Ο Μανόλης Χατζηδάκης (Ηράκλειο Κρήτης, 1909 - Αθήνα, 1 Μαρτίου 1998) ήταν Έλληνας βυζαντινολόγος με σημαντική συνεισφορά[1] στην μελέτη της Βυζαντινής και της Μεταβυζαντινής ζωγραφικής, ιδιαίτερα της Κρητικής Σχολής, που διετέλεσε διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη[2] (1941 - 1973) και του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου (1960 - 1967, 1974 - 1975).[3]
Βιογραφικά στοιχεία
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης[4] και ήταν γιος του Γεράσιμου Χατζηδάκη. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, του οποίου έγινε και διδάκτωρ το 1942,[5] και συμπλήρωσε τις σπουδές του με υποτροφία του Αντώνη Μπενάκη[6][7] στο Παρίσι και το Βερολίνο λαμβάνοντας δίπλωμα Μουσουλμανικής Τέχνης στη Σχολή του Λούβρου και κλασικής αραβικής γλώσσας στη Σχολή Ζωσών Ανατολικών Γλωσσών.[4][5] Την περίοδο 1934 - 1940 εργάστηκε ως επιμελητής στο Μουσείο Μπενάκη[5] και το 1941 έγινε διευθυντής αυτού, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1973. Παράλληλα από το 1943 εργαζόταν στην Αρχαιολογική Υπηρεσία του Κράτους υπηρετώντας στην 1η εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ως προϊστάμενός της. Το 1961 ανέλαβε επιθεωρητής Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και το 1967 Γενικός Έφορος Αρχαιοτήτων. Το 1960 ανέλαβε την διεύθυνση του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών,[3] απολύθηκε όμως από την θέση του το 1967 με τον ερχομό της Χούντας των Συνταγματαρχών,[7] η οποία του αφαίρεσε και το διαβατήριο. Παράλληλα τέθηκε σε εξάμηνη διαθεσιμότητα και από την Αρχαιολογική Υπηρεσία,[7] παραμένοντας εκτός υπηρεσίας μέχρι το 1970,[8] οπότε και του ανατέθηκε η διενέργεια ειδικών μελετών. Το 1973 ανέλαβε την διεύθυνση της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Αθηνών.[8] Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας επανήλθε στην διεύθυνση του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών για να αποχωρήσει έναν χρόνο αργότερα, το 1975, οπότε και συνταξιοδοτήθηκε.[7]
Υπήρξε μέλος του Αρχαιολογικού Συμβουλίου, από το οποίο παραιτήθηκε το 1977[8] σε ένδειξη διαμαρτυρίας μετά την ψήφιση νομοθετημάτων με τα οποία αλλοιωνόταν η σύνθεση του συμβουλίου και μεταβιβάζονταν οι αρμοδιότητες αυτού στα υπουργεία Οικονομικών και Συντονισμού, γενικός γραμματέας[5] της Διεθνούς Εταιρείας Βυζαντινών Μελετών, γενικός γραμματέας[9] (1960 - 1979) & πρόεδρος της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας,[9] αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας (ΜΙΕΤ),[10] μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου,[5] επίτιμος διδάκτορας των Πανεπιστημίων των Βρυξελλών και της Αθήνας,[11][5] αντεπιστέλλον μέλος των Ακαδημιών Επιστημών Βιέννης και Βελιγραδίου καθώς και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 1980,[12] της οποίας χρημάτισε γενικός γραμματέας επί των πρακτικών (1981 - 1990).[13] Το 1962 ορίστηκε γενικός γραμματέας της εκτελεστικής επιτροπής της μεγάλης έκθεσης που διοργανώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1964 στο Ζάππειο υπο την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης με τίτλο Η Βυζαντινή Τέχνη, Τέχνη Ευρωπαϊκή.[8] Παράλληλα πραγματοποίησε έρευνες στο Άγιο Όρος, στον Πανάγιο Τάφο, στην Ιερά Μονή Σινά, την Ζάκυνθο κ.αλ.[8] Διετέλεσε εκπρόσωπος (1962 - 1967, 1974 - 1977) του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στην τριμελή επιτροπή αναστήλωσης του Παναγίου Τάφου.[8] Το 1953 εστάλη στη Ζάκυνθο αμέσως μετά τον σεισμό, για να περισώσει τα έργα τέχνης που δεν είχαν καταστραφεί καταφέροντας να διασώσει πάνω από 900.[8] Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και στην οργάνωση του Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, έργο που του ανατέθηκε από τα υπουργεία Παιδείας και Εξωτερικών το 1957.[2] Το 1985 διορίστηκε πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής της Εκθέσεως Βυζαντινής Τέχνης[8][9] που έλαβε χώρα στο Παλιό Πανεπιστήμιο στα πλαίσια των εκδηλώσεων για την Αθήνα που ήταν τότε πολιτιστική πρωτεύουσα. Κατά καιρούς δίδαξε στην Σχολή Ξεναγών και στον Μορφωτικό Σύλλογο Αθηναίων.[4] Επίσης, ίδρυσε το Κεντρικο Εργαστήριο Συντηρήσεως συμβάλοντας στην διάσωση εκατοντάδων έργων τέχνης καθώς και το Κέντρο Έρευνας της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης της Ακαδημίας Αθηνών.[6][14] Είχε τιμηθείμε το βραβείο Gottfried von Herder, με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Γεωργίου Α΄ καθώς και με τον Ταξιάρχη του Φοίνικος.[8]
Η συνεισφορά του στην μελέτη της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής ζωγραφικής κρίνεται καθοριστική, ενώ θεωρείται ως ένας από τους αυθεντικότερους μελετητές της Κρητικής Σχολής.[1]
Ο Χριστός Παντοκράτωρ αγιογραφία που επισήμανε ο Χατζηδάκης (Μονή Σινά)
Απεβίωσε στην Αθήνα την 1η Μαρτίου 1998 και ενταφιάστηκε στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.[10] Ήταν παντρεμένος με την Ευγενία Βέη (1920 - 1979), ανιψιά του βυζαντινολόγου Νικολάου Βέη, και είχαν αποκτήσει δύο παιδιά: τον Αλέξη Χατζηδάκη και την Νανώ Χατζηδάκη, καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Συγγραφικό έργο
Είχε πλούσιο συγγραφικό έργο (βιβλία και μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά)και αρθρογραφούσε[15] τακτικά σε εφημερίδες (Το Βήμα, Ελευθερία), κυρίως τεχνοκριτικά άρθρα. Σημαντικά βιβλία:
Μυστράς (Αθήνα, 1956)
Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος και η κρητική ζωγραφική[4]
Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450 - 1830)[11] (2 τόμοι)
Byzantine and early medieval painting (1966)
Εικόνες της Πάτμου[11] (1977)
Ο κρητικός ζωγράφος Θεοφάνης.Οι τοιχογραφίες της Μονής Σταυρονικήτα, (Αγιον Όρος, 1986).
Byzantine and early Medieval painting (1965)
Byzantine museum, 1978
Icônes de Saint-Georges des Grecs et de la collection de l'institut, 1994
The landscape of the god-trodden Mount Sinai, 1994
Όσιος Λουκάς, 1999
Νάξος, 1999
Πάτμος, 1999
Καστοριά, 1999
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Δημοσιεύσεις Χατζηδάκη, από την ιστοσελίδα της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας
Νεκρολογίες για τον Μανόλη Χατζηδάκη, από την ιστοσελίδα της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας
Χατζηδάκης, Μανόλης, βιβλία στη βάση biblionet.gr
Παραπομπές
Άρθρο του βυζαντινολόγου Νίκου Ζία, από την εφημερίδα Το Βήμα.
Μανούσακας Μανούσος, «Η παρουσία του Μανόλη Χατζηδάκη στο Ελληνικό Ινστιτούτο της Βενετίας», Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας , τόμος ΚΒ΄ (στο εξής: Δελτίον ΧΑΕ ΚΒ΄), Αθήνα 2001.
Ιστορικό του Μουσείου, από την επίσημη ιστοσελίδα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου
Γαλαβάρης Γιώργος, «Μανόλης Χατζηδάκης, ο αιώνια νέος», Δελτίον ΧΑΕ ΚΒ΄.
Βιογραφικό Μανόλη Χατζηδάκη, από την ιστοσελίδα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου.
Σακελλάριου Μιχαήλ, «Η προσωπικότητα του Μανόλη Χατζηδάκη», Δελτίον ΧΑΕ ΚΒ΄.
Αχειμάστου - Ποταμιάνου Μυρτάλη, «Η συμβολή του Μανόλη Χατζηδάκη στο Βυζαντινό Μουσείο και στο Μουσείο Μπενάκη», Δελτίον ΧΑΕ ΚΒ΄.
Βοκοτόπουλος Παναγιώτης, «Το έργο του Μανόλη Χατζηδάκη στην Αρχαιολογική Υπηρεσία», ΔΧΑΕ ΚΒ΄.
Μπούρας Χαράλαμπος, «Η προσφορά του Μανόλη Χατζηδάκη στην Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία», Δελτίον ΧΑΕ ΚΒ΄.
φύλλο 4ης Μαρτίου 1998, από την εφημερίδα Η Καθημερινή.
φύλλο 8ης Μαρτίου 1998, σελ.40, από την εφημερίδα Η Καθημερινή
Τακτικά μέλη, από την ιστοσελίδα της Ακαδημίας Αθηνών
Λίστα γενικών γραμματέων επί των πρακτικών, από την ιστοσελίδα της Ακαδημίας Αθηνών
Εκδήλωση στην μνήμη του Χατζηδάκη, από την ιστοσελίδα της Ακαδημίας Αθηνών
Αναγνωστοπούλου Μαρία, «Ο Μανόλης Χατζηδάκης και η τεχνοκριτική», Δελτίον ΧΑΕ ΚΒ΄.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
