.

Ελλάδα

Περιφέρεια : Νότιο Αιγαίο
Νομός : Κυκλάδων

Grafik1

Η Γυάρος (και Γιούρα) είναι ένα κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους μεταξύ Τήνου, Σύρου και Κέας. Σήμερα το νησί είναι ακατοίκητο. Χρησιμοποιήθηκε σαν τόπος εξορίας στους ρωμαϊκούς χρόνους αλλά και στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας από το 1947 μέχρι το 1952, από το 1955 μέχρι το 1961 και από το 1967 μέχρι το 1974.[1]

Ονομασία

Οι απόψεις για την προέλευση της ονομασίας της ποικίλουν: από την λέξη "γύαλον", τον κύβο, τον τετράγωνο λίθο. Επίσης, υπάρχει η άλλη άποψη, ότι πρέρχεται από το "γύαλον" του Ομήρου, δηλαδή τον μισό θώρακα του οπλισμού.[2]

Γεωγραφία

Η επιφάνειά της Γυάρου εκτιμάται στα 17,574 τ.χλμ. με μήκος ακτών 33 χιλιόμετρα ενώ το έδαφος της είναι ένας ενιαίος σχιστολιθικός βράχος με ελάχιστη βλάστηση.

Ιστορία
Αρχαιότητα

Η πρώτη μη αμφισβητούμενη πληροφορία αρχαιογνωστικού περιεχομένου για το νησί προέρχεται από τον Αριστοτέλη μέσω του Αιλιανού: "Εδώ, οι ποντικοί καταβροχθίζουν ακόμη και τη σιδηρίτιδα γη". Ο Αντίγονος ο Καρύστιος μας πληροφορεί για τον θανατηφόρο άχερδο-είδος αγριοαπιδιάς- που αν τον μπίξει κάποιος σε ένα δέντρο, το ξεραίνει.

Κατά την αρχαιότητα η Γυάρος διέθετε μόνιμο πληθυσμό και ήταν αυτόνομη πόλη-κράτος, όπως τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων. Ο Στράβωνας που πέρασε από το νησί αναφέρει την ύπαρξη σ' αυτό ενός μικρού χωριού ψαράδων, που ζούσαν κυρίως από την αλιεία πορφύρας. "Θα στείλουν πρεσβευτή στον Ιούλιο Καίσαρα, στη Κόρινθο για να του ζητήσουν τη μείωση του φόρου των εκατόν πενήντα δραχμών που πρέπει να καταβάλουν".

View Larger Map

Ρωμαϊκή περίοδος

Στα Ρωμαϊκά χρόνια το νησί αναφέρεται ως τόπος εξορίας επωνύμων: επί Τιβερίου εξορίζεται ο Γάιος Σιλανός, ανθύπατος της Ασίας.[3] και ο Βίμπιος Σέρενος ανθύπατος της Εκτός Ισπανίας. Επί Γαΐου Καλλιγούλα, ο Φλάκκος Αουίλλιος, επίτροπος Αλεξανδρείας Αιγύπτου. Εδώ επί Νέρωνα εξορίζεται ο στωικός φιλόσοφος Μουσώνιος Ρούφος. Θα ανακαλύψει μια κρήνη και θα επιβιώσει. Ο στωικός Επίκτητος αναρωτιέται: "τί Ρώμη, τί Γυάρος, τί Αθήνα, τι φυλακή..."

Όμως μέσα σε αυτόν τον δύσκολο τόπο μαρτυρείται η λατρεία της Αφροδίτης Μυχίας βάσει επιγραφής. Είναι πιθανή επίσης η λατρεία της Αρτέμιδος και η απόδοση τιμών στον Περσέα, καθώς οι μορφές τους απεικονίζονται σε νομίσματα χάλκινα των Γυαρίων (300-200 π.Χ.). Επιγραφή από τη Σάμο και άλλη από την Παλαιόπολη της Άνδρου, μιλούν για "δήμο ο Γυαρίων".

Ήδη ο Κλων Στέφανος από το 1870 αναγνωρίζει ότι η επιγραφή περί Αφροδίτης Μυχίας προέρχεται από τον ερειπιώνα της αρχαίας πολίχνης του νησιού. Προκειται για τον οικισμό των ψαράδων του Πλούταρχου ή εκείνον των αλιέων κοχυλιών πορφύρας του Λουκιανού;[4] Οι αναφορές για το νησί τα επόμενα χρόνια είναι ελάχιστες.[1]

Τόπος εξορίας και φυλάκισης

Στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, η Γυάρος συνδέθηκε με εποχές πολιτικής καταπίεσης. Το 1947 κατασκευάστηκε και η φυλακή της Γυάρου,[5] η οποία με υπουργική απόφαση του 2001 χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο.[6] Το 1947 ξεκίνησαν οι πρώτες οικοδομικές εργασίες στο νησί που περιλάμβαναν εκβραχισμούς και διαμορφώσεις του εδάφους, διάνοιξη δρόμων, κτίσιμο ειδικών κτιρίων φυλακών, αποθηκών, κατοικιών φυλάκων, πυροβολείων, κ.α. Σε πέντε όρμους του νησιού δημιουργήθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στον πρώτο όρμο το 1950 βρισκόταν 5.500 κρατούμενοι, στον δεύτερο 1.500, στον τρίτο 990, στον τέταρτο 2.000 και στον πέμπτο 300 κρατούμενοι. Η χρήση του ως τόπου εξορίας και φυλάκισης έγινε κυρίως στα διαστήματα 1947-1952, 1955-1961 και 1967-1974.

Η Γυάρος σήμερα

Ολόκληρο το νησί της Γυάρου χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος το 2002,[7] αλλά αποχαρακτηρίστηκε το 2011 με σκοπό την προώθηση επενδύσεων για αιολικά πάρκα στο νησί.[8][9]

Σήμερα η Γυάρος είναι ακατοίκητη. Η πορεία του πληθυσμού της αντιστοιχεί κυρίως στον αριθμό εξορίστων που βρίσκονταν στο νησί κατά τη διάρκεια απογραφών. Υπολογίζεται πως συνολικά περάσαν από τη Γυάρο περίπου 22.000 εξόριστοι.[10] Στο νησί υπάρχουν ακόμα τα κτίρια των φυλακών, του νοσοκομείου και του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού που έχτισαν οι εξόριστοι από το 1947 μέχρι το 1951.
Διοίκηση και Πληθυσμός

Διοικητικά, η Γυάρος ανήκε στον Δήμο Άνω Σύρου μέχρι το 2010, οπότε και εντάχθηκε στη Δημοτική Ενότητα Άνω Σύρου η οποία υπάγεται στον νέο Δήμο Σύρου - Ερμούπολης.

Η πορεία του πληθυσμού από το 1928:[11]
Έτος 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Πληθ. 28 31 7.139 244 2 0 0 0 0
Σημειώσεις

Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για την Γυάρο παρέχει ο Ελληνικός Πλοηγός 2ος τόμος, πλην όμως απαγορεύεται η προσέγγιση στο νησί σε απόσταση λιγότερη από 200 μέτρα. Ομοίως στη ζώνη αυτή απαγορεύται κάθε είδους αλιευτική δραστηριότητα. Η Γυάρος έχει χαρακτηριστεί "ναυτικό οχυρό" και τον αστυνομικό έλεγχο ασκεί το Λιμεναρχείο Σύρου που εποπτεύει και τον χώρο.

Παραπομπές

↑ to: 1,0 1,1 Δήμος Άνω Σύρου, ιστορικά στοιχεία για την Γυάρο
↑ Αλέξανδρος Γούναρης, "Γυάρος", στο:Ανδρέας Βλαχόπουλος (επιμ.),Αρχαιολογία-νησιά του Αιγαίου, εκδ.Μέλισσα, Αθήνα, 2005,σελ.220-221
↑ Αντ. Σακελλαρίου, Οι Κυκλάδες ως τόπος εξορίας επί Τιβερίου, Πλάτων τομ.50 (1998),σελ.169, «Όταν ο Γ. Σιλανός δικάζεται ενώπιον της Συγκλήτου για οικονομική αφέμαξη των επαρχιών (repetundarum), ο Λ. Πείσων προτείνει τον εκτοπισμό του Σιλανού στη Γυάρο. Ο Τιβερίος, θεωρεί πολύ σκληρή την εξορία αυτή, γιατί η νήσος είναι τραχεία και ακατοίκητη και προτείνει τον περιορισμό στην Κύθνο (ille...addidit insulam Gyarum inmitem et sine cultu hominum esse...ut Cythnum potius concederet»
↑ Αλέξανδρος Γούναρης,όπ.π., σελ.220-221
↑ Οι Ελληνικές φυλακές τον 19ο και στις αρχές του 20ου αιώνα
↑ ΦΕΚ 772/19-9-2001
↑ Ιστορικός τόπος και επίσημα η Γυάρος
↑ Από τόπος εξορίας, φιλέτο
↑ Εγκρίθηκε ο αποχαρακτηρισμός του συνόλου της νήσου Γυάρου, ως ιστορικού τόπου
↑ Αλφειός, αναφορά στο βιβλίο Νήσος Γυάρος - Γιούρα
↑ Επίτομο γεωγραφικό Λεξικό, Σταματελάτου, Εκδ. Ερμής ISBN 960-320-133-2

Βιβλιογραφία

Αλέξανδρος Γούναρης, ΄΄Γυάρος΄΄, στο:Ανδρέας Βλαχόπουλος (επιμ.),Αρχαιολογία-νησιά του Αιγαίου, εκδ.Μέλισσα, Αθήνα, 2005,σελ.220-221
Αντ. Σακελλαρίου, Οι Κυκλάδες ως τόπος εξορίας επί Τιβερίου, Πλάτων τομ.50 (1998),σελ.169-171

Εξωτερικός σύνδεσμος

Δήμος Σύρου-Ερμούπολης

Δημοτική Ενότητα Άνω Σύρου
Δημοτική Κοινότητα Άνω Σύρου
Άγιος Δημήτριος Σύρου, ο
Άη Μιχάληςς Σύρου, ο
Αληθινή Σύρου, η
Άνω Σύρος, η
Βαρβαρούσα Σύρου, η (νησίδα)
Γυάρος Σύρου, η (νησίδα)
Επισκοπείο Σύρου, το
Κίνι Σύρου, το
Μύττακας Σύρου, ο
Παπούρι Σύρου, το
Πλατύ Βουνί Σύρου, το
Φοινικιά Σύρου, η
Χαλανδριανή Σύρου, η
Τοπική Κοινότητα Γαλησσά
Γαλησσάς Σύρου, ο
Δανακός Σύρου, ο
Τοπική Κοινότητα Πάγου
Αγρός Σύρου, ο
Μεσαριά Σύρου, η
Πάγος Σύρου, ο
Παρακοπή Σύρου, η
Τοπική Κοινότητα Χρούσων
Χρούσα Σύρου, τα

Νομός Κυκλάδων : Δήμος, Κοινότητα

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης: Διοικητική διαίρεση νομού Κυκλάδων

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License