.

Η Αμφίπολη ήταν αρχαία πόλη χτισμένη στην ανατολική Μακεδονία, στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα, στη θέση πόλης που παλαιότερα ονομαζόταν Εννέα Οδοί ή πολύ κοντά σε αυτήν. Η Αμφίπολη ιδρύθηκε από Αθηναίους το 437 π.Χ. με στόχο τον έλεγχο των μεταλλείων της Θράκης, αλλά πέρασε στα χέρια των Σπαρτιατών κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης του Πελοποννησιακού πολέμου, την περίοδο 431-421 π.Χ.

Η Νικίειος Ειρήνη το 422 π.Χ. προέβλεπε να αποδοθεί στους Αθηναίους η Αμφίπολη, μια υπόσχεση που δεν υλοποιήθηκε. Στη συνέχεια η Αμφίπολη έμεινε στην επιρροή των Σπαρτιατών. Μια τελευταία προσπάθεια ανάκτησή της από τους Αθηναίους το 358 π.Χ. απέτυχε και τον επόμενο χρόνο καταλήφθηκε από τον Φίλιππο, τον πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και έγινε μέρος του Βασιλείου των Μακεδόνων. Με την πτώση του Μακεδονικού Βασιλείου από τους Ρωμαίους η Αμφίπολη έγινε μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Από την πόλη διερχόταν η περίφημη Εγνατία οδός. Στα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια είχε σημαντική οικονομική ανάπτυξη κάτι που μαρτυρούν και εντυπωσιακές σε μέγεθος και διακόσμηση εκκλησίες της πόλης του 5ου και 6ου αιώνα μ.Χ.

Μετά τις επιδρομές των Σλάβων στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. η Αμφίπολη ερήμωσε σταδιακά για να εγκαταλειφθεί εντελώς τον 8ο αιώνα όταν οι περισσότεροι κάτοικοι κατέφυγαν στην κοντινή παραθαλάσσια πόλη Ηιώνα, που είχε μετονομαστεί από τους Βυζαντινούς σε Χρυσόπολη. Σήμερα στην περιοχή είναι χτισμένος ο ομώνυμος σύγχρονος οικισμός, που βρίσκεται περίπου 60 χλμ. νοτιοανατολικά των Σερρών.

Σύνοψη

Η Αμφίπολη που ιδρύθηκε παρά των Μακεδόνων Ηδονών, κατακτήθηκε το 430 π.Χ. από τους Αθηναίους από τον στρατηγό Άγνωνα. Το 422 π.Χ. περιήλθε στην Σπάρτη μετά σφοδρή μάχη μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών κατά την οποία σκοτώθηκε και ο αρχηγός των Σπαρτιατών Βρασίδας και ο αντίπαλός του στρατηγός των Αθηναίων Κλέων ο δημαγωγός. Ανακτήθηκε από τους Αθηναίους με τη συνθήκη του Νικιείου παραμένοντας ουσιαστικά ελεύθερη μέχρι το 357 π.Χ. που καταλήφθηκε από τον Φίλιππο τον Β΄, της Μακεδονίας. Εξακολούθησε να είναι σημαίνουσα πόλη της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής αυτοκρατορίας που παρήκμασε ιστορικά ακόμα και φυσικά κατά τον μεσαίωνα.

Αμφίπολη. (Photo, Marsyas French Wikipedia)

Ιστορία
Πρώιμη ιστορία
Ερείπια της Αμφίπολης

Η αρχαιολογική έρευνα έχει αποκαλύψει ερείπια ανθρώπινης εγκατάστασης που χρονολογούνται γύρω στο 3.000 π.Χ. Εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης η περιοχή είχε οχυρωθεί από πολύ νωρίς Το 480 π.Χ. ο Ξέρξης περνώντας από την περιοχή έθαψε ζωντανούς εννέα νεαρούς άντρες και εννέα παρθένες ως θυσία σε ποτάμιο θεό. Ένα χρόνο μετά στην Αμφίπολη ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αλέξανδρος Α΄ νίκησε τα υπολείμματα του στρατού του Ξέρξη.
Κλασική και ελληνιστική περίοδος

Η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα: Ψηφιδωτό δάπεδο στο ταφικό μνημείο του λόφου Καστά της Αμφίπολης.

Η μεταλλική Λάρνακα και το χρυσό Στεφάνι, του Στρατηγού Βρασίδα. Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης.

Σχέδιο του 1825 που απεικονίζει την Αρχαία Αμφίπολη σύμφωνα με στοιχεία του Θουκυδίδη για την μάχη της Αμφίπολης.
Μαρτυρίες Ηρώων 1940-1944 Σ/χης [1]Ξόμαλης Θεόδωρος - Λέων Αμφίπολης

Τον 5ο αιώνα π.Χ. οι Αθηναίοι επιχείρησαν να αποικίσουν την περιοχή που είχε άμεση πρόσβαση σε σημαντικές πρώτες ύλες, όπως ο χρυσός και ο άργυρος του Παγγαίου και τα πυκνά δάση της περιοχής -τα τελευταία ενδιέφεραν του Αθηναίους για την ξυλεία τους. Η πρώτη απόπειρα της Αθήνας, το 465 π.Χ., να αποικήσει την περιοχή απέτυχε. Θράκες πελταστές συνέτριψαν στον Δραβήσκο την οπλιτική φάλαγγα 2.500-3.000 Αθηναίων αποίκων της πόλης των Εννέα Οδών, οι οποίοι προχωρούσαν στη θρακική ενδοχώρα με σκοπό την κατάληψη των προσοδοφόρων χρυσωρυχείων της.[2][3]. Η Αθήνα επανήλθε την εποχή του Περικλή, το 437 π.Χ., ιδρύοντας την Αμφίπολη. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη η πόλη ονομάστηκε έτσι επειδή ο ποταμός Στρυμόνας ρέει γύρω από την πόλη περιβάλλοντάς την, αλλά για την ετυμολογία υπάρχουν και άλλες θεωρίες.

Στην συνέχεια η Αμφίπολη έγινε η κύρια βάση των Αθηναίων στην Θράκη και στόχος των Σπαρτιατών. Κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου οι Σπαρτιάτες κατέλαβαν την πόλη. Για την σωτηρία της πόλης στάλθηκε από τους Αθηναίους μία αποστολή υπό την ηγεσία του Θουκυδίδη (του μετέπειτα ιστορικού). Η αποστολή απέτυχε, γεγονός που οδήγησε τον Θουκυδίδη στην εξορία. Στην συνέχεια στάλθηκε ο Κλέων ο οποίος σκοτώθηκε κατά τη μάχη της Αμφίπολης, μίας σφοδρής σύγκρουσης στην οποία βρήκε τον θάνατο και ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας[4]. Με την Ειρήνη του Νικία ή Νικίειο ειρήνη, η Σπάρτη δεσμευόταν να αποδώσει την Αμφίπολη στην Αθήνα, κάτι που δεν έγινε και αποτέλεσε σημείο νέων τριβών και ένα από τα θέματα που στάθηκαν αιτία να παραβιαστεί η ειρήνη και να ξαναρχίσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος.

Οι Αθηναίοι δεν κατάφεραν να ανακαταλάβουν την πόλη ξανά παρά τις πολλές απόπειρες που έκαναν τα επόμενα χρόνια. Τελευταία ήταν το 358 π.Χ., η οποία δεν είχε αίσια έκβαση γι’ αυτούς και έναν χρόνο μετά η πόλη καταλήφθηκε από τον Φίλιππο και έγινε μέρος του Βασιλείου των Μακεδόνων. Ο Φίλιππος φρόντισε να μεταφέρει εκεί μεγάλο αριθμό υπηκόων του για να αλλάξει τη σύσταση του πληθυσμού προς όφελός του. Την περίοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου η Αμφίπολη και το επίνειό της στο Αιγαίο είχαν εξελιχθεί σε πολύ σημαντική ναυτική βάση των Μακεδόνων, και γενέτειρα τριών σημαντικών ναυάρχων, του Νέαρχου, του Ανδροσθένη και του Λαομέδοντα. Από εκεί ξεκίνησε και ο στόλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την Ασία. Στην ελληνιστική εποχή, άποικοι από την πόλη ίδρυσαν -με προτροπή του Σελεύκου- μια ομώνυμη πόλη στις όχθες του Ευφράτη, επί της παλαιοτέρας αραμαϊκής Θαψάκου.

Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδος

Με την πτώση του Μακεδονικού Βασιλείου από τους Ρωμαίους η Αμφίπολη έγινε μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η πόλη ορίστηκε πρωτεύουσα μίας από τις τέσσερις διοικητικές περιφέρειες στις οποία χώρισαν οι Ρωμαίοι την Μακεδονία, τις επονομαζόμενες μερίδες. Η μερίδα της Αμφίπολης στη συνέχεια ενσωματώθηκε στην επαρχία της Θράκης.

Από την πόλη διερχόταν η περίφημη Εγνατία οδός ενώ την επισκέφθηκε και κήρυξε ο Απόστολος Παύλος κατά τη δεύτερη αποστολική περιοδεία του (49-52 μ.Χ). Διασώζονται τα ονόματα χριστιανών της Αμφίπολης που μαρτύρησαν όπως η Θεσσαλονίκη, ο Αύκτος, ο Ταυρίων και ο πρεσβύτερος Μώκιος.

Τα τελευταία χρόνια της αρχαιότητας η Αμφίπολη ευνοήθηκε από την οικονομική ανάπτυξη της Μακεδονίας, κάτι που μαρτυρούν και οι πολλές εκκλησίες της πόλης. Στην Αμφίπολη ανασκάφτηκαν εντυπωσιακές σε μέγεθος και διακόσμηση εκκλησίες του 5ου και 6ου αιώνα μ.Χ. Μετά τις επιδρομές των Σλάβων στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. η Αμφίπολη ερήμωσε σταδιακά για να εγκαταλειφθεί εντελώς τον 8ο αιώνα όταν οι περισσότεροι κάτοικοι κατέφυγαν στην κοντινή παραθαλάσσια πόλη Ηιώνα (Ἠϊών), που πλέον είχε μετονομαστεί από τους Βυζαντινούς σε Χρυσόπολη.

Τοιχογραφία από οικία των Ελληνιστικών χρόνων, που φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης.[*]

Λέων Αμφίπολης

Αμφίπολη

Tetradrachma, Amphipolis, Stater, Philipp II, Amphipolis,

Αμφίπολη Langlumé from Cousinery's Voyage dans la Macédoine (1831)

Νεότερα χρόνια

Το Μάιο του 1913 το χωριό όπως και όλη η Ανατολική Μακεδονία περιέρχεται στους Βούλγαρους. Οι κάτοικοί του μαζί με τους κατοίκους της Παλαιοκώμης, του Μικρού Σουλίου και των Λακοβικίων, φεύγουν για να εγκατασταθούν στη Βουρβουρού Χαλκιδικής. Εκεί όμως τους βρίσκει επιδημία χολέρας, με αποτέλεσμα πάνω από 110 άνθρωποι να πεθάνουν, ενώ οι υπόλοιποι αναγκάστηκαν να ξαναγυρίσουν.
Αρχαιολογικά ευρήματα
Λέων της Αμφίπολης

Κύριο λήμμα: Λέων της Αμφίπολης

Κατά τον Πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο, Έλληνες στρατιώτες της Ι και ΙΙΙ μεραρχίας, παρατήρησαν την ύπαρξη μαρμάρων μέσα σε θάμνους της δυτικής όχθης του ποταμού Στρυμώνα. Γίνανε τότε, το 1913, ανασκαφές από Έλληνες αρχαιολόγους, οι οποίες έφεραν στο φως την μετέπειτα αναγνωρισθείσα βάση του μεγάλου μαρμάρινου λέοντος. Αργότερα, κατά την εκτέλεση των έργων αποξήρανσης του Στρυμόνα από την εταιρεία Μονξ-Γιούλεν, αποκαλύφθηκαν στις εκβολές του Στρυμόνα ερείπια αρχαίας γέφυρας και βρέθηκαν μέσα σε λάσπη του ποταμού τεράστια τεμάχια του μαρμάρινου λέοντος.[5] Παρά ταύτα, χάριν της πρωτοβουλίας του πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα Λίνκολν ΜακΒη, την ιδιωτική πρωτοβουλία και τη συμπληρωματική ενίσχυση του ελληνικού κράτους, αναστηλώθηκε ο Λέων της Αμφίπολης.

Στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλές επιτύμβιες στήλες, αναθηματικά ανάγλυφα και αγάλματα, όπως και χρυσά κοσμήματα (στους τάφους). Επίσης βρέθηκαν πολλά αγγεία που μαρτυρούν έντονη εμπορική κίνηση. Εκτός από τα αρχαιότερα ευρήματα, τμήματα των αρχαίων τειχών και το ιερό της μούσας Κλειώς διασώζονται επίσης τμήματα σπιτιών της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής. Πολλά ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αμφίπολης.

Λόφος Καστά

Κύριο λήμμα: Τύμβος Καστά

Το 1953 έγινε στο λόφο Καστά η πρώτη τομή από κατοίκους της περιοχής, εξαιτίας ιχνών λιθοδομής στη κορυφή του. Το 1964 άρχισε επίσημα η ανασκαφή, με επικεφαλής τον Δημήτρη Λαζαρίδη, και ανακαλύφθηκε ένα τετράπλευρο οικοδόμημα, με μήκος πλευράς 10 μέτρα και ύψος 5 μέτρα, ενώ με βάση διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη βρέθηκε, από τους Κ. Περιστέρη και Μ. Λεφαντζή, ότι ο Λέοντας της Αμφίπολης βρισκόταν κάποτε στην κορυφή του τύμβου, πάνω στο τετράπλευρο αυτό οικοδόμημα. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν σε μια έκταση 20 στρεμμάτων στο λόφο και εντοπίστηκαν 70 τάφοι. Το 2012 άρχισαν προσπάθειες από την αρχαιολόγο Κατερίνα Περιστέρη για να εντοπιστούν τα όρια του τύμβου, και ο περίβολός του εντοπίστηκε 12 μέτρα κάτω από την επιφάνεια που γίνονταν οι ανασκαφές.[6] Ο ταφικός περίβολος έχει μήκος 497 μέτρα και χρονολογείται γύρω στο 325 – 300 π.Χ. την περίοδο της βασιλείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Είναι φτιαγμένος από μάρμαρο της Θάσου και κατά την εκτίμηση της υπεύθυνης της ανασκαφής πρόκειται για έργο του Δεινοκράτη, της περιόδου 325-300 π.Χ.[7].

Από την ανασκαφή στον τάφο έχουν έρθει στο φως τρεις διαδοχικοί θάλαμοι που επικοινωνούν μεταξύ τους με θύρες, ενώ στον τρίτο θάλαμο υπάρχει μικρότερη θύρα που φαίνεται να οδηγεί σε τέταρτο θάλαμο [8], χωρίς όμως να είναι βέβαιο ότι αυτός είναι ο τελευταίος ή νεκρικός θάλαμος. Οι ανασκαφές βρίσκονται σε εξέλιξη και δεν είναι ακόμα σίγουρο σε ποιόν ανήκει ο συγκεκριμένος τάφος. Από την δημοσιοποίηση των πρώτων ευρημάτων, έχουν εμφανιστεί πολλές και διαφορετικές απόψεις αρχαιολόγων για το ποιος ή ποια είναι ο νεκρός, καθώς και αν είναι ένας ή περισσότεροι. Σύμφωνα με θεωρία του Άντριου Τσαγκ, συγγραφέα του βιβλίου «Η αναζήτηση του τάφου του Μ. Αλέξανδρου», οι Καρυάτιδες που βρέθηκαν στη θύρα του δεύτερου θαλάμου αναπαριστούν ιέρειες του Διονύσου, με τις οποίες είχε σχέση η μητέρα του Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδα [9].

Ορισμένοι αρχαιολόγοι, που δεν έχουν σχέση με την ανασκαφή, διατυπώνουν αμφιβολίες για το κατά πόσον ο τάφος είναι ελληνικός [10], υπόθεση όμως που απορρίπτει η υπεύθυνη της ανασκαφής τονίζοντας ότι όλα τα δεδομένα δείχνουν ότι «χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα, δηλαδή μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου μέχρι το 325- 300 π.Χ.»[11].

Τον Σεπτέμβριο του 2015 και σύμφωνα με την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ανασκαφικής ομάδας στον Τύμβο Καστά ως προς τις έρευνες που διεξήγαγαν από το 2012 έως το 2014, ανακοινώθηκε πως το μνημείο κατασκευάστηκε κατά παραγγελία του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τον Ηφαιστίωνα, με τον κατασκευαστή να είναι ο Δεινοκράτης.[12]
Προσωπικότητες

Η Αμφίπολη είναι γενέτειρα πολλών σημαντικών προσώπων όπως:

Ζωίλος, ο κυνικός φιλόσοφος (400-320 π.Χ.) ο επονομαζόμενος και Ομηρομάστιξ.
Δαμασίας, Ολυμπιονίκης του αγωνίσματος του σταδίου[13] στους 115ους ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας το 320 π.Χ..[14]
Ερμαγόρας της Αμφίπολης, στωικός φιλόσοφος και μαθητής του Περσαίου.
Πάμφιλος, ο ζωγράφος ο οποίος εισήγαγε στη ζωγραφική τη συστηματική διδασκαλία της Γεωμετρίας και των Μαθηματικών.
Ο ιστορικός Φίλιππος.[15]

Σήμερα

Σήμερα η Αμφίπολη είναι ένα μικρό χωριό του νομού Σερρών με 213 κατοίκους κοντά στα ερείπια της αρχαίας πόλης.
Εικόνες

Νομίσματα της Αμφίπολης.
Κιονόκρανο με μορφές κριών από ναό της Αμφίπολης.
Βρετανοί στρατιώτες με κρανία που ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια της κατασκευής των τάφρων και πιρόγες στην Αμφίπολη κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1916.
Ανασκαφές στον Λέοντα της Αμφίπολης.
Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης.

Παραπομπές

«Μαρτυρίες Ηρώων 1940-1944 Συνταγματάρχης Ξόμαλης Θεόδωρος».
Fred Eugene Ray. Land Battles in 5th Century B.C. Greece, McFarland, 2008, σ.128-129
Βικιθήκη, Θουκυδίδης, Βιβλίο Α, Μετάφραση Βενιζέλου Πλέοντας με το στόλο τους εναντίον της Θάσου, νίκησαν οι Αθηναίοι κατά τη ναυμαχία που συγκροτήθηκε, και ενέργησαν απόβαση. Κατά τον ίδιον, άλλωστε, καιρό απέστειλαν στον Στρυμόνα δέκα χιλιάδες Αθηναίους και συμμάχους αποίκους, για να εποικίσουν τη σημερινή Αμφίπολη, η οποία τότε ονομάστηκε Εννέα Οδοί. Οι άποικοι αυτοί κατόρθωσαν να καταλάβουν τις Εννέα Οδούς, τις οποίες κατείχαν έως τότε οι Ηδωνοί, αλλά όταν προχώρησαν στο εσωτερικό της Θράκης, καταστράφηκαν στη Δραβησκό της Ηδωνικής από τις ηνωμένες δυνάμεις των Θρακών εκείνων, για τους οποίους η εγκατάσταση της αποικίας αυτής αποτελεί απειλή
Βικιθήκη, Θουκυδίδη ιστορία, VI
Στρατής Στρατήγης, Ο Λέων της Αμφιπόλεως, αυτοέκδοση, 2014
Πολυάνδρειο ή Ηρώο ο τύμβος της Αμφίπολης Ελευθεροτυπία, 31 Αυγούστου 2013
Δύσκολο να έχει συληθεί ο τάφος στην Αμφίπολη Καθημερινή
Κορυφώνεται η αγωνία στην Αμφίπολη: Αποκαλύπτεται ο 4ος θάλαμος iefimerida.gr
Discovery Channel: Οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης είναι ιέρειες του Διονύσου και ονομάζονται Κλώδωνες -Γιατί όλα οδηγούν στην Ολυμπιάδα iefimerida.gr
Η αρχαιολόγος Ολγα Παλαγγιά ξαναχτυπά για την Αμφίπολη: Ο τάφος δεν είναι ελληνικός -Παίζεται πολιτικό παιχνίδι iefimerida.gr
Η Περιστέρη απαντάει στους επικριτές της: Οσοι λένε πως ο τάφος είναι ρωμαϊκός έχουν απωθημένα και εξυπηρετούν άλλα συμφέροντα iefimerida.gr
«Περιστέρη: Το μνημείο της Αμφίπολης είναι του Ηφαιστίωνα». Πρώτο Θέμα. 30 Σεπτεμβρίου 2015.
Ο αγώνας δρόμου που είχε μήκος ακριβώς ενός σταδίου, https://el.wiktionary.org/wiki/στάδιον
Papyrus Oxyrhynchus 12 V http://www.papyrology.ox.ac.uk/POxy/papyri/the_papyri.html

[1]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Amphipolis.gr (επίσημη ιστοσελίδα)
Η Αρχαία Αμφίπολις (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)

Περιφέρεια : Κεντρική Μακεδονία
Νομός : Σερρών

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ
Τοπική Κοινότητα Αμφιπόλεως
Αμφίπολις, η
Νέα Αμφίπολις, η
Τοπική Κοινότητα Μεσολακκιάς
Μεσολακκιά, η
Νέα Μεσολακκιά, η
Τοπική Κοινότητα Νέων Κερδυλίων
Ακτή Νέων Κερδυλίων, η
Λιμάνι, το
Λογκάρι, το
Νέα Κερδύλια, τα
Συκιά, η
Τοπική Κοινότητα Παλαιοκώμης
Νέα Φυλή, η
Παλαιοκώμη, η

Νομός Σερρών: Δήμος, Κοινότητα

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Σερρών

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License