.
Περιφέρεια : Δυτική Μακεδονία
Νομός : Κοζάνης
-- Δήμος Τσοτιλίου --
Η Χρυσαυγή είναι ένα από τα ορεινά χωριά της επαρχίας Βοΐου. Απέχει τριάντα λεπτά απο την πόλη των Γρεβενών και είκοσι λεπτά απο την κωμόπολη του Τσοτυλίου. Η τοπική αρχιτεκτονική διατηρεί το παραδοσιακό ύφος, με λιθόκτιστα σπίτια κτισμένα απο ντόπιους μαστόρους, να δίνουν μια ιδιαίτερη και εντυπωσιακή εικόνα. Ακόμη το φυσικό κάλλος του ορεινού τοπίου ειναι εξαιρετικό. Έχει υψόμετρο 860 μ. και καταλαμβάνει δώδεκα τ.χλμ. έκταση. Αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Τσοτυλίου και στην τελευταία απογραφή οι μόνιμοι κάτοικοι ήταν 140.
Η ιστορία του χωριού
Το χωριό βρίσκεται νοτιοδυτικά του Τσοτυλίου και ανάμεσα στα χωριά Κορυφή, Μόρφη, Δίλοφο, Δασύλλιο, Τρίκορφο και Άγιο Κοσμά. Το παλιό όνομα ήταν Μιραλί, το 1927 μετονομάστηκε σε Στρογγυλόν και το 1930 πήρε το όνομα Χρυσαυγή.
Νότια του χωριού υπάρχουν σωροί απο πέτρες, πιθανόν κατάλοιπα αρχαίου στρατιωτικού καταυλισμού που έλεγχε τις ορεινές διαβάσεις. Εκεί βρέθηκε και χάλκινο αγαλματίδιο της θεάς Αθηνάς, καθώς και αιχμές απο δόρατα, ξίφη και μεταλλικά αγγεία. Επίσης βρέθηκαν νομίσματα των ελληνιστικών, ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων. Το παλαιότερο όνομα του χωριού, Μιραλί, κατά μια εκδοχή προέρχεται ετυμολογικά από Τούρκο διοικητή της περιοχής με το όνομα Ομέρ Αλή.
Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, σταδιακά η πολιτιστική πρόοδος του χωριού ήταν μεγάλη, χωρίς όμως να βλάψει την αυθεντικότητά του.
Η ίδρυση του σημερινού χωριού
Η ημερομηνία ίδρυσης της Χρυσαυγής είναι δύσκολο να προσδιοριστεί λόγω έλλειψης γραπτών στοιχείων. Οι παλαιότερες καταγραφές βρίσκονται σε Κώδικα του μοναστηριού της Ζάμπορδας με ημερομηνία 1534 και το όνομα Μιραλί.
Οι πρώτοι οικιστές, σύμφωνα με την παράδοση, εγκαταστάθηκαν στην τοποθεσία "Σελιό" 2 χιλιόμετρα βόρεια του χωριού. Στην εδαφική της περιοχή υπήρχαν σκόρπιοι οικισμοί, οι οποίοι καταστράφηκαν απο επιδρομές τουρκαλβανών. Οι εναπομείναντες φαίνεται να ίδρυσαν το χωριό, χωρίς να είναι γνωστό με ακρίβεια το πότε. Το βέβαιο είναι πως το χωριό προϋπήρχε του 1534, όπως βεβαιώνουν γραπτές μαρτυρίες. Περισσότερες πληροφορίες και ιστορικά στοιχεία παρέχει το βιβλίο του Αλέξανδρου Αδαμίδη "Η Χρυσαυγή".
Χρυσαυγή Βοΐου
Προέλευση του ονόματος "Χρυσαυγή"
Το 1793 πολλά χωριά του Βοΐου εξισλαμίστηκαν και έγιναν τσιφλίκια μπέηδων φιλικά προσκείμενων στον Αλή Πασά. Στη Χρυσαυγή εγκαταστάθηκε ο μπέης Αλή Κούκος, στον οποίο οι κάτοικοι πλήρωναν προστατευτικό φόρο που αντιστοιχούσε στο ένα δέκατο της παραγωγής τους (δεκάτη). Εκτός απο τον χρηματικό φόρο, οι κάτοικοι ήταν υποχρεωμένοι, όταν γινόταν γάμος, να παραδίδουν στον μπέη τη νύφη, για να περάσει μαζί του την πρώτη νύχτα του γάμου της. Αυτό το έθιμο μερικοί δεν το ανέχτηκαν και έτσι δολοφόνησαν τον μπέη το 1830. Η επόμενη μέρα θεωρήθηκε απο τους κατοίκους σαν μια "χρυσή αυγή". Το 1962 αποκαλύφθηκαν έπειτα απο εκσκαφή τα οστά του μπέη στη θέση Κούκος.
Ως αντίποινα για τη δολοφονία οι Τούρκοι επέβαλλαν φόρο αίματος στο χωριό. Με τα χρήματα αυτά χτίστηκε στη Κωνσταντινούπολη τζαμί με την ονομασία "Μιραλί τζαμισί". Η Χρυσαυγή και τα γύρω χωριά έπαψαν να είναι τσιφλίκια το 1836 με φιρμάνι του σουλτάνου Μαχμούτ Β'.
Άλλες ιστορικές αναφορές
Αποσπάσματα από Οδοιπορικαί σημειώσεις Μακεδονίας, Ηπείρου Νέας Οροθετικής Γραμμής και Θεσσαλίας/Συνταχθείσαι τη εντολή του επί των στρατιωτικών υπουργού υπό Νικολάου Θ. Σχινά ταγματάρχου. 1886, Ανέμη, Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Εισαγωγή, Ποταμοί Μακεδονίας, σελ. μα'
"...Μεθ' ώραν δέ από τής περαταριάς και μικρόν μετά τό χωρίον Τραπεζίτσα συμβάλλει έκ δεξιών έτερος παραπόταμος, καλούμενος Μπουχορίνα, όστις σχηματιζόμενος έκ δύο κλάδων, τού μέν αριστερού, παρερχομένου τών χωρίων Μπόρσα, Λούβρη, Φιτόκ και Τσακνοχόρι, κειμένων παρά την αριστεράν αυτού όχθην, ώς καί τών επί τής δεξιάς Κρεμίνι, Ροδοβίστι καί Ζιάχι, είς ό συναντάται μετά τού ετέρου δεξιού κλάδου κατερχομένου έκ τού χωρίου Λίψι, παρέρχεται τών δεξιόθεν χωρίων Δοβρούνιστα (παρ' ώ καί λίθινη γέφυρα) καί Κρίφτσι ώς καί τού χωρίου Μιραλί, είς 10' τής ώρας από τού οποίου υπάρχει λιθίνη γέφυρα επί της συγκοινωνίας τούτου μετά τού χωρίου Ζουπάν. Επί τού ποταμού δέ τούτου υπάρχουσι καί έτεραι δύο γέφυραι, ή μέν επί τής οδού από τού χωρίου Πανάρι πρός Λειψίστην καί Χρούπισταν, ή δέ επί τής συγκοινιωνίας τών χωρίων Τσούρχι καί Λοκόμ..."
Οδοιπορικά, σελ. 58
Οδός έκ Γρεβενών είς Ζουπάν. Εξερχομένη οδός τών Γρεβενών καί βαίνουσα επί γαιώδους εδάφους και διάκοντοκλάδων παρερχομένη δέ, τού αριστερόθεν ρεύματος καί μετά 1/2 ώραν τού 10' αριστερόθεν χωρίου Κυρακαλή, έχοντος 60 οικογ. οθωμανικάς, τέμενος μέ μιναρέν κομμένον, καί βρύσιν, φέρει άπ' αυτού δι' ωριαίας ανωφερείας είς το χωρίον Βελιά έχον, 80 οικογενείας χριστιανικάς, 2 εκκλησίας καί φρέαρ πρό τής εκκλησίας. Απ'αυτού δέ ακολουθούσα ομαλήν κορυφογραμμήν, φέρει είς τάς συνοικίας Τσεράκι έχουσαν 50 οικογ. και εκκλησίαν καί Βιβίστι έχουσαν 40 οικογ. καί εκκλησίαν. Από τών δύο αυτών συνοικιών διέρχεται τού εκκλησιδίου τής ανωτέρω κειμένης συνοικίας, αφ'ού κατέρχεται επί ώραν κατωφέρειαν, σποράδην έχουσαν δένδρα, καί φέρει είς τό χωρίον Μιραλί έχον, 120 οικογενείας χριστιανικάς, 2 εκκλησίας καί φρέαρ επί τής οδού. Απ' αυτού δέ οδός, μετά 10' κατωφέρειαν φέρει είς ποτ. Μπουχορίνας, έφ' ού μύλος καί λιθίνη γέφυρα (αριστερόθεν 1/2 ώραν κείται τό χωρίον Μαγέρι), ήν διαβαίνουσα καί ανερχομένη επί 1/2 ώραν φέρει είς θέσιν Τσούκα, από τής οποίας κατερχομένη επί 1/4 ώρ. φέρει είς ρεύμα, αφ'ού αύθις ανέρχεται επί 1/4 καί φθάνει είς Ριάχοβο (παλαιοχώρι). 'Απ' αυτού δέ ή οδός βαίνουσα επί πλευράς, φέρει είς τάς αμπέλους τού κάτωθι χωρίου, όπου καί εκκλησία Άγιος Κωνσταντίνος, αφ'ής μετά 20' καταλήγει είς το χωρίον Ζουπάν έχον, 460 οικογενείας χριστιανικάς, είς δύο συνοικίας, κειμένας επί οροπεδίου έν είδει σέλας, επί τής κορυφής τής οποίας κείται ή μία τών έξ εκκλησιώ ή επ' ον΄όματι τού Αγίου Αθανασίου. Έχει τριάκοντα παντοπωλεία καί 3 χάνια. Οί κάτοικοι εισί κτίσται, ολίγοι τούτων ξυλουργοί, παντοπώλαι κτλ. Τόν χειμώνα σπανίως ή χιών φθάνει είς 6 σπιθαμάς συνήθως είς 2, αλλ' ή οδός δέν διακόπτεται. Ενταύθα υπάρχει αφθονία χόρτου αχύρου, κριθής καί υδάτων. Πέραν δέ καί ύπερθεν τού χωρίου Ζουπάν είς 20' απόστασιν κείται ετέρα συνοικία έξ 150 οικιών, καλουμένη Ντολό, έχουσα εκκλησίαν, διαχωριζομένη αυτού διά ρεύματος, εφ' ού ξυλίνη γέφυρα.
Επίσης στο Η Μακεδονία: εθνολογική στατιστική των βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου, υπό Αθ. Χαλκιοπούλου. 1910 (Ανέμη, Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών", Πανεπιστήμιο Κρήτης), το Μιραλί αναφέρεται σαν ελληνικό χωριό με 280 κατοίκους, που διοικητικά ανήκε στον καζά Ανατσελίτσης του σαντζάκιου των Σερβίων.
| ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΣΟΤΥΛΙΟΥ |
|---|
| Τοπική Κοινότητα Αγιάσματος |
| Αγίασμα, το |
| Άγιος Θεόδωρος, ο |
| Αχλαδέα, η |
| Κοιλάδι, το |
| Τοπική Κοινότητα Αγίων Αναργύρων |
| Άγιοι Ανάργυροι, οι |
| Τοπική Κοινότητα Ανθούσης |
| Ανθούσα, η |
| Τριάδα, η |
| Τοπική Κοινότητα Ανθοχωρίου |
| Ανθοχώρι, το |
| Παρόχθι, το |
| Φυτώκι, το |
| Τοπική Κοινότητα Αυγερινού |
| Αυγερινός, ο |
| Τοπική Κοινότητα Βουχωρίνας |
| Βουχωρίνα, η |
| Τοπική Κοινότητα Βροντής |
| Απιδέα, η |
| Βροντή, η |
| Λευκάδι, το |
| Τοπική Κοινότητα Δαμασκηνιάς |
| Δαμασκηνιά, η |
| Τοπική Κοινότητα Δάφνης |
| Δάφνη, η |
| Τοπική Κοινότητα Διχειμάρρου |
| Διχείμαρρο, το |
| Τοπική Κοινότητα Δραγασιάς |
| Δραγασιά, η |
| Τοπική Κοινότητα Ζώνης |
| Ζώνη, η |
| Τοπική Κοινότητα Κλεισωρείας |
| Κλεισώρεια, η |
| Τοπική Κοινότητα Κορυφής |
| Κορυφή, η |
| Τοπική Κοινότητα Κριμηνίου |
| Κριμήνι, το |
| Τοπική Κοινότητα Λικνάδων |
| Λεύκη, η |
| Λικνάδες, αι |
| Τοπική Κοινότητα Λούβρης |
| Λούβρη, η |
| Τοπική Κοινότητα Λουκομίου |
| Λουκόμι, το |
| Τοπική Κοινότητα Μόρφης |
| Μόρφη, η |
| Τοπική Κοινότητα Ομαλής |
| Γλυκοκερασέα, η |
| Ομαλή, η |
| Τοπική Κοινότητα Πλακίδας |
| Πλακίδα, η |
| Τοπική Κοινότητα Πολυκαστάνου |
| Πολυκάστανο, το |
| Τοπική Κοινότητα Ροδοχωρίου |
| Ροδοχώρι, το |
| Τοπική Κοινότητα Σταυροδρομίου |
| Σταυροδρόμι, το |
| Τοπική Κοινότητα Τσοτυλίου |
| Ρόκαστρο, το |
| Τσοτύλι, το |
| Τοπική Κοινότητα Χρυσαυγής |
| Χρυσαυγή, η |
Νομός Κοζάνης : Δήμος, Κοινότητα Κοζάνης | Αγίας Παρασκευής | Αιανής | Ασκιού | Βελβεντού | Βερμίου | Δημητρίου Υψηλάντη | Ελιμείας | Ελλησπόντου | Καμβουνίων | Μουρικίου | Νεάπολης Κοζάνης | Πτολεμαΐδας | Σερβίων | Σιάτιστας | Τσοτιλίου Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Κοζάνης |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
