.
Περιφέρεια : Κεντρική Μακεδονία
Νομός : Κιλκίς
-- Δήμος Γουμένισσας --
-H Γουμένισσα είναι η πρωτεύουσα της Επαρχίας Παιονίας του Νομού Κιλκίς στην Κεντρική Μακεδονία. Απέχει 69 χλμ ΒΔ από τη Θεσσαλονίκη, 539 χλμ ΒΔ από την Αθήνα και 20 χλμ Βόρεια από την Αρχαία πρωτεύουσα της Μακεδονίας, Πέλλα .
Είναι επίσης η έδρα της Ιεράς Μητρόπολις Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως & Πολυκάστρου.
Έγινε ξακουστή από τα κρασιά και τα μετάξια της.
Ιστορία
Ελληνιστική Περίοδος
Η Γουμένισσα βρίσκεται στη καρδιά της αρχαίας Παιονίας, της χώρας των Παιόνων, που η ιστορία τους ξεκινά από το Τρωικό Πόλεμο καί χάνεται κάπου στην ένδοξη πορεία και τις μάχες που δίνουν στην καρδιά της Ανατολής πλάι στο πλευρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ρωμαική Περίοδος (146πχ - 330)
Μετά τη Ρωμαική κατάκτηση της Μακεδονίας το 146πχ, η Παιονία έγινε τμήμα της Ρωμαικής Επαρχίας της Μακεδονίας.
Βυζαντινή Περίοδος (330 - 1387)
Όταν χωρίσθηκε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σε Δυτική με έδρα τη Ρώμη και Ανατολική με έδρα τη Κωνσταντινούπολη, η περιοχή περιήλθε στον έλεγχο της Ανατολικής Ρωμαικής Αυτοκρατορίας (Βυζαντινή Αυτοκρατορία). Μετά την Άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1204 και μέχρι το 1224 ήταν μέρος του Λατινικού Βασιλείου της Θεσσαλονίκης. Το 1224 ήλθε στον έλεγχο του Ηγεμόνα του Δεσποτάτου της Ηπείρου και τελικώς επανήλθε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1246.
Πρώτη αναφορά με το όνομα Γουμένισσα έχουμε κατά το έτος 1346, τότε που στο θρόνο βρισκόταν η Δυναστεία των Παλαοιολόγων. Σ΄ ένα Αυτοκρατορικό Χρυσόδουλο του έτους αυτού, η περιοχή της Γουμένισσας παραχωρείται στην Ιερά Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους και γίνεται θρησκευτικό κέντρο με πυρήνα το Μοναστήρι της Παναγίας. Δίπλα στο Μοναστήρι υπήρχε ένας οικισμός που λίγο αργότερα με τη συνένωση μικρών αγροκτηνοτροφικών οικισμών θα δημιουργήσει μια δυναμική κωμόπολη που θα ονομασθεί Γουμένισσα. Το όνομά της το παίρνει από τον Ηγούμενο της Μονής που εκείνο το καιρό συλλαμβάνεται και απαγχονίζεται από ληστές.
Οθωμανική Περίοδος (1387 - 1912)
Η Γουμένισσα κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς το 1387. Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν με Σουλτανικό Φιρμάνι αυτοδιοικούμενη με προνόμια πόλη, δηλαδή μουκατάς, διότι οι κάτοικοί της ήταν υποχρεωμένοι να ασχολούνται με την δημιουργία υφασμάτων από τα οποία κατασκευάζονταν οι στολές του Οθωμανικού στρατού. Γνώρισε έτσι μεγάλη ακμή και άνθιση ιδιαίτερα κατά τον 19ο αιώνα ως εμπορικό, βιοτεχνικό, γεωργικό και θρησκευτικό κέντρο της περιοχής. Η παραγωγή κρασιού την κάνει γνωστή πέρα από τα σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα στη Κεντρική Ευρώπη.
Άν και περιοχή με προνόμια, δεν ήταν εν τούτοις αμέτοχη στον Αγώνα του 1821. Μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης, οι Οθωμανικές Αρχές ερεύνησαν τις οικίες και βρήκαν 49 τουφέκια. Τιμωρήθηκαν σκληρά και υποχρεώθησαν να δώσουν ότι είχαν σε χρήματα, τρόφιμα καί άλλο υλικό, όπως ζώα καί άμαξες στο Πασά της Θεσσαλονίκης Αβδούλ Αμπούδ. Οι κάτοικοι δέν ανταποκρίθηκαν πλήρως στη διαταγή του Πασά Αβδούλ Αμπούδ γι αυτό καί ο τελευταίος εξαπόλυσε βίαιο εξισλαμισμό.
Όλα τα επόμενα χρόνια ληστρικές ομάδες Τουρκαλβανών πραγματοποιούν επιδρομές στην περιοχή προκαλόντας καταστροφές στο έμψυχο και άψυχο υλικό της. Από το 1878 η κατάσταση χειροτερεύει με την πανσλαβιστική προπαγάνδα να καταβάλλει προσπάθεια αλλοίωσης του ελληνικού χαρακτήρα των κατοίκων. Η προπαγάνδα χρησιμοποιεί όλα τα μέσα αλλά οι κάτοικοι της Γουμένισσας με ειρηνικά μέσα ιδρύουν μεγαλοπρεπέστατο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο που παρόμοιό του σε λίγες Ελληνικές πόλεις υπάρχει. Τα χρήματα συγκεντρώνονται μετά από έρανο μεταξύ των κατοίκων καί από τη δωρεά του απλού και αγράμματου πατριώτη και τοπικού ευεργέτη Θάνου Ζελέγκου. Πρωτοστάτης του έργου είναι ο Μητροπολίτης Εδέσσης , όπου εκκλησιαστικά υπαγόταν τότε η Γουμένισσα, Ιερώθεος.
Ιδρύεται επίσης Φιλοεκπαιδευτική Αδελφότητα η οποία έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην όλη πνευματική καί πολιτιστική ανάπτυξη καί κίνηση της περιοχής.
Στον Μακεδoνικό Αγώνα (1903-1908) δρούν στην περιοχή αξιόλογα παραστρατιωτικά σώματα ντόπιων οπλαρχηγών όπως των αδελφών Δογιάμα, του Ναούμη, του Σιονίδη, του Καραισκάκη. Δρούν όμως και σώματα καί πολλών αξιωματικών του ελληνικού στρατού που ήρθαν να αγωνισθούν για την απελευθέρωση και τη διάσωση της ελληνικότητας της Μακεδονίας. Μεταξύ αυτών ήταν οι Μωραίτης, Φραγκόπουλος, Παπαδόπουλος, Καπουλίδης καί πολλοί άλλοι. Τα σώματα αυτά συνεργάζονται ανοιχτά ή σιωπηρά με τις Οθωμανικές Αρχές, αφού αντίπαλος και των δύο ήταν οι Βούλγαροι. Μεγάλη η συμβολή των διδασκάλων των Εκπαιδευτηρίων, όπως του πρωτομάρτυρα του Μακεδωνικού Αγώνα Δασκάλου Ιωάννη Πίτσουλα, που οι Βούλγαροι τον κρέμασαν, καθώς σημαντική επίσης η συμβολή του ιατρού Άγγελου Σακελαρίου που προίστατο του Ελληνικού Κομιτάτου της Γουμένισσας , αλληλογραφούσε με τον Παύλο Μελά και είχε προσωπικό φίλο τον Ίωνα Δραγούμη. Ο τελευταίος επισκέφθηκε δύο φορές τη Γουμένισσα και οι επισκέψεις εκείνες έμειναν ιστορικές. Τριάντα χρόνια αργότερα θα επισκεφθεί και θα μείνει για μήνες στη Γουμένισσα ο πλατωνικός του έρωτας, η Πηνελόπη Δέλτα όπου θα γράψει το έργο, που εκτυλίσσεται γύρω από τη Λίμνη των Γιαννιτσών κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, Τα Μυστικά του Βάλτου
Στις 23 Οκτωβρίου 1912, κατά τη διάρεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου απελευθερώθηκε και ενσωματώθηκε στο τότε Ελληνικό Βασίλειο
Νεο Ελληνική Περιόδος (1912 - )
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τέλη 1915, Γαλλο - βρετανικά στρατεύματα προέλασαν στη περιοχή της Παιονίας. Οι Γάλλοι έκαναν έδρα τους στο Μακεδωνκό Μέτωπο τη Γουμένισσα και τον Μάιο του 1917 οι συμμαχικές δυνάμεις της Αντάντ νίκησαν τα Γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα στη Μάχη του Σκρα.
Οι Γάλλοι άφησαν έντονα τα σημάδια τους, γιατί κατά τη μακρόχρονη παραμονή τους αχολήθηκαν και με ειρηνικά έργα όπως η ανέγερση νοσοκομείου και εγκατάσταση μονάδας παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Το 1917, έτος αναχώρησής τους, Γάλλοι στρατιώτες έκτισαν και το Συντριβάνι στην Κεντρική Πλατεία, ως ανάμνηση της διέλευσής τους όπου πάνω αναγράφεται η πρόταση : " ΔΙΑΒΑΤΑ ΕΝΘΥΜΟΥ ΤΟΝ ΓΑΛΛΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ " Οι Γάλλοι αναθέρμαναν και την παλιά φιλία μεταξύ Γουμένισσας καί Γαλλίας που οφείλονταν στην εμπειρία των ξακουστών κρασιών καί μεταξιών της από τον προηγούμενο αιώνα. Για πολλά χρόνια Γάλλοι βετεράνοι επισκέπτονταν τη Γουμένισσα κάθε χρόνο και συνεχίζουν οι απόγονοί τους μέχρι καί σήμερα.
Το 1913 οι Έλληνες της Μακεδονίας αποτελούσαν, με τις καλλίτερες εκτιμήσεις, το 43% του πληθυσμού.Με τις ανταλλαγές πληθυσμών που ακολούθησαν το 1923, μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας καί Τουρκίας, ο Ελληνικός πληθυσμός ενισχύθηκε από πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, το Πόντο και την Ανατολική Ρωμηλία φθάνοντας το 89%. Η Σλαβική μειονότητα που απέμεινε καί η οποία ονομαζόταν από το Ελληνικό κράτος ώς Σλαβομακεδόνες ή Βουλγαρίσαντες ή Σλαβόφονες Έλληνες αφομοιώθηκε πλήρως από την Ελληνική πλειοψηφία. Πολλοί δε από αυτούς μετανάστευσαν τις δεκαετίες του ΄20 και ΄30 στη Βόρεια Αμερική καί μετά τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία καί σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Γουμένισσα ήταν υπό Γερμανική κατοχή από τον Απρίλιο του 1941 έως τον Οκτώβριο του 1944.
Κατά τη δεκαετία του 1950 ακολούθησε μαζική μετανάστευση στις ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Δυτική Γερμανία καθώς και εσωτερική μετανάστευση κυρίως στη Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Τη δεκαετία του 1980 επετράπη στους πολιτικούς πρόσφυγες του Εμφυλίου Πολέμου να επιστρέψουν.
Δημογραφικά
Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος ο πληθυσμός του Δήμου Γουμένισσας στην απογραφή του 2001 ήταν:
| Δημοτικό Διαμέρισμα | 2001 | 1991 | +/- % |
|---|---|---|---|
| Γουμένισσα (η) | 4,073 | 4,163 | -2,16 |
| Γρίβα (η) | 813 | 779 | +4,18 |
| Στάθης (ο) | 418 | 465 | -10,11 |
| Κάρπη (η) | 400 | 391 | +2,30 |
| Γερακών (η) | 286 | 350 | -18,29 |
| Φιλυριά (η) | 279 | 304 | -8,22 |
| Καστανερή (η) | 237 | 344 | -31,10 |
| Πεντάλοφον (το) | 191 | 231 | -17,32 |
| Ομαλός (ο) | 122 | 145 | -15,86 |
| ΣΥΝΟΛΟ | 6,819 | 7,172 | -4,92 |
Επίσης στη Γουμένισσα υπάρχουν περί τους 300 κατοίκους Ρόμ καταγωγής, οι οποίοι ζούν στο νοτιοανατολικό τμήμα της πόλης, το οποίο το 1983, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, ονομάσθηκε "Συνοικισμός Αγίου Γεωργίου".
Οικονομία
Αγροτική κατά κύριο λόγο περιοχή με μεγάλη παράδοση στη παρασκευή εξαιρετικής ποιότητας κρασιού και τσίπουρου. Το κύριο εισόδημα των κατοίκων προέρχεται από τους αμπελώνες, χωρίς όμως να λείπουν και οι συμπληρωματικές καλλιέργειες μήλα, αχλάδια, καπνά, κλπ. Μια μικρή μερίδα του πληθυσμού ασχολείται με την κτηνοτροφία παράγοντας εξαιρετικής ποιότητας γαλακτοκομικά προϊόντα. Εδώ παράγεται και το φημισμένο ομώνυμο κρασί «ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ» Η αμπελοκαλλιέργεια συνεχίζεται και σήμερα το προϊόν της είναι το γνωστό ξηρό μαύρο κρασί «Γουμένισσα» που έχει χαρακτηρισθεί σαν ποικιλία ανωτέρας ποιότητας.
Πολιτισμός
Πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων όπως οι Ίων Δραγούμης, Γεώργιος Μόδης, Γεώργιος Βαφόπουλος, Γεώργιος Αθάνας, Μενέλαος Λουντέμης, Πηνελόπη Δέλτα και άλλοι, γνώρισαν, έζησαν καί έγραψαν για τη Γουμένισσα, για την ιστορία και την ομορφιά της, για την παράδοσή της και τους ανθρώπους της.
Στη Γουμένισσα έχουν γυρισθεί μεγάλα τμήματα της ταινίας του Θεόδωρου Αγγελόπουλου Ο Μελισσοκόμος (1986) με πρωταγωνιστές τον Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι, την Νάντια Μουρούζη, την Τζένη Ρουσσέα καθώς και η ταινία το Εργοστάσιο (1981) του Τάσου Ψαρά με πρωταγωνιστή τον Βασίλη Κολοβό.
Τα Χάλκινα Πνευστά της Γουμένισσας , αποτελούν ίσως την πιο αξιόλογη εκπροσώπηση της περιοχής.
Η ονομασία Χάλκινα της Γουμένισσας δόθηκε για πρώτη φορά στην μπάντα του Αλέξανδρου Ζώρα σε μια συνεργασία με τη Δήμητρα Γαλάνη στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Από τότε το σχήμα έχει καθιερωθεί λαμβάνοντας μέρος σε συναυλίες και σε διεθνή αλλά και εγχώρια φεστιβάλ με χορευτικά συγκροτήματα. Οι οργανοπαίχτες είναι καταγωγής Ρόμ.
Η Γουμένισσα μαζί με άλλες περιοχές της Μακεδονίας αποτελούν, εδώ και αιώνες, τις παραδοσιακές βρυσομάνες των ζουρνατζίδων και νταουλτζίδων. Τα Χάλκινα είναι ένα νεώτερο μουσικό είδος το οποίο έχει ήδη κατακτήσει το μεγάλο κοινό.
Τα χάλκινα, συνοδεύουν τη ζωή της Γουμένισσας ως αναπόσπαστο στοιχείο της με κάθε αφορμή. Από τις μαγικότερες στιγμές τους, είναι οι θρησκευτικές εκδηλώσεις της Μεγάλης Εβδομάδας και η περιφορές των Επιτάφιων της πόλης .
| Σύλλογος | Ρίζες | Ίδρυση | Δραστηριότητες | Τόπος |
|---|---|---|---|---|
| Οι Παίονες | Έλληνες Μακεδόνες | 1975 | Χορωδίες, παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα | Γουμένισσα |
| Διογένης ο Συνοπεύς | Πόντος | 1982 | Παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα | Γουμένισσα |
| Ο Άγιος Τρύφων | Ανατολική Ρωμηλία | 1979 | Παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα | Γουμένισσα |
| Άγιος Γεώργιος | Ρόμα | 1983 | Χάλκινα | Γουμένισσα |
| Πολιτιστικός Σύλλογος Γρίβας | Έλληνες Μακεδόνες | Παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα | Γρίβα | |
| Οι Μακεδόνες | Έλληνες Μακεδόνες | 1990 | Παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα | Στάθης |
| Το Πάικο | Έλληνες Μακεδόνες | Καστανερή | ||
| Η Φιλυριά | Πόντος | Παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα | Φιλυριά |
Φυσικές Ομορφιές
Η Γουμένισσα είναι καταπράσινη και δεμένη απόλυτα με το υγρό στοιχείο. Την περιβάλουν τρία ποτάμια που είναι ευχάριστοι τόποι αναψυχής και περιπάτου. Η κεντρική πλατεία της είναι ένα υπέροχο στολίδι με τη μεγάλη κρήνη και το άφθονο νερό.
Αξιοθέατα
Η στολισμένη με αιωνόβια πλατάνια κεντρική πλατεία, η όμορφη βρύση, κτίσμα των Γάλλων στρατιωτών του Α' Παγκοσμίου πολέμου, που βρίσκεται στον ίδιο χώρο, το Παλαιό Δημαρχείο, στο οποίο στεγάζονταν από τον προηγούμενο αιώνα τα Ελληνικά Εκπαιδευτήρια της Γουμένισσας, ο περίλαμπρος Καθεδρικός Ναός του Αγίου Γεωργίου και κυρίως το Ιερό Προσκύνημα της Παναγίας με τη Βυζαντινή εικόνα της Παναγίας, κειμήλιο του τόπου και το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι μερικά από τα αξιοθέατα της Γουμένισσας.
- Ιερά Μονή Παναγίας Γουμένισσας,
- Τα δύο ποτάμια
- Οινοποιείο ΜΠΟΥΤΑΡΗ
- Κεντική πλατεία Γουμένισσας
- Διάφορα σημεία του βουνού που την περιβάλλει το Όρος Πάικο.
Κλίμα
| Μήνας | Ιαν | Φεβ | Μαρ | Απρ | Μαι | Ιου | Ιουλ | Αυγ | Σεπ | Οκτ | Νοε | Δεκ |
| Μέση Ανατ. θερμ.[°C] | 9 | 10 | 13 | 18 | 23 | 28 | 31 | 30 | 26 | 21 | 14 | 10 |
| Μέση Ελαχ. θερμ.[°C] | 1 | 2 | 5 | 7 | 12 | 16 | 18 | 18 | 15 | 11 | 6 | 2 |
| Ύψος Βροχόπτωσης (mm) | 40 | 38 | 43 | 35 | 43 | 30 | 22 | 20 | 27 | 45 | 58 | 50 |
| Ανώτατες Θερμοκρασίες[°C] | 20 | 22 | 25 | 31 | 36 | 39 | 42 | 39 | 36 | 32 | 27 | 26 |
Αθλητισμός
| Σύλλογος | Άθλημα | Ίδρυση | Κατηγορία | Τόπος |
|---|---|---|---|---|
| Πάικο Γουμένισσας | Ποδόσφαιρο | 1950 | A' Ερασιτεχνική | Στάδιο Γουμένισσας |
| Μακεδονικός Γρίβας | Ποδόσφαιρο | B' Ερασιτεχνική | Στάδιο Γρίβας | |
| Ηρακλής Κάρπης | Ποδόσφαιρο | B' Ερασιτεχνική | Στάδιο Κάρπης | |
| Αστραπή Στάθη | Ποδόσφαιρο | Γ' Ερασιτεχνική | Στάδιο Στάθης | |
| Κεραυνός Φιλυριάς | Ποδόσφαιρο | Γ' Ερασιτεχνική | Στάδιο Φιλυριάς | |
| A.O.K.(Αθλητικός Όμιλος Καλαθοσφαιριστών) | Καλαθοσφαίριση | 1981 | Γ : Ε.Ο.Κ. | Κλειστό Γυμναστήριο Γουμένισσας |
| Α.Ο.Γ. (Αθλητικός Όμιλος Γουμένισσας) | Στίβος | 1981 | ΣΕΓΑΣ | Στάδιο Γουμένισσας |
60' Ελλάδα | Γουμένισσα
Συνδέσεις
- Ιερά Μητρόπολις Γουμενίσσης
- Τα Χάλκινα της Γουμένισσας
| ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑΣ |
|---|
| Δημοτική Κοινότητα Γουμένισσας |
| Γουμένισσα, η |
| Τοπική Κοινότητα Γρίβας |
| Γρίβα, η |
| Τοπική Κοινότητα Κάρπης |
| Κάρπη, η |
| Τοπική Κοινότητα Καστανερής |
| Καστανερή, η |
| Τοπική Κοινότητα Πενταλόφου |
| Ομαλό, το |
| Πεντάλοφον, το |
| Τοπική Κοινότητα Στάθης |
| Στάθης, ο |
| Τοπική Κοινότητα Φιλυρίας |
| Γερακών, ο |
| Φιλυριά, η |
Νομός Κιλκίς : Δήμος, Κοινότητα Κιλκίς | Αξιούπολης | Γαλλικού | Γουμένισσας | Δοϊράνης | Ευρωπού | Κρουσσών | Μουριών | Πικρολίμνης | Πολυκάστρου | Χέρσου Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Κιλκίς |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
