Βαγιαζίτ (Άρτα)

Περιφέρεια : Ηπείρου
Νομός : Άρτας

Η συνοικία Βαγιαζίτ ήταν μία από τις συνοικίες της Άρτας κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Προέλευση ονόματος

H συνοικία πήρε το ονομά της από τον Σουλτάνο Βαγιαζίτ Β΄, ο οποίος επισκέφθηκε την Άρτα το 1492. Ο Σουλτάνος κατά τη διάρκεια της παραμονής του, μεταμφιέστηκε σε δερβίση και επισκέφθηκε τη Μονή Κάτω Παναγιάς όπου και έμεινε δίχως να αποκαλύψει την ταυτοτητά του. Ο Σουλτάνος πριν αποχωρήσει από τη Μονή, άφησε κρυφά ένα πουγκί με χρυσά νομίσματα. Ο ηγούμενος της Μονής αντιλήφθηκε το πουγκί και έτρεξε να προλάβει τον φιλοξενούμενο και τον συνάντησε στο χωριό Κουμουτζάδες και του παρέδωσε τα χρήματα. Ο Σουλτάνος αναγνωρίζοντας την τιμιότητα του ηγουμένου, του επέστρεψε το πουγκί με τα χρήματα και όταν γύρισε στην Κωνσταντινούπολη, εξέδωσε αυτοκρατορικό διάταγμα με το οποίο ο Μονή γινόταν πάλι κύριος της περιουσίας που της είχε αρπαχθεί κατά τα προηγούμενα χρόνια.[1][2][3]
Συνοικία
Το τζαμί του Βαγιαζίτ ανάμεσα από τον Πύργο του Ρολογιού και το κάστρο της Άρτας σε απεικόνιση του Έντουαρντ Λίαρ, 1849.

Ο μητροπολίτης Άρτας Σεραφείμ Ξενόπουλος στο «Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884) μας πληροφορεί ότι στην Άρτα υπήρχαν 11 ενορίες και 10 θέσεις (συνοικίες). Οι συνοικίες ήταν της Περιβλέπτου, των Ταμπακιάδων (βυρσοδεψών) ή της Δάφνης, Τουρκοπάζαρο, Αγίας Θεοδώρας ή Λούκενας ή Καραπάνου, Μουχούστι, Μονοπώλειο, Πλάτανος, Αλμπαναριά, Ρωμιοπάζαρο, Eβραϊκα και μαζί με τις συνοικίες του Ελιγιασβέη, του Βαγιαζίτ, των Μπέηδων και του Γεφυρόπουλου, η πόλη αριθμούσε συνολικά 14 συνοικίες. Η συνοικία Βαγιαζίτ βρίσκονταν σε κεντρικό σημείο της πόλης, κοντά στο κάστρο και την πλατεία Ρολογιού, και συνόρευε με το Τουρκοπάζαρο.[4]

Η συνοικία ήταν γνωστή και για το Τζαμί του Σουλτάνου Βιαγαζίτ, ένα από τα έξι τζαμιά που υπήρχαν εντός της πόλης της Άρτας.[5] Η ημερομηνία κατασκευής του τζαμιού είναι άγνωστη αλλά πιθανολογείται ότι κατασκευάστηκε περίπου την ίδια εποχή με το τζαμί του Φαΐκ Πασά και είχε προσόδους που ανερχόταν σε 3500 γρόσια, τα οποία λάμβανε ο ιμάμης. Η κεντρική θέση του τζαμιού στην πλατεία του Ρολογιού, το καθιστούσε ένα πολυσύχναστο μέρος όπου συγκεντρώνονταν οι μουσουλμάνοι για την καθημερινή τους προσευχή. Ο μητροπολίτης Άρτας Σεραφείμ Ξενόπουλος μας πληροφορεί ότι το τζαμί είχε χτιστεί πάνω στα ερείπια χριστιανικού ναού αφιερωμένου στους Αγίους Ταξιάρχες.[6]

Μία από τις πρώτες γνωστές απεικονίσεις του τζαμιού έγινε από τον Άγγλο συγγραφέα και ζωγράφο, Έντουαρντ Λίαρ, ο οποίος επισκέφθηκε την Άρτα στις 4 Μαΐου 1849. Ο Λίαρ στο έργο του, απεικόνισε την Άρτα με τον Πύργο του Ρολογιού, τα τζαμιά και το κάστρο της πόλης.[7] Ανάλογη απεικόνιση έγινε και από τον Άγγλο χαράκτη Έντμουντ Έβανς, ο οποίος επισκέφθηκε την πόλη τον Απρίλιο του 1854. Μετά την απελευθέρωση της Άρτας, το τζαμί του Βαγιαζίτ καταστράφηκε ενώ τα μοναδικά τζαμιά που διασώθηκαν έως σήμερα είναι το τζαμί του Φαΐκ Πασά και το Φεϋζούλ Τζαμί.[8]

Δίπλα από το τζαμί του Βαγιαζίτ, υπήρχε ο Πύργος του Ρολογιού, ο οποίος είναι έργο του 17ου αιώνα αλλά δεν είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία κατασκευής όμως πιθανολογείται ότι χτίστηκε την περίοδo 1630 - 1650 και υπήρξε το πρώτο μηχανικό ρολόι με δίσκο σε όλη την αχανή Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το ρολόι είχε αρχικά αραβικούς αριθμούς και ήταν διακοσμημένο με σμάλτο.[9][10][11][12] Ιστορικά η πρώτη πηγή που μας γνωστοποιεί την ύπαρξη του ρολογιού είναι το «Βιβλίο των ταξιδιών» του Εβλιγιά Τσελεμπή, ο οποίος μας αναφέρει ότι το ρολόι έκανε μία πλήρη περιστροφή κάθε 24 ώρες και είχε μία μεγάλη καμπάνα, της οποίας ο ήχος μπορούσε να γίνει αντιληπτός σε απόσταση μίας ώρας από την Άρτα ενώ ταυτόχρονα τονίζει ότι δεν υπήρχε σε κανένα άλλο τόπο, ρολόι ανάλογης τεχνικής αρτιότητας.[13][14]
Παραπομπές

Σεραφείμ Ξενόπουλος, Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884), σ.152.
Η Εικόνα της Παναγίας στην Ήπειρο στο πέρασμα των αιώνων, Ανδριανή Οικονόμου, Ελένη Μπαλάσκα, Χρυσόστομος Στύλιος, σ.33.
Η Παρηγορήτισσα της Άρτης, Αναστάσιος Ορλάνδος, 1963, σ.163.
«Η πόλις "Αρτα διαιρείται εις εκκλησιαστικάς ένορίας 11 κα θέσεις δέκα, 1) της Περιλήφτης (Περιβλέπτου), εκ του Χριστιανικού Ναού πρότερον, είτα Μετσιτίου υπάρξαντος τών Μπέιδων, και κειμένου πλησίον της Μητροπόλεως, 2) τών Βυρσοδεψών ή Δάφνης, 3) Τουρκοπάζαρο, 4) άγ. Θεοδώρας ή Λούκενας ή Καραπάνου, 5) Μουχούστον (ξε) (Προάστειον τής Αρτης), εντεύθεν άρχεται ή αγορά ευθύδρομος ένθεν και ένθεν έχουσα εργαστήρια διάφορα, και καταλήγουσα μέχρι της 6 ενορίας του Μονοπωλείου, 7) Πλάτανος, 8) Αλπαναρία, 9) Ρωμαιοπάζαρον, 10) Εβραϊκά εις ταύτας κεντα αι επόμεναι Εκκλησίαι.», Σεραφείμ Ξενόπουλος, Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884), σ.139.
«Τα τζαμιά της Άρτας ήταν 8 από τα οποία τα 6 βρίσκοταν εντός της πόλης (Φεϋζούλ τζαμί, Τζαμί Σουλτάν Μεχμέτ, Τζαμί Σουλτάνου Βαγιαζήτ, Τζαμί Κιλίτς Μπέη, Τζαμί του Τεκέ, Τζαμί των Μπέηδων) και τα 2 εκτός (Τζαμί Φαίκ Πασά και Τζαμί στα Ρόκκα)», Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884), Σεραφείμ Ξενόπουλος, σελ. 176-179. -«The population of Arta exceeds 6000: it contains six mosques, and twentyfour Greek churches.», Travels in Albania and Other Provinces of Turkey in 1809 & 1810, Volume 1, John Cam Hobhouse Broughton.
Σεραφείμ Ξενόπουλος, Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884), σ.177.
Journals of a Landscape Painter, Edward Lear, 1851, p.352.
Σεραφείμ Ξενόπουλος, Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884), σ.178.
Θάνος Κονδύλης, Οι πόλεις της Ηπείρου στα κείμενα ξένων περιηγητών (μέσα 17ου - 19 ου αιώνα.
Σούλης, Χρ. Ι. : Ταξίδι Τούρκου Περιηγητού στην Ήπειρο, Ηπειρωτικά Γράμματα , 1(1944), τ.5, σ. 165.
Στη σκιά του ρολογιού, Μαχητής Άρτας.
Μνημεία και Αξιοθέατα, Δήμος Αρταίων.
«Yolun kenarında, Hânın girişinin karşısında uzunca bir saat kulesi vardır ki çanları gayet büyüktür. Sesi bir saat öteden duyulur. Çarkı bir defa çevrilince yirmi dört saat çalışır. Hiçbir diyarda benzeri olmayan muazzam bir çarklı saattir.», Evliya Çelebi'nin Ayak İzlerinde, Heath W. Lowry, p.55.[1]
Narda, Yunanistan’ın Epir bölgesinde günümüzde Arta adıyla bilinen tarihî bir şehir, İdris Bostan, İslâm Ansiklopedisi.