Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής

Το Τέξας είναι πολιτεία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Το ταχυδρομικό του σύμβολο είναι TX.

Το όνομα Τέξας προέρχεται από την λέξη tayshas της γλώσσας των αυτοχθόνων Ινδιάνων Caddo, που σημαίνει «φίλοι» ή «σύμμαχοι» και είχε λανθασμένα αποδοθεί στους κατοίκους και την τοποθεσία από Ισπανούς εξερευνητές.

Το Τέξας (με επιφάνεια 690.000 km2) είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε έκταση πολιτεία των ΗΠΑ μετά την Αλάσκα.

View Larger Map

Διάφορες πληροφορίες

Το Τέξας περιέχει ποικίλα τοπία, μοιάζοντας και με το Βαθύ Νότο (Deep South) αλλά και με τις Νοτιοδυτικές Πολιτείες. Ταξιδεύοντας από ανατολικά προς τα δυτικά κάποιος, μπορεί να παρατηρήσει πευκοδάση και δάση με βελανιδιές και δένδρα τύπου crosswood, κυματιστές πεδιάδες και λιβάδια, απότομους λόφους και, τελικά, την έρημο Big Bend. Η φράση "όλα είναι μεγαλύτερα στο Τέξας" προέρχεται εν μέρει από την γεωγραφική του εξάπλωση και τις πλατιές ανοιχτές εκτάσεις της ερήμου του και των λιβαδιών του. Λόγω της μακράς ιστορίας του, ως κέντρου της αμερικανικής βιομηχανίας βοοειδών, το Τέξας συνδέεται συχνά σε μεγάλο μέρος του κόσμου με την εικόνα των κάουμποϊς.

Ιστορικά και πολιτισμικά το Τέξας συχνά θεωρείται μέρος του Αμερικανικού Νότου. Όμως,με τις Ισπανικές και Μεξικανικές του ρίζες και την τοπογραφία, την Νοτιοδυτική του βλάστηση, γενικά παρόμοια με τη δυτική σε μια γραμμή από το Φορτ Γουόρθ έως το Κόρπους Κρίστι(Corpus Christi), μπορεί επίσης να ταξινομηθεί σαν μέρος των Νοτιοδυτικών Ηνωμένων Πολιτειών. Ενώ οι κάτοικοι γνωρίζουν αυτές τις "κατηγορίες", πολλοί ισχυρίζονται ότι μια ανεξάρτητη "Τεξανική" ταυτότητα παραγκωνίζει τις ονομασίες των περιοχών.
Ιστορία

Κύριο λήμμα: Ιστορία του Τέξας

Προκολομβιανή περίοδος

Η περιοχή του Τέξας βρίσκεται ανάμεσα σε δύο κύριες πολιτισμικές ομάδες της προκολομβιανής βόρειας Αμερικής, τις νοτιοδυτικές περιοχές και τις περιοχές των πεδιάδων. Οι αρχαιολογικές έρευνες έχουν αποκαλύψει ότι σε αυτές διαβίωσαν τρεις σημαντικές αυτόχθονες πολιτιστικές ομάδες, οι οποίες έφτασαν στην περίοδο ακμής τους πριν από την άφιξη των πρώτων Ευρωπαίων στην Αμερική. Οι ομάδες αυτές είναι οι εξής:

οι Πουέμπλο, με προέλευση από τις άνω ροές του ποταμού Ρίο Γκράντε, στο κεντρικό δυτικό Τέξας,
οι Μισισίπιανς, με προέλευση κατά μήκος του ποταμού Μισισιπή, ανατολικά του Τέξας,
και οι πολιτισμοί της Μεσοαμερικής, στο νότια Τέξας. Η επιρροή του Τεοτιχουακάν από το βόρειο Μεξικό άκμασε κατά το 500 μ.Χ. ενώ παρήκμασε από τον 8ο ως τον 10ο αιώνα.

Στην περιοχή της σημερινής πολιτείας του Τέξας καμία ομάδα από τις παραπάνω δεν ήταν κυρίαρχη, ενώ η περιοχή κατοικούταν από αρκετές φυλές ινδιάνων, όπως οι Αλαμπάμα, οι Απάτσι, οι Ατακαπάν, οι Μπιντάι, οι Κάντο, οι Κοαχουιλτεκάν, οι Κομάντσι, οι Τσερόκι, οι Τσοκτάου, οι Κουσάτα, οι Χασινάι, οι Τζουμάνο, οι Καρανκάουα, οι Κικαπού, οι Κιόουα, οι Τοκνκάουα και οι Ουιτσιτά. Η ονομασία Τέξας προέρχεται από τη λέξη "táysha" (τάισα), που στη γλώσσα Καντόαν των Χασινάι σημαίνει "φίλοι" ή "σύμμαχοι".

Κάποτε η γεωγραφική περιοχή του Τέξας άνηκε στο Κοαουίλα και Τέξας.
Αποικιοκρατία

Κύρια λήμματα: Γαλλικό Τέξας, Ισπανικό Τέξας και Μεξικανικό Τέξας

ένας μεγεθύνσιμος χάρτης της πολιτείας του Τέξας

Η πρώτη ιστορική καταγραφή αναφορικά με το Τέξας είναι ένας χάρτης των ακτών του κόλπου του Μεξικό το 1519 από τον Ισπανό εξερευνητή Άλβαρεθ δε Πινέδα. Εννιά χρόνια αργότερα, ο επίσης Ισπανός εξερευνητής Άλβαρ Νούνιεθ Καμπέθα δε Βάκα και το πλήρωμά του ναυάγησαν στις ακτές του Τέξας και ήταν έτσι οι πρώτοι Ευρωπαίοι που πάτησαν το πόδι τους στην περιοχή. Οι αποικιοκρατικές δυνάμεις της Ευρώπης αγνόησαν αρχικά το Τέξας μέχρι την σχετικά τυχαία εποίκισή του το 1685. Λάθος υπολογισμοί του Ρενέ Ρομπέρ Καβελιέ ντε λα Σαλ, τον οδήγησαν να ιδρύσει την αποικία του Φορτ Σεν Λουί στον κόλπο Ματαγκόρντα αντί για τον ποταμό Μισισιπί. Η αποικία αυτή είχε διάρκεια ζωής μόνο τέσσερα χρόνια πριν εγκαταλειφθεί λόγω των δυσμενών συνθηκών και των αφιλόξενων ιθαγενών.

Το 1690 οι ισπανικές αρχές, έχοντας την ανησυχία ότι η Γαλλία αποτελούσε πιθανή απειλή, κατασκεύασαν αρκετές ιεραποστολές στο ανατολικό Τέξας, αλλά μετά από ισχυρή αντίσταση των ινδιάνιων της περιοχής, οι αποστολές επέστρεψαν στο Μεξικό. Όταν η Γαλλία ξεκίνησε τον αποικισμό της Λουιζιάνα, κυρίως στο νότιο τμήμα της σημερινής πολιτείας, οι Ισπανοί απάντησαν το 1716 με την επανίδρυση των ιεραποστολών στο Τέξας, ενώ δύο χρόνια αργότερα ίδρυσαν την πόλη του Σαν Αντόνιο ως την πρώτη κανονική αποικία τους στο Τέξας.

Οι εχθρικές φυλές των ινδιάνων και η απόσταση από τις γειτονικές αποικίες της Ισπανίας αποθάρρυνε τους πιθανού έποικους, καθιστώντας έτσι την περιοχή μία από τις λιγότερο κατοικημένες αποικίες της Νέας Ισπανίας. Το 1749 η συνθήκη ειρήνης μεταξύ των Ισπανών και των Λίπαν Απάτσι συνάντησε την έχθρα αρκετών ινδιάνικων φυλών, όπως οι Κομάντσι, οι Τονκάουα και η Χασινάι.
Σύγχρονη Εποχή
Spindletop

Η πρώτη μεγάλη πλατφόρμα πετρελαίου στο Τέξας ήταν η Σπίντλτοπ(Spindletop), νότια του Τέξας στις 10 Ιανουαρίου 1901. Άλλες πετρελαιοφόρες περιοχές ανακαλύφθηκαν αργότερα κοντά στο Ανατολικό Τέξας, στο Δυτικό Τέξας και κάτω από τον Κόλπο του Μεξικού. Ως αποτέλεσμα, η "Πετρελαϊκή Έκρηξη" μετέβαλε μόνιμα την οικονομία και τον τρόπο ζωής στο Τέξας.

Η Μεγάλη Κρίση και το Σκονισμένο '30 (Dusty Thirties or Dust Bowl) έφεραν μια διπλή καθίζηση στην οικονομία της πολιτείας, η οποία είχε σημαντικά βελτιωθεί από την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου.Μετανάστες εγκατέλειψαν τις χειρότερα πληγείσες περιοχές από τις σκονοθύελλες του '30(Dusty Thirties). Ειδικά από αυτήν την περίοδο και και μετά, οι νέγροι εγκατέλειψαν το Τέξας κατά την Μεγάλη Μετανάστευση (Αφροαμερικανική) για να εργαστούν στις Βόρειες Ηνωμένες Πολιτείες ή στην Καλιφόρνια και για να γλιτώσουν την καταπίεση του φυλετικού διαχωρισμού.

Στις 22 Νοεμβρίου 1963, στο Ντάλας του Τέξας, Ο Λη Χάρβεϋ Όσβαλντ δολοφόνησε τον πρόεδρο Τζων Κέννεντυ. Ο κυβερνήτης του Τέξας Τζων Μπ. Κόνναλλυ επίσης τραυματίστηκε σοβαρά στο επεισόδιο αλλά επέζησε. Στο Air Force One στο αεροδρόμιο του Ντάλας, το Love Field Airport, o αντιπρόεδρος του Κέννεντυ, ο Τεξανός Λύντον Μπ. Τζόνσον (Lyndon B.Johnson), ορκίστηκε σαν επόμενος πρόεδρος.

Παρά την τραγωδία, το '50 μέχρι το '60,το Τέξας εκσυγχρονίστηκε και επέκτεινε το σύστημα ανώτερης εκπαίδευσης. Κάτω από την ηγεσία του κυβερνήτη Κόνναλλυ, η πολιτεία δημιούργησε ένα ευρύ πρόγραμμα για την ανώτερη εκπαίδευση, μια διαφορετική διανομή των υλικών πόρων, και ένα κεντρικό πολιτειακό μηχανισμό σχεδιασμένο για να διοικεί τα ιδρύματα της πολιτείας πιο αποτελεσματικά. Αυτές οι αλλαγές βοήθησαν τα πανεπιστήμια του Τέξας να πάρουν ομοσπονδιακές επιδοτήσεις για την έρευνα.
Γεωγραφία
Ελ Καπιτάν

To Τέξας βρίσκεται στο νοτιότερο τμήμα των Μεγάλων Πεδιάδων,οι οποίες τελειώνουν στα νότια απέναντι από την γεμάτη πτυχώσεις Ανατολική Σιέρρα Μάδρε του Μεξικού.Βρίσκεται στο νοτιοκεντρικό τμήμα των ΗΠΑ.

Το μέγεθος και η μοναδική ιστορία του Τέξας κάνει αμφίβολη την περιφερειακή του ταξινόμηση.Αναφορικά με την πηγή, μπορεί δίκαια να θεωρηθεί είτε μια Νότια είτε μια Νοτιοδυτική Πολιτεία είτε και τα δύο.Η αχανής γεωγραφική,οικονομική και πολιτισμική ποικιλία μέσα στην ίδια την πολιτεία απαγορεύει την εύκολη κατηγοριοποίηση όλης της πολιτείας σε μια αναγνωρισμένη περιοχή των ΗΠΑ.Οι Ανατολικές,Κεντρικές ,και Βόρειες περιοχές του Τέξας έχουν μια στενότερη σύνδεση με τον Αμερικανικό Νότο από ότι με τα Νοτιοδυτικά.Άλλες,όπως το μακρινό Δυτικό Τέξας και το Νότιο Τέξας έχουν περισσότερες ομοιότητες με τις τελευταίες.

Ο Ρίο Γκράντε,ο Κόκκινος Ποταμός(Red River) και ο Ποταμός Σάμπιν δημιουργούν φυσικά σύνορα της πολιτείας,με την Οκλαχόμα στα βόρεια,τη Λουιζιάνα και το Αρκάνσας στα ανατολικά, και τις Μεξικανικές πολιτείες της Τσιουάουα, Κοαουίλα, Νουέβο Λεόν (Νέο Λεόν) και Ταμαουλίπας στα νότια. Η Στενή Λωρίδα του Τέξας έχει ένα ανατολικό σύνορο με την Οκλαχόμα στις 100ο Δ,ένα βόρειο σύνορο με την Οκλαχόμα στις 36ο30' Β και ένα δυτικό σύνορο με το Νέο Μεξικό στις 103ο Δ. To Ελ Πάσο βρίσκεται στο δυτικότερο άκρο της πολιτείας στις 32ο Β και ο Ρίο Γκράντε.[1]
Γεωλογία

Κύριο λήμμα: Γεωλογία του Τέξας

Σκιασμέμος Ανάγλυφος Χάρτης του Llano Estacado

Το Τέξας είναι το νοτιότερο τμήμα των Μεγάλων Πεδιάδων,οι οποίες τελειώνουν στα νότια απέναντι από την γεμάτη πτυχώσεις Δυτική Σιέρρα Μάδρε του Μεξικού. Η ηπειρωτική κρούστα δημιουργεί μια σταθερή Μεσοπρωτεροζωική περιοχή που μεταβάλλεται κατά μήκος ενός φαρδέος ηπειρωτικού ορίου και της παραδοσιακής κρούστας σε γνήσια ωκεάνεια κρούστα του Κόλπου του Μεξικού. Οι παλαιότεροι βράχοι στο Τέξας χρονολογούνται από τα Μεσοπρωτεροζωικά και είναι περίπου 1.600.000.000(1,6 δισ.) ετών. Αυτοί οι Προκάμβριοι και μεταμορφικοί βράχοι υπάρχουν κάτω από το μεγαλύτερο μέρος της πολιτείας,και είναι ορατοί στην επιφάνεια σε τρία μέρη: το Λιάνο ψηλά, ψηλά, το Βαν Χορν(Van Horn),και τα Βουνά Φράνκλιν,κοντά στο Ελ Πάσο.Ιζηματογενή πετρώματα καλύπτουν τους περισσότερους από αυτούς τους αρχαίους βράχους.Τα παλαιότερα ιζήματα κατεκάθισαν στις πλαγιές ενός ερρηγμένου ηπειρωτικού ορίου,ή ενός αδρανούς ορίου που αναπτύχθηκε κατά την διάρκεια της Κάμβριας περιόδου. Αυτό το όριο υπήρχε έως ότου η Λαυρασία και η Γκοντβάνα συγκρούστηκαν στην Πεννσυλβάνια περίοδο για να δημιουργήσουν την Παγγαία. Αυτή είναι η θαμμένη κορυφή της ζώνης των Αππαλαχίων Ορέων–Ουαχίτα της Πεννσυλβάνιας ηπειρωτικής σύγκρουσης. Αυτή η ορογενής κορυφή είναι σήμερα θαμμένη κάτω από την γραμμή Ντάλας–Γουάκο—Ώστιν–Σαν Αντόνιο.

Τα νεότερα Παλαιοζωικά όρη κατέρρευσαν καθώς η ρήξη στη Ιουράσια περίοδο άρχισε να δημιουργεί τον Κόλπο του Μεξικού.
Δημογραφικά στοιχεία

Ο πληθυσμός της πολιτείας σε εκτίμηση του 2009 ανέρχεται σε 24.782.302 κατοίκους, σημειώνοντας αύξηση περίπου 2% σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο και αύξηση 16% από το 2000. Η πυκνότητα του πληθυσμού ανέρχεται σε 34,8 κατοίκους ανά τετρ.χλμ., λίγο μεγαλύτερη από το μέσο όρο των ΗΠΑ (31 κάτοικοι ανά τετρ.χλμ.). Σχεδόν τα 2/3 των κατοίκων της πολιτείας διαμένουν σε μεγάλες αστικές περιοχές. Η μητροπολιτική περιοχή του Ντάλας και του Φορτ Γουόρθ είναι η μεγαλύτερη της πολιτείας, αν και το Χιούστον είναι η μεγαλύτερη πόλη (και τέταρτη σε πληθυσμό στις ΗΠΑ).

Με βάση τα στοιχεία της απογραφής του 2006, ο πληθυσμός της πολιτείας έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

Το 70.6% του πληθυσμού είναι λευκοί (51.5% λευκοί, 20% ισπανολατίνοι και συγκεκριμένα το 11% γερμανικής καταγωγής, το 7% αγγλικής και το 7% ιρλανδικής)
Το 11.5% του πληθυσμού είναι Αφροαμερικάνοι
Το 3% ασιατικής καταγωγής
Το 0.5% ινδιάνοι
Το 12% άλλης φυλετικής προέλευσης, και
Το 2% από μίξη δύο ή περισσότερων φυλών.

Οι γερμανικής καταγωγής κάτοικοι εντοπίζονται κυρίως στο κεντρικό και νοτιοανατολικό κεντρικό Τέξας. Περισσότερο από το 1/3 των κατοίκων έχουν ισπανολατινική καταγωγή, ενώ, αν και αρκετοί έχουν εγκατασταθεί πρόσφατα στην πολιτεία, οι περισσότεροι έχουν ρίζες ακόμα και από τον 18ο αιώνα στην περιοχή. Επίσης, εκτός από τους Αφροαμερικάνους με προέλευση από τον πρώην πληθυσμό των σκλάβων, αρκετοί έχουν εγκασταθεί στην πολιτεία μετέπειτα από άλλες περιοχές των ΗΠΑ σε αναζήτηση εργασίας. Πρόσφατα σημειώθηκε αύξηση του πληθυσμού ασιατικής καταγωγής κυρίως στο Χιούστον και το Ντάλας.
Θρησκεία

Το Τέξας έχει το υψηλότερο ποσοστό κατοίκων με δηλωμένο θρησκευτικό προσανατολισμό στις ΗΠΑ. Με βάση στοιχεία του 2000, οι μεγαλύτερες ομάδες ήταν οι Καθολικοί, οι Βαπτιστές και οι Μεθοδιστές. Το ανατολικό Τέξας, γνωστό και ως η "Ζώνη της Βίβλου", είναι γενικά συντηρητικό, ενώ το δυτικό Ντάλας αποτελεί έδρα τριών σημαντικών εκκλησιών Ευαγγελιστών, ενός καθολικού πανεπιστημίου, και μονών. Παράλληλα, πολυπληθείς ομάδες μη χριστιανικών δογμάτων είναι συγκεντρωμένες στα αστικά κέντρα, όπως Μουσουλμάνοι και Εβραίοι, ενώ αρκετοί ανήκουν στο δόγμα του Ινδουισμού και των Σιχ.
Κύριες πόλεις

Η πολιτεία έχει τρεις πόλεις με πληθυσμό μεγαλύτερο από ένα εκατομμύριο κατοίκους: το Χιούστον, το Σαν Αντόνιο και το Ντάλας. Οι πόλεις αυτές ανήκουν και στις δέκα μεγαλύτερες σε πληθυσμό στις ΗΠΑ. Επίσης, άλλες πόλεις του Τέξας έχουν περισσότερους από 500.000 κατοίκους: το Όστιν, το Φορτ Γουόρθ, το Ελ Πάσο.
Κλίμα

Κύριο λήμμα: Κλίμα του Τέξας

Ετήσια κατά μέσον όρο κατακρημνίσματα στο Τέξας
Ετήσια κατά μέσον όρο θερμοκρασία στο Τέξας

Το μεγάλο μέγεθος του Τέξας και η τοποθεσία του στην τομή πολλών κλιματικών ζωνών δίνει στην πολιτεία πολύ ασταθείς καιρικές συνθήκες.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wiktionary logo
Το Βικιλεξικό έχει λήμμα που έχει σχέση με το λήμμα:
Τέξας

http://www.state.tx.us/
Texas News
The Texas State Historical Association's Handbook of Texas Online
http://www.txdps.state.tx.us/director_staff/texas_rangers/
http://www.texasranger.org/
Καταγωγή του ονόματος και του ψευδώνυμου

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

* http://www.state.tx.us/

Πολιτική διαίρεση των Ηνωμένων Πολιτειών Πολιτείες Αϊντάχο | Αϊόβα | Αλαμπάμα | Αλάσκα | Αριζόνα | Αρκάνσας | Βερμόντ | Βιρτζίνια | Βόρεια Ντακότα | Γεωργία | Γιούτα | Δυτική Βιρτζίνια | Ιλλινόις | Ιντιάνα | Καλιφόρνια | Κάνσας | Κεντάκυ | Κολοράντο | Κοννέκτικατ | Λουιζιάνα | Μαίην | Μαίρυλαντ | Μασσαχουσέτη | Μισσούρι | Μιννεσότα | Μίσιγκαν | Μισισίπι | Μοντάνα | Βόρεια Καρολίνα | Νέα Υόρκη | Νεβάδα | Νεμπράσκα | Νέο Μεξικό | Νιού Τζέρσεϊ | Νιού Χάμσαϊρ | Νότια Καρολίνα | Νότια Ντακότα | Ντελαγουέρ | Οκλαχόμα | Όρεγκον | Ουαϊόμινγκ | Ουάσινγκτων | Ουισκόνσιν | Οχάιο | Πεννσυλβάνια | Ρόουντ Άιλαντ | Τενεσί | Τέξας | Φλόριντα | Χαβάη Ομοσπονδιακή περιοχή Περιφέρεια της Κολούμπια Νησιωτικές περιοχές Αμερικανικές Παρθένοι Νήσοι | Αμερικανική Σαμόα | Βόρειες Μαριάνες Νήσοι | Γκουάμ | Πουέρτο Ρίκο Εξωτερικά Νησιά Ατόλλη Μίντγουαιη | Ατόλλη Παλμύρα | Ατόλλη Τζόνστον | Μπαίηκερ Νήσος | Νήσος Ναβάσσα | Νήσος Ουέηκ | Νήσος Τζάρβις | Χάουλαντ Νήσος | Ύφαλος Κίνγκμαν