικού έργου του Μάρθα, στο σπίτι του καλλιτέχνη στον Άλιμο(1). Στην ενίσχυση της εργασίας αυτής συνέβαλαν οι καθηγητές του Ε.Μ.Π. Δ.Ζήβας, Α.Αραβαντινός και Δ. Φιλιππίδης, ο διευθυντής του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών και του Ε.Λ.Ι.Α. Μάνος Χαριτάτος, ο τεχνοκριτικός Τώνης Τσιρμπίνος, ο βουλευτής Γιάννης Κουτσοχέρας και ο δήμαρχος Φαλήρου Δ. Καψάνης.
Η ομάδα εργασίας προχώρησε τότε στην επιλογή εκατόν πενήντα ζωγραφικών έργων, αντιπροσωπευτικών της κάθε ζωγραφικής περιόδου του Μάρθα, από το 1925 μέχρι και το 1965, για την πραγματοποίηση της πρώτης μεγάλης αναδρομικής έκθεσης του καλλιτέχνη(2), που εγκαινιάσθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 1983 στο νέο εκθεσιακό κέντρο της Αθήνας «Αρχιτεκτονική Design Center» με την αιγίδα του δημάρχου Αθηναίων Δημήτρη Μπέη και την παράσταση «Τιμητικής Επιτροπής» 30 προσωπικοτήτων από την Ελλάδα, την Ιταλία, την Αυστρία και τη Γαλλία. Ανάμεσα στα μέλη της ήταν οι Γενικοί Γραμματείς των Υπουργείων Πολιτισμού και Χωροταξίας Κωνσταντίνος Αλαβάνος και Γιάννης Καλαντίδης, οι Πρυτάνεις του Πανεπιστημίου Αθηνών και της ΑΣΚΤ Μιχαήλ Σταθόπουλος και Δημήτρης Μυταράς, ο Δήμαρχος Αμαρουσίου Χρήστος Βλάχος, η βουλευτής Επικρατείας Λίλα Χριστοφορίδου-Βερυβάκη, ο συγγραφέας Στρατής Δούκας, ο πρόεδρος της Accademia Internazionale La Sponda, Benito Corradini(3), ο καθηγητής της Accademia di Belle Arti a Roma, Sandro Trotti(4) και οι τεχνοκρίτες Luigi Tallarico(5) (Ρώμη) και Günther Schatzdorfer(6) (Σάλτσμπουργκ).
Άλλες μεταθανάτιες εκθέσεις
Αίθουσα «Κένεντυ», Ελληνοαμερικανική Ένωση-1970
Offenent Tür Hamburg, 1971
Πνευματικό Κέντρο Δήμου Φαλήρου, 1983
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, 1984 (Τάκη Μάρθα «Αντίσταση», χαρακτικά)
Γκαλλερί «Ικτίνος», Αθήνα 1984
Αίθουσα «Μιχαήλα Αβέρωφ»-Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών 1986 («Κατά Μάρθαν Εσταυρωμένοι»)
Αίθουσα Εκθέσεων Δήμου Λαυρεωτικής, 1987
Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης-1990
Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων-1991
Δημοτική Πινακοθήκη Πάτρας-1992
Ευρωπαϊκό Κέντρο Τέχνης (EUARCE). Έκθεση Ευρωπαίων Ζωγράφων – Συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Λογοτεχνίας-AICL (συμμετοχή Τάκη Μάρθα). 2004
Βιβλιογραφία
Ευάγγελος Ανδρέου, Τάκης Μάρθας- Αλληγορική επαναφορά των παραστατικών υποθέσεων της τέχνης. Έκδ. Σύλλογος Φοιτητών Νομικής Σχολης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης «Κώστας Βάρναλης», 1984
Evangelos Andreou, The allegoric recall of descriptive hypotheses of art : (the painter Takis Marthas). Ed. Abhe Rao-Shantha International Inc, New York 1996(7)
Άγγελος Προκοπίου, Ιστορία της Τέχνης 1750-1950, τόμ. Γ’ Εκδ. Ατλαντίς, Αθήνα 1968-1969
Παγκόσμιο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Χάρη Πάτση, τόμ. Β΄ 1970 (Μάρθας, Παναγιώτης σ.411)
Εγκυκλοπαιδεία Δομή, τόμ. 10ος 1969-1970 (Μάρθας, Τάκης (Παναγιώτης) σ. 127)
Marthas. Bulletin de la Galerie Raymond Creuze, Paris 1959
G.J. Gros "Carrefour", Paris v.769/10.06.1959
Παναγιώτης Βόσικας, Τάκης Μάρθας. Περ. Η Κέα, τ.339/1984
Τάκης Μάρθας, ένα πρωτοπόρος (Λεύκωμα ζωγραφικής). Πρόλογος, Δημ. Φατούρος - Επιμέλεια Λ.Χρηστάκης. Αθήνα 1971
Τάκης Μάρθας (Εργοβιογραφική μονογραφία). Έκδ. Σύλλογος Αρχιτεκτόνων – Μεταθανάτια έκθεση Τάκη Μάρθα, Αίθουσα Κέννεντυ, *Ελληνοαμερικανική Ένωση, Αθήνα 1970
Πηγές
Εθνική Πινακοθήκη http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?artist_id=4603&sel=352
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης http://search.lib.auth.gr/Author/Home?author=Μάρθας%2C+Τάκης%2C+1905-1965
Ευρωπαϊκό Κέντρο Τέχνης https://euarceblog.wixsite.com/euarce/o-zografos-takis-marthas
-Τάκης Μάρθας (Νεκρολογία). Ενημερωτικό Δελτίο Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος, τ.331/1965
Τάκης Μάρθας (Νεκρολογία). Δελτίο του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, τ. 5-6/1965
Παραπομπές
(1) Η Βραδυνή, 14.08.1983 (Συνεχίζονται με εντατικό ρυθμό οι εργασίες...)
(2)«Σύγχρονη Σκέψη» Αρ. Φύλ. 80, Ιουνιος 1983 (Α. Καστελλιώτης), «Ελευθεροτυπία» 21.7.1983 (Μαρία Μαραγκού), «Μεσημβρινή» 1.8.1983, «Βήμα» 14.8.1983, «Βραδυνή» 14.8.1983, «Βραδυνή» 18.8.1983,
«Ακρόπολις» 19.8.1983, «Κυριακάτικη» (Ελευθεροτυπία) 21.8.1983, «Έθνος» 22.8.1983,«Νέα» 22.8.1983,
Περ. «ΕΝΑ» τ.23, 1.9.1983, «Βραδυνή» 10.9.1983, «Αθηνόραμα» τ.361, 10-16.9.1983, «Μεσημβρινή» 12.9.1983, «Βραδυνή» 14.9.1983, «Ελευθεροτυπία» 4.10.1983 (Βεατρίκη Σπηλιάδη), Περ. «Διάσημο», τ. 1, Δεκέμβριος 1983, «Βήμα» 4.12.1983
(3)La Sponda | Accademia Internazionale
http://www.accademialasponda.com
(4)Sandro Trotti
https://en.wikipedia.org/wiki/Sandro_Trotti
(5)Luigi Tallarico
https://it.wikipedia.org/wiki/Luigi_Tallarico
(6)Günther Schatzdorfer
http://www.salzburg.com/wiki/index.php/Günther_Schatzdorfer
(7)Πανεπιστήμιο Πειραιώς
http://ketlib.lib.unipi.gr/xmlui/handle/ket/847
Εθνική Πινακοθήκη
http://85.72.36.238/catmining/Record/GrNGb10012797
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
