.

Ελλάδα

Περιφέρεια : Ηπείρου
Νομός : Πρεβέζης

Νομός Πρεβέζης

Η Πάργα είναι παραθαλάσσια κωμόπολη που βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Πρέβεζας της άλλοτε επαρχίας Μαργαριτίου. Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά επί του γήλοφου Πεζόβολος σε υψόμετρο 139 μ. και έως τα παράλια του Ιόνιου Πελάγους. Έχει πληθυσμό 2.022 κατοίκους. Αποτελεί έδρα του δήμου Πάργας ο οποίος έχει πληθυσμό 3.846 κατοίκους καθώς και εμπορικό και ναυτιλιακό κέντρο της περιοχής. Αποτελείται από τα δημοτικά διαμερίσματα Αγιάς, Ανθούσας, Λιβαδαρίου.

Ο δήμος Πάργας ανήκει στο νομό Πρέβεζας αν και περικλείεται εδαφικά από τον Νομό Θεσπρωτίας και βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της Ηπείρου, κοντά στον ποταμό Αχέροντα. Απέχει περίπου 68 χιλιόμετρα από την Πρέβεζα και 40 χιλιόμετρα από την Ηγουμενίτσα και έχει απέναντι της τα γραφικά νησιά των Παξών και Αντίπαξων. Η έδρα του δήμου βρίσκεται στην πόλη της Πάργας, η οποία και συγκεντρώνει τις περισσότερες δραστηριότητες και αποτελεί το διοικητικό, οικονομικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής.

Η Πάργα από τη δεκαετία του 1950 ήταν έδρα Ειρηνοδικείου, ταμείου οικονομικής εφορίας, Δασονομείου, Τελωνείου, Γραφείου Γεωπόνου με ημιγυμνάσιο και δημοτικά σχολεία. Υπήρξε μάλιστα περιώνυμη από τις πολλές της εκκλησίες. Στη δεξιά πλευρά της πόλης υψώνεται το περίφημο μεσαιωνικό κάστρο της Πάργας με πολλά κτίρια μέσα σ΄ αυτό, που προφυλάσσει τη πόλη από θαλάσσης (ΝΔ.). Για την ανάπτυξη κοινωφελών ιδρυμάτων στη Πάργα αξιόλογο κληροδότημα είναι του Β. Βασιλά.

Παλαιότερα η Πάργα ήταν επίσης γνωστή από τα εκλεκτά κίτρα που παράγονταν στη γύρω περιοχή, τα λεγόμενα "εβραϊκά κίτρα", που εξάγονταν στην Ευρώπη και Αμερική.

Το νησί της Παναγίας στην Πάργα

Σήμερα η Πάργα είναι το πιο πολυσύχναστο τουριστικό θέρετρο της περιοχής. Εντός του Δήμου της Πάργας υπάρχουν οι παραλίες Κρυονέρι, Πίσω Κρυονέρι (εντός του οικισμού της Πάργας), ο Βάλτος και το Σαρακήνικο στα Δυτικά, ο Λίχνος και ο Αι.Γιαννάκης στα Ανατολικά. Η Πάργα περικλείει παραδοσιακό οικισμό σπάνιας ομορφιάς.

Η Πάργα τους Καλοκαιρινούς μήνες συνδέεται καθημερινά μέσω ακτοπλοϊκής σύνδεσης με τους Παξούς και τους Αντίπαξους. Επίσης συνδέεται με κρουαζιερόπλοια με την Αμμουδιά, την Κέρκυρα και την Λευκάδα.

Περίπου δεκαπέντε χιλιόμετρα από την Πάργα βρίσκεται το σημαντικότερο αρχαίο μνημείο της περιοχής. Πρόκειται για το σπουδαιότερο και αρχαιότερο νεκρομαντείο της αρχαιότητας, το Νεκυομαντείο (νέκυς=νεκρός) του Αχέροντα. Εδώ οι αρχαίοι τοποθετούσαν τις Πύλες του Κάτω Κόσμου που οδηγούσαν στο βασίλειο του Άδη (ή Πλούτωνα), η μοναδική άνοδος του οποίου στον Επάνω Κόσμο.

Παναγία (νησίδα)

Ιστορία
Η Πάργα σε χαρακτικό του 19ου αι.

H Πάργα ήταν γνωστή κατά την αρχαιότητα σαν Παράγειρος, Παραγαία και Yπαργός απ’ όπου προήλθε η σημερινή της ονομασία. Αποτέλεσε κτήση των Νορμανδών, οι οποίοι έκτισαν το πρώτο φρούριο το 14ο αι. και κατόπιν των Bενετών, των Γάλλων, των Άγγλων και των Τούρκων. Στα χρόνια της Ενετοκρατίας είχε σημαντικά προνόμια, γνώρισε οικονομική ακμή και αποτέλεσε γέφυρα ανάμεσα στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα και τη Βενετία.

Λέγεται ότι η Πάργα υπήρχε ως οικισμός από τους βυζαντινούς χρόνους. Η πρώτη μνεία της Πάργας με αυτή την ονομασία γίνεται το 1387 από τον Ιωάννη Κατακουζηνό όπως φαίνεται, αναφέρεται στην Νέα Πάργα που δημιουργήθηκε ύστερα από την καταφυγή εκεί των κατοίκων που προσπαθούσαν να αποφύγουν τις επιδρομές των Αλβανικών φυλών της Πωγωνιανής. Ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε με την συρροή των κατοίκων της περιοχής της Βαγεντίας (απέναντι από την Κέρκυρα), γύρω στο 1370. Την ίδια εποχή, οι κάτοικοί της ήρθαν σε συμφωνία με τους Νορμανδούς και έχτισαν με την βοήθειά τους το πρώτο φρούριο της πόλης, το 1401.

Η περιοχή κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους δεχόταν πολλές επιθέσεις και επιδρομές πειρατών και ληστών. Η κατάσταση σταθεροποιείται από τα τέλη του 16ου αιώνα. ως τα τέλη του 18ου αιώνα. Το 1401 η πόλη βρίσκεται υπό βενετική κτίση μετά από συνθήκη των δύο πόλεων, όπου και θα παραμείνει μέχρι το 1797. Κατά τη διάρκεια της βενετικής διοίκησης η Πάργα οχυρώνεται καθώς χτίζεται το κάστρο της, γίνεται εμπορικό κέντρο (στο Βάλτο σώζεται ακόμα η Ντογάνα, δηλαδή το Τελωνείο της εποχής), αποκτά προνόμια και αυτοδιοίκηση και αναπτύσσεται οικονομικά. Παράλληλα, οι Βενετοί διατάζουν τη φύτευση του ελαιώνα, με αποτέλεσμα ένα σημαντικό μέρος των Παργινών να ασχολούνται με την παραγωγή ελιάς και λαδιού.

Στην Πάργα, όπως και στην Πρέβεζα λειτούργησαν λιοτριβιά (ελαιοτριβεία) και σαπωνοποιεία. Την ίδια αυτή περίοδο αναπτύσσεται σημαντική εκπαιδευτική κίνηση με πρωτεργάτες ονομαστούς δασκάλους, όπως τον Ιερομόναχο Φιλόθεο, τον Αναστάσιο Μοσπινιώτη, τον Ανδρέα Ιδρωμένο και Χριστόφορο Περραϊκό, τον Αγάπιο Λεονάρδο, κ.ά. Κατά την Τουρκοκρατία, αρκετοί Σουλιώτες περνούν μέσω Πάργας προς τα Επτάνησα.
Οι πρόσφυγες της Πάργας του Francesco Hayez

Tο 1797 πέρασε από ενετική σε γαλλική κυριαρχία και το 1814 σε αγγλική. Οι Άγγλοι την πούλησαν στον Aλή Πασά με συνθήκη στις αρχές του 19ου αιώνα και χάνει τα προνόμια των προηγούμενων αιώνων. Οι Παργινοί αντιδρούν στη συνθήκη, καθώς χάνουν σημαντικό μέρος των περιουσιών τους και για να μην υποδουλωθούν κατέφυγαν στην Κέρκυρα (1819). Η συλλογική μνήμη έχει διασώσει το θρήνο τους και τη φυγή τους προς την Κέρκυρα ως ένα σημαντικό και τραγικό γεγονός στην ιστορία της πόλης.

Η Πάργα κατά την επανάσταση

Από το λιμάνι της Πάργας εφοδιάζονταν οι Σουλιώτες με τρόφιμα και πυρομαχικά για τον αγώνα τους ενάντια στον τύραννο, στο κάστρο της Πάργας κατέφευγαν όταν αναγκάζονταν προσωρινά να εγκαταλείψουν το Σούλι. Στην Πάργα κατέφυγαν μετά την πτώση του Σουλίου και από εκεί ξεριζώθηκαν μαζί με τους Παργινούς όταν ο Άγγλος διοικητής των Επτανήσων Τόμας Μέτλαντ (Thomas Maitland) πούλησε την Πάργα στον Αλή Πασά.

Με την συνθήκη των Παρισίων 5 Νοεμβρίου 1815 και την αποκατάσταση της ειρήνης στην Ευρώπη, τα Επτάνησα αποτέλεσαν το αυτόνομο Ιονικό κράτος κάτω από την αποκλειστική προστασία της Μεγάλης Βρετανίας και μετονομάστηκαν σε Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων. Η Παργινοί οι οποίοι διατηρούσαν στενή σχέση με τα Επτάνησα πλέον βρίσκονταν και αυτοί υπό την κυριαρχία των Άγγλων. Oι Άγγλοι όμως και ο Τόμας Μέτλαντ ο οποίος είχε έρθει ως κυβερνήτης της Μεγάλης Βρετανίας στην περιοχή μετά την απελευθέρωση της Κέρκυρας το 1814 θέλοντας να ενισχύσει τον Αλή Πασά και με τον τρόπο αυτό να μειώσει την επιρροή των Ρώσων στην περιοχή αποφασίζει να "πουλήσει" την Πάργα στον Αλή Πασά ο οποίος για χρόνια την πολιορκούσε και δεν μπορούσε να την κατακτήσει. Τελικά όσα δεν κατάφερε ο Οθωμανός άρχοντας δια τις βίας επί σειρά ετών, είχε φτάσει μάλιστα στο σημείο να κατασκευάσει το κάστρο της Ανθούσας σε ύψωμα πάνω από την Πάργα για να πολιορκεί συνεχόμενα και να ελέγχει την πόλη, το κατάφερε με ένα πλούσιο αντάλλαγμα προς τους Άγγλους.

Ακόμη και αυτός ο ολικός ξεριζωμός δεν πτόησε Παργινούς και Σουλιώτες που συνέχισαν να προσφέρουν τις πολύτιμες υπηρεσίες τους στην ελληνική επανάσταση με κάποιους από αυτούς όπως ο Μάρκος Μπότσαρης και ο Κίτσος Τζαβέλας να αναδεικνύονται σε πανελλήνιους ήρωες.

Το 1913 η Πάργα εντάσσεται στο Ελληνικό κράτος. Πολλοί Παργινοί επιστρέφουν στον τόπο τους μετά την απελευθέρωση, στις 23 Φεβρουαρίου του 1913.

Γερμανική Κατοχή

Τις 12η Αυγούστου του 1943 η γειτονική Αμμουδιά πυρπολήθηκε και λεηλατήθηκε από τους Γερμανούς με αποτέλεσμα να αναγκαστούν οι κάτοικοι να εγκαταλείψουν το χωριό και να μεταβούν στην Πάργα.

Το κάστρο
Τι κάστρο της Πάργας όπως φαίνεται από το Βάλτο

Πριν κατασκευαστεί το ισχυρό κάστρο της Πάργας που σώζεται μέχρι και σήμερα, οι κάτοικοι της Πάργας προσπαθούσαν να διατηρούσαν οχυρωμένη την πόλη, που ήταν εκτεθειμένη προς τη θάλασσα, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν τους επιδρομείς. Στην προσπάθεια τους αυτή είχαν φτιάξει τα πρώτες οχυρωματικές κατασκευές και με τη βοήθεια των Νορμανδών. Το 1452 καταλαμβάνει την οχυρωμένη θέση ο Χατζή Μπέης αλλά το το 1454 το ανακαταλαμβάνουν οι κάτοικοι της. Ο Χαιρεντίν Μπαρμπαρόσα το 1537 κατεδάφισε το υπάρχον φρούριο και πόλη.

Το κάστρο κατασκευάζεται εκ νέου με την βοήθεια των Ενετών, αλλά πριν ολοκληρωθεί κατεδαφίζεται ξανά από τους Τούρκους. Οι Ενετοί το 1792 χτίζουν για τρίτη και τελευταία φορά ένα τέλειο δυνατό φρούριο, που μένει απόρθητο μέχρι το 1819, παρά τις επιθέσεις κυρίως του Αλή Πασά των Ιωαννίνων που ψηλά από το κάστρο της Αγιάς - Ανθούσας τους πολιορκεί.
Τ0 κάστρο της Πάργας - Λεπτομέρεια από πίνακα του Francesco Hayez

Οι Ενετοί δημιούργησαν αρτιότητα σχεδίου άμυνας που μαζί με την φυσική οχύρωση το καθιστούσαν φρούριο ανίκητο. Έξω από το κάστρο οκτώ πύργοι σε διάφορες θέσεις, συμπλήρωναν την άμυνα. Μέσα στο στενό χώρο της ακρόπολης ήταν στοιβαγμένα 400 σπίτια, με τρόπο που να καταλαμβάνουν μικρό χώρο, απυρόβλητα από τη θάλασσα.

Από τη βρύση «Κρέμασμα» εφοδιάζονταν με νερό οι δεξαμενές του κάστρου και τα σπίτια. Το κάστρο για τον εφοδιασμό του, χρησιμοποιούσε τους δύο όρμους: του Βάλτου και της Πωγωνιάς.Το κάστρο της Πάργας ήταν απόρθητο σε όλη τη διάρκεια της διοίκησης του Αλή Πασά και πρόσφερε μεγάλη ανακούφιση στους Σουλιώτες που τον αντιμάχονταν. Στο κάστρο αυτό, ελεύθεροι πολιορκημένοι Παργινοί και Σουλιώτες έδωσαν ηρωικές μάχες και κράτησαν την ελευθερία τους επί αιώνες.

Στο κάστρο της Πάργας θα μπορεί κανείς να φτάσει μέσα από στενά δρομάκια και σκαλοπάτια από το λιμάνι της Πάργας και υπάρχει και πλακοστρωμένος δρόμος που οδηγεί στην παραλία του βάλτου.

Όταν η Πάργα πουλήθηκε στους Τούρκους το 1819, ο Αλής το ενίσχυσε ακόμη περισσότερο και εγκατέστησε στην κορυφή του το χαρέμι του, τα χαμάμ, αναμορφώνοντας ριζικά τους χώρους του κάστρου.

Στην τοξωτή πύλη της εισόδου διακρίνονται στο τείχος ο φτερωτός λέων του Αγίου Μάρκου, το όνομα «ΑΝΤΟΝΙΟ CERVASS 1764», εμβλήματα του Αλή πασά, δικέφαλοι αετοί και σχετικές επιγραφές. Θολωτοί διάδρομοι, αίθουσες πυροβολείων, στοές εφοδίων, ισχυροί προμαχώνες με θυρίδες πυροβόλων, θυρίδες ελαφρών όπλων, λέγεται οτι υπάρχει ακομα και κρυφή δίοδος προς τη θάλασσα, στρατώνες, φυλακές, αποθήκες και δύο οχυρά στην τελευταία γραμμή αμύνης : δείχνουν αρτιότητα σχεδίου αμύνης που μαζί με την φυσική οχύρωση το καθιστούσαν φρούριο ανίκητο.

Σήμερα το κάστρο φωτίζεται και έχει τη δυνατότητα το κοινό να το επισκέπτεται. Στον κεντρικό χώρο έχουν ανακατασκευαστεί δύο κεντρικά κτήρια που φιλοξενούν θεατρικές παραστάσεις εκθέσεις καθώς και πλήθος κόσμου. Στο Κάστρο λειτουργεί αναψυκτήριο-καφετέρια, εκθεσιακός χώρος όπου στεγαζεται έκθεση φωτογραφίας. Το κάστρο είναι επισκέψιμο από νωρίς το πρωί έως αργά το βράδυ.

Παργινά - Κανάρεια
Οι κόλποι και τα νησάκια γύρω από την Πάργα

Κάθε χρόνο τον δεκαπενταύγουστο πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις στο Δήμο Πάργας, τα επονομαζόμενα Παργινά ή Κανάρεια. Οι εορτασμοί έχουν θρησκευτικό και ιστορικό χαρακτήρα.

Το βράδυ του εορτασμού της Παναγίας ο κόσμος μεταφέρεται με βάρκες στο νησάκι της Παναγιάς που βρίσκεται μπροστά από την πόλη της Πάργας. Το επόμενο βράδυ ανήμερα της Παναγιάς (15 Αυγούστου) πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται στον χώρο του λιμανιού για να παρακολουθήσει τη "βαρκαρόλα" η οποία αναπαριστά την επιστροφή των Παργινών και των Ιερών Κειμηλίων τους στην Πάργα.

Το 1817 οι Άγγλοι που είχαν υπό την κατοχή τους την Πάργα προχώρησαν στην πώληση της στον Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Σχεδόν ένα αιώνα μετά κατά την απελευθέρωση της Ηπείρου οι Παργινοί επέστρεψαν στη, ελεύθερη πια, Πάργα και το γεγονός αυτό αναπαρίσταται στη βαρκαρόλα.

Δύο σειρές βάρκες από το κάστρο και τις Παυλούκες, στολισμένες φαντασμαγορικά με ενετικά φανάρια, κινούνται προς το λιμάνι όπου και τους γίνεται υποδοχή με πλήθος πυροτεχνημάτων και βεγγαλικών.

Αξιοθέατα
Το κάστρο του Αλή Πασά

* Το ιστορικό Βενετσιάνικο κάστρο της πόλης
* Το νησάκι με την εκκλησία της Παναγίας
* Το εκκλησιαστικό μουσείο, στο κέντρο της πόλης
* Ο ναός του Αγίου Νικολάου, Πολιούχος της Πάργας
* Το Μοναστήρι της Αγίας Βλαχέρνας
* Το εκκλησάκι στου Αι.Σώστη κάτω από το βράχο σε μοναδικό τοπίο πάνω από την ομώνυμη παραλία
* Τα γραφικά πλακόστρωτα δρομάκια μέσα στην πόλη
* Το κάστρο "του Αλή Πασά" στην Ανθούσα
* Η υποβρύχια πηγή στον κόλπο Αι Γιαννάκη
* Τα φυσικά σπήλαια στο Λίχνο
* Τα δεκάδες εκκλησάκια εντός της πόλης

Εκκλησίες
Ο Ιερός Ναός Δώδεκα Αποστόλων στην Πάργα

Η Πάργα διαθέτει μεγάλο αριθμό εκκλησιών. Πιθανώς οι πολλές επιδρομές και επιθέσεις που δεχόταν, έκανε τους κατοίκους να στρέφονται στο θρησκευτικό τους συναίσθημα και την ασφάλεια που αυτό προσφέρει. Οι εκκλησίες που βρίσκονταν έξω από την πόλη διέθεταν πολεμίστρες για αμυντικούς σκοπούς.

Στα δυτικά της πόλης, στο ακρωτήριο Χελαδιό βρίσκεται η Μονή των Βλαχερνών, μεγαλοπρεπές κτίριο της βυζαντινής περιόδου με ψηλό καμπαναριό που σύμφωνα με την παράδοση είχε εννιά καμπάνες που όταν χτυπούσαν ακουγόταν από απόσταση 12 μιλίων. Αξιόλογες επίσης είναι η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (Πολιούχος Πάργας), που είναι η μεγαλύτερη της πόλης, η εκκλησία της Αγίας Ελένης (λόφος Αγίας Ελένης), η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου (Κρυονέρι), η εκκλησία του Αγίου Σώστη (Άγιος Σώστης - παραλία), η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας, η εκκλησία της Παναγίας (στο ομώνυμο νησάκι), η εκκλησία του Αγίου Νικόλα (στο Χαλιόπουλο), η εκκλησία του Αγίου Νικόλα (στο Μονόλιθο), η εκκλησία των Δώδεκα Αποστόλων όπου εκεί βρίσκονται τα ιερά κειμήλια της Πάργας το ιερό λάβαρο, ευαγγέλια, εικόνες και σκεύη, η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα (στο Βάλτο).

Παραλίες
Η παραλία του Βάλτου όπως φαίνεται από την Πάργα

Εντός του Δήμου της Πάργας υπάρχουν αρκετές και διαφορετικές παραλίες και κόλποι. Τους παλαιότερους χρόνους χρησίμευαν ως λιμάνια η αγκυροβόλια για τη ναυσιπλοΐα και βοήθησαν να γίνει το εμπορικό κέντρο που ήταν. Σήμερα έχουν συμβάλει σημαντικά στην εξέλιξη της πόλης και της περιοχής σαν τουριστικός προορισμός. Συγκεκριμένα εντός της πόλης της Πάργας είναι το Κρυονέρι μια όμορφη και γραφική παραλία που που αντικρίζει το Νησάκι της Παναγίας. Στο κέντρο απέναντι από την παραλία δεσπόζει μια μικρή ψηλή βραχονησίδα που οι ντόπιοι την ονομάζουν Σκορδά. Δίπλα ακριβώς προς τα ανατολικά βρίσκεται το Πίσω Κρυονέρι μια μικρή παραλία επίσης εντός του οικισμού της Πάργας που περιστοιχίζεται από ψηλούς βράχους. Στα δυτικά της Πάργας εκτείνεται η ίσως πιο γνωστή παραλία της περιοχής ο Βάλτος.
Η παραλία του Κρυονερίου

Μια μεγάλη και τουριστικά ανεπτυγμένη παραλία που έχει θέα τη πίσω πλευρά του κάστρου αλλά και τα σπίτια της περιοχής της Πάργας που ονομάζεται Τουρκοπάζαρο. Στα Ανατολικά 3 χιλιόμετρα έξω από την πόλη υπάρχει η παραλία Λίχνος η οποία έχει και δύο μικρά θαλάσσια σπήλαια. Περίπου 6 χιλιόμετρα ανατολικά από τη Πάργα δίπλα στο χωριό Αγία Κυριακή υπάρχει ο Αι Γιαννάκης. Τέλος έξι χιλιόμετρα στα Δυτικά της Πάργας κοντά στο χωριό Αγιά υπάρχει η παραλία Σαρακήνικο. Όλες οι παραπάνω παραλίες είναι προσβάσιμες οδικά. Επίσης υπάρχουν μια σειρά από παραλίες που προσεγγίζονται από τη θάλασσα όπως ο Άγιος Σώστης, η Σπαρτίλα, η Πωγωνιά κ.α.

Αδελφοποιημένες πόλεις

Η πόλη της Πάργας είναι «αδελφοποιημένη» με τις παρακάτω πόλεις:

Αραβαντινός, Παναγιώτης

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΑΡΓΑΣ
Δημοτική Κοινότητα Πάργας
Αγία Κυριακή, η
Άγιος Γεώργιος, ο
Μαράς, ο
Παναγία, η (νησίς)
Πάργα, η
Χρυσογιάλι, το
Τοπική Κοινότητα Αγιάς
Αγιά, η
Σαρακίνικο, το
Τοπική Κοινότητα Ανθούσης
Ανθούσα, η
Τρίκορφο, το
Τοπική Κοινότητα Λιβαδαρίου
Βρύσες, αι
Λιβαδάρι, το

Νομός Πρέβεζας : Δήμος, Κοινότητα

Κρανέας

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης: Διοικητική διαίρεση νομού Πρέβεζας

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License