Αστέρι Λακωνίας

Περιφέρεια: Πελοπόννησος
Νομός: Λακωνίας

- Δήμος Γυθείου --

Το Αστέρι, γνωστό και ως "Βρίνικον" ή "Πρίνικο (Priniko)", είναι χωριό της Λακωνίας στο Δήμο Ευρώτα με πληθυσμό 227, 281, 337, 250 και 349[1] κάτοικους (απογραφή 2011).

Ονομασία, προηγούμενα ονόματα και διοικητικές μεταβολές του οικισμού

Συμφωνα με μελέτη του Αντώνιου Κατσώρη[2] το χωριό έλαβε την ονομασία του

"από τον ομώνυμον ιδρυτήν και άρχοντα Προίνικον ή Πρίνικον (Priniko) που έλαβε την περιοχήν ως προνόμιον το 1265 μ.Χ. από τον Μιχαήλ Κατακουζηνόν. Με την ιδίαν ονομασίαν Πρίνικον αναφέρεται και εις τον αργυρόβουλον λόγον του Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου που εξέδωκεν στο 1444 μ.Χ. ότε ήτο ακόμη Δεσπότης του Μυστρά. Παρεχώρησεν εις τον άρχοντα της Μονεμβασίας Δημήτριον Μαμωνάν μίαν οικίαν [στο Πρίνικον]".

Το ιστορικό διοικητικών μεταβολών του οικισμού απο αρχής ιδρύσεως του Ελληνικού Κράτους έχει ως εξής:

Ως 'Βρόνικον' του Νομού Λακωνίας ο οικισμός εντάχθηκε στο δήμο Ακριών (21/03/1835).
Με το ΦΕΚ 5Α (08/03/1841) ο οικισμός αποσπάσθηκε από το δήμο Ακριών και προσαρτήθηκε στο δήμο Έλους.
Με το ΦΕΚ 136Α (08/07/1899) ο οικισμός αποσπάσθηκε από το νομό Λακωνίας και εντάχθηκε διοικητικά στο Νομό Λακεδαίμονος.
Με το ΦΕΚ 282Α (04/12/1909) ο οικισμός αποσπάσθηκε από το νομό Λακεδαίμονος και εντάχθηκε στο νομό Λακωνίας.
Με το ΦΕΚ 261Α (31/08/1912) το όνομα του οικισμού διορθώθηκε από 'Βρόνικον' σε 'Βρίνικον'. Επίσης ο οικισμός αποσπάσθηκε από το δήμο Έλους και ορίσθηκε ως έδρα της κοινότητας Βρινίκου.
Με το ΦΕΚ 156Α (08/08/1928) ο οικισμός μετονομάστηκε σε 'Αστέριον', επαρχίας Επιδαύρου Λιμηράς, του Νομού Λακωνίας και λειτούργησε ως αυτοδιοικούμενη κοινότητα για το μεγαλύτερο διάστημα του 20ου αιώνα.[3][4]
Με το ΦΕΚ 136Α (30/08/1994) καταργήθηκε διοικητικά η κοινότητα Αστερίου και ο οικισμός προσαρτήθηκε ως δημοτικό διαμέρισμα στο Δήμο Ελους του νομού Λακωνίας όταν αυτός συστάθηκε με το πρόγραμμα Καποδίστριας με έδρα το Βλαχιώτη.
Μετά την κατάργηση του Δήμου Ελους το 2010, με το ΦΕΚ 87Α (07/06/2010) το Αστέρι εντάχθηκε στον νέο Δήμο Ευρώτα με έδρα την Σκάλα, με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης.

Γεωγραφία και τοπογραφία

Το Αστέρι βρίσκεται χτισμένο πάνω και γύρω απο μικρό λόφο στην κοιλάδα του Ευρώτα, σε περιοχή με εύφορα εδάφη οπου καλιεργούνται κυρίως οπωροκηπευτικά, πορτοκαλοειδή και ελιές. Παλαιότερα γινόταν καλλιέργεια αραβοσίτου και βαμβακιού.
Πληθυσμός

Στοιχεία από επίσημες απογραφές του Ελληνικού Κράτους [5]
Χρόνος Αριθμός Κατοίκων
1834 51*
1879 104
1940 314
1951 349
1981 396
1991 378
2001 315
2011 250

(*) Στην Απογραφή του 1834 αναφέρεται επίσης και ο αριθμός 14 οικογενειών.
Αξιοθέατα
Ιερός Ναός Αγίου Παντελεήμονος και Ενορία
Εκκλησία Αγιος Παντελεήμονας (Αστέρι Λακωνίας)

Το Αστέρι είναι έδρα της Ενορίας του Ιερού Ναού Αγίου Παντελεήμονος. Ο Ναός δεσπόζει στην κορυφή του λόφου και ο προαύλιος χώρος του προσφέρει εξαιρετική θέα προς την πρός το βουνό Κουρκούλα,την παραλία της Κυανής Ακτή και την ανατολκή πλευρά του Λακωνικού κόλπου. Η ενορία πρέπει να ιδρύθηκε πριν απο το έτος 1899 σύμφωνα με στοιχεία του αρχείου της Ιεράς Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης "ως εμ­φαίνεται εκ της από 12.6.1899 αιτήσεως του Εφημερίου περί εκδόσεως αδείας Γάμου" [6].
Γεωργικό Ινστιτούτο Αστερίου (Πρώην Δημοτικό Σχολείο)
Πρώην Δημοτικό Σχολείο (Αστέρι, Λακωνίας)
Πινακίδα Εγκαινίων Γεωργικού Ινστιτουτου (Αστερι, Λακωνίας)

Στο Αστέρι έχει την έδρα του το Γεωργικό Ινστιτούτο (πρώην Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο) του Δήμου Ευρώτα, στο κτήριο που παλαιότερα στέγαζε το Δημοτικό Σχολείο του Αστερίου. Το κτήριο του Δημοτικού Σχολείου χτίστηκε με έξοδα και προσωπική εργασία των κατοίκων του Αστερίου στα μέσα του 20ου αιώνα.

Το Ινστιτούτο αναβαθμίστηκε το 2013 και ξεκίνησε να συνεργάζεται με την Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης.[7][8].

Τον Ιανουαριο του 2020 η νέα διοίκηση της Κοινωφελούς Δημοτικής Επιχείρησης Δήμου Ευρώτα «Ευρώτειος Πολιτεία» πρόσθεσε στις υπηρεσίες του Γεωργικού Ινστιτούτου Αστερίου την παρακολούθηση τριών Αγρό – μετεωρολογικών σταθμών στα χωριά Αστέρι, Απιδιά και Κροκεές. Το αποκαλούμενο Μετεωρολογικό Παρατηρητήριο Λακωνίας καταγράφει και αναλύει τις τιμές των μικροκλιματικών και εδαφικών συνθηκών (θερμοκρασία του αέρα, υγρασία του αέρα, βροχόπτωση, ταχύτητα και διεύθυνση του ανέμου), τις οποίες επεξεργάζεται το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, παρέχοντας δεδομένα ανά 2ωρο, με δυνατότητα πρόβλεψης μέχρι 6 ημέρες καθώς τις καιρικές συνθήκες που επικράτησαν τον προηγούμενο μήνα.[9]
Το Κοινόχρηστο Πλυσταριό
Κοινόχρηστο Πλυσταριό (όψη 1), Αστέρι Λακωνίας
Κοινόχρηστο Πλυσταριό (όψη 2), Αστέρι Λακωνίας
Κοινόχρηστο Πλυσταριό (όψη 3), Αστέρι Λακωνίας

Στο νότιο άκρο του χωριού στον δρόμο προς την παραλία Κυανή Ακτή βρίσκονται οι εγκαταλειμένες εγκαταστάσεις του κοινόχρηστου πλυσταριού του Αστερίου. Εκεί οι κάτοικοι του χωριού - στην συντριπτική πλειοψηφία τους γυναίκες - έπλεναν ρούχα, κλινοσκεπάσμα­τα, ελαιόπανα, κιλίμια, κουρελού­δες κλπ., μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα. Το κοινόχρηστο πλησταριό ήταν σημαντικός χώρος [10] για την "κοινωνική ζωή των κατοίκων και ιδιαίτερα των γυναικών και των παιδιών.[...] Εκεί μαζεύονταν οι νοικοκυρές και τα κορίτσια για να πλύνουν τα στρωσίδια, τις προίκες, τα φορέματα και τα ασπρόρουχα. Για την γυναικεία κοινότητα τα πλυσταριά, δεν ήταν μόνο χώρος εργασίας, αλλά ήταν και μοναδική ευκαιρία για συντροφιά και αλληλοκατανόηση".[11]
Η Κυανή Ακτή και ο υγρότοπος εκβολών Ευρώτα
Κυανή Ακτή, Αστέρι Λακωνίας

Πολύ κοντά στον οικισμό του Αστερίου είναι η αμμώδης παραλία Κυανή Ακτή, με σχετικά αβαθή νερά. Εκτείνεται σε μήκος τουλάχιστο 8 χιλιομέτρων και είναι προσβάσιμη οδικώς. Η ποιότητα των υδάτων της παραλίας για κολύμβηση έχει αξιολογηθεί ως "εξαιρετική" σε επανειλλημένες δειγματοληψίες [12].

Η παραλία του Αστερίου αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου οικοσυστήματος που χαρακτηρίζεται απο "αμμοθίνες, αλμυρόβαλτους, εποχιακές και μόνιμες λιμνοθάλασσες, καλαμιώνες, τάφρους και θαμνώνες"[13], που συμπληρώνονται με τον υγρότοπο του έλους Αστερίου και της λιμνοθάλασσας Βιβάρι. Η ευρύτερη παραλία και το οικοσύστημα της, σε βάθος μερικών χιλιομέτρων, γνωστή και ως 'Υγρότοπος Εκβολών Ευρώτα', αποτελεί τμήμα του Ευρωπαικού Δικτύου Natura 2000 με κωδικό GR2540006 και καταχωρημένο όνομα 'YGROTOPOI EKVOLON EVROTA'. Ο υγρότοπος των εκβολών του Ευρώτας (ποταμός) και το συνολικό οικοσύστημα είναι καταφύγιο άγριας ζωής και ιδιαίτερα πουλιών, ενώ η αμμώδης παραλία της Κυανής ακτής είναι απο τους ελάχιστους χώρους στην ανατολική Μεσόγειο για την ωοτοκία της θαλασσοχελώνας Caretta caretta.

Ο πλήρης φάκελος με τα στοιχεία του οικοσυστήματος βρίσκεται εδώ: NATURA 2000 - STANDARD DATA FORM - GR2540006- YGROTOPOI EKVOLON EVROTA
Η απεικόνηση σε διαδραστικό χάρτη της περιοχής που καλύπτεται απο το πρόγραμμα Natura 2000 βρίσκεται εδώ: Natura 2000 Network Viewer - EKVOLES EVROTA, PERIOCHI VRONTAMA KAI THALASSIA PERIOCHI LAKONIKOU KOLPOU

Εξωκλήσι Αγιος Ευστράτιος (Αι-Στράτηγος)
Αγιος Ευστράτιος (όψη 1), Αστέρι Λακωνίας
Αγιος Ευστράτιος (όψη 2), Αστέρι Λακωνίας

Στα νοτιο-ανατολικά του Αστερίου και σε απόσταση 2.300 μέτρων απο το κέντρο του χωριού υπάρχει το Εξωκλήσι Αγιος Ευστράτιος (Αι-Στράτηγος) στην κορυφή λοφίσκου, με εξαιρετική θέα πρός την πεδιάδα του Ελους και το βουνό Ταΰγετος. Στη περιοχή του Αγίου Ευστρατίου (Αι-Στράτηγου) είχαν γίνει στο παρελθόν αρχαιολογικές ανασκαφές απο την British School at Athens (BSA) (Greek: Βρετανική Σχολή Αθηνών). Δες εδώ[14] για λεπτομερή περιγραφή του ιστορικού των ανασκαφών και των ευρημάτων.
Ιστορία
Το Αστέρι ως πιθανή τοποθεσία του Αρχαίου Ελους

Το Αστέρι Λακωνίας βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή όπου αρκετοί αρχαιολόγοι τοποθετούν το μυκηναϊκό Έλος. Για παράδειγμα, όπως αναφέρει ο αρχαιολόγος Αθανάσιος Θέμος, οι αρχαιολόγοι Waterhouse και Hope Simpson ενώ μεν "τοποθέτησαν το μυκηναϊκό Έλος στην περιοχή τού Αγίου Στεφάνου, στο δυτικό άκρο της σημερινής πεδιάδας Σκάλας - Βλαχιώτη" το έκαναν "χωρίς όμως να αποκλείσουν την πιθανότητα το Έλος να βρισκόταν ανατολικότερα, στην περιοχή τού Αστεριού, θέση που συμπίπτει καλύτερα με την περιγραφή τού περιηγητή Παυσανία"[15], όπως θα δούμε παρακάτω .
Το Ελος στην μυθολογία

Σύμφωνα με τη μυθολογία

"πρώτος οικιστής της περιοχής ήταν ο νεότερος γιος του Περσέα (βασιλιά της Τίρυνθας και ιδρυτή των Μυκηνών) Έλειος [...] μια μυθική παράδοση που έφτανε μέχρι τα χρόνια του Στράβωνα και του Παυσανία. Από τον Έλειο έλαβε και την ονομασία Έλος. Κατά τον Τρωικό Πόλεμο το Έλος ήταν σημαντική πόλη. Είχε γίνει το λιμάνι των Αμυκλών και το επίνειο όλης της κεντρικής Λακωνίας. Το «έφαλον πτολίεθρον Έλος» (δηλ. η παραθαλάσσια πόλη Έλος) είχε συμμετάσχει με δικά του πλοία στον Τρωικό πόλεμο (Ομήρου Ιλιάδα Β584) γεγονός που υποδηλώνει την οικονομική ευρωστία του"[16].

Το Ελος στο έργο του Παυσανία

Ο Παυσανίας αναφέρει ότι "το Έλος χτίστηκε από το νεώτερο γιό του Περσέα, τον Ελειο, και αργότερα υποτάχθηκε από στους Δωριείς [Παυσ. ΠΙ, 20, 6]" και ότι "οι Λακεδαιμόνιοι κατέστρεψαν το 'Έλος που μέχρι τότε κατείχαν οι Αχαιοί και νίκησαν σε μάχη τους Άργείους, οι όποίοι προσέτρεξαν σε βοήθεια των Αχαιών όταν ήταν βασιλιάς ο Αλκαμένης, γιος τού Τηλέκλου [Παυσ. ΠΙ, 2, 7]". Επίσης ότι την εποχή που έκανε την περιήγηση του, το Ελος "ήταν μια παραθαλάσσια ερειπωμένη πολίχνη που απείχε 80 στάδια, από το οχυρό της Τρινάσου [Παυσ, ΠΙ, 22,4], στην ανατολική πλευρά στη σημερινής πεδιάδας και 30 στάδια από τις Άκριές, στη σημερινή Κοκκινιά της Γλυκόβρυσης"[14].
Αστέρι (Πρίνικο) και αρχαίο Ελος στο έργο του περιηγητή Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ (William Martin Leake)

Ο Βρετανός στρατιωτικός, διπλωμάτης και περιηγητής Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ (William Martin Leake) στο βιβλίο του Travels in the Morea: With a Map and Plans που εκδόθηκε το 1830 (Τόμος 1, σελίδες 230-31), γράφει για το Αστέρι (Πρίνικο) και τη σχέση του με το αρχαίο Έλος και την αρχαία πόλη Ακραία/Ακριαί (Acriae):

"Η απόσταση των ογδόντα σταδίων [που αναφέρει ο Παυσανίας] μεταξύ του αρχαίου Τρινάσου (Trinasus), που τώρα ονομάζεται Τρίνισα, και του [αρχαίου] Ελους, τοποθετεί το τελευταίο προς την ανατολική πλευρά της πεδιάδας του Έλους, πιθανώς στο Πρίνικο, που είναι τώρα ο κύριος οικισμός του Έλους, και από ορισμένες απόψεις το χωριό με την πιό πλεονεκτική θέση από όλα τα χωριά του Ελους. [Η απόσταση] των ενενήντα σταδίων μεταξύ του αρχαίου Ελους και του Ασωπού [που αναφέρει ο Παυσανίας] συμφωνεί εξαιρετικά καλά με την χρονική απόσταση μεταξύ του Πρίνικου και του ακρωτηρίου Κάβο-Ξυλί (Kavo-Xyli)[του Ασωπού], με ρυθμό κάλυψης τριάντα σταδίων ανά ώρα. Και, από αυτή τη συνολική απόσταση, [η αναφορά του Παυσανία γιά] τα εξήντα στάδια, ή τα δύο τρίτα ολόκληρης της απόστασης από το Πρίνικο στο Κάβο-Ξυλί (Kavo-Xyli), τοποθετεί την [αρχαία] πόλη Ακραία ακριβώς στην ερειπωμένη εκκλησία, όπου, στις 26 Μαρτίου, παρατήρησα μερικά θραύσματα αρχαίων κτιρίων και τη βάση μιας αρχαίας στήλης, και τα οποία υπολόγισα σε περίπου τρεισήμισι μίλια από το Πρίνικο, σύμφωνα με τα τριάντα στάδια του Παυσανία μεταξύ Ελους και Ακραίας".

Δηλαδή, σύμφωνα με τον Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ (William Martin Leake) η απόσταση του αρχαίου Ελους - που το τοποθετεί στο σημερινό Αστέρι (Πρίνικο) - και του αρχαίου Ασωπού (στην περιοχή του χωριού Πλύτρα) είναι περίπου 90 στάδια, με την απόσταση αρχαίου Έλους/Αστερίου - αρχαίας Ακραίας στα 30 στάδια και, αντίστοιχα, αρχαίας Ακραίας - αρχαίας Ασωπού στα 60 στάδια.
Αρχαιολογικές ανασκαφές στο Αστέρι

Ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή του Ελους και στο Αστέρι (περιοχή Αι-Στράτηγου) έκανε η Βρετανική Σχολή Αθηνών υπό την εποπτεία των Helen Waterhouse[17] και Richard Hope Simpson.[14]

Χώρα	Ελλάδα
Αποκεντρωμένη Διοίκηση	Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου
Περιφέρεια	Πελοποννήσου
Περιφερειακή Ενότητα	Λακωνίας
Δήμος	Ευρώτα
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοπόννησος
Νομός	Λακωνίας
Υψόμετρο	20
Πληθυσμός
Μόνιμος	227
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Βρίνικο
Ταχ. κώδικας	23055
Τηλ. κωδικός	+30 27350

Παραπομπές

Ελληνική απογραφή 1951. dlib.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/showdetails?p_id=10095559&p_derive=book&p_topic=10007862.
Κατσώρης Αντώνιος (1972) Επαρχία Επιδαυρου Λιμηράς - Η Αγνωστος Χερσόνησος του Μαλέα , B Εκδοση, Αθήνα, σελ. 260
«Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών». ΕΕΤΑΑ. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2020.
«Πανδέκτης: Vrinikon -- Asteri». pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2020.
«Κόμβος e-Demography.gr του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων (ΕΔΚΑ) του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλία». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2020.
Δες Αριθμ. 294/484/6.3.2015/15 (ΦΕΚ 965 Β/28-05-2015): Αναγνώρισις συστάσεως Ενοριών και Ιερών Μονών της Ιεράς Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης, συμφώνως προς το άρθρον 25 του Ν. 4301/2014
Λειτουργία και ανάπτυξη Δημοτικού Γεωργικού Ινστιτούτου στο Αστέρι Λακωνίας, Δευτέρα, 29 Ιουλίου 2013
Αναβαθμίζεται το Γεωργικό Ινστιτούτο Δήμου Ευρώτα
Μετεωρολογικό Παρατηρητήριο Λακωνίας
Κορωαναίου Ε. (2018) Δημόσια πλυσταριά στα Κύθηρα
Αρμένη Χ. και άλλοι (2010), Το Χωριό των Νυμφών - Ιστορία & Λαογραφία, Κέρκυρα: Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Νυμφών
http://www.bathingwaterprofiles.gr/bathingprofiles/GRBW039250049
Το Οικοσύστημα του Ευρώτα
Themos, A (2007) “Ἀναζητώντας τὸ Ἀρχαῖο Ἔλος. Νέα στοιχεῖα γιὰ τὶς λακωνικὲς πόλεις τῆς δυτικῆς ἀκτῆς τῆς χερσονήσου τοῦ Μαλέα”, Πρακτικά του Ζ᾽Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, 2005 (Πελοποννησιακά Παράρτημα 27 B), σελιδες 452-80
Themos, A (2007) “Ἀναζητώντας τὸ Ἀρχαῖο Ἔλος. Νέα στοιχεῖα γιὰ τὶς λακωνικὲς πόλεις τῆς δυτικῆς ἀκτῆς τῆς χερσονήσου τοῦ Μαλέα”, Πρακτικά του Ζ᾽Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, 2005 (Πελοποννησιακά Παράρτημα 27 B), σελιδες 452-80
Η Ιστορία της Σκάλας, Ιστορική Μελέτη Γυμνασίου Σκάλας (δεν αναφέρεται συγγραφέας ή ημερομηνία έκδοσης
Helen Waterhouse obituary

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΥΘΕΙΟΥ
Δημοτική Κοινότητα Γυθείου
Άγιος Κωνσταντίνος, ο
Βουτρούβη, η
Γύθειο, το
Γυριστά, τα
Λίμνη, η
Μαρούλια, τα
Πασσαβάς, ο
Πριτσιώτικο, το
Σελινίτσα, η
Τοπική Κοινότητα Αγίου Βασιλείου
Άγιος Βασίλειος, ο (Τ.Κ.Αγίου Βασιλείου)
Άγιος Ευστράτιος, ο
Μοναχή Συκιά, η
Τοπική Κοινότητα Αιγιών
Αιγίες, οι
Μαλλιαρή Συκιά, η
Σύνορα, τα
Τοπική Κοινότητα Δροσοπηγής
Δροσοπηγή, η
Ελαία, η
Τοπική Κοινότητα Καλυβίων
Καλύβια, τα
Παγανέα, η
Τοπική Κοινότητα Καρβελά
Γεφυράκι, το
Καρβελάς, ο
Πετροβούνι, το
Τοπική Κοινότητα Καρυουπόλεως
Βρύσες, οι
Καρυούπολις, η
Λαγκάδα, η
Πρωτοβά, η
Τοπική Κοινότητα Κονακίων
Κονάκια, τα
Πιλάλα, η
Τοπική Κοινότητα Κρήνης
Αρβανίτης, ο
Κρήνη, η
Σμήνος, το
Τοπική Κοινότητα Λυγερέα
Αστέρι, το
Λυγερέας, ο
Τοπική Κοινότητα Μαραθέας
Διρόν, το
Κουλούκα, η
Μαραθέα, η
Νέα Μαραθέα, η
Τοπική Κοινότητα Μυρσίνης
Μυρσίνη, η
Προφήτης Ηλίας, ο
Τοπική Κοινότητα Νεοχωρίου
Αγερανός, ο
Άγιος Βασίλειος, ο (Τ.Κ.Νεοχωρίου)
Βαθύ, το
Δίχοβα, η
Καμάρες, οι
Καυκί, το
Νεοχώρι, το
Τοπική Κοινότητα Πλατάνου
Πλάτανος, ο
Ψαθάκια, τα
Τοπική Κοινότητα Σιδηροκάστρου
Μεσοχώρι, το
Πολυάραβος, ο
Σιδηρόκαστρο, το
Σκαμνίτσα, η
Σκυφιάνικα, τα
Τοπική Κοινότητα Σκαμνακίου
Σκαμνάκι, το
Τοπική Κοινότητα Σκουταρίου
Παρασυρός, ο
Σκουτάρι, το
Τοπική Κοινότητα Χωσιαρίου
Χωσιάρι, το

---

Αστέρι Αχαΐας
Αστέρι Λακωνίας
Αστέρι Λυγερέα Λακωνίας
Αστέρι Ρεθύμνης

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω