Αχλαδιές Ιωαννίνων

-- Δήμος Λάκκας Σουλίου --

Οι Αχλαδιές (επίσημα αι Αχλαδέαι) ή Αχλαδέες είναι ορεινό χωριό στην πρώην επαρχία Δωδώνης του νομού Ιωαννίνων στην Ήπειρο σε υψόμετρο 550 μέτρων[1][2].

Γεωγραφία - Αξιοθέατα

Οι Αχλαδιές βρίσκονται στις νοτιοδυτικές πλαγιές του όρους Τόμαρος (Ολύτσικας)[2] και είναι κτισμένες κοντά στην επαρχιακή οδό Ιωαννίνων - Δερβιζιάνων. Απέχει 40 χλμ. ΝΔ. από τα Ιωάννινα, 80 χλμ. ΒΔ. από τη Άρτα και 20 χλμ. ΝΑ. από τον κόμβο Τύρια της Εγνατίας Οδού[3].

Στην περιοχή υπάρχουν πολλά μνημεία και αξιοθέατα από την αρχαία και βυζαντινή εποχή:

ερείπια αρχαίου φρουρίου, ελληνιστικής εποχής, στη τοποθεσία "Bατίστα" που έχουν χαρακτηριστεί από το 1962 ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και αρχαιολογικός χώρος (ΥΑ 15794/19-12-1961-ΦΕΚ 35/Β/2-2-1962)[4].
η Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου ή Μονή Τόσκεσι, 2 χλμ. βορειοδυτικά του χωριού στο δρόμο προς Κάτω Λίππα. Είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο και λιθόκτιστο χαγιάτι. Κτίστηκε τον 16ο αιώνα επάνω στα θεμέλια παλαιότερου ναού. Στο εσωτερικό υπάρχουν αξιόλογες τοιχογραφίες και ξυλόγλυπτα[5][6].
η εκκλησία Γενεσίου Θεοτόκου ή Παναγία Λαμποβίθρα, που υπήρξε καθολικό μοναστηριού. Ο ναός είναι μονόχωρος με ημικυκλική αψίδα, νάρθηκα και διακοσμημένος με τοιχογραφίες του 18ου αιώνα[7][5]. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο γιατί " ... αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής τέχνης της υστεροβυζαντινής περιόδου στην Ήπειρο"[8].
η Μονή της Αγίας Παρασκευής, σε απόσταση 3 χλμ. νότια του χωριού και δυτικά του Λακιώτικου χείμαρρου. Ιδρύθηκε το 1905 και κτίστηκε στη θέση παλαιότερης εκκλησίας[9][6].
το οικιστικό συγκρότημα "Τζημέϊκα" του χωριού που υπήρξε πύργος - στρατώνας την περίοδο της τουρκοκρατίας[2]. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο γιατί "... αποτελεί δείγμα οχυρής κατασκευής της Tουρκοκρατίας με αξιόλογα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά της εποχής και σ' αυτόν διαδραματίσθηκαν σημαντικά γεγονότα κατά τη διάρκεια των αγώνων των Σουλιωτών με τον Aλή Πασά των Ιωαννίνων"[10].

το συγκρότημα του νερόμυλου και ο μηχανολογικός του εξοπλισμός, που βρίσκεται στη τοποθεσία "Ποτάμι" και έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο γιατί "... αποτελεί αξιόλογο δείγμα κατασκευής της προβιομηχανικής περιόδου, που συνδέεται με την οικονομία της περιοχής και τις ιστορικές μνήμες των κατοίκων"[11].
το παλιό δημοτικό σχολείο του χωριού που κτίστηκε τη δεκαετία του '20 και το 1995 χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο γιατί "... πρόκειται για αξιόλογο και χαρακτηριστικό δείγμα σχολικού κτιρίου της τρίτης δεκαετίας του αιώνα μας, που κτίστηκε βάσει συγκεκριμένου σχεδίου και είναι σημαντικό για τη μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής"[12].

Ονομασία - Ιστορία

Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Τόσκεσι[13]. Το χωριό βρισκόταν σε στρατηγικής σημασίας θέση για τα χωριά του Σουλίου, η οποία ήταν αιτία να γίνουν αρκετές μάχες μεταξύ Σουλιωτών και Τούρκων για τον έλεγχο του. Το 1798 με 1799 ήταν στην κυριαρχία του Αλή πασά[5]. Η πιο σημαντική έγινε τον Σεπτέμβριο του 1821 όταν οι Σουλιώτες, επιστρέφοντας στο Σούλι μετά την πρώτη έξοδο του 1803, ξεκίνησαν να πολεμούν τους τουρκαλβανούς Τσάμηδες που είχαν οχυρωθεί στο χωριό περιμένοντας βοήθεια Τούρκων από τα Ιωάννινα. Αφού προηγήθηκε ενδιάμεσα η μάχη των Πέντε Πηγαδιών (15 Σεπτεμβρίου) και η νίκη κατά του Χουρσίτ πασά, η πολιορκία σταμάτησε με αποχώρηση των Τσάμηδων προς τη Παραμυθιά, το Τόσκεσι απελευθερώθηκε και οι Σουλιώτες συνέχισαν προς τα Δερβίζιανα[14]. Μετά την οριστική συνθηκολόγηση του 1822, το χωριό έγινε τσιφλίκι του Π. Σακελλαρίου και ανήκε στον καζά Ιωαννίνων[5]. Απελευθερώθηκε με τους Βαλκανικούς πολέμους όπως και η υπόλοιπη Ήπειρος το 1913.

Διοικητικά

Το 1919 με το ΦΕΚ 184Α-19/08/1919 συστάθηκε κοινότητα Τοσκεσίου με έδρα τον ομώνυμο οικισμό, ο οποίος το 1956 μετονομάζεται σε Αχλαδέαι[15]. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης μαζί με τις Άνω Αχλαδιές, τη Βαδίστρα, τα Κολλαίικα και το Λεπάδι αποτελούν τη κοινότητα Αχλαδεών που ανήκει στη δημοτική ενότητα Λάκκας Σουλίου του δήμου Δωδώνης και σύμφωνα με απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 23 κατοίκους[16].
Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Διατηρητέο πρώην Δημοτικό Σχολείο στην Αχλαδέα Ιωαννίνων
Ιερά Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου Αχλαδέας

Παραπομπές

Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 152, τομ. 6.
User, Super. «Δ.Ε. Λάκκα Σουλίου». dodoni.gr. Ανακτήθηκε στις 2018-07-08.
«Οδηγικές χιλιομετρικές αποστάσεις μεταξύ πόλεων, χωριών - apostaseis.gr». www.apostaseis.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2018.
Nikos, Kapetanakos E. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2018.
Πλάγου, Αγγελική (17 Οκτωβρίου 2016). Περιφέρεια Ηπείρου: Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων: Όπου η Ομορφιά Περισσεύει. AKAKIA Publications. ISBN 9781911352358.
«Προορισμοί/Αξιοθέατα - diakopes.gr». www.diakopes.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2018.
Ήπειρος - Νομός Ιωαννίνων. Ε.Ο.Τ. - Νομαρχιακή επιτροπή τουριστικής προβολής Ν. Ιωαννίνων, σελ. 34.
Nikos, Kapetanakos E. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2018.
Stone.Trad. «STONE.TRAD». stone-trad.eu. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2018.
Nikos, Kapetanakos E. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2018.
Nikos, Kapetanakos E. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2018.
Nikos, Kapetanakos E. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2018.
«Πανδέκτης: Toskesi -- Achladeai». pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2018.
Perraibos, Christophoros (1836). Apomnēmoneumata polemika diaphorōn machōn synkrotē theisōn metaxy Hellēnōn kai Othōmanōn 1820 - 1829. Koromēlas. σελ. 35 - 53.
«ΕΕΤΑΑ-Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε.». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2018.
«ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10564 (σελ. 90 του pdf)

Γεωγραφία της Ελλάδας