.

Περιφέρεια : Νοτίου Αιγαίου
Νομός : Νομός Δωδεκανήσου

Οι Λειψοί ή Λειψώ είναι συστάδα 30 νησιών (24 νησίδες και 6 βράχοι) στο νοτιο-ανατολικό Αιγαίο. Απέχει 173,2 ν.μ. από τον Πειραιά και έχει 790 κατοίκους (απογραφή 2011). Η Λειψώ, το κύριο νησί από το οποίο και προέρχεται το όνομα της συστάδας αυτής, βρίσκεται ανάμεσα στην Πάτμο (10,2 ν.μ. ανατολικά) και τη Λέρο (8 ν.μ. βόρεια) και λίγο ανατολικότερα της νοητής ευθείας που τις ενώνει, στα βόρεια Δωδεκάνησα.

Grafik1

View Larger Map

Ονομασία

Η ονομασία είναι αρχαία. Σε επιγραφές προχριστιανικών χρόνων εμφανίζεται το όνομα Λεψία, ενώ στα χριστιανικά χρόνια αναφέρεται η ονομασία του νησιού με τις μορφές: Λειψός, Λιψός και Λειψώ [1]

Grafik2

Μυθολογία

Σύμφωνα με την προφορική παράδοση το νησί, όπως και η ονομασία του, συνδέονται με την θεά Καλυψώ.Η «επικράτεια» της θεάς ορίζεται γεωγραφικά στα νοτιανατολικά του σημερινού οικισμού, ενώ χρονολογικά τοποθετείται σε ένα παρελθόν αόριστο πριν από τον Κατακλυσμό, όταν, σύμφωνα πάντα με την προφορική παράδοση, οι διάφορες νησίδες που αποτελούσαν ενιαίο σώμα, χωρίστηκαν και πήραν τη σημερινή τους μορφή.[2]

Ιστορία
Αρχαίοι χρόνοι

Οι πρώτοι κάτοικοι των Λειψών ήταν οι Κάρες, περίπου το 1370 π.Χ, ενώ γύρω στα 1200 π.Χ φτάνουν στο νησί Δωριείς[3]. Στο Μουσείο των Λειψών βρίσκονται κομμάτια από αγγεία που ανάγονται στην Μυκηναϊκή Εποχή(1600-1100 π.Χ), ενώ μια επιγραφή του 4ου π.Χ.μαρτυρεί την ύπαρξη οικισμού στο νησί από τους Ίωνες της Μιλήτου. Αρχαιολογικά ευρήματα στο ύψωμα «Κάστρο» (λείψανα αρχαίας οχύρωσης, κεραμίδια και όστρακα από αγγεία) μαρτυρούν την ύπαρξη Ακρόπολης.[1]. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ) στους φυσικούς όρμους του νησιού βρίσκουν καταφύγιο πλοία και των δύο αντιπάλων παρατάξεων.[4]

Βυζαντινή περίοδος

Δεν γνωρίζουμε πότε διαδόθηκε ο Χριστιανισμός στο νησί. Τα πρώτα χριστιανικά μνημεία ανάγονται στον 5ο-6 αι. μ.Χ: Οι βασιλικές Παναγία στο Κουσέλιο και Άγιος Σπυρίδων/Άγιος Παντελεήμων στην Κατσαδιά και οικοδόμημα με ψηφιδωτά δάπεδα στη θέση Παληομάντρα. Το νησί, κατά την Βυζαντινή Περίοδο, αποτελεί μέρος του Θέματος των νήσων (provincia insularum)[3] . Αυτή την περίοδο η ευρύτερη περιοχή μαστίζεται από την πειρατεία. Το 1088 μ.Χ. ο Όσιος Χριστόδουλος έρχεται στην Πάτμο και χτίζει μοναστήρι. Συναντάει στην Κωνσταντινούπολη τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α΄ και δέχεται ως δωρεά προς το μοναστήρι του Ιωάννη του θεολόγου όχι μόνο την Πάτμο αλλά και τους Λειψούς μαζί τα γύρω νησιά. Το Χρυσόβουλο της δωρεάς σώζεται στη Μονή της Πάτμου.[5] .

Φραγκοκρατία

Οι πηγές για την περίοδο από το 1204 ως το 1521 μ.Χ. είναι ελλειπείς. Δεν υπάρχουν μαρτυρίες για φραγκική εγκατάσταση στο νησί, αν και γνωρίζουμε ότι η γειτονική Λέρος περνά στους Ιωαννίτες Ιππότες στα 1306.

Οθωμανική Περίοδος

Το 1522 μ.Χ. το νησί περνά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, μαζί με τα άλλα Δωδεκάνησα και αναγκάζονται στην πληρωμή φόρου, του «μακτού» [3]. Την περίοδο αυτή έχουμε μαρτυρίες για ασκητές που έρχονται στο νησί για να ασκητέψουν στα Ιερά Καθίσματα που διατηρούνται μέχρι σήμερα (Πάνω Κοίμηση, Κάτω Παναγιά, Ιωάννη θεολόγου στο Μοσχάτο και Παναγιά του Χάρου). Όταν οι Οθωμανοί καταλαμβάνουν την Κρήτη, στα 1669 μ.Χ., πολλοί Κρητικοί βρίσκουν καταφύγιο στα Δωδεκάνησα. Ένας από αυτούς, ο γέρο-Λιος, φτάνει στο νησί μερικές δεκαετίες μετά και γίνεται ο πρώτος κάτοικος και θεμελιωτής του χωριού στην σημερινή του τοποθεσία[4].

Νεότερη ιστορία
Ελληνική επανάσταση

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 στο νησί βρίσκουν φιλοξενία ο εξόριστος Πατριάρχης της Αλεξάνδρειας Θεόφιλος Παγκώστας και Ψαριανοί, Υδραίοι και Σπετσιώτες αγωνιστές, ανάμεσα στους οποίους ο Σαχτούρης και ο Μιαούλης (Αύγουστος 1824). Σώζονται και δύο γράμματα που στέλνει ο Μιαούλης στον ναύαρχο των Ψαρών Νικολή Αποστόλη που βρίσκεται στην Πάτμο σε μια προσπάθεια να συντονίσουν τις ενέργειές στην αντιμετώπιση του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου του Ιμπραήμ.[4]. Η προσωρινή κυβέρνηση της Ελλάδος, στις 29 Αυγούστου 1825, υπήγαγε τα νησιά Λέρο, Πάτμο, Κάλυμνο, Ικαρία και Λειψούς στην Ελληνική Πολιτεία με τον τίτλο «Συμπληρωματικαί νήσοι του Τμήματος των Ανατολικών Σποράδων». Ως πρώτος Επίτροπος διορίστηκε ο Ιωάννης Κωλέττης. Με την συνθήκη, όμως, της Κωνσταντινούπολης (9 Ιουλίου 1832) τα νησιά αυτά περνάνε πάλι κάτω από οθωμανική εξουσία.[6]

Ιταλοκρατία

Στις 13 Μαϊου 1913 οι Ιταλοί καταλαμβάνουν τα Δωδεκάνησα και παραμένουν για 31 χρόνια. Μετά τη συνθηκολόγηση των Γερμανών και τη συνθήκη των Παρισίων της 10ης Φεβρουαρίου 1947, τα Δωδεκάνησα παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από την Ιταλία, ενώ η τυπική ενσωμάτωση στην ελληνική επικράτεια έλαβε χώρα το 1948 στις 7 Μαρτίου (de facto 1947, de jure 1948) με το Νόμο 518/1948 ΦΕΚ Α-7/9.1.1948 (Περί προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα)και του Νόμου Ν.547 ΦΕΚ Α-39/14.2.1948 (Περί διοικήσεως της Δωδεκανήσου).

Γεωφυσική περιγραφή

Στην ομάδα αυτών των μικρών νησιών συνολικής έκτασης 17,350 τ.χλμ συμπεριλαμβάνονται οι νησίδες: Αρέφουσα, Νήσοι Μανώλη, Μεγάλο Ασπρονήσι, Μακρύ Ασπρονήσι, Μικρό Ασπρονήσι, Πάπλωμα, Κουλούρα Α, Κουλούρα Δ, Νότιο Ασπρονήσι Α, Νότιο Ασπρονήσι Δ, Μεγάλο Καλαπόδι, Μικρό Καλαπόδι, Λύρα, Σταυρή, Πιλάβι, Ψώμου, Καπαρονήσι, Πιάτο , Μακρονήσι, Φράγκος, Σαράκι.[7]

Η επιφάνεια του κύριου νησιού Λειψοί είναι 15,8 τ.χλμ. με ανάπτυγμα ακτής 36 χλμ. Το έδαφος του νησιού αποτελείται από χαμηλούς λόφους (μέγιστο ύψος έχει η Σκάφη με 277 μ. και ακολουθεί η Πλάκα με 200 μ. ύψος στο ΒΔ τμήμα του) και μικρές κοιλάδες. Υπάρχουν, επίσης, όρμοι (Φοντάνα, Μοσχάτο, Ταρσανάς), παραλίες (Λιεντού, Πλατύς Γυαλός, Κατσαδιά, Τουρκόμνημα, Χοχλακούρα) και βραχώδη ακρωτήρια (Γκάτης, Μονοδέντρι, Γλαρόκαβος).[8]

Απασχόληση
Λιμένας στους Λειψούς

Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία (αμπελουργία, οινοποϊα,παραγωγή ελιάς - ελαιολάδου και δημητριακών), την κτηνοτροφία (παραγωγή ντόπιων τυριών), την αλιεία, το εμπόριο και τον τουρισμό. Χαρακτηριστικό προϊόν του νησιού αποτελεί το κόκκινο γλυκό κρασί της ποικιλίας φωκιανό.

Αειφόρος ανάπτυξη

Το νησί συμμετέχει στο Δίκτυο Δάφνη που προωθεί την αειφόρο ανάπτυξη στα νησιά του Αιγαίου. Στο Γυμνάσιο Λειψών έχει δημιουργηθεί η μαθητική εταιρεία ΤεχνοΛειψία με στόχο την παραγωγή και προώθηση τοπικών Προϊόντων και την πολιτιστική ανάδειξη του τόπου[9] , κατά το σχολικό έτος 2012-2013 έχει κερδίσει ειδική διάκριση στο διαγωνισμό αειφόρου σχολείου από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Ο δήμος Λειψών έχει αναπτύξει συνεργασίες και συμμετοχές σε δίκτυα τοπικά, περιφερειακά και ευρωπαϊκά για την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης: το ΣΥ.Ν.Δ.Κ.Ε (Συμβούλιο Νησιωτικών Δήμων & Κοινοτήτων Ελλάδας), τον Κοι.Σ.Π.Ε (Κοινοτικός Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης), την Europe Direct, τη Διανησιωτική Συνεργασία (Λέρος-Πάτμος-Λειψοί-Αγαθονήσι), την Ανοικτή Αγκαλιά, το Δίκτυο Τουριστικών Δήμων, την Ομάδα Αιγαίου και την Αναπτυξιακή Δωδεκανήσου[10]. Οι Λειψοί καταγράφονται στον κατάλογο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 υπό τον τίτλο «Αρκοί, Λειψοί, Αγαθονήσι και βραχονησίδες» και με κωδικό GR4210010 ως τόπος Κοινοτικής Σημασίας και Ειδικής Προστασίας. Το 2006 η περιοχή εγκρίθηκε ως τόπος Κοινοτικής Σημασίας για τη Μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Επίσης, το νησί περιλαμβάνεται στον κατάλογο των βιοτόπων Corine λόγω της ιδιαίτερης πανίδας και χλωρίδας του.[11]

Υποδομές

Το νησί διαθέτει μεγάλο λιμάνι χωρισμένο σε τρεις ζώνες:

τουριστική, για την υποδοχή των πλοίων της γραμμής κάθε χωρητικότητας,
αλιευτικών σκαφών και σκαφών αναψυχής (οργανωμένη μαρίνα),
εμπορική για φορτηγά πλοία και για την τροφοδοσία ύδατος και καυσίμου.

Υπάρχει Χ.Υ.Τ.Α στην τοποθεσία «Κυδωνιές», Λιμνοδεξαμενή χωρητικότητας 42.000 κ.μ. στην τοποθεσία «Παναγιά του Χάρου», Δεξαμενή 1000 κ.μ.και μονάδα βιολογικού καθαρισμού των αστικών λυμάτων.Τα τελευταία χρόνια λειτουργεί πρόγραμμα ανακύκλωσης των τεσσάρων βασικών υλικών: πλαστικό, χαρτί, αλουμίνιο, γυαλί, ενώ από το 2012 οι Λειψοί έχουν ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον - Αειφόρος Ανάπτυξη» με απόφαση του Περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου για την μετατροπή του Χ.Υ.Τ.Α σε Χ.Υ.Τ.Ι.(Χώρων Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων). Το νησί διαθέτει οδικό δίκτυο 20 χιλιομέτρων που συνδέει τον οικισμό με πολλές περιοχές του νησιού. Για τις μετακινήσεις υπάρχει υπηρεσία ταξί και, κατά την καλοκαιρινή περίοδο, λεωφορείο που συνδέει τον οικισμό με τις παραλίες. Υπάρχει καθημερινή θαλάσσια επικοινωνία με τα γύρω νησιά και με τον Πειραιά μία φορά την εβδομάδα. Το νησί διαθέτει, επίσης, ελικοδρόμιο. Στον οικισμό λειτουργεί Πολυδύναμο Κέντρο Υγείας, ενώ στην περιοχή του λιμανιού υπάρχει η βιβλιοθήκη «Οδυσσέας Ελύτης» που κτίστηκε με πρωτοβουλία της UNESCO. Παλαιότερα λειτουργούσε υπό την αιγίδα του ΕΟΜΜΕΧ Σχολή Ταπητουργίας η επαναλειτουργία της οποίας έχει ενταχθεί στα πλαίσια του προγράμματος INTERREG iv [11]. Στο κέντρο του οικισμού υπάρχει ειδικός χώρος που φιλοξενεί την Αρχαιολογική Συλλογή η οποία περιλαμβάνει αντικείμενα διαφόρων ιστορικών περιόδων.

Εκπαίδευση

Οι Λειψοί έχουν Ολοήμερο Νηπιαγωγείο, Ολοήμερο Δημοτικό και Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις. Στην Α Τάξη του Λυκείου είναι ο Δημήτρης και ο Κωνσταντίνος.

Πολιτισμός

Στις δεκαετίες του 1960 και 1970 σημειώθηκε μεγάλο κύμα μετανάστευσης προς τη Γερμανία, το Βέλγιο αλλά, κυρίως, προς την Αυστραλία και τις Η.Π.Α.[2] Οι μετανάστες έχουν δείξει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους για τον τόπο τους χρηματοδοτώντας διάφορα έργα, όπως το Ηρώο στο λιμάνι. Τα πολιτιστικά δρώμενα είναι συνδεδεμένα με τον κύκλο της ζωής και της παραγωγής με χαρακτηριστικές εκδηλώσεις τη Γιορτή του κρασιού (3 με 4 τέσσερις φορές το χρόνο), ο Κλείδωνας στις 24 Ιουνίου και το πανηγύρι της Παναγίας του Χάρου στις 22 Αυγούστου [4].

Μνημεία

Σπήλαιο Λιεντού, Σπηλιά του Φιδιού, Κάστρο-αρχαία ακρόπολη, Κουσέλιο και Παναγιά Κουσέλιου, Παναγιά του Χάρου, Άγιος Σπυρίδωνας - Άγιος Παντελεήμονας, Πάνω και κάτω Κοίμηση, ο Μύλος του Αραβή, Αστυνομικός Σταθμός (δείγμα ιταλικής αρχιτεκτονικής του΄30).[10]

Θρησκευτική υπαγωγή

Οι Λειψοί ανήκουν στην Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου. Εκτός από την Πάτμο και τους Λειψούς, στην Εξαρχία ανήκουν τα νησιά Αγαθονήσι, Λέβεθα και Αρκιοί μαζί με τα γύρω από αυτά νησίδια. Η Εξαρχία τελεί υπο την άμεση δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης φέρει στην Εξαρχία της Πάτμου τον τίτλο: «Κυρίαρχος της Ιεράς Μονής και Εξαρχίας Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κκ Βαρθολομαίος».[12]

Υπηρεσίες

Στους Λειψούς υπάρχει Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο, Αστυνόμικός Σταθμός, Λιμενικός Σταθμός, Τράπεζα, Ταχυδρομείο, Δ.Ε.Η. και Κ.Ε.Π.

Δήμος Λειψών
Δήμος Λειψών
Δήμος

Έδρα Λειψοί
Διοίκηση
• Δήμαρχος Φώτιος Μάγγος
Διοικητική υπαγωγή
• Αποκ. διοίκηση Αιγαίου
• Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου
• Περιφ. ενότητα Καλύμνου
Διαμέρισμα Νησιά Αιγαίου
Νομός Δωδεκανήσου
Έκταση 17,4 km2
Πληθυσμός 790 (απογραφή 2011)

Οι Λειψοί αποτελούν ξεχωριστό δήμο (από το 1948) που περιλαμβάνει το ομώνυμο νησί και την ακατοίκητη νησίδα Φράγκος (από το 2001). Με την εφαρμογή της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας κατά το Πρόγραμμα Καλλικράτης το 2011, ουδεμία μεταβολή επήλθε στο Δήμο, σύμφωνα με το άρθρο 1,§ 2.10.Γ. αυτού.

Έδρα του Δήμου είναι οι Λειψοί. Ο Δήμος Λειψών έχει μόνιμο πληθυσμό 790 κατοίκους. Ο δήμος Λειψών διαθέτει Χορευτικό Σύλλογο, Φιλαρμονική Ομάδα, Αθλητικό και Ιστιοπλοϊκό Όμιλο. Τα τελευταία χρόνια έχει προχωρήσει σε αδελφοποιήσεις με τον Καραβά Κύπρου και το Μαλέ Τρέντο της Ιταλίας.
Οικισμοί και νησίδες

Αναλυτικά οι οικισμοί και οι νησίδες που αποτελούν τον δήμο Τήλου:

Δημοτικό διαμέρισμα Λειψών

οι Λειψοί [ 790 ]
ο Φράγκος (νησίδα) [ 0 ]

Διατελέσαντες δήμαρχοι

1954-1959 Ευσταθιάδης
...
1982 - 1986 : Κραμβουσάνος (ΠΑΣΟΚ)
Εξελέγη το 1982 με ποσοστό 61%.
1987 - 2014 : Μπενέτος Σπύρου (δήμαρχος επί 7 τετραετίες)
2014 - σήμερα : Φώτης Μάγγος Μοναδικός υποψήφιος με το συνδυασμό Λειψοί νέα τροχιά ανάπτυξης (εκλέχθηκε το 2014)

Σημειώσεις

Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για τις νήσους Λειψοί παρέχει ο Ελληνικός Πλοηγός 4ος τόμος, επίσης ο χάρτης ελληνικής έκδοσης: ΧΕΕ-422, που καλύπτει όλη τη θαλάσσια περιοχή από Νάξο μέχρι τις έναντι ακτές της Τουρκίας και ειδικότερα ο ΧΕΕ-422/4 που είναι και ο λιμενοδείκτης της νήσου.

Παραπομπές

Βολανάκης Ιωάννης (2002). «1». Ιστορία και Μνημεία των Λειψών Δωδεκανήσου. Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, σελ. 21. ISBN 960-86530-0-2.
Παπαχριστοφόρου, Μαριλένα (2013). «1». Μύθος, Λατρεία, Ταυτότητες «στο νησί της Καλυψώς». Αθήνα: Παπαζήσης, σελ. 44-45. ISBN 978-960-02-2886-1.
Θεολόγος Κουμουνδούρος (1976). «1». Η Λειψώ (οι Λειψοί), σελ. 13-17.
Νίκηφόρος Κουμουνδούρος, Αρχιμ., Η Λειψώ, Αθήνα, 1994, σελ.16-21
Καίτη Καπαδάκη-Σπύρου (2008). «Ιστορικές και Θρησκευτικές Διαδρομές στο νησί των Λειψών». Δωδεκανησιακά Χρονικά ΚΑ' (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου): 90. doi:ISSN=1105-6010.
http://www2.egeonet.gr/aigaio/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaid=6858 Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού
Maria Panitsa, Dimitris Tzanoudakis (2001). «A floristic investigation of the islet groups Arki and Lipsi (East Aegean Area, Greece)». Folia Geobotanica 36 (Springer): 265–279. doi:ISSN=1211-9520.
Περιβαλλοντική Ομάδα Γυμνασίου Λειψών (2008). «1». Οδηγός Αειφόρου Ανάπτυξης στους Λειψούς. Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, σελ. 11-13. ISBN 978-960-88435-7-8.
http://ecoanemos.files.wordpress.com/2010/01/leipsoi.pdf
Καΐρη Δέσποινα, Τουρισμός και Τοπική Ανάπτυξη-Οι Δυνατότητες Παρέμβασης των Ο.Τ.Α- «Η Περίπτωση του Δήμου Λειψών» σ. 50-51., αδημοσίευτη πτυχιακή εργασία, Καλαμάτα,2010
Δίκτυο Δάφνη, αναφορά στους Λειψούς

patmosmonastery.gr - Πατριαρχική Εξαρχία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πληροφορίες για το Δήμο Λειψών
Εκλογικά αποτελέσματα, ΕΕΤΑΑ.
Τέσσερις δήμοι έχουν ήδη εκλέξει δήμαρχο!, Ημερησία, 18-5-2014.
Λειψοί - Γενικές Πληροφορίες
Αφιέρωμα Καθημερινής 2014
Λειψοί - Εικονική Περιήγηση

Δήμος Λειψών (Έδρα: Λειψοί, οι)
Λειψοί, οι
Φράγκος Λειψών, ο (νησίδα)

Κατάλογος ελληνικών νησίδων ανά νομό

Νομός Δωδεκανήσου : Δήμος, Κοινότητα

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης Διοικητική διαίρεση νομού Δωδεκανήσου

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License