Ψαρά

Περιφέρεια : Βορείου Αιγαίου
Νομός : Χίου

Ψαρά, NGA

Τα Ψαρά είναι νήσος του νομού Χίου, δυτικά της νήσου Χίου. Έχει έκταση 40 τετραγωνικά χιλιόμετρα και το μήκος των ακτών της είναι 45 χιλιόμετρα, ενώ ο πληθυσμός του νησιού, κατά την απογραφή του 2001, είναι 422 κάτοικοι. Απέναντι από τα Ψαρά βρίσκονται τα Αντίψαρα.

View Larger Map

Τα Ψαρά έχουν κατοικηθεί από τη Μυκηναϊκή περίοδο και οι κάτοικοί του ζούσαν κυρίως από τη θάλασσα. Το νησί ήταν γνωστό στην αρχαιότητα με το όνομα Ψύρα ή Ψυρίην ή Ψυρίαν. Η νεότερη ιστορία των Ψαρών αρχίζει να γράφεται κατά τη διάρκεια του 16ου και 17ου αιώνα, όταν αποίκησαν το νησί Θεσσαλοί και Ευβοείς. Τα Ψαρά ήταν από τα πρώτα νησιά που ξεσηκώθηκαν ενάντια στον Τούρκικο ζυγό, στις 10 Απριλίου 1821. Στις 21 Ιουνίου 1824, αιγυπτιακές δυνάμεις με αρχηγό τον Ιμπραήμ κατέλαβαν το νησί με 140 καράβια και 14.000 γενίτσαρους. Περισσότεροι από 15.000 κάτοικοι σφαγιάστηκαν, ενώ λίγοι κατόρθωσαν να εγκαταλείψουν το νησί. Τη καταστροφή των Ψαρών περιγραφεί ο Διονύσιος Σολωμός στο περίφημο ποίημά του:

Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη,
περπατώντας η δόξα μονάχη
μελετά τα λαμπρά παλικάρια
και στην κόμη στεφάνι φορεί
γινωμένο από λίγα χορτάρια
που 'χαν μείνει στην έρημη γη…

Μέχρι το 1912, τα Ψαρά βρίσκονταν υπό την κατοχή της Τουρκίας, ενώ στις 20 Οκτωβρίου του 1912 ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα.

Μετά την πτώση των Ψαρών, Νικόλαος Γύζης

Ιστορία

Η παρουσία των Ψαριανών στο Αιγαίο ξεκινάει 3.000 χρόνια πρό Χριστού. Στα Ψαρά, ή Ψυρίη κατά τον Όμηρο, οι αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως ευρήματα Mυκηναϊκού οικισμού στη θέση Aρχοντίκι, στις δυτικές ακτές του νησιού. Από νωρίς οι Ψαριανοί των Μυκηναϊκών χρόνων κατακτούν τη θάλασσα και από φυσικό εμπόδιο τη μετατρέπουν σε γέφυρα επικοινωνίας.

Στα τέλη του 5ου προχριστιανικού αιώνα τα Ψαρά κατείχαν μια σημαντική θέση διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στις θαλάσσιες επικοινωνίες και μεταφορές μεταξύ Μ. Ασίας και ηπειρωτικής Ελλάδας.

Τα Ψαρά έπαιξαν καθοριστικό ρόλο ως ισχυρή ναυτική δύναμη και κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821. Η τραγικότερη ιστορική στιγμή των Ψαρών ήταν το ολοκαύτωμα της Μαύρης Ράχης στις 21 Ιουνίου 1822. Η πόλη των Ψαρών έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Όσοι από τους αμάχους πρόλαβαν έφυγαν με τα πλοία. Οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν ή πνίγηκαν. Πεντακόσιοι περίπου Ψαριανοί έτρεξαν στο Παλιόκαστρο (Μαύρη Ράχη) και κλείστηκαν στο μικρό φρούριο αποφασισμένοι να μην παραδοθούν αλλά να πέσουν πολεμώντας. Οι γενναίοι υπερασπιστές του φρουρίου, αφού πολέμησαν, έδωσαν και την τελευταία τους πνοή και έγιναν ολοκαύτωμα για την απελευθέρωση της πατρίδας.

H "Mαύρη Pάχη" που απαθανάτισε ο Σολωμός, υψώθηκε στη συνείδηση των ανθρώπων σαν σύμβολο θυσίας και ολοκληρωτικής προσφοράς στην υπόθεση της Eλευθερίας, όπως την είδε "επί το μέγα ερείπιον" ο Aνδρέας Kάλβος. Oσοι Ψαριανοί σώθηκαν από την καταστροφή κατέφυγαν στη Mονεμβασιά και με την απελευθέρωση στην Eρέτρια της Eύβοιας, που μετονομάστηκε σε "Nέα Ψαρά", σε αντιδιαστολή προς τα "Παλαιά Ψαρά" του νησιού. Πολλοί κάτοικοί του επανήλθαν και για 100 χρόνια πήρε το προνόμιο να εκλέγει δύο βουλευτές. Aυτό το προνόμιο δεν υφίσταται πια και οι Ψαριανοί ψηφίζουν όπως και οι άλλοι κάτοικοι του νομού Xίου, από το 1946

Ψαριανοί αγωνιστές του 1821

• Κωνσταντίνος Κανάρης (1793-1877): Στον αγώνα ο Κανάρης μπήκε πολύ νέος και από την πρώτη στιγμή διακρίθηκε για την ανδρεία και την αυταπάρνησή του. Πολλά είναι τα ηρωικά κατορθώματα του Κανάρη και ανυπολόγιστες οι καταστροφές που προξένησε στον Τουρκικό στόλο με τα πυρπολικά. Ένα από τα κατορθώματά του ήταν η πυρπόληση της Τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο τον Ιούνιο του 1822. Ο Κανάρης ευτύχησε να δει την Ελλάδα ελεύθερη. Η πατρίδα, για τις μεγάλες υπηρεσίες που πρόσφερε στον αγώνα, τον τίμησε με τα ανώτατα αξιώματα. Έγινε ναύαρχος, γερουσιαστής, υπουργός των ναυτικών και πρωθυπουργός σε πολύ κρίσιμες για την πατρίδα μας ώρες.
• Δημήτριος Βρατσάνος: Πρόεδρος της Βουλής των Ψαρών. Ο Δημήτριος Βρατσάνος υπήρξε, από τους πρώτους Ψαριανούς που μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρία. Κατά τα γεγονότα της καταστροφής των Ψαρών ήταν πρόεδρος της Βουλής και μαζί με τα άλλα μέλη είχε αναλάβει την διεύθυνση των πολεμικών επιχειρήσεων.
• Νικόλαος Αποστόλης (1770-1827): Ο ναύαρχος του Ψαριανού στόλου. Ο Αποστόλης ήταν ναύαρχος των Ψαρών κατά την επανάσταση του 1821. Το 1821 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρία στην Οδησσό. Διακρίθηκε σε όλες τις ναυτικές επιχειρήσεις και ιδιαίτερα στην ναυμαχία του Γέροντα και στον αποκλεισμό του Μεσολογγίου.
• Κωνσταντίνος Νικόδημος (1796-1877): Πυρπολητής και συγγραφέας της ιστορίας των Ψαρών. Ψαριανός αγωνιστής του 1821, τελοιοποίησε το πυρπολικό πήρε μέρος στην ναυμαχία δίπλα στο Τρίκερι και στην ναυμαχία της Λέσβου όπου έκαψε Τουρκική Κορβέτα. Μετά την απελευθέρωση παρέμεινε στο ναυτικό, εκλέχτηκε μέλος στο Συμβούλιο της Επικρατείας και γερουσιαστής. Ανέλαβε πολλές φορές υπουργός των ναυτικών.
• Δημήτριος Παπανικολής : Πυρπολητής. Χάρισε την πρώτη λαμπρά κατά θάλασσα νίκη των ελλήνων ανατίναξας δια πυρπολικού εις Ερεσό Μυτιλήνης τούρκικο δίκροτο 88 πυροβόλων την 27 Μαΐου 1821.

Υπάρχουν και άλλοι ήρωες των Ψαρών που έδρασαν και διακρίθηκαν σαν πολεμιστές κατά των Τούρκων όπως, Γεώργιος Καλαφάτης, Ιωασάφ Νικολάρας-Γιάσοφος, Πατατούκος, Ανδρέας Σταματάρας και πολλοί άλλοι τόσο ανώνυμοι όσο και επώνυμοι, των οποίων τα ονόματα έχουν διασωθεί από τον Κωνσταντίνο Νικόδημο.

Γυναικεία αστική φορεσιά (Νησιά Αιγαίου, Ψαρά)

Κατάλογος ελληνικών νησίδων ανά νομό

Δήμος Ψαρών (Έδρα: Ψαρά, τα)
Άγιο Νικολάκι, το (νησίς)
Αντίψαρα, τα (νησίς)
Δακαλιό, το (νησίς)
Κάτω Νησί, το (νησίς)
Μαστρογιώργη, το (νησίς)
Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου, η
Πρασονήσι, το (νησίς)
Ψαρά, τα