.
Περιφέρεια : Νότιο Αιγαίο
Νομός : Κυκλάδων
-
-- Δήμος Νάξου --
Η Στελίδα είναι ο δυτικότερος παραθαλάσσιος οικισμός και θέρετρο της Νάξου με 157 κατοίκους (απογραφή 2011).[2] Βρίσκεται στο ακρωτήριο Μουγκρί απέναντι από τον λιμένα της Χώρας της Νάξου, στις πλαγιές λόφου που φτάνει τα 150 μέτρα ύψος περίπου. Είναι δίπλα στην παραλία του Αγίου Προκοπίου και κοντά στην παραλία της Αγίας Άννης.
Πληθυσμιακά στοιχεία
Έτος 1928 1991 2001 2011
Πληθυσμός 34 23 52 157
Πηγές [3] [4] [5] [2]
Διοικητικές μεταβολές
Το 1928, στην απογραφή αναγνωρίζεται ο οικισμός και προσαρτάται στην κοινότητα Αγερσανών.[6][3]
Το 1997, με την εφαρμογή του προγράμματος Καποδίστριας (νόμος 2539/97), η κοινότητα Αγίου Αρσενίου καταργείται και ο οικισμός προσαρτάται στο Δήμο Νάξου.[7] Συγκεκριμένα, με το πρόγραμμα Καποδίστριας υπαγόταν στο Δημοτικό Διαμέρισμα Αγίου Αρσενίου, του Δήμου Νάξου, του νομού Κυκλάδων, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Νήσων Αιγαίου Πελάγους.[5]
Το 2010, με την εφαρμογή του προγραμματος Καλλικράτης (νόμος 3852/2010), καταργείται ο δήμος Νάξου και ο οικισμός προσαρτάται στο νεοσύστατο δήμο Νάξου & Μικρών Κυκλάδων.[8]
Σήμερα, μετά τη τελευταία μεταβολή του 2010 (πρόγραμμα Καλλικράτης), αποτελεί μαζί με τους οικισμούς Αγία Άννα ( 176 κ.), Αγίους Πάντες ( 103 κ.), Άγιο Αρσένιο ( 717 κ.), Άγιο Προκόπιο ( 96 κ.), Μάραγκα ( 73 κ.) και Μαστοράκη ( 5 κ.) την Δημοτική Κοινότητα Αγίου Αρσενίου ( 1327 κ.). Η δ.κ. Αγίου Αρσενίου υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Νάξου, του δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, της περιφερειακής ενότητας Νάξου (του πρώην νομού Κυκλάδων), στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.[2]
Ονομασία
Δεν υπάρχουν στοιχεία για την προέλευση της ονομασίας «Στελίδα». Στο χειρόγραφό του «Ιστορία της Νάξου»[Σημ 1], ο Jacopo Grimaldi το 1840, κάνει αναφορά σε τοπαρχία[Σημ 2] με την ονομασία «Στιλίδα» και «Στυλίδα», που πιθανότατα να έχει σχέση με την περιοχή της σημερινής Στελίδας. Στην πρώτη αναφορά κάνει λόγο για «Στιλίδα», σε κατάλογο με τις 56 τοπαρχίες που διαίρεσε την Νάξο ο Δούκας Μάρκος Σανούδος, λίγα χρόνια μετά την κατάληψή της από τους Ενετούς, το 1207. Στη δεύτερη αναφέρει την τοπαρχία «Στυλίδα» από τούρκικο φορολογικό κατάλογο που συντάχθηκε το 1670, όπου επιπλέον αναφέρεται ως ιδιοκτήτης της κάποιος με το όνομα Θεοφίλακτος, όπως και το ποσό του φόρου που ανερχόταν σε 1.400 άσπρα.[9] Συνήθως στα έγγραφα του 17ου και 18ου αιώνα η περιοχή δεν αναφέρεται με το όνομά της, αλλά σε σχέση με το Κάστρο της Νάξου (π.χ. νοτιοδυτικά του Κάστρου) ή με αναφορά στην Αλυκή, την ψαραλυκή ή την αλατζαλική, δηλαδή περιοχές που περιβάλουν την Στελίδα και όπου γινόταν ψάρεμα, συλλογή αλατιού ή υπήρχαν έλη.[10]
Γεωγραφία
Βρίσκεται στο ακρωτήριο Μουγκρί στο νοτιοδυτικό άκρο του όρμου του Αγίου Γεωργίου, στις πλαγιές λόφου που φτάνει τα 150 μέτρα ύψος. Βρίσκεται 3,5 χλμ (ευθεία απόσταση) νοτιοδυτικά του Κάστρου της Νάξου και 5,7 χλμ οδική απόσταση από το λιμάνι της Χώρας της Νάξου. Δυτικά και βόρεια βρέχεται από θάλασσα ενώ ανατολικά περιβάλλεται από παράκτιους φυσικούς υγρότοπους και έλη που με το πέρασμα των χρόνων περιορίζονται σε έκταση, λόγο της αυξανόμενης τουριστικής οικοδομικής δραστηριότητας. Ο σημαντικότερος υγρότοπος είναι η Αλυκή που βρίσκεται ανατολικά της και είναι ο μεγαλύτερος υγρότοπος των Κυκλάδων.[11] Νότια υπάρχουν οι υγρότοποι του Αγίου Προκοπίου. Είναι τρεις εποχικές παραθαλάσσιες λίμνες, στο πίσω μέρος της παραλίας του Αγίου Προκοπίου, που η έκτασή τους φτάνει τα 90 στρέμματα τον χειμώνα και το καλοκαίρι συνήθως οι δύο από τις τρεις ξεραίνονται.[12] Κατά το παρελθόν η περιοχή ήταν δύσκολα προσβάσιμη. Η μόνη χερσαία πρόσβαση ήταν από την μεριά του Αγίου Προκοπίου στα νοτιοανατολικά ανάμεσα στους υγρότοπους της Αλυκής και αυτών της παραλίας του Αγίου Προκοπίου. Εκείνη την εποχή η ευκολότερη πρόσβαση, για όσους ερχόντουσαν από την Χώρα της Νάξου, ήταν από τη θάλασσα και με μικρά πλοία λόγο του βραχώδους των ακτών. Σήμερα η πρόσβαση είναι εύκολη λόγο του αυτοκινητόδρομου που έρχεται από ανατολικά και διασχίζει την παραλία βόρεια της Αλυκής.[13]
Αρχαιολογικές έρευνες
Από το 1981 υπάρχουν υπόνοιες ότι στην περιοχή της Στελίδας υπήρχε ανθρώπινη δραστηριότητα πολύ νωρίτερα από την 5η χιλιετηρίδα π.Χ., εποχή που θεωρείται ότι κατοικήθηκαν τα νησιά του Αιγαίου.[13] Το 2013, από επιφανειακές έρευνες, που διήρκεσαν δύο έτη, βρέθηκαν συγκεντρωμένες ποσότητες πελεκημένης πέτρας (λατομείο πυριτόλιθου), σμύριδας και μαρμάρου. Η σμύριδα και το μάρμαρο είναι υλικά που αφθονούν στην Νάξο, όχι όμως στη συγκεκριμένη περιοχή. Και μετά το 2013 συνεχίστηκαν οι έρευνες για τον γεωαρχαιολογικό χαρακτηρισμό και τη χρονολόγηση της θέσης. Μετά το 2015, οι έρευνες συνεχίστηκαν με στρωματογραφικές ανασκαφές.[14][15][16]
Ο επικεφαλής των ερευνών Τριστάν Κάρτερ (Tristan Carter), υποστηρίζει: «αυτή τη στιγμή έχουμε στη διάθεσή μας χρονολογήσεις που ανάγουν την ανθρώπινη παρουσία στη θέση τουλάχιστον στα 100.000 χρόνια πριν» και δεν αποκλείει να επιβεβαιωθούν τα στοιχεία για χρονολογήσεις 200 με 250 χιλιάδες χρόνια πριν, οπότε δεν θα έχουμε την παρουσία μόνο του Νεάντερταλ, αλλά και του ανθρώπινου είδους που προηγήθηκε.[17]
Σημειώσεις
Η «Ιστορία της Νάξου» του Jacopo Grimaldi υπάρχει σε χειρόγραφη μορφή στο ιστορικό Αρχείο της Νάξου [Συλλογή Δελαρόκκα, φακ. 45/7]
τοπαρχία ή τιμάριο (fief, feud) ή απλά τόπος = διοικητική περιφέρεια.
Παραπομπές
(Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
«ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10849 (σελ. 375 του pdf), και σε μορφή Excel «Πίνακας αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ Πληθυσμού-Απογραφής 2011» στην ιστοσελίδα της ΕΛΣΤΑΤ, Αρχειοθετήθηκε 24/11/2017, Ανακτήθηκε 09/01/2018.
«Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 15-16 Μαϊου 1928», σελ. 214 (σελ. 234 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ, Αρχειοθετήθηκε 04/03/2016], Ανακτήθηκε 08/01/2018.
«Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991 κατά νομούς, επαρχίες, δήμους, κοινότητες και οικισμούς», σελ. 148 (σελ. 150 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ, Αρχειοθετήθηκε 20/08/2017, Ανακτήθηκε 08/01/2018.
«Απογραφή πληθυσμού - κατοικιών της 18ης Μαρτίου 2001», σελ. 272 (σελ. 274 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ, Αρχειοθετήθηκε 29/07/2017, Ανακτήθηκε 08/01/2018.
«16/05/1928. Αναγνώριση του οικισμού και προσάρτησή του στην κοινότητα Αγίου Αρσενίου» από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 19/03/2018. Ανακτήθηκε 19/03/2018.
«ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997»σελ. 8815 (σελ. 27 του pdf), από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 30/03/2017. Ανακτήθηκε 27/02/2018.
«ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010»σελ. 1791 (σελ. 7 του pdf ), από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 27/02/2018. Ανακτήθηκε 27/02/2018.
"Μετά ταύτα ο Δουξ διήρεσε την Νάξον εις 56 τοπαρχίας", αναφέρει ο Grimaldi, "και τας έδωσε εις τους ευγενείς να τας διοικούν. Υποσημειούμεν τα ονόματα των τοπαρχιών ων αι περισσότεραι διεφύλαξαν τα αρχαία των ονόματα" συνεχίζει, και παραθέτει κατά σειρά τις 56 τοπαρχίες ως εξής. (Διατηρώ την ορθογραφία του κειμένου του): Στιλίδα,Πολύχνι,Αβολιαντίς, Όσκελος, Σιδηρόπετρα, Αγιασσώ, Τάλι, Μεγάλη Βίγλα, Σιάγριον, Τρίπος, Κεχριές, Εβριακές, Αρχατός, Μαραθός, Αργία, Μικρά Αργία, Ετέρα Αργία, Δαμαριώνας, Απλύκι, Έτερο Απλύκι, Πάνορμος, Χείμαρος, Ανάκια, Χαλάδρι,Καλοστοιχιά, Φωτοδότης, Μυρσίνη, Λάκος, Δρύς, Αγία Κυριακή, Αμόμαξη, Βόθροι, Μέση, Κωμιακή, Αγία, Κανά, Σκιπώνοι, Χαράδρα, Άγιον Πνεύμα, Γραβούτις, Κινήδαρος, Κεραμωτή, Συμέρονες, Φανάρη, Φανίλια, Φιλότης, Αμελαθειού, Ράχη, Φλεριό, Απάνω Κάστρο, Μέλαναις, Μεγάλαις Πέτραις, Άγιος Δημήτριος, Άγιος Μάμμας, Κοράκια, Ξηρόκαμπος. Το κείμενο αυτό του Grimaldi παρατίθεται σε παραρτήματα (σελ. 122-125) με το γενικό τίτλο "Extracts from Authorities" του βιβλίου του John Fotherigham "Marco Sanudo Conqueror of the Archipelago", Oxford Press 1915. Η "Iστορία της Νάξου" του Grimaldi υπάρχει μόνο χειρόγαφη και γράφτηκε το αργότερο το 1870 (με πιθανότερο το 1840). Αρχειοθετήθηκε 15/04/2016. Ανακτήθηκε 17/09/2018.
«Νεάντερταλ Στήν Νάξο - Ομιλίες από Τριστάν Κάρτερ και Στέλιο Λεκάκη» (1:23:10 - 1:25:39 στο βίντεο).
Γιώργος Κατσαδωράκης, Καλούστ Παραγκαμιάν. Αθήνα 2007. «Απογραφή των υγρότοπων των νησιών του Αιγαίου: Ταυτότητα, οικολογική κατάσταση και απειλές», σσ 392, Εκδότης: WW Ελλάς Κωδικός ISBN: 9608591848. Αρχειοθετήθηκε 29/06/2017. Ανακτήθηκε 17/09//2018. Σελ. 44-45.
Θεόδωρος Σ. Κουσουρής (Αθήνα 2016) «Οι μικρές Λίμνες στην Ελλάδα» σελ 374, 388-389. Ανακτήθηκε 17/09//2018.
«Αρχαιολογικό Πρόγραμμα Στελίδας Νάξου» από stelida.org. Αρχειοθετήθηκε 02/09/2018. Ανακτήθηκε 02/09//2018.
«Στα ίχνη των Νεάντερταλ της Νάξου» από archaiologia.gr. Δημοσιεύθηκε 22/05//2015. Αρχειοθετήθηκε 02/09/2018. Ανακτήθηκε 02/09//2018.
Ανακοίνωση διάλεξης του Tristan Carter. «Νεάντερταλ στη Νάξο: Νέες έρευνες σχετικά με την πρώιμη προϊστορική Στελίδα» από archaiologia.gr. Δημοσιεύθηκε 21/05/2018. Αρχειοθετήθηκε 02/09/2018. Ανακτήθηκε 01/09//2018.
«Οι πανάρχαιοι θαλασσοπόροι του Αιγαίου» από archaiologia.gr. Δημοσιεύθηκε 30/05/2018. Αρχειοθετήθηκε 02/09/2018. Ανακτήθηκε 02/09//2018.
«Οι Νεάντερταλ της Στελίδας Νάξου μπορεί να ανατρέψουν την παγκόσμια προϊστορία» συνέντευξη του Tristan Carter στο naxostimes.gr. Δημοσιεύθηκε 15/04/2018. Αρχειοθετήθηκε 02/09/2018. Ανακτήθηκε 02/09//2018.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
«Νεάντερταλ Στήν Νάξο - Ομιλίες από Τριστάν Κάρτερ και Στέλιο Λεκάκη» video από Naxotv George Deoudes στο youtube. Σε εκδήλωση στις 14 Απριλίου 2018 στην Χώρα Νάξου - Πολιτιστικό Κέντρο ο Τριστάν Κάρτερ παρουσιάζει τα μέχρι τότε αποτελέσματα των αρχαιολογικών ερευνών (από την αρχή του βίντεο μέχρι το 43ο λεπτο). Στο δεύτερο μέρος (από το 59ο λεπτό και μετά) ο Στέλιος Λεγάκης (Αρχαιολόγος) παρουσιάζει στοιχεία της Στελίδας που αφορούν τους τελευταίους αιώνες.
| Δημοτική Ενότητα Νάξου |
|---|
| Δημοτική Κοινότητα Αγίου Αρσενίου |
| Αγία Αννα Νάξου, η |
| Άγιοι Πάντες Νάξου, οι |
| Άγιος Αρσένιος Νάξου, ο |
| Άγιος Προκόπιος Νάξου, ο |
| Μάραγκας Νάξου, ο |
| Μαστοράκης Νάξου, ο |
| Στελίδα Νάξου, η |
| Δημοτική Κοινότητα Νάξου |
| Αγκίδια Νάξου, τα |
| Μονή Χρυσοστόμου Νάξου, η |
| Νάξος Νάξου, η |
| Τοπική Κοινότητα Βίβλου |
| Βίβλος Νάξου, η |
| Πλάκα Νάξου, η |
| Τοπική Κοινότητα Γαλανάδου |
| Γαλανάδο Νάξου, το |
| Τοπική Κοινότητα Γαλήνης |
| Γαλήνη Νάξου, η |
| Τοπική Κοινότητα Γλινάδου |
| Γλινάδο Νάξου, το |
| Τοπική Κοινότητα Εγγαρών |
| Εγγαρές Νάξου, οι |
| Τοπική Κοινότητα Κινιδάρου |
| Ακρωτήρι Νάξου, το |
| Κινίδαρος Νάξου, ο |
| Τοπική Κοινότητα Μελάνων |
| Άγιος Θαλέλαιος Νάξου, ο |
| Κουρουνοχώρι Νάξου, το |
| Μέλανες Νάξου, οι |
| Μύλοι Νάξου, οι |
| Τοπική Κοινότητα Ποταμιάς |
| Άνω Ποταμιά Νάξου, η |
| Κάτω Ποταμιά Νάξου, η |
| Μέση Ποταμιά Νάξου, η |
| Τοπική Κοινότητα Σαγκρίου |
| Άνω Σαγκρί Νάξου, το |
| Κανακάρι Νάξου, το |
| Καστράκι Νάξου, το |
| Κάτω Σαγκρί Νάξου, το |
| Μικρή Βίβλα Νάξου, η |
| Παναγία Νάξου, η (νησίδα) |
|
Νομός Κυκλάδων : Δήμος, Κοινότητα Ερμουπόλεως | Αμοργού | Άνδρου | Άνω Σύρου | Δρυμαλίας | Εξωμβούργου | Θήρας | Ιητών | Κέας | Κορθίου | Κύθνου | Μήλου | Μυκόνου | Νάξου | Πάρου | Ποσειδωνίας | Σερίφου | Σίφνου | Τήνου | Υδρούσας Ανάφης | Αντιπάρου | Δονούσης | Ηρακλείας | Κιμώλου | Κουφονησίων | Οίας | Πανόρμου | Σικίνου | Σχοινούσσης | Φολεγάνδρου | Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης: Διοικητική διαίρεση νομού Κυκλάδων |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
