.
Ο Φιλοκτήτης είναι τραγωδία του Σοφοκλή που αποτελείται από 1.471 στίχους, με κεντρικό πρόσωπο τον ομώνυμο ομηρικό ήρωα. Το έργο πραγματεύεται το θέμα της σύγκρουσης του συναισθήματος του πατριωτισμού με τον ανθρωπισμό. Παρουσιάστηκε στα Διονύσια το 409 π.Χ. και κέρδισε το πρώτο βραβείο.
Τόσο ο προγενέστερος Αισχύλος όσο και ο μεταγενέστερος Ευριπίδης έχουν δώσει τη δική τους εκδοχή αλλά δε διασώζονται τα έργα τους.
Γενικά
Γενικά στο Φιλοκτήτη το σχήμα Ύβρη -Άτη[1] υπάρχει πιο αθέατο από όσο στα άλλα έργα του Σοφοκλή. Δεν αντιτίθενται θεοί καί άνθρωποι, αλλά άνθρωποι και άνθρωποι. Κυρίως αντιτίθενται δύο ηθικές· η ηθική του δόλου με την ηθική της ευθύτητας. Ο Οδυσσέας λέει στον Νεοπτόλεμο που πρεσβεύει, ότι από τη φύση του τίποτε δεν κάνει με πονηριές, ούτε αυτός ούτε αυτός που τον γένννησε (o Αχιλλέας) : «μια μέρα αχρείος τώρα και Νίκη και έπειτα σ΄όλη σου τή ζωή δόξα καί Έντιμος». [2] Και στη συνέχεια : «Τοιούτος ειμ´εγώ· όποιον χρειάζονται οι καιροί κι όπου διαγωνίζονται ενάρετοι και δίκαιοι δεν θα έβρισκες κανένα από με πιο ευσεβή. Έτσι έχω γεννηθεί, τη νίκη πάντοτε να θέλω, μ΄εξαίρεση εσένα». [3]
Υπόθεση
Ο Φιλοκτήτης εκστρατεύει μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες εναντίον των Τρώων, επικεφαλής επτά πλοίων με Θεσσαλούς πολεμιστές. Στη Λήμνο, όπου κάνουν στάση, ο Φιλοκτήτης πλησιάζει πολύ κοντά σε ένα ναό της Αθηνάς και μια ύδρα, δηλητηριώδες ερπετό, τον δαγκώνει στο πόδι. Η πληγή του δε θεραπευόταν και ο ίδιος υπέφερε φοβίζοντας το στρατό, οπότε με προτροπή του Οδυσσέα και των Ατρειδών τον εγκαταλείπουν στο νησί. Εκεί, παραμένει δέκα χρόνια, καθ' όλη τη διάρκεια του Τρωικού Πολέμου. Ωστόσο, βγαίνει χρησμός ότι οι Αχαιοί δε θα κυριεύσουν το Ίλιον, αν δε βοηθήσει το ανίκητο τόξο του Ηρακλή, ο οποίος πεθαίνοντας το είχε χαρίσει στο Φιλοκτήτη, που ήταν ο μόνος που τον λύτρωσε στην πυρά που είχε ριφθεί, επειδή δεν μπορούσε να αποσπάσει τον δηλητηριώδη χιτώνα που κατέτρωγε την σάρκα του.[4] Στέλνονται, λοιπόν, ο Οδυσσέας και ο Νεοπτόλεμος, ώστε να αποσπάσουν, ακόμα και με δόλο, το τόξο και τα βέλη του Ηρακλή. Ο Φιλοκτήτης όμως αρνείται να τα δώσει, μη θέλοντας να συμφιλιωθεί με τους ανθρώπους που του είχαν δείξει σκληρότητα και τον είχαν εγκαταλείψει πριν δέκα χρόνια.
ὦ φίλτατον φώνημα! Τι χαρά και μόνο να τ΄ακούσω να μου μιλά ένας Έλληνας μετά από τόσο χρόνο. Τί σ΄έκανε να αράξεις εδώ, παιδί μου; Ποια ανάγκη να σ΄οδήγησε; και ποιος ο σκοπός; ποιος άνεμος γλυκύτατος;
στιχ. 234-237
Ο Οδυσσέας προσπαθεί να πείσει τον Νεοπτόλεμο να ξεγελάσει τον Φιλοκτήτη και να του πει πως κι αυτός εξαπατήθηκε από τον Οδυσσέα, που κατακράτησε τα όπλα του πατέρα του, Αχιλλέα και γι ΄αυτό θύμωσε και έφυγε από την Τροία για να γυρίσει στην Σκύρο. Ο Νεοπτόλεμος αρνείται στην αρχή να μετάσχει στην απάτη, αλλά πείθεται, όταν του μιλά για τη δόξα που θα αποκτήσει όταν θα εκπορθήσει την Τροία με τα βέλη του Φιλοκτήτη. Ως από μηχανής θεός εμφανίζεται ο Ηρακλής, ο οποίος τον πείθει να πάει στην Τροία και να φέρει τη νίκη στους Αχαιούς.
Παραστασιογραφία
Η πρώτη παράσταση του Φιλοκτήτη στο νεοελληνικό θέατρο έγινε στις 16 και 28 Φεβρουαρίου 1818 στην Οδησσό σε διασκευή του Νικολάου Πίκολλου με ερασιτέχνες ηθοποιούς. Η παράσταση αυτή αποτελεί και την πρώτη παρουσίαση αρχαίας τραγωδίας στο Νεοελληνικό θέατρο.[5]
Φορέας Τόπος Έτος Σκηνοθέτης Πρωταγωνίστρια
Όμιλος αρχαίας τραγωδίας Δημοτικό θέατρο Αθηνών 1955 Κωστής Λειβαδέας Κωστής Λειβαδέας
Εθνικό θέατρο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 1967 Αλέξης Μινωτής Αλέξης Μινωτής
Νέα Σκηνή Κ. Λειβαδέα Αρχαίο Ωδείο Πατρών 1969 Κωστής Λειβαδέας Κωστής Λειβαδέας
Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος Αρχαίο θέατρο Φιλίππων 1974 Κωστής Μιχαηλίδης Γιάννης Βόγλης
Εθνικό θέατρο Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου 1977 Αλέξης Μινωτής Αλέξης Μινωτής
Θίασος Παλκοσένικο Θέατρο Κνωσός 1988 Χρήστος Τσάγκας Χρήστος Τσάγκας
Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου 1988 Γώργιος Λαζάνης Γεώργιος Λαζάνης
Εθνικό θέατρο Αρχαίο θέατρο Φιλίππων 1991 Διαγόρας Χρονόπουλος Νίκος Κούρκουλος
Παραπομπές
↑ Η άτη : σύγχυση φρενών επιβαλλομένη από τους θεούς ως τιμωρία στους ενόχους, Λεξικό της αρχαίας ελληνικής Γλώσσας, Επιτροπή φιλολόγων, εκδ. γράμματα 2001 ISBN 960-393-655-3
↑ Φιλοκτήτης στ. 83-84 «νυν δ΄εις αναιδές ημέρας μέρος βραχύ δός μοι σεαυτόν, κάτα τόν λοιπόν χρόνον κέκλησο πάντων ευσεβέστατος βροτών»
↑ Φιλοκτήτης, στ. 1049- 1053
↑ Σοφοκλής , Τραχίνιαι
↑ Επτά μελέτες, ο Διαφωτισμός και το Νεοελληνικό θέατρο, εκδ. University Studio Press, σελ. 145-198
Βιβλιογραφία
Κλασική Βιβλιοθήκη Καρδαμίτσα : «Κριτική και ερμηνευτική έκδοση T.B.L. Webster», 1992
Φιλοκτήτης, Εκδόσεις ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, 1992, ISBN 060-205-239-2
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Μετάφραση στα νέα ελληνικά της τραγωδίας από τον Γ. Μπλάνα στο διαδικτυακό τόπο Μικρός Απόπλους
Σοφοκλής
Σωζόμενες τραγωδίες του Σοφοκλή
Αντιγόνη · Ηλέκτρα · Τραχίνιαι · Οιδίπους Τύραννος · Αίας · Φιλοκτήτης · Οιδίπους επί Κολωνώ
Δείτε επίσης
Αρχαίο ελληνικό θέατρο • Αρχαία ελληνική λογοτεχνία • Τραγωδία • Σατυρικό δράμα • Ευριπίδης • Αισχύλος
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
