Ο Δημήτρης Αγραφιώτης, (Αθήνα 17 Μαρτίου 1932), είναι σύγχρονος Έλληνας αρχιμουσικός, βιολονίστας και συνθέτης.
Βιογραφικά στοιχεία
Ο Αγραφιώτης γεννήθηκε στην Αθήνα από γονείς που κατάγονταν από τον Αμάραντο Αγράφων -ο πατέρας του- και τον Πλατανιά Χανίων.[1] Σε ηλικία δέκα ετών, ξεκίνησε μαθήματα βιολιού με τον Χ. Κελπανίδη, στη Θεσσαλονίκη και, μετά το τέλος του Εμφυλίου και την επιστροφή της οικογενείας του στην Αθήνα, συνέχισε με την ; Κανδρεβιώτου [2] στο βιολί και τον Μάριο Βάρβογλη στα θεωρητικά, στο Ελληνικό Ωδείο. Αργότερα θα πάει στο Ωδείο Αθηνών, όπου και θα ολοκληρώσει τις σπουδές του, τόσο στο βιολί (καθηγητής Ιωσήφ Μπουστίντουι) όσο και στα θεωρητικά (καθηγητής Φιλοκτήτης Οικονομίδης). Αργότερα θα πάρει δίπλωμα σύνθεσης με καθηγητή τον Γ. Α. Παπαϊωάννου (1960).
Με υποτροφία του Πανεπιστημίου Αθηνών,[1] θα ολοκληρώσει τις σπουδές του στην -τότε- Δυτική Γερμανία και, συγκεκριμένα, στη Μουσική Ακαδημία του Μονάχου το 1960-2, στο βιολί με τον Κράους, στα ανώτερα θεωρητικά και τη σύνθεση με τον Γκύντερ Μπιάλας και στη διεύθυνση ορχήστρας με τον Λέσινγκ.[3] Κατόπιν, με υποτροφίες της Δ. Γερμανίας και Αυστρίας,[4] θα συνεχίσει στο «Μοτσαρτέουμ» του Σάλτσμπουργκ, όπου θα αφιερωθεί στη διεύθυνση ορχήστρας (1962-5), υπό τους Χέρμαν Σέρχεν και Κ. Βίνμπεργκερ.[3] Επίσης, θα παρακολουθήσει μαθήματα διεύθυνσης ορχήστρας στο Intern. Dirig. Praktikum του Βερολίνου [4] και παραδόσεις υπό τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν στην ίδια πόλη (1962-3).[3]
Σημαντικός σταθμός στην καριέρα του ήταν η συνεργασία του με τον διάσημο μελετητή του Μότσαρτ, Μπέρναρντ Πάουμγκαρτνερ, του οποίου υπήρξε βοηθός στην ορχήστρα Καμεράτα Ακαντέμικα του Σάλτσμπουργκ από το 1964 μέχρι το 1968.[3] Στην αυστριακή πόλη μελέτησε σύνθεση και με τον Τσέζαρ Μπρέζγκεν, λάτρη της ελληνικής μουσικής, ο οποίος στα έργα του χρησιμοποιούσε και θέματα από την ελληνική δημοτική μουσική.[1] Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Σάλτσμπουργκ συνέθεσε το πρώτο ολοκληρωμένο έργο του, Τρία Τραγούδια, για βαρύτονο και ορχήστρα σε ποίηση Γ. Σεφέρη, πρώτη εκτέλεση, 1965.[1] Το συγκεκριμένο έργο είναι γραμμένο στο 12-φθογγικό σύστημα και παρουσιάστηκε στη Β’ Ελληνική Εβδομάδα Σύγχρονης Μουσικής.[3] Το Νοέμβριο του 1968 έγινε καλλιτεχνικός διευθυντής και αρχιμουσικός της Σουηβικής Συμφωνικής Ορχήστρας (Schwäbisches Symphonieorchester), στην πόλη Ρόιτλινγκεν.[3] Το 1979 συνθέτει το έργο Τρίπτυχον, για το οποίο ο ίδιος αναφέρει σε συνέντευξή του τον Οκτώβριο του 2012: Είναι σε φόρμα συμφονιέτας και αποτελείται από τρία μέρη που βασίζονται σε τρία ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη. Αρχικά ήταν τρία τραγούδια που είχαν γραφτεί το ‘63 και το ‘64, ύστερα από τη βράβευση του ποιητή με το Νόμπελ. Τα ποιήματα των τραγουδιών είναι τα εξής: «Εδώ τελειώνουν τα έργα», «Κι’ αν ο αγέρας φυσά» και «Στο στήθος μου πληγή ανοίγει πάλι». Είναι τρία ποιήματα με διαφορετικό κόσμο το καθένα και αυτό μου ‘δωσε την ευκαιρία να γράψω τρία κομμάτια τελείως διαφορετικά μεταξύ τους.[5]
Διευθύνση Ορχηστρών/Δραστηριότητες
Στη δεκαετία 1971-81, υπήρξε τακτικός προσκεκλημένος της Συμφωνικής Ορχήστρας Λαμουρέ (Lamoureux) στο Παρίσι.[6] Ήταν συχνά προσκεκλημένος της «Εταιρίας Μπράμς» στο Μπάντεν - Μπάντεν, όπου διέμενε και μελετούσε στο σπίτι - μουσείο του Γιοχάνες Μπράμς.[7] Από τη δεκαετία του ’60 ήταν μόνιμος μαέστρος της Συμφωνικής Ορχήστρας της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και διηύθυνε τακτικά την ΚΟΑ, την ΚΟΘ (Κρατικές Ορχήστρες Αθηνών και Θεσσαλονίκης) και την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Μεταξύ 1993-1999 εγκαθίσταται στην Θεσσαλονίκη και αναλαμβάνει τη καλλιτεχνική διεύθυνση της Δημοτικής Συμφωνικής Ορχήστρας, την οποία αναδιοργανώνει οδηγώντας την στο δρόμο της αναγνώρισής της, προωθώντας παράλληλα και την ιδέα δημιουργίας Όπερας-Θεσσαλονίκης με ετήσιες παραγωγές έργων παλιού και σύγχρονου ρεπερτορίου.[7] Έχει διευθύνει σημαντικές ορχήστρες της πρώην Δ. Γερμανίας και έχει εμφανιστεί σε μουσικές εκδηλώσεις πολλών μεγάλων πόλεων (Παρίσι, Ρώμη, Λισαβόνα, Λονδίνο, Βουκουρέστι, Βουδαπέστη, Μόντρεαλ κ.α.), όπου παρουσίασε έργα Ελλήνων συνθετών, πολλά σε πρώτη εκτέλεση (βλ. Λίστα).[1] Αυτή είναι, ίσως, η μεγαλύτερη προσφορά του Αγραφιώτη στην ελληνική μουσική. Δίδαξε αρμονική ανάλυση στο Τμήμα Μουσικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών από το 1991 έως το 1994 και, από το 1991 είχε διδάξει αρμονική και μορφολογική ανάλυση στο Τμήμα Μουσικολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει τιμηθεί με το χρυσό μετάλλιο Λίστ του Ρόιτλινγκεν για την πλούσια μουσική δραστηριότητά του. Συμμετείχε σε διάφορες Επιτροπές διεθνών Μουσικών Διαγωνισμών («Χίντεμιτ», «Μαρία Κάλλας», κ.α.) και, είναι μέλος της Διεθνούς Επιτροπής του Ιδρύματος Κλαούντιο Αράου. Την πρωτοχρονιά του 2004 τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με το Χρυσό Σταυρό της Τιμής.[4]
Χαρακτηριστικό είναι ένα απόσπασμα από συνέντευξη που δόθηκε στο περιοδικό TAR, που απηχεί την άποψή του για το αναχρονιστικό σύστημα διδασκαλίας της μουσικής στα ελληνικά ωδεία:
...Αλλά το πρόβλημα δεν είναι αυτό. Φταίει το σύστημα. Κοιτάξτε, το μάθημα της Αρμονίας στην Ελλάδα είναι μία τραγική και εγκληματική κατάσταση. Διδάσκονται τρία χρόνια αρμονία στο Ωδείο και μετά άλλα δύο χρόνια – λέει – Ειδικό, όπου διδάσκονται πάλι τα ίδια πράγματα. Δηλαδή πέντε – έξη χρόνια διδάσκεται ένας φοιτητής Αρμονία που έξω είναι μόνο δύο εξάμηνα; Είναι απαράδεκτο διότι, έτσι κι’ αλλιώς, η Αρμονία είναι ένα μάθημα που δεν υπάρχει πια στη διδασκαλία της μουσικής. Αυτό ξεκινάει από την εποχή του Βάγκνερ και του Σκριάμπιν αλλά και της γαλλικής σχολής. Είναι φοβερό να παιδεύεις τους φοιτητές πέντε χρόνια. Να το πω συμβολικά; Εγώ θα έβαζα τον εισαγγελέα να παρέμβει γι’ αυτό το έγκλημα που γίνεται....Ή το κοντραπούντο και η φούγκα. Τί είναι αυτά; Κάτι κόντρα σε κάτι: μία μελωδία σε συνδυασμό με κάποια άλλη. Να μάθεις το συνδυασμό τους, τον ωραίο έξυπνο τρόπο. Αυτά τα κοντραπούντα κατά Παλεστρίνα που κάνουνε είναι απλώς μία κοροϊδία. Γιατί ο ταλαντούχος φοιτητής πρέπει να μάθει πώς έγραφε το 1600, το 1700 ή ακόμα και το 1400 ένας συνθέτης;... και συνεχίζει παρακάτω ... Έξι μήνες αρκούν! Όλα αυτά είναι περιττά και άχρηστα μαθήματα...όμως το πιο άχρηστο και εγκληματικό είναι να κάνουμε πέντε χρόνια Αρμονία! Αυτό με νόμο πρέπει να καταργηθεί. Πώς θα γίνει δεν το γνωρίζω, αλλά είναι τελείως απαράδεκτο...[5]
Ακολουθεί λίστα με τα σημαντικότερα έργα Eλλήνων συνθετών που διηύθυνε με ξένες ορχήστρες στο εξωτερικό και στο Φεστιβάλ Αθηνών:
Ν. Σκαλκώτα: Ελληνικοί χοροί
Γ. Α. Παπαϊωάννου: 1. Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα 2. Κοντσέρτο για ορχήστρα 3. Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα 4. Πυγμαλίων
Θ. Αντωνίου: Χωροχρόνος ΙΙ
Μ. Αδάμη: Επάλληλον, για ορχήστρα
Γ. Ιωαννίδη: Μεταπλάσεις, για ορχήστρα
Δ. Δραγατάκη: Κοντσέρτο για τούμπα και ορχήστρα
Γ. Σισιλιάνου: Τοπία, για κρουστά και ορχήστρα
Α. Κουνάδη: Ετεροφωνικά Ιδιόμελα
Μ. Θεοδωράκη: 1. Καρναβάλι για ορχήστρα 2. Κοντσέρτο για πιάνο
Σ. Μιχαηλίδη: Αρχαϊκή Σουίτα
Θ. Καρυωτάκη: Συμφωνιέττα
Μ. Παλλάντιου: Σουίτα σε παλιό στυλ
Ι. Ξενάκη: ST 10
Π. Κούκου: Σουίτα για ορχήστρα Ο Κονρουά και οι κόπιες του
Μ. Βάρβογλη: Δάφνες και Κυπαρίσσια
(πηγή λίστας: http://www.iema.gr/data/HumanResources/CVs/Dimitris_Agrafiotis.htm)
Έργα
Σκηνική μουσική
Το Προξενιό της Αντιγόνης του Βασίλη Ζιώγα (1962)
Για φωνή
Τρία Τραγούδια, για βαρύτονο και ορχήστρα δωματίου σε ποίηση Γ. Σεφέρη, α’ σειρά (1964), πρώτη εκτέλεση 1965
Τρία Τραγούδια, για μεσόφωνο και ορχήστρα δωματίου σε ποίηση Γ. Σεφέρη, β σειρά (1978)
Ορχήστρα
Πρελούδιο και Φούγκα, για ορχήστρα εγχόρδων (1963)
Τρεις Ελληνικοί Χοροί, για μικρή ορχήστρα (1964)
Παραλλαγές πάνω στο γερμανικό λαϊκό τραγούδι Είμαι ένας μουσικός και έρχομαι από τη Σουηβία, για σολίστ και ορχήστρα εγχόρδων, γραμμενο για παιδιά (1978)
Τρίπτυχον (Συμφωνιέτα), για μεγάλη ορχήστρα (1979), Α’ βραβείο σύνθεσης στο διαγωνισμό της ΚΟΘ
Σουίτα, για μεγάλη ορχήστρα εγχόρδων (αναθεώρηση 1990, προερχόμενη από τα έργα Πρελούδιο και Φούγκα και Μικρή Σουίτα για Πιάνο, πρώτη εκτέλεση από την ΚΟΑ στις 10 Δεκεμβρίου 1990)
Τέσσερις Ελληνικοί Χοροί, για μεγάλη ορχήστρα (1990)
Μουσική Δωματίου
Οι Ελληνικοί Χοροί του Σκαλκώτα, μεταγραφή για βιολί και πιάνο (1982)
Τρίο για βιόλα, κλαρινέτο και κοντραμπάσο (1983) (στο τελευταίο μέρος, οι μουσικοί έχουν τη δυνατότητα αυτοσχεδιασμών)
Ελληνικοί Χοροί, για κλαρινέτο και πιάνο (1983)
Μικρή Σουίτα, για πιάνο (1964)
Παραπομπές
ΛΕΣ
χρειάζεται επιβεβαίωση ονόματος
Λεωτσάκος
ΛΕΜ
http://www.tar.gr/content/content.php?id=4148
ΛΕΣ, ΛΕΜ
http://www.iema.gr/data/HumanResources/CVs/Dimitris_Agrafiotis.htm
Πηγές
Τάκης Καλογερόπουλος, «Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής» (ΛΕΜ), εκδόσεις Γιαλλελή, 2001
Αλέκα Συμεωνίδου, «Λεξικό Ελλήνων Συνθετών» (ΛΕΣ), εκδόσεις Νάκας, 1995
Γιώργος Λεωτσάκος, επιμέλεια λήμματος στην εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα», έκδοση 1980, τόμος 2, σ. 106
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
