Σταυρός Γρεβενών

Γεωγραφία - Ιστορία

Ο Σταυρός βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Όρλιακας και στα ανατολικά όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Απέχει 15 χλμ. ΝΔ. από τα Γρεβενά. Στα ανατολικά του χωριού περνάει η Εγνατία Οδός και δυτικά ο ποταμός Βελονιάς, παραπόταμος του Βενέτικου. Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα "Βλαχοχώρια των Γρεβενών"[2]. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β΄Γραφή)[3]. Αξιοθέατα θεωρούνται το πέτρινο "γεφύρι της Λιάτισσας" που βρίσκεται νοτιοδυτικά του χωριού πάνω στον Βελονιά που το ενώνει με το Σπήλαιο[4] και από το 1995 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο[5]. Δυτικά βρίσκεται το μονότοξο πέτρινο "γεφύρι του Κατσογιάννη" ή "γεφύρι του Μύλου", που εξυπηρετούσε τη μετακίνηση των κατοίκων του Σπήλαιου με το χωριό και τους Μαυραναίους.
Ονομασία - Διοικητικά

Η παλιά ονομασία του χωριού είναι Παλαιοχώριον και αναφέρεται επίσημα το 1918 στο ΦΕΚ 260Α - 31/12/1918 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Κοσματίου που ανήκε στο νομό Κοζάνης. Το 1957 με το ΦΕΚ 119Α - 03/07/1957 μετονομάζεται σε Σταυρός και το 1964 με το ΦΕΚ 185Α - 30/10/1964 αποσπάται από το νομό Κοζάνης και υπάγεται στο νομό Γρεβενών[6]. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τους Μαυραναίους και το Μαυρονόρος αποτελούν την τοπική κοινότητα Μαυραναίων που ανήκει στην δημοτική ενότητα Θεόδωρου Ζιάκα του Δήμου Γρεβενών και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 52 κατοίκους[7].
Παραπομπές

Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 90, τομ.32.
«Οι Κουπατσαραίοι - Αστέριος Ι. Κουκούδης - Μελέτες για τους Βλάχους». www.vlachs.gr. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2019.
Θεόδωρος Κ.Π. Σαράντης. «Τα Γρεβενά (Συμβολή στην ιστορία τους)». Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης - Μακεδονικά: σελ.13 του pdf.
«Το υπέροχο γεφύρι της Λιάτισσας στο Σπήλαιο Γρεβενών!». PameGrevena.gr. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2019.
«ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2019.
«Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών». ΕΕΤΑΑ. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2019.
«ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10551 (σελ. 77 του pdf)