Ροδιά Μεσσηνίας

Ελλάδα

Σχέδιο Καποδίστριας

Περιφέρεια : Πελοποννήσου
Νομός : Μεσσηνίας

Νομός Μεσσηνίας

-- Κοινότητα Τριπύλας --

Η Ροδιά,[4] αναφερόμενη παλαιότερα ως η Λεντεκάδα, είναι ορεινός οικισμός κοντά στο Ραπτόπουλο και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Η Ροδιά βρίσκεται περίπου 16,5 χιλιόμετρα προς τα νοτιοανατολικά της Κυπαρισσίας στη διαδρομή που ξεκινά από αυτήν και συνεχίζει προς το χωριό της Ροδιάς, μέσω των χωριών Μπλεμενιάνων, Βρυσών, Καρβουνίου, Μουριατάδας και τον λόφο «Ελληνικό», όπου είναι ο Αρχαιολογικός χώρος της Μουριατάδας. Στη συνέχεια ο ταξιδιώτης–επισκέπτης εισέρχεται στο λεκανοπέδιο της περιοχής της Τριπύλης, όπου μετά το χωριό του Δάρα φτάνει στη Ροδιά. Το χωριό είναι σε υψόμετρο 420[1][5] μέτρα και απέχει 16,5 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Η Ροδιά βρίσκεται ανάμεσα στο Ραφτόπουλο και τον Δάρα και είναι νοτιότερα από τον Δάρα σε απόσταση περίπου 1,5 χιλιομέτρου και βορειότερα από το Ραπτόπουλο, από το οποίο απέχει περίπου 3,5 χιλιόμετρα.
Ιστορία

Η περιοχή του οικισμού, κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου. Το ίδιο το χωριό, που γύρω του βρίσκονται τα βουνά Βιγλατούρι, Ασφακίδια, Φανερή, Ψυχρό και Λούστρα[4] έχει μακρόχρονη ιστορία. Την εποχή της Ενετοκρατίας αναφερόταν ως η Λεντεκάδα (Lendecada). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Η Λεντεκάδα (Lendecada), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).[6] Η Λεντεκάδα προσαρτήθηκε στον παλαιό Δήμο Τριπύλης το 1835.[7][8] Το 1840[9] αποσπάται πρόσκαιρα από τον Δήμο Τριπύλης και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Κυπαρισσίας για δυο περίπου χρόνια, ως το 1842, που επανέρχεται και πάλι στον Δήμο Τριπύλης.[10] Το χωριό αναφέρεται, το 1853 στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή ως χωριό του Δήμου Τριπύλης της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 305 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.[11] Το 1899 μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας,[12] για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,[13] ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας.

Το 1912 η Λεντεκάδα γίνεται έδρα στην Κοινότητα Λεντεκάδας, στην οποία προσαρτάται και το χωριό του Δάρα.[14][15] Το 1940[16] η Λεντεκάδα διασπάται σε δυο ξεχωριστά χωριά, την Κάτω Λεντεκάδα και την Άνω Λεντεκάδα και η έδρα της κοινότητας μεταφέρεται στην Κάτω Λεντεκάδα. Το 1956[17] η Άνω Λεντεκάδα μετονομάζεται σε Αγία Τριάς και η Κάτω Λεντεκάδα μετονομάζεται σε Ροδιά,[18] ενώ η κοινότητα της Λεντεκάδας μετονομάζεται σε Κοινότητα Ροδιάς.

Το παλαιό χωριό της Λεντεκάδας αναφερόταν ως δυο ξεχωριστοί οικισμοί, από το 1940 ως το 1991,[19] που τελικά ο οικισμός της Αγίας Τριάδας καταργήθηκε και το χωριό με το όνομα πλέον Ροδιά συνεχίζει ως είναι ενιαίο. Οι κάτοικοι του χωριού πάντως, παρά την αλλαγή της ονομασίας, προτιμούν να χρησιμοποιούν κυρίως την παλαιά ονομασία.[4]

Η Λεντεκάδα παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας, από το 1912 ως 1956, που μετονομάστηκε το χωριό σε Ροδιά και η κοινότητα σε Κοινότητα Ροδιάς και συνέχισε με την νέα επίσημη ονομασία ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», η Ροδιά και ο Δάρας υπήχθησαν στην κατηργημένη Κοινότητα Τριπύλας,[20] [21] ως το 2010. Η Κοινότητα Τριπύλας μετονομάσθηκε επίσημα, το 2006, σε Κοινότητα Τριπύλης[22] και καταργήθηκε στα τέλη του 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» η Ροδιά ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας.[23][4] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Η Ροδιά σήμερα είναι η έδρα στην Τοπική Κοινότητα της Ροδιάς, στην οποία υπάγεται και ο οικισμός του Δάρα.[4]

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 58 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται με την κτηνοτροφία, καθώς και σε διάφορες αγροτικές εργασίες.[4]

Εξέλιξη Πληθυσμού της Ροδιάς Μεσσηνίας Απογραφή Πληθυσμός Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1689 76[6]
1844 276[24]
1851 305[11]
1879 342[25]
1889 344[26]
1896 362[27]
1907 415[28]
1920 410[29]
1928 369[30]
1940 389[31]
1951 408[32]
1961 311[33]
1971 200[34]
1981 109[35]
1991 78[36]
2001 60[37]
2011 58[38]

Επισήμανση: Ο πληθυσμός όπως αναφέρεται στο παραπάνω διάγραμμα για το χωριό της Λεντεκάδας/Ροδιάς, περιλαμβάνει το συνολικό άθροισμα των κατοίκων του χωριού κατά την περίοδο από το 1940 ως το 1991, δηλαδή το χρονικό διάστημα κατά το οποίο η Λεντεκάδα/Ροδιά αναφερόταν ως δυο ξεχωριστοί οικισμοί (1940–1956: Κάτω Λεντεκάδα & Άνω Λεντεκάδα και 1956–1991: Ροδιά & Αγία Τριάς). Στις σχετικές απογραφές η πιο αναλυτική καταγραφή του πληθυσμού του χωριού είχε ως εξής:

1940: Κάτω Λεντεκάδα 233 κάτοικοι, Άνω Λεντεκάδα 156 κάτοικοι. Σύνολο: 389 κάτοικοι.
1951: Κάτω Λεντεκάδα 248 κάτοικοι, Άνω Λεντεκάδα 160 κάτοικοι. Σύνολο: 408 κάτοικοι.
1961: Ροδιά 223 κάτοικοι, Αγία Τριάς 88 κάτοικοι. Σύνολο: 311 κάτοικοι.
1971: Ροδιά 189 κάτοικοι, Αγία Τριάς 11 κάτοικοι. Σύνολο: 200 κάτοικοι.
1981: Ροδιά 109 κάτοικοι, Αγία Τριάς 0 κάτοικοι. Σύνολο: 109 κάτοικοι.

Κτίρια–αξιοθέατα

Εκτός από τα σπίτια υπάρχει το κτίριο, του κλειστού σήμερα, παλαιού σχολείου που λειτούργησε για πρώτη φορά το 1914,[39] η εκκλησία του Αι - Γιώργη,[39] δηλαδή ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας και χτίστηκε περίπου το 1880,[39] ενώ στο άνω χωριό υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Τριάδας,[39] από την οποία, μεταξύ 1940–1991, είχε ονομαστεί ο οικισμός Άνω Λεντεκάδα ως Αγία Τριάς. Σημαντικό αξιοθέατο στην περιοχή του χωριού είναι επίσης το παλαιό μονότοξο γεφύρι, με στηθαία, πάνω από το Ραφτοπουλαίϊκο ποτάμι, το οποίο χύνεται στον Αρκαδικό ποταμό και βρίσκεται ανάμεσα στη Ροδιά και το Ραφτόπουλο, στην παλαιά οδό που ένωνε την Κυπαρισσία με το Ράφτόπουλο και η οποία οδός είχε βασική χρήση, περίπου ως τη δεκαετία του 1970.

Δείτε επίσης

Κυπαρισσία
Ραπτόπουλο
Δήμος Τριφυλίας
Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας
πρώην Κοινότητα Τριπύλης

Παραπομπές

Ροδιά, από την ιστοσελίδα: buk.gr
Ταχυδρομικός Κώδικας Ροδιά Μεσσηνίας.
Τηλεφωνικοί κωδικοί της Ελλάδας, Ζώνη 27: Κυπαρισσία: 27610
5) Τ.Κ. Ροδιάς: Η Ροδιά = Λεντεκάδα, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
Ροδιά, από την ιστοσελίδα: moriasnow.gr.
Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Απογραφή 1689, Νο 111 Lendecada, σελ. 704-705.
21-04-1835.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Λεντεκάδα (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840.
ΦΕΚ 29Α - 17/11/1842.
Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, Τα Ελληνικά, Εν Αθήναις, 1853, τόμος δεύτερος, σ. 582.
ΦΕΚ 136Α - 08/07/1899.
ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909.
ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Κ. Λεντεκάδας (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
16/10/1940.
ΦΕΚ 125Α - 21/05/1956.
Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας > Κάτω Λεντεκάδα -- Ροδιά, από την ιστοσελίδα: pandektis.ekt.gr
17/03/1991.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Κ. Τριπύλας (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
ΦΕΚ 36Α - 16/02/2006.
ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
Σταματάκης, Ι. Δ., "Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος, Περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων. / Ερανισθείς εκ διαφόρων επισήμων εγγράφων της Β. Κυβερνήσεως, και εκδοθείς υπό Ι. Δ. Σταματάκη". Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου. Εν Αθήναις 1846, σελ. 41.
Υπουργείο Εσωτερικών, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879, εκ του Τυπογραφείου Σ. Κ. Βλαστού, Εν Αθήναις 1881. Επίσης: "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879", σελ. 125.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 91.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 107.
Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 395.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 239.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 279.
Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 307.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951", σελ. 150.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 145.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 141.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 151.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 184.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 186.
"Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).

Ροδιά Μεσσηνίας, Αρχειακό και οπτικο-ακουστικό υλικό ερευνών, από την ιστοσελίδα: repository.academyofathens.gr του «Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας» (ΚΕΕΚ) της Ακαδημίας Αθηνών.

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985).
Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987.
Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993.
Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΠΥΛΗΣ
Τοπική Κοινότητα Καλογερεσίου
Καλογερέσι, το
Τοπική Κοινότητα Λαντζουνάτου
Λαντζουνάτον, το
Τοπική Κοινότητα Λυκουδεσίου
Κλώνι, το
Λυκουδέσι, το
Τοπική Κοινότητα Ραπτοπούλου
Παλαιά Βρύση, η
Ραπτόπουλον, το
Τοπική Κοινότητα Ροδιάς
Δάρας, ο
Ροδιά, η
Τοπική Κοινότητα Σελλά
Άνυδρον, το
Σελλάς, ο
Τοπική Κοινότητα Τριπύλας
Τριπύλα, η

Νομός Μεσσηνίας : Δήμος, Κοινότητα

Τρικόρφου | Τριπύλας

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας.

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License