Η Ερεσός υπάγεται στον Καποδιστριακό Δήμο Ερεσού - Αντίσσης, πρώην Δήμος Ερεσού από το 1948, είναι μία από τις πιο γνωστές για την ιστορία και τις ομορφιές της κωμοπόλεις της Λέσβου.

Βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού ανάμεσα σε δύο υψώματα με το όνομα Τρούλος και Λεμπόρ και απέχει 89 χλμ. από τη Μυτιλήνη.

Συνορεύει δυτικά με το χωριό Σίγρι, ανατολικά με το χωριό Μεσότοπος, από τα βόρεια με την κωμόπολη Άντισσα και από τα νότια με την θάλασσα.

Η πλούσια βλάστηση, το ηφαιστειακό τοπίο, ο γραφικός οικισμός με τα όμορφα σπίτια και τα αξιόλογα ιστορικά μνημεία που υπάρχουν στην περιοχή, τη καθιστούν ιδανικό τόπο για διαμονή και περιήγηση.

Επίνειο της Ερεσού είναι η παραλία της Σκάλας, η οποία έχει βραβευτεί με τη γαλάζια σημαία και αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες του νησιού. Στον δρόμο προς την Σκάλα Ερεσού, συναντάμε τον Κάμπο της Ερεσού, καταπράσινος με όλα τα έιδη δέντρων όπου κυριαρχεί η συκιά, κάποτε το πιο αντιπροσωπευτικό είδος παραγωγής και εξαγωγής.

Ιστορία

Η περιοχή της Ερεσού κατοικείται από τα αρχαία χρόνια και έχει να επιδείξει μια πλούσια ιστορική διαδρομή. Tο όνομά της συνδέεται με τον Έρεσο που ήταν γιος του μυθικού βασιλιά Mάκαρα. Oι πρώτοι οικιστές του τόπου στα προελληνικά χρόνια ίσως ήταν οι Πελασγοί, ενώ κατά τον 11ο έως και τον 9ο αιώνα π.X., εποχή κατά την οποία γίνονται οι μεγάλες μετακινήσεις των ελληνικών φύλων, Aιολέων, Iώνων και Δωριέων, χτίζεται στη σημερινή περίπου παραλιακή τοποθεσία της Σκάλας Eρεσού, η πόλη της Eρεσού από αποίκους Aχαιούς ή ναυτικούς Aιολείς. H πόλη αποτέλεσε σπουδαίο εμπορικό και ναυτικό κέντρο και τα εκλεκτά προϊόντα της έφταναν μέχρι την Aίγυπτο.

Στην Ερεσό γεννήθηκε η Σαπφώ η μεγάλη λυρική ποιήτρια της αρχαιότητας καθώς και οι φιλόσοφοι Θεόφραστος και Φανίας.


Δόμηση και Αρχιτεκτονική

Η Ερεσός έχει χτιστεί με την συγκεντρωτική μορφή δόμησης συνοικισμών και τα σπίτια παρουσιάζουν ένα καλαίσθητο πνεύμα των κατοίκων.Στο κέντρο της κωμόπολης βρίσκεται η κεντρική πλατεία "ο Πλάτανος" όνομα που πήρε από το αιωνόβιο πλατάνι όπου υπάρχει.

Σην κεντρική πλατεία βρίσκεται το Δημαρχιακό Μέγαρο, το Ταχυδρομείο και διάφορα παντοπωλεία, καφενεία και ταβέρνες.Σε μικρή απόσταση από την πλατεία βρίσκεται το Δημοτικό Σχολείο «Θεοφράστειο», χτισμένο στα 1928-1930 από δαπάνες των ομογενών της Αμερικής και σχεδιασμένο από τον γνωστο Ερέσιο αρχιτέκτονα, Δεμίρη Αθανάσιο, σήμερα στεγάζει το Δημοτικό Σχολείο και το Γυμνάσιο Ερεσού. Δίπλα ακριβώς βρίσκεται το Νηπιοτροφείο το οποίο και αυτό χτίστηκε με δαπάνες των ομογενών της Αμερικής.Λίγο πιό αριστερά βρίσκεται το Νηπιαγωγείο Ερεσού.

Μνημείο πεσόντων

Στην τοποθεσία αυτή βρίσκεται ο Μητροπολιτικός Ναός της Αγίας Ειρήνης, το παλιό Διδακτήριο όπου στο παρελθόν στεγαζόταν η Γεωργική Σχολή ή το Ημιγυμνάσιο.Στο κέντρο ακριβώς υπάρχει το Ηρώο των πεσόντων Ερεσιωτών και τέλος στον ίδιο χώρο υπήρχε (τώρα δεν λειτουργεί) και ο χειμερινός κινηματογράφος, που χτίστηκε από δωρεές ομογενών του Ζαϊρ (Κονγκό).

Ενορίες, Ναοί και Μονές

Η Ερεσός χωρίζεται σε τρείς ενορίες:

* Ενορία του Πάνω Χωριού με τον Ιερό Ναό του Αγίου Κωνσταντίνου.Ο Ναός είναι νεώτερος και αντικατέστησε έναν προηγούμενο.Χτίστηκε το 1888 με άδεια η οποία εκδόθηκε από Σουλτάνικο φιρμάνι.Για την οικοδόμηση του χρησιμοποιήθηκαν πέτρες από μικρασιάτικο λατομείο.

* Ενορία του Μέσο Χωριού με τον Ιερό Ναό της Αγίας Ειρήνης.

* Ενορία του Κάτω Χωριού με τον Ιερό Ναό της Παναγίας (Κοίμηση της Θεοτόκου) στο ίδιο σημείο προϋπήρχε παλαιότερος υμιυπόγειος. Η ανέγερση του καλύφθηκε με έξοδα των κατοίκων το 1727 και έφορος της οικοδομής ήταν ο Μιχάλης Νικολακούδης.Tο 1927 η ανατολική πλευρά του επεκτάθηκε προς τα έξω, ενώ το 1957 συμπεριλήφθηκε στο ναό και ο νάρθηκας, το 1962 κατασκευάστηκε ο νάρθηκας, ο οποίος υπάρχει και σήμερα.

Στην Ερεσό βρίσκεται και η Μονή Ταξιαρχών Πυθαρίου (Πυθάρι ονομάζεται έτσι λόγω της γεωγραφικής θέσης ) το οποίο και ιδρύθηκε γύρω στον 16ο αιώνα. Προσφάτα υπήρξαν εργασίες αναστήλωσης και ανακαίνισης, ενώ δίπλα δημιουργήθηκε Τεχνητό Φράγμα.

Βόρεια της Ερεσού στην περιοχή Τατάρια υπάρχει το ξωκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, στον δρόμο προς το Σίγρι στην περιοχή Λιφώνακας βρίσκεται το ξωκκλήσι του Αγίου Φανούριου.

Στον δρόμο πρός την Σκάλα και στην γύρω περιοχή βρίσκονται τα ξωκκλήσια του Αγίου Παύλου, του Χριστού, της Αγίας Σοφίας, δυτικά, βρίσκονται, της Αγίας Ζώνης, της Παναγιάς της Κορωνιώτισσας, και της Αγίας Άννας. Στον δρόμο προς τον Μεσότοπο στην περιοχή Πορτός βρίσκεται το ξωκκλήσι του Αγίου Παντελεήμονος.

Τα πιό γνωστά ξωκκλήσια θεωρούνται του Προφήτη Ηλία, το ένα στην περιοχή της Λαρτσής στον κάμπο και το άλλο πάνω από το Αφεντέλλη.

Στην Σκάλα Ερεσού βρίσκεται η παλαιοχριστιανική βασιλική της Αγίας Αναστασίας η οποία λανθασμένα αναφέρεται ως βασιλική του Αγίου Ανδρεα. Για πρώτη φορά έγινε ανασκαφή το 1925 από τον Καθηγητή Δ. Ευαγγελίδη, ενώ το έργο ολοκληρώθηκε από τον Καθηγητή Α. Ορλάνδο. Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα παλαιοχριστιανικά μνημεία Συριακού τύπου. Δίπλα ακριβώς βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Ανδρέα.

Σε απόσταση δύο χιλιομέτρων περίπου στην περιοχή Αφεντέλη βρίσκεται και μιά δεύτερη παλαιοχριστιανική βασιλική.

Οικολογικός τουρισμός στην Ερεσό

Η περιοχή της Ερεσού αλλά και γενικότερα η ΝΔ Λέσβος, παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον, ιδιαίτερα για τους επισκέπτες που διαθέτουν οικολογικά ενδιαφέροντα και αυξημένη ευαισθησία σε σχέση με τη φύση.Γι'αυτούς που, η πεζοπορία και οι μακρινοί περίπατοι, δεν αποτελούν μόνο σπόρ για καλύτερη φυσική κατάσταση, αλλά και ποιότητα διακοπών.

Νοτιοδυτική Λέσβος

Ο χωμάτινος δρόμος που οδηγεί από την Ερεσό στο Σίγρι, προσφέρει μιά πανέμορφη πεζοπορική διαδρομή. Ο δρόμος πηγαίνει βόρεια και διασχίζει το ΝΔ άκρο της Λέσβου, την ευρύτερη δηλαδή περιοχή του απολιθωμένου δάσους. Άγριο ηφαιστειακό τοπίο, ξερό και άγονο τους καλοκαιρινούς μήνες, σπαρμένο με πολύχρωμα απομεινάρια των απολιθωμένων δένδρων. Στα αριστερά μας,χαμηλά η θάλασσα και όρμοι με υπέροχες παραλίες. Ενδιάμεσος σταθμός η κοιλάδα τπυ ποταμού Τσιχλιώτα, κατοικημένη από τα πανάρχαια χρόνια και γεμάτη και αυτή με λείψανα αρχαίας ζωής. Στο τέλος της διαδρομής το Σίγρι, γνωστός ψαρότοπος του νησιού, χτισμένο μέσα σ'ένα εκπληκτικό τοπίο.

Κάμπος της Ερεσού

Λίγα χιλιόμετρα έξω από την Ερεσό, βρίσκεται η Μονή Πυθαρίου που δεσπόζει σε ένα επιβλητικό τοπίο. Είναι επίσης μία πολύ ενδιαφέρουσα πεζοπορική διαδρομή,μικρότερης κλίμακας. Από την παραλία της Σκάλας Ερεσού, ακολουθώντας υποτυπώδη μονοπάτια και σκαρφαλώνοντας σε γυμνούς, βραχώδεις λόφους κατά μήκος της ακτής, μπορεί κανείς να φτάσει σε σύντομο χρονικό διάστημα,στην πανέμορφη παραλία της Περιστεριάς, με τη βελούδινη άμμο και τα πράσινα νερά της. Υπάρχουν και άλλες διαδρομές στην ευρύτερη περιοχή της Ερεσού, κυρίως όμως στο εύφορο κάμπο της,όπου δεκάδες μονοπάτια που χάνονται και διασταυρώνονται, προσφέρουν στον επισκέπτη μια σπάνια εικόνα πραγματικού μικρόκοσμου.

Η φύση της Ερεσού είναι πολύ πλούσια και σχετικά με πολλά μέρη της Ελλάδας, άθικτη. Εμφανίζει μεγάλο οικοτουριστικό ενδιαφέρον αφ'ένός για το απολιθωμένο δάσος,που επικεντρώνεται στην περιοχή Σιγρίου, αφ'ετέρου για την πλούσια χλωρίδα και πανίδα της που περιλαμβάνει ορισμένα είδη εξαιρετικά σπάνια στην Ευρώπη ή και παγκόσμια.

Τριγυρισμένο από ξερά ηφαιστιακά βουνά, το χωριό κυριαρχεί σ'ενα πλατύ κάμπο και γεμάτο βιότοπους: λιβάδια,συκεώνες,χαμηλούς λόφους με βελανιδιές,δύο μικρά ποτάμια που ξεραίνονται το καλοκαίρι και στο τέρμα του κάμπου,3χλμ.υπέροχης αμμουδιάς. Εδώ σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, το αηδόνι τραγουδά πιό γλυκά απ'όλη την Ελλάδα. Τα ηφαιστιακά αυτά βουνά μπορεί να φανούν γυμνά και ξερά στους καλοκαιρινούς επισκέπτες, αν ξεχάσουν ότι, σε αντίθεση με πιο βόρεια κλίματα,το καλοκαίρι και όχι ο χειμώνας είναι η «νεκρή» περίοδος της άγριας φύσης. Γεμάτο με αρωματικά φυτά το καλοκαίρι (θυμάρι, ρίγανη κλπ.), χειμώνα και άνοιξη τα ίδια βουνά είναι καταπράσινα με την πιό πλούσια χλωρίδα της Ευρώπής.

Χλωρίδα και πανίδα της Λέσβου

Η χλωρίδα του νησιού περιλαμβάνει 847 ανώτερα φυτά (αγγειόσπερμα - γυμνόσπερμα) και 17 άλλα είδη αγγειόφυτων (φτέρες κλπ). Από αυτά, 24 είδη είναι ενδημικά της Λέσβου ή των νησιών του ΒΑ Αιγαίου και της Μικράς Ασίας. στα ενδημικά της Λέσβου περιλαμβάνονται το Alyssum lesbiacum και το Asperula nitida mytilinica.

Η πανίδα της Λέσβου περιλαμβάνει 304 είδη σπονδυλωτών ζώων (πλήν Ψαριών) και μεγάλο αριθμό ασπόνδυλων, τα οποία όμως δεν έχουν καταγραφεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Τα σπονδυλωτά της Λέσβου περιλαμβάνουν: 5 αμφίβια, 22 ερπετά, 260 πουλιά, 17 χερσαία θηλαστικά. Στις ΝΔ ακτές του νησιού, γύρω από την Ερεσό επιβιώνουν λίγα άτομα της Μεσογειακής Φώκιας (Monachus monachus) η οποία, ως γνωστόν, απειλείται παγκόσμια με εξαφάνιση. Επίσης στην περιοχή της Ερεσού, είναι το μόνο μέρος της [[[Ευρώπη|Ευρώπης]] όπου βρίσκεται ο Περσικός σκιούρος (Sciurus anomalus), είδος της Δυτικής Ασίας.

Η Λέσβος είναι χώρος σταύθμεσης για τα μεταναστικά πουλιά, την άνοιξη και το φθινώπορο. Η Ερεσός με τα ποτάμια και τα λιβάδια της δέχεται πολλά νερόπούλια: ερώδιους ή τσικνιάδες, όπως τον λευκοτσικνιά (egretta garzetta), τον κρυπτοτσικνιά (Ardeola ralloides), τον πορφυροτσικνιά (Ardea purpurea) και τον νυχτοκόρακα (Nycticorax nycticorax), φαλαρίδες (Fulica atra), πάπιες όπως τη σαρσέλα (Anas querquedula), ποταμότρυγγες (Actitis hypoleucos) και καλαμοκανάδες (Himantopos himantopos). Αν ο επισκέπτης αφήσει πίσω του τις εκβολές του Ψαροποταμού και ακολουθήσει το ποτάμι προχωρόντας μεσ'τον ανοιξιάτικο κάμπο, θα δει μελισσοφάγους (Merops apiaster), κουφαηδόνια (Cercotrichas galactotes) και πού και ού τον πολύ σπάνιο μαύρο πελαργό Ciconia nigra).

Στους λόφους γύρω από την Ερεσό υπάρχουν, ανάλογα με την εποχή και διάφορα άλλα είδη πουλιών όπως ο φοδαετός, η αετογερακίνα, το βραχοχελίδονο, ο πετροκότσυφας, ο γαλαζοκότσυφας, ο κλειδωνάς, ο παρδαλοκεφαλάς και ο πετροσπουργίτης. Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι στις άγονες βραχώδεις εκτάσεις μεταξύ σκάλας ερεσού, Άντισσας και Άγρας, αναπαράγονατι τρία είδη σπάνιων πουλιών: το κιρκινέζι (Falco naumanni), ο αμμοπετροκλής (Oenanthe isabellina) και το σμυρνοτσίχλονο (Emberiza cineracea). Το κιρκινέζι είναι ένα είδος μικρού γερακιού του οποίου ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει μειωθεί ανησυχητικά τις τελευταίες δεκαετίες λόγω, κυριώς, της εντατικοποίησης της γεωργίας.

Άλλες περιοχές

Άλλες περιοχές με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον επισκέπτη/φυσιολάτρη είναι οι εκβολές του ποταμού δυτικά της Σκάλας Ερεσού (Ψαροποταμός) και του ποταμού Τσιχλιώτα, μεταξύ Ερεσού και Σιγρίου. Γεμάτες άγριες πικροδάφνες και κόκκινα αλμυρίχια, φιλοξενούν πολλά είδη υδρόβιων μεταναστευτικών πουλιών και μεγάλους πληθυσμούς από νεροχελώνες (Mauremys caspica) και νερόφιδα (Natrix tessellata).

Στην αμμουδιά της Ερεσού την άνοιξη, πολύχρωμα αγριολούλουδα χρωματίζουν την ακτή και το καλοκαίρι, κοντά στις αμμοθίνες συναντούμε το πανέμορφο άσπρο κρίνο της θάλλασσας. Τέλος δεν θα έπρεπε να παραλείψουμε το ροδόδενδρο που επίσης την άνοιξη, γεμίζει με όμορφα κίτρινα και μυρωδάτα λουλούδια. Από ολόκληρη την Ευρώπη είναι αυτοφυές μόνο στη Λέσβο και βρίσκεται στην περιοχή Χυδήρων - Πτερούντας, όχι μακριά από την Ερεσό, όπου είναι γνωστό με το όνομα "αγούϊδουρας".

© Δήμος Ερεσού-Επιτροπή Τουρισμού και Πολιτισμού 1998

Αθλητισμός

Η Ερεσό διαθέτει ένα ποδοσφαιρικό σωματείο με την ονομασία "Αθλητικός Όμιλος Παπανικολής". Ονομα που πήρε προς τιμήν του μπουρλοτιέρη Δ.Παπανικολή.

Διαθέτει ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο με την ονομασία "Καραβογιάνειο", γήπεδο Μπάσκετ και ιδιωτικό ποδοσφαιρικό γήπεδο 5χ5.

).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι-Πηγές-Βιβλιογραφεία

• * Ιερά Μητρόπολη Μυτιλήνης
  
• * Παπάζογλου Ιγνάτιος Καθηγητής και Επίτιμος Διευθυντής της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Λέσβου.
  
• * Σύλλογος των απανταχού Ερεσίων "Ο Θεόφραστος"
  
• * http://www.greekarchitects.gr/index.php?maincat=10&newid=253 Η ζωή και το έργο του αρχιτέκτονα Αθ. Δεμίρη
  
• * Ερεσός, Καρύδης Νίκος ISBN 9607530365, Μια πλήρη μελέτη της εκάστοτε επικρατούσας τεχνοδοσίας πάνω στην αντισεισμική συμπεριφορά των κατασκευών