Ο Γαβαλάς είναι χωριό του δήμου Κύμης-Αλιβερίου της Περιφερειακής Ενότητας Εύβοιας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 265 κατοίκους. Είναι κτισμένος σε υψόμετρο 190 μ.[1], σε ύψωμα βόρεια του όρους Βελανιδιά.[2]

View Larger Map

Ιστορικά στοιχεία

Υπάρχουν ίχνη κατοίκησης της περιοχής από την αρχαιότητα, όπως μαρτυτούν λείψανα οικισμών και σαρκοφάγοι οι οποίες βρέθηκαν στις θέσεις Αγριελιές και Κοκορέτσι.[2] Το χωριό συνέχισε να υπάρχει κατά τη διάρκεια της βυζαντινής και φραγκικής περιόδου. Σύμφωνα με μια άποψη, το όνομα του χωριού οφείλεται στην παρουσία της οικογένειας των Γαβαλάδων, οι οποίοι συντηρούσαν τσιφλίκια στην περιοχή στο τέλος του 12ου αιώνα μ.Χ..[2] Το χωριό αναφέρεται σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1474 με το όνομα Gavala. Σύμφωνα με το κατάστιχο, είχε 24 σπίτια και ανήκε στον ναχιγιέ Κλαδιών, ο οποίος είχε έδρα το Αυλωνάρι.[3]

Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό δημιουργήθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας από τον Δημήτρη Γαβαλά. Ο Γαβαλάς ήταν ληστής και κτηνοτρόφος από την Πελοπόννησο. Έφτασε στην περιοχή και έφερε μαζί του και μια εικόνα του Αγίου Δημητρίου. Έπεισε και άλλους κτηνοτρόφους να δημιουργήσουν ένα οικισμό ο οποίος πήρε το όνομα του πρώτου οικιστή. Για την εικόνα κατασκεύασαν ένα μικρό ναό, ο οποίος αργότερα αντικαταστάθηκε από τον σημερινό ναό.[2]

Το 1835 ο Γαβαλάς προσαρτήθηκε στον δήμο Ταμυναίων και το 1841 στον δήμο Δυστίων (ο οποίος αργότερα μετονομάστηκε σε δήμο Ταμυναίων). Με την κατάργηση των δήμων το 1912 ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας. Με το σχέδιο Καποδίστριας προσαρτήθηκε στον δήμο Ταμυναίων και με το σχέδιο Καλλικράτης προσαρτήθηκε στον δήμο Κύμης-Αλιβερίου.[4]

Απογραφές πληθυσμού

Η πορεία του πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:

Απογραφή	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	467[1]	549[1]	574[1]	676[1]	583[1]	458[1]	461[1]	468	265

Σημεία ενδιαφέροντος

Κοντά στη μονή Μπερνάγι, η οποία βρίσκεται κοντά στον Άγιο Γεώργιο Αυλωναρίου, βρίσκεται ο ερειπωμένος ναός του Αγίου Παντελεήμονα, ο οποίος χρονολογείται από τη βυζαντινή εποχή. Στο παρελθόν ήταν μετόχι της μονής Μπερνάγι. Ο ναός του Προφήτη Ηλία στο παρελθόν ήταν καθεδρικός χωριού, το οποίο καταστράφηκε επί Τουρκοκρατίας.[2]

Παραπομπές

Σταματελάτος, Μιχαήλ; Βάμβα-Σταματελάτου, Φωτεινή (2006). Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας. Αθήνα: Ερμής. σελ. 153. ISBN 9603201332.
«Γαβαλάς». Δήμος Κύμης - Αλιβερίου. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2019.
Μπαλτά, Ευαγγελία (1989). L' Eubee a la fin du XV siecle: economie et population: les registres de l'annee 1474. Αθήνα: Εταιρεία Ευβοϊκών Μελετών. σελ. 122, 313.
«Γαβαλάς (Ευβοίας)». Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Αναλυτικά. ΕΕΤΑΑ-Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2019.

Δημοτική Ενότητα Ταμυνέων
Δημοτική Κοινότητα Αλιβερίου
Αλιβέρι, το
Ανθούπολη, η
Κατακαλός, ο
Λάτας, ο
Μηλάκι, το
Τοπική Κοινότητα Αγίου Ιωάννου
Άγιος Ιωάννης, ο
Ακτή Νηρέως, η
Τοπική Κοινότητα Αγίου Λουκά
Άγιος Λουκάς, ο
Παραμερίται, οι
Πρινιάς, ο
Τοπική Κοινότητα Γαβαλά
Γαβαλάς, ο
Τοπική Κοινότητα Θαρουνίων
Θαρούνια, τα
Τοπική Κοινότητα Παρθενίου
Παναγία, η
Παρθένι, το
Τοπική Κοινότητα Πρασίνου
Παναγίτσα Πούντα, η
Πράσινο, το
Τοπική Κοινότητα Τραχηλίου
Τραχήλι, το

Νομός Εύβοιας : Δήμος, Κοινότητα Χαλκιδέων | Αιδηψού | Αμαρυνθίων | Ανθηδώνος | Αρτεμισίου | Αυλίδος | Αυλώνος | Διρφύων | Διστύων | Ελυμνίων | Ερέτριας | Ιστιαίας | Καρύστου | Κηρέως | Κονιστρών | Κύμης | Ληλαντίων | Μαρμαρίου | Μεσσαπίων | Νέας Αρτάκης | Νηλέως | Σκύρου | Στυραίων | Ταμιναίων | Ωρεών | Καφηρέως | Λιχάδος Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Ευβοίας