.

Ο Διογένης (412 π.Χ. - 323 π.Χ.), γνωστός και ως Διογένης ο Κυνικός ή Διογένης ο Σινωπεύς, ήταν Έλληνας φιλόσοφος, και ένας από τους θεμελιωτές του κυνισμού. Φέρεται να γεννήθηκε στη Σινώπη περίπου το 412 π.Χ., (σύμφωνα με άλλες πηγές το 399 π.Χ.), και πέθανε το 323 π.Χ. στην Κόρινθο.

Θεωρείται σημαντικός εκπρόσωπος της κυνικής φιλοσοφίας. Χρησιμοποιούσε τον αστεϊσμό και το λογοπαίγνιο ως μέσο για τα διδάγματά του. Πίστευε πως η ευτυχία του ανθρώπου βρίσκεται στη φυσική ζωή και πως μόνο με την αυτάρκεια, τη λιτότητα, την αυτογνωσία και την άσκηση μπορεί κανείς να την εξασφαλίσει.

Διογένης ο Κυνικός, Villa Albani

Βίος

Γεννήθηκε στη Σινώπη του Πόντου. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Σωκράτης πέθανε την ημέρα της γέννησης του Διογένη[1]. Κατά τα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα ήλθε στην Αθήνα εξόριστος από τη γενέτειρά του, επειδή, με τον τραπεζίτη πατέρα του Ικεσία, είχαν παραχαράξει το νόμισμα της πόλης («Ο Διογένης όταν εξορίστηκε από την πατρίδα του για κάποια παραχάραξη νομισμάτων, ήλθε στην Αθήνα, σχετίστηκε με τον κυνικό Αντισθένη, αισθάνθηκε έλξη για τον τρόπο ζωής του και ακολούθησε την κυνική φιλοσοφία αδιαφορώντας για την μεγάλη του περιουσία». Σούδα, “Διογένης” n. 1143)[2]. Όταν οι Αθηναίοι τον κορόιδευαν πως οι Σινωπείς τον είχαν εξορίσει, αυτός με αστεϊσμό απαντούσε: «Εγώ τους καταδίκασα να μείνουν εκεί».

Σύμφωνα με άλλη εξιστόρηση, ο Διογένης είχε συλληφθεί αιχμάλωτος και κατέληξε στα δουλοπάζαρα της Κορίνθου. Ο Ξενιάδης, πλούσιος, αριστοκράτης της εποχής, είδε τον Διογένη και θέλησε να τον αγοράσει. Συζήτησε με τον δουλέμπορο και ο δουλέμπορος πλησίασε τον Διογένη και του είπε: «Αυτός ενδιαφέρεται να σε αγοράσει, τι δουλειά ξέρεις να κάνεις να του πω;». Ο Διογένης με λογοπαίγνιο απάντησε «Ανθρώπων άρχειν».[3] Το λογοπαίγνιο αυτό, ενός δούλου, άρεσε στον Ξενιάδη που χαμογέλασε και τον αγόρασε, αφού αντιλήφθηκε τις δύο έννοιες που με οξυδέρκεια έθεσε ο Διογένης: «Διοικώ τους ανθρώπους και διδάσκω στους ανθρώπους αρχές». Ο Ξενιάδης ανάθεσε στον Διογένη τη διδασκαλία των παιδιών του και έτσι ο Διογένης έμεινε στο Κράθειον, προάστιο της Κορίνθου.

Στην Αθήνα παρακολουθούσε μαθήματα κοντά στον ιδρυτή της κυνικής φιλοσοφίας Αντισθένη. Παροιμιώδης έμεινε η απλότητα, η λιτότητα, το ελεγκτικό και χλευαστικό πνεύμα του απέναντι στους άλλους.

Ο Μέγας Αλέξανδρος επισκέπτεται τον Διογένη

Συζήτηση του Μέγα Αλέξανδρου με τον Διογένη. Έργο του Αχιλλέα Βασιλείου στην κεντρική πλατεία Καλαμιών Κορίνθου.

Κατά τον Πλούταρχο, όταν ο Αλέξανδρος βρέθηκε στην Κόρινθο ως επικεφαλής του πανελληνίου συνεδρίου, το 336 π.Χ., θέλησε γνωρίσει τον Διογένη. Όταν τον ρώτησε αν χρειάζεται κάτι, ο φιλόσοφος του έδωσε την αδιανόητη απάντηση «μικρόν από του ηλίου μετάστηθι» (παραμέρισε λίγο γιατί μου κρύβεις τον ήλιο). Φεύγοντας ο Αλέξανδρος είπε στην ακολουθία του το περίφημο: "Εάν δεν ήμουν Αλέξανδρος, θα ήθελα να ήμουν o Διογένης". Ωστόσο πολλοί νεότεροι ιστορικοί αμφισβητούν την ιστορικότητα αυτού του γεγονότος, κατατάσσοντάς το στη μεταγενέστερη ανεκδοτολογία που πλάστηκε για τον μακεδόνα βασιλιά[4].

Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο, πέθανε το 323 π.Χ., την ημέρα που ο Αλέξανδρος ο Μέγας πέθανε στη Βαβυλώνα. Εξαιτίας της απόστασης, και εξαιτίας του γεγονότος ότι η ημερομηνία θανάτου του Διογένη δεν είναι ακριβώς γνωστή, ο Λαέρτιος πιθανώς παραθέτει κάποιον θρύλο.

Διογένης, Ραφαήλ, 1510/11

Διογένης, έργο του Ζαν-Λεόν Ζερόμ, 1860, Walters Art Museum

Το κυνικό του πνεύμα
Διογένης, έργο του Ζαν-Λεόν Ζερόμ

Η κυνική φιλοσοφία αποκαλείται έτσι γιατί είχε ως έμβλημά της τον «κύνα »(σκύλος στα αρχαία ελληνικά). Δήλωναν πως «εμείς διαφέρουμε από τους άλλους σκύλους διότι εμείς δεν δαγκάνουμε τους εχθρούς αλλά τους φίλους, για να τους διορθώσουμε».

Η παράδοση λέει ότι ο Διογένης είχε μόνιμη κατοικία του ένα πυθάρι και γυρνούσε στους δρόμους όλη μέρα με ένα φανάρι. Ο Διογένης συχνά κυκλοφορούσε την ημέρα με ένα αναμμένο φανάρι. Όταν τον ρωτούσαν «γιατί κρατάς φανό, ημέρα;» αυτός απαντούσε «Αναζητώ τον Άνθρωπο»[5] O Διογένης έψαχνε να βρεί ένα ανθρώπινο ον, αλλά έλεγε πως έβλεπε μόνο κατεργάρηδες και αχρείους.[6]

Επιγραμματικό είναι και αυτό που είπε κάποτε, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος έστειλε γράμμα στον Αντίπατρο, με κάποιο αγγελιαφόρο που ονομαζόταν Αθλίας : «Ἀθλίας,παρ' ἀθλίου, δι' Ἀθλίου πρὸς ἄθλιον» (Ο άθλιος στέλνει άθλια επιστολή με τον Άθλιο προς έναν άθλιο).

Η διδασκαλία του

Ο Διογένης με το φανάρι

Ο Διογένης έθιξε αποκλειστικά κοινωνικά και ηθικά προβλήματα. Η διδασκαλία του ήταν ουσιαστικά επαναστατική και ανατρεπτική για την τάξη που επικρατούσε τότε . Προσπάθησε με τα επιχειρήματά του να αλλάξει την ανθρώπινη κοινωνία που είχε διαφθαρεί. Αυτό κατά τη γνώμη του θα γινόταν δυνατό αν ο άνθρωπος επέστρεφε στη φύση. Πίστευε, δηλαδή, πως η ευτυχία του ανθρώπου βρίσκεται στη φυσική ζωή και πως μόνο με την αυτάρκεια, τη λιτότητα, την αυτογνωσία και την άσκηση μπορεί να την εξασφαλίσει. Ο Διογένης Λαέρτιος παραθέτει μεγάλο κατάλογο από έργα του Διογένη του Κυνός, από τα οποία σώζονται αρκετά, δυστυχώς όχι στην ελληνική.
Η διδασκαλία του με παραδείγματα

Στην Αθήνα ο Διογένης έδωσε πολύ μεγάλη ώθηση στον αστεϊσμό. Χρησιμοποιούσε το λογοπαίγνιο ως «κύων» (σκυλί), «δαγκώνοντας τους φίλους για να τους διορθώσει», κατά την κυνική φιλοσοφία.

Διογένης , του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ

Διογένης , Giovanni Benedetto Castiglione

Διογένης, Jusepe de Ribera

Διογένης 2, Jusepe de Ribera

Τοπίο με τον Διογένη του Νικολά Πουσέν

Αλέξανδρος και Διογένης, Matvei Ivanovich Puchinov

Αλέξανδρος και Διογένης, Ivan Tupylev

Διογένης και ο Αλέξανδρος, Gioacchino Assereto

Diogenes Casting away his Cup, Salvator Rosa

Ιστορία με τον Διδύμωνα

Ο Διδύμων, οφθαλμίατρος της εποχής εξετάζει το μάτι μιας κοπέλας. Ο Διογένης τον βλέπει και γνωρίζει ότι ο Διδύμων ήταν τύπος ερωτύλος. Του λέει: "Πρόσεξε Διδύμωνα, μήπως εξετάζοντας τον οφθαλμό, φθείρεις την κόρην".

Ο Διογένης με οικοδεσπότη

Ο Διογένης είναι καλεσμένος σε ένα γεύμα και πηγαίνει στο λουτρό για να πλυθεί πριν φάει. Αλλά το λουτρό είναι πολύ βρόμικο. Δεν παραπονιέται, ώστε να μην προσβάλει τον οικοδεσπότη αλλά με αστεϊσμό ρωτά "Οι εδώ λουόμενοι, πού πλένονται κατόπι;" ("όσοι πλυθούν εδώ μετά που πλένονται;")
Ο Διογένης με μοχθηρό πολίτη

Θέλησε κάποτε να πειράξει ένα μοχθηρό τύπο αφού έβλεπε τις πράξεις του και είχε ακούσει γι' αυτόν. Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να βάζουν πάνω από την είσοδο του σπιτιού τους ένα θυραίο. Αυτό ήταν ένα σύμβολο, σήμα ή ρητό που διάλεγαν για την οικία τους. Ο μοχθηρός αυτός άνδρας είχε βάλει πάνω από την πόρτα της οικίας του το εξής ρητό: “ΜΗΔΕΝ ΕΙΣΕΙΤΩ ΚΑΚΟΝ” (Να μην μπει κανένα κακό). Έτσι, ο Διογένης κτύπησε την πόρτα και ρώτησε: "Ο οικοδεσπότης από πού μπαίνει;"

Ο Διογένης με στολισμένο νέο

Ο Διογένης Λαέρτιος περιγράφει ότι ο Διογένης ο Κυνικός κάθεται στο δρόμο, όταν ένας όμορφος και στολισμένος νέος περνάει από μπροστά του. Ο Διογένης τον ρωτάει πού πάει και ο νέος του απαντά σε ένα συμπόσιο. Να μην πας στο συμπόσιο, του λέει ο Διογένης, γιατί αν πας θα γυρίσεις "χείρων", δηλαδή χειρότερος στα αρχαία ελληνικά (ενώ ταυτόχρονα είναι και το όνομα Κενταύρου). Ο νέος πήγε και γυρνώντας από το συμπόσιο, βλέπει πάλι τον Διογένη στη θέση του. Πήγα στο συμπόσιο του λέει και δεν γύρισα "χείρων". Ναι, απαντά ο Διογένης, αλλά γύρισες "Ευρυτίων". (όνομα άλλου Κενταύρου που σύμφωνα με τη μυθολογία είχε φερθεί ντροπιαστικά μετά από μεθύσι).

Ο Διογένης με τον Μέγα Αλέξανδρο

Ο Μέγας Αλέξανδρος κάποτε θέλησε να πειράξει τον Διογένη και αφού έλεγε ότι ήταν Κύων, του έστειλε ένα πιάτο κόκκαλα. Μετά, όταν συνάντησε τον Διογένη, τον ερώτησε: ”Πώς σου φάνηκε, Κύων, το δώρο μου;” Και ο Διογένης του απάντησε: "Ήταν άξιο για κύνα, αλλά καθόλου άξιο για Βασιλέα". Ωστόσο η ιστορικότητα του συγκεκριμένου περιστατικού αμφισβητείται και πολλοί νεότεροι ιστορικοί το κατατάσσουν στη μεταγενέστερη ανεκδοτολογία που πλάστηκε για τον φιλόσοφο και τον μακεδόνα βασιλιά.
Ο υιός της πόρνης

Κάποτε ο Διογένης είδε τον υιό μιας εταίρας (πόρνης) να ρίχνει πέτρες προς έναν όχλο και του είπε "πρόσεχε μην πετύχεις τον πατέρα σου".

Ο ΔlΟΓΕΝΗΣ

Ο Διογένης έρχεται κυλώντας το πιθάρι του
κι ανάβει το φανάρι του.
Συ, που ταπείνωσες κι αυτόν τον μέγαν Μακεδόνα,
καλώς μας ήλθες, κυνικέ, σε τούτον τον αιώνα.
Πάλι για νάβρεις άνθρωπο με το φανάρι βγήκες...
τον άνθρωπο που γύρευες ακόμη δεν τον βρήκες;
Εγώ και χοίρους γνώρισα, που γίνηκαν ανθρώποι,
και τώρα πάνε κι έρχονται μεσ' από την Ευρώπη.

Γεώργιος Σουρής

Πότε είναι καλύτερα να τρώμε ρωτήσανε τον Διογένη. Η απάντηση του : Αν είσαι πλούσιος όποτε θες, αν είσαι φτωχός όποτε μπορείς.

Παραπομπές

Laërtius & Hicks 1925, Ⅵ:79
«Σούδα, "Διογένης" n. 1143».
Γιάννης Λάμψας, Λεξικό του αρχαίου κόσμου, τομ. Α΄, σ. 822 ISBN 960-666-932-7
Καλογεροπούλου 1973, σελ. 26, όπου και η έκφραση «πολλοί ιστορικοί».
Laërtius & Hicks 1925, Ⅵ:41.

Laërtius & Hicks 1925, Ⅵ:32

Πηγές

*Παναγιώτης, Κανελλόπουλος. Καλογεροπούλου, Αθηνά. Δεσποτόπουλος, Αλέξανδρος. Πολυχρονίδου-Λουκοπούλου, Λουίζα (1973). Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Μέγας Αλέξανδρος - Ελληνιστικοί χρόνοι. Δ΄. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.

Βιβλιογραφία

Διογένης ο κυνικός, εκδ. ΕΞΑΝΤΑΣ ISBN 960-256-458-X

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επίσημο site Δήμου Κορίνθου - Σύμπλεγμα Αγαλμάτων Διογένη και Αλεξάνδρου στα Καλάμια

---

Εγκυκλοπαίδεια Φιλοσοφίας

Έλληνες

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License