Γεγονότα, Hμερολόγιο

.

Grafik1

Ο Χρήστος Σαρτζετάκης (Νεάπολη Θεσσαλονίκης, 6 Απριλίου 1929 – Αθήνα, 3 Φεβρουαρίου 2022)[3] ήταν Έλληνας ανώτατος δικαστικός ο οποίος διετέλεσε Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας την περίοδο 1985-1990. Kέρδισε παγκόσμια καταξίωση όταν επιτέλεσε με παραδειγματική γενναιότητα το έργο του στην υπόθεση της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη, αν και δεχόταν αφόρητες πιέσεις από την κυβέρνηση Καραμανλή και την τότε ηγεσία της Δικαιοσύνης και των Σωμάτων Ασφαλείας.[4]

Ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, άσκησε τα καθήκοντά του με εξαιρετική προσήλωση στο Σύνταγμα, ιδιαίτερα κατά την ταραχώδη περίοδο 1989-1990, όταν οι εκλογικές αναμετρήσεις δεν έδωσαν απόλυτη πλειοψηφία σε κανένα από τα υποψήφια κόμματα.[5]

Βιογραφία

Γεννήθηκε στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης το 1929. Ο πατέρας του ήταν αξιωματικός της Χωροφυλακής, καταγόμενος από τα Χανιά. Η μητέρα του, το γένος Γραμμενόπουλου, ήταν από το Σκλήθρο Φλώρινας, κόρη του Μακεδονομάχου Κοσμά Γραμμενόπουλου.[6][7] Ήταν πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εισήλθε στον δικαστικό κλάδο το 1955. Το 1961 ήταν ανακριτής στο Αγρίνιο, στην ανάκριση του παιδαγωγού Μιχάλη Παπαμαύρου.[8]

Το 1956 υπηρέτησε ως Ειρηνοδίκης στην Κλεισούρα Καστοριάς.[9] Το 1963 υπηρέτησε στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, και έγινε γνωστός ως ανακριτής στην υπόθεση της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη. Διεξήγαγε την ανάκριση χωρίς να υποκύψει σε πολιτικές πιέσεις που δέχτηκε από την τότε πολιτική και δικαστική εξουσία. Η γενναία στάση του αποτυπώθηκε στην ταινία "Ζ" του Κώστα Γαβρά.

Με εκπαιδευτική άδεια έκανε στο Παρίσι κατά το διάστημα 1965-1967 μεταπτυχιακές σπουδές στο Εμπορικό Δίκαιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο.

Το 1968, επί Χούντας, απολύθηκε από το δικαστικό σώμα και στη συνέχεια συνελήφθη δύο φορές, βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και φυλακίστηκε, χωρίς πρώτα να δικαστεί. Απολύθηκε από τις φυλακές της Χούντας μετά από διεθνή κατακραυγή το 1971. Με την πτώση της δικτατορίας αποκαταστάθηκε στην υπηρεσία του τον Σεπτέμβριο του 1974 με τον βαθμό του Εφέτη.

Το 1976 συμμετείχε στη σύνθεση του Συμβουλίου Εφετών η οποία απέρριψε το αίτημα της Γερμανίας για την έκδοση του Ρολφ Πόλε, καταζητούμενου για τρομοκρατική δράση, με το σκεπτικό ότι τα εγκλήματά του είναι πολιτικά και ως εκ τούτου η έκδοσή του απαγορεύεται από το ελληνικό Σύνταγμα. Ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου άσκησε πειθαρχική δίωξη κατά των τριών πλειοψηφησάντων δικαστών (Κ. Αλεξόπουλος, Σ. Βάλλας, Χ. Σαρτζετάκης) γι' αυτή την απόφαση, γεγονός που θεωρήθηκε ανεπίτρεπτη παρέμβαση στη δικαστική ανεξαρτησία.[10]

Το 1981 προήχθη στον βαθμό του Προέδρου Εφετών και το 1982 στον βαθμό του Αρεοπαγίτη.

Κατά την προεδρική εκλογή του 1985 ο Χρήστος Σαρτζετάκης προτάθηκε από το ΠΑΣΟΚ και εξελέγη από αυτό και τα κόμματα της αριστεράς στις 29 Μαρτίου 1985 Πρόεδρος της Δημοκρατίας,[11] θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι τις 5 Μαΐου 1990.

Η εκλογή του συνδέθηκε με δύο προβλήματα Συνταγματικού Δικαίου, τα «χρωματιστά ψηφοδέλτια» και την «ψήφο Αλευρά». Για την ψηφοφορία χρησιμοποιήθηκαν ψηφοδέλτια διαφορετικού χρώματος για κάθε υποψήφιο, κάτι που η τότε αξιωματική αντιπολίτευση (Νέα Δημοκρατία) κατήγγειλε ως απόπειρα ακύρωσης του μυστικού χαρακτήρα της ψηφοφορίας, επειδή, όπως υποστήριξε, το χρώμα του κάθε ψηφοδελτίου διακρινόταν από τον ημιδιαφανή φάκελο. Υποστηρίχθηκε επίσης ότι ο τότε Πρόεδρος της Βουλής Γιάννης Αλευράς δεν έπρεπε να λάβει μέρος στην ψηφοφορία ως εκτελών χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας μετά την πρόωρη παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.[12]

Η θητεία του στιγματίστηκε από την ανένδοτη άρνησή του ως Προέδρου της Δημοκρατίας να απονείμει χάρη στον ισοβίτη Χρήστο Ρούσσο, στάση που αποδόθηκε σε ομοφοβία και διάκριση, εφόσον υπήρχαν οι προϋποθέσεις και η θετική εισήγηση του Συμβουλίου Χαρίτων. Η απεργία πείνας που ξεκίνησε ο Ρούσσος πυροδότησε ένα ευρύ κίνημα συμπαράστασης, στο οποίο συμμετείχαν προσωπικότητες του πνευματικού, νομικού, πολιτικού και καλλιτεχνικού κόσμου από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Τελικά, ο Χρήστος Ρούσσος αποφυλακίστηκε με χάρη που του δόθηκε το 1990 από τον επόμενο Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή.[13][14]

Μετά το 1990 είχε αποσυρθεί σε μεγάλο βαθμό από τη δημόσια ζωή αν και αρθρογραφούσε τακτικά σε εφημερίδες και δημοσίευε κείμενα στην ιστοσελίδα του.

Στις 21 Δεκεμβρίου 2018, βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Το βραβείο απονεμήθηκε για τη δημοσίευση του έργου «Επιτελών το καθήκον μου»,[15] κείμενο με τη μειοψηφική γνώμη που διατύπωσε το 1964 ως ανακριτής στην υπόθεση Λαμπράκη, το οποίο αξιολογήθηκε ως λαμπρό δείγμα ευσυνείδητης, εμβριθούς, εξονυχιστικής και θαρραλέας ανακριτικής στάσης.[16]

Ήταν παντρεμένος με την Έφη Αργυρίου και είχε μία κόρη. Πέθανε την 3η Φεβρουαρίου 2022 σε ηλικία 92 ετών, στην Αθήνα, μετά από μακρά νοσηλεία λόγω πνευμονίας στο Λαϊκό Νοσοκομείο.[3] Με τον θάνατό του κηρύχθηκε στην Ελλάδα τριήμερο εθνικό πένθος και θα κηδευτεί στις 7 Φεβρουαρίου στο Α´ Νεκροταφείο Αθηνών.[17][18]
Διακρίσεις

Επίτιμο μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Πορτογαλίας
Επίτιμος Διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
Επίτιμο μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης
Μέλος επιστημονικών εταιρειών στην Ελλάδα και το εξωτερικό

Σημειώσεις και παραπομπές

https://www.tanea.gr/2010/05/22/politics/mikropolitikos/i-kyra-frosyni-tis-proedrias/
https://www.thetoc.gr/koinwnia/article/poia-einai-i-kori-sartzetaki--analambanei-thesi-kleidi
«Πέθανε ο Χρήστος Σαρτζετάκης». Η Καθημερινή. 3 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2022.
Χασαπόπουλος, Νίκος (15 Οκτωβρίου 2016). «Ο ανακριτής Σαρτζετάκης και η δολοφονία Λαμπράκη». Το Βήμα.
«Χρήστος Σαρτζετάκης», εγκυκλοπαίδεια Υδρία-Cambridge-Ήλιος:
«Δημήτρης Λιθοξόου, Πληθυσμός και οικισμοί της περιοχής Φλώρινας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2010.
Χρήστου Σαρτζετάκη, «Περί την οικογενειακήν μου καταγωγήν. Ανασκευή Σκοπιανής ύβρεως». Βιογραφικά, Οικογενειακά, 9 Μαρτίου 2010. (pdf)
«Από την Ιστορία της Νεοελληνικής εκπαίδευσης: Ένα κεφάλαιο μεγαλείου και οδύνης». Φ. Κ. Βώρος. 2002. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαΐου 2007. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2007.
Χρήστου Α. Σαρτζεάκης, Σελίδες Αυτοβιογραφίας, Ἀπὸ τὴν ὑπηρεσία μου ὡς Εἰρηνοδίκου Κλεισούρας Καστορίας
«Δικαστές και πολιτικό έγκλημα». Ελευθεροτυπία «Ιός». 2 Μαρτίου 2003. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2007.
Εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας Χρήστου Σαρτζετάκη: Ορκωμοσία του νέου Πρόεδρου της Δημοκρατίας- Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο [1]
Κατά του δικαιώματος ψήφου του Προέδρου της Βουλής όταν εκτελεί χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας Αθανάσιος Ράικος, Συνταγματικό Δίκαιο, τόμος Α' τεύχος Β', 1η Έκδ. 1990, σελ. 300 κ. εξ.
«Στη φυλακή γνώρισα έρωτες που τους λέω κινηματογραφικούς». Η Εφημερίδα των Συντακτών. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020.
«Όταν η ομοφοβία είχε τη σφραγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας». LiFO. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020.
«ΕΠΙΤΕΛΩΝ ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ ΜΟΥ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1963-1964 (ΤΟΜΟΙ Α & Β)». www.economia.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2019.
Απονεμήθηκαν τα βραβεία της Ακαδημίας Αθηνών, Η Ναυτεμπορική 21/12/2018.
«Χρήστος Σαρτζετάκης: Με τιμές Αρχηγού Κράτους η κηδεία του – Κηρύσσεται τριήμερο εθνικό πένθος». www.kathimerini.gr. 3 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2022.
Γεωργίου, Αρετή (3 Φεβρουαρίου 2022). «Τη Δευτέρα 7 Φεβρουαρίου στην Μητρόπολη Αθηνών η κηδεία του Χρήστου Σαρτζετάκη». www.skai.gr. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2022.