Πελένδρι

.

Κύπρος

Το Πελένδρι ή Πελέντρι είναι χωριό της επαρχίας Λεμεσού στην Κύπρο. Διοικητικά αποτελεί κοινοτικό συμβούλιο.

Πελένδρι, Φωτογραφία : Αυγούστα Στυλιανού, ζωγράφος

Πελένδρι, Φωτογραφία : Αυγούστα Στυλιανού, ζωγράφος

Τοποθεσία

Βρίσκεται κάτω από την οροσειρά του Τροόδους, στο δυτικό άκρο της Πιτσιλιάς.[11][12] Είναι τοποθετημένο σε μια άγονη βουνοπλαγιά, σε ένα υψόμετρο 880 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας,[12][13] 40 περίπου χιλιόμετρα βόρεια από την πόλη της Λεμεσού.[12] Στα νότια συνορεύει με τον Άγιο Μάμα, στα νοτιοδυτικά με την Τριμίκλινη, στα δυτικά με τον Μονιάτη, στα βόρεια με τον Αμίαντο, στα βορειοανατολικά με τις Δύμες και στα ανατολικά με την Ποταμίτισσα, τον Άγιο Ιωάννη και με τον Κάτω Μύλο και στα νοτιοανατολικά με τη Ζωοπηγή.[11]

Φυσική γεωγραφία
Γεωμορφολογία

Το ανάγλυφο της περιοχής είναι τραχύ και βουνίσιο με στενές βαθιές κοιλάδες και απότομες πλαγιές. Από τις τρεις πλευρές του χωριού ξεπροβάλλουν ψηλές βουνοκορφές που το ύψος τους σε αρκετές περιπτώσεις ξεπερνά τα 1000 μέτρα.

Κλίμα, χλωρίδα και βλάστηση

Το κλίμα της περιοχής σε συνδυασμό με τη σχετικά ψηλή ετήσια βροχόπτωση που δέχεται το χωριό (γύρω στα 750 χιλιοστόμετρα) ευνοεί την καλλιέργεια διαφόρων φρουτόδεντρων (μηλιών, ροδακινιών, αχλαδιών), αμπελιών οινοποιήσιμων ποικιλιών, ελιών, αμυγδαλιών, καρυδιών και λαχανικών (φασολάκια, μπιζέλια, κραμπιά, ντομάτες, αγγουράκια, κρεμμύδια, κολοκυθάκια, πατάτες).[12]

Εξαιτίας όμως του ανάγλυφου της περιοχής υπάρχουν αρκετές ακαλλιέργητες περιοχές στις οποίες δίνει πλούσιο το παρόν της η φυσική βλάστηση. Εκεί συναντά κανείς μια ποικιλία φυτών: πεύκων, λατζιές, αντρουκλιές, τρεμιθιές, ξυσταριές, περνιές, αγριοελιές, σκλήδρους, πλατάνους και μερσινιές.[12] Μέρος των κρατικών δασών Τροόδους και Μονής εμπίπτουν στα διοικητικά όρια του Πελενδρίου.[12]
Ιστορία

Το Πελένδρι αποτελούσε γνωστό οικισμό που υφίστατο κατά τα μεσαιωνικά χρόνια. Ο Λουί Ντε Μας Λατρί το αναφέρει ως Pelendres ή Pelondres. Επιπλέον, αναφέρει ότι το 1353 ήταν φέουδο του Ιωάννη ντε Λουζινιάν, πρίγκηπα της Αντιόχειας και μέλους της βασιλικής οικογένειας της Κύπρου.[14][12][15]

Ο μεσαιωνικός χρονογράφος Γεώργιος Βουστρώνιος αναφέρει δύο φορές το χωριό στο χρονικό του:[11][12]

α) αναφέρεται σε ένα πλούσιο, πιθανότατα έμπορο, με το όνομα Σατένης που ζούσε στον οικισμό το 1461.

β) αναφέρεται σε δύο πραστειά (αγροκτήματα) των Πελενδρίων. Τα πραστειά αυτά άνηκαν στον Ρίτζο ντι Μαρίνο. Το 1474 κατασχέθηκαν από την Αικατερίνη Κορνάρο. Τα πραστειά αυτά είναι τα Κάρδαμα (Kardama) και τα Φίλαγρα. Και τα δύο διαλύθηκαν κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Στα μέσα του εικοστού αιώνα τα Φίλαγρα επανιδρύθηκαν. Βρίσκονται στον κύριο δρόμο Καρβουνά-Σαϊττά. Διαθέτουν ελάχιστες κατοικίες και κέντρα ψυχαγωγίας. Σε παλιούς χάρτες τα Φίλαγρα βρίσκονται σημειωμένα ως Filoga.

Σύμφωνα με αφηγήσεις, στη γύρω περιοχή υπήρχαν ακόμη 14 μικρά χωριά.[11][12] Για λόγους ασφαλείας οι κάτοικοι τους τα εγκατέλειψαν και ενώθηκαν με τους κατοίκους του Πελενδρίου. Τα χωριά αυτά ήταν: ο Πούλος, στον οποίο βρέθηκαν σημαντικά αρχαιολογικά αντικείμενα της εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τα Φουρνιά, στα οποία υπάρχουν ίχνη παλαιού οικισμού, ο Τρούμηθος, στον οποίο υπάρχει ένα πολύ παλιό μεταλλείο χαλκοπυρίτη, η Τζεράμης, η οποία καταστράφηκε ολοσχερώς από κατολίσθηση, τα Ρόντια, τα Κόνναρα, τα Καμμίνια, ο Ματόκαμπος, το Χαλάζιν, η Αργυρού, η Δέησις, ο Άης Γιάννης Ποταμουλιών, τα Ποντίκια και οι Κουντουρήδες.[11][12]

Ονομασία

Πελένδρι
Κοινοτικό συμβούλιο Χωριό της Κύπρου
Χώρα	Κύπρος[1]
Διοικητική μονάδα	Επαρχία Λεμεσού[1]
Γεωγραφική περιοχή	Πιτσιλιά[2][3][4]
Διοίκηση
• Σώμα	Κοινοτικό Συμβούλιο Πελενδρίου[5][1]
• Κοινοτάρχης[1][5]	Νίκος Πατσιάουρος (από 2007)[1][5]
• Μέλος του/της	Ένωση Κοινοτήτων Κύπρου[1]
Έκταση	32,107 7 km²[6]
Υψόμετρο	880 μ.[3][7]
Πληθυσμός	1 074 (2011)[8]
Γ.Κ.	5365[9]
Τ.Κ.	4878[10]
Ζώνη ώρας	UTC+02:00 (επίσημη ώρα) UTC+03:00 (θερινή ώρα)
Ιστοσελίδα	Επίσημος ιστότοπος

Σχετικά με την προέλευση του ονόματος του χωριού υπάρχουν πέντε εκδοχές:[11][12]

στην περιοχή φύτρωνε σε αφθονία το φυτό φελάνδριο (οινάνθη). Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι από τα φύλλα αυτού του φυτού, που ήταν πολύοσμα, κατασκευάζονταν οινάνθινον μύρο. Από το φυτό αυτό προήλθε το όνομα Πελέντρι και Πελέντρια (ονομασία που χρησιμοποιείτο τα παλαιότερα χρόνια).
στην περιοχή φυτρώνει σε αφθονία ένα είδος μανιταριού που ονομάζεται πέλεντρο. Είναι δηλητηριώδες με πικρή και στυφή γεύση. Είναι μεγαλύτερο από τα γνωστά είδη μανιταριών. Ωστόσο, ο Νέαρχος Κληρίδης αναφέρει ότι το μανιτάρι πήρε το όνομα του από το χωριό και όχι το αντίθετο.
σύμφωνα με μια αναφορά σε ένα γαλλικό περιοδικό το χωριό πήρε το όνομα του από το πεδέντρι, ένα αρωματικό χόρτο που φύτρωνε στην περιοχή.
το χωριό οφείλει την ονομασία του στο επώνυμο μεσαιωνικής οικογένειας που το κατείχε κάποτε ως φέουδο (πριν το 1353). Ο Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει την οικογένεια Πελεντρί.
νεότερες εκδοχές αναφέρουν ότι το Πελένδρι παλιά ονομαζόταν Πολυδέντρι γιατί στην περιοχή υπήρχαν πολλά δέντρα. Στη συνέχεια το όνομα έγινε Πελένδρι για συντομία.

Πληθυσμός

Σύμφωνα με τις απογραφές πληθυσμού που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο, ο πληθυσμός του χωριού από το 1881 έως το 1976 αυξανόταν. Στη συνέχεια ο πληθυσμός ξεκίνησε να μειώνεται λόγω αστυφιλίας.[12] Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τον πληθυσμό του Πελενδρίου όπως καταγράφηκε στις απογραφές πληθυσμού που έγιναν στην Κύπρο.

Ιστορικό απογραφών
Απογραφή Πληθυσμός %± Άνδρες Γυναίκες 1881 444[16] —   222 222 1891 515[17] 16.0% 270 245 1901 579[18] 12.4% 295 284 1911 715[19] 23.5% 361 354 1921 798[20] 11.6% 390 408 1931 982[21] 23.1% 486 496 1946 1 504[22] 53.2% 1960 2 094[23] 39.2% 1 043 1 051 1973 2 253[24] 7.6% 1 161 1 092 1976 2 218[25] -1.6% 1 142 1 076 1982 1 739[26] -21.6% 908 831 1992 1 377[27] -20.8% 693 684 2001 1 185[28] -13.9% 578 607 2011 1 074[8] -9.4% 528 546
Πληροφορίες για τον πληθυσμό και το διάγραμμα από τα δεδομένα.

ρχιτεκτονική

Το Πελένδρι είναι από τα πιο γραφικά χωριά της Κύπρου. Διατηρεί σε μεγάλο βαθμό στοιχεία της παραδοσιακής λαϊκής αρχιτεκτονικής. Στο χωριό διατηρούνται πολλά παραδοσιακά σπίτια χτισμένα με το τοπικό πέτρωμα του γάββρου, με ξύλινα ανώφλια, δοκούς και ξύλινες πόρτες. Επιπλέον, στο χωριό έχουν χτιστεί και σύγχρονες οικοδομές.[11][15]

Οι εκκλησίες του Πελενδρίου

Το χωριό διαθέτει πολλά μνημεία βυζαντινής τέχνης και κυρίως εικόνες. Είναι γνωστό για της εκκλησιές και τα παρεκκλήσια του. Παλαιότερα στο χωριό υπήρχαν πέντε παρεκκλήσια: του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Δημητρίου, του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου και της Αγίας Σωζόμενης. Σήμερα υπάρχουν πέντε εκκλησίες: του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, του Τιμίου Σταυρού, της Παναγίας της Καθολικής και του Αγίου Μάμαντος. Επίσης, υπάρχει και ένα ξωκλήσι της Παναγίας του Αμιάντου (Γαλιλαίας).

Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, Φωτογραφία : Αυγούστα Στυλιανού, ζωγράφος

Εκκλησία Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή.

Η εκκλησία του Όσιου Ιωάννη του Λαμπαδιστή αυτή είναι κτισμένη με τοπικό ηφαιστειογενές πέτρωμα και τούβλο. Οι κάτοικοι του χωριού δούλεψαν εθελοντικά για το κτίσιμο της εκκλησίας, μεταφέροντας οι ίδιοι υλικά με τα γαϊδούρια. Στην εκκλησία, που είναι τρίκλιτη, εντυπωσιάζει ο μεγάλος της θόλος, που την κάνει να ξεχωρίζει από μεγάλη απόσταση.[11][15]
Εκκλησία Αρχαγγέλου Μιχαήλ

Η εκκλησία του Αρχαγγέλλου Μιχαήλ βρίσκεται στα δεξιά του χωριού. Ανακαινίσθηκε και επεκτάθηκε τα τελευταία χρόνια.
Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού
Εκκλησία Τιμίου Σταυρού.

Η εκκλησία αυτή είναι μια από τις εννέα εκκλησίες του Τροόδους που αποτελούν παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά της UNESCO με τίτλο «Τοιχογραφημένοι ναοί στην περιοχή του όρους Τρόοδος».[29][30] Περιλαμβάνεται στον κατάλογο με τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO κυρίως για τις τοιχογραφίες που καλύπτουν το εσωτερικό της και οι οποίες αποτελούν εξαίρετα δείγματα βυζαντινής και μεταβυζαντινής μνημειακής ζωγραφικής.[11]

Η μορφή της εκκλησίας όπως απαντάται σήμερα είναι αποτέλεσμα πολλών οικοδομικών επεμβάσεων διαφόρων εποχών. Όπως είναι σήμερα η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού παρουσιάζεται σαν τρίκλητη εκκλησία με τρούλο. Η αρχική εκκλησία που ήταν μονόκλιτη με τρούλο χρονολογείται στον 11ο αιώνα μ.Χ.. Ενδείξεις φανερώνουν ότι ίσως ο ναός να ήταν καμαροσκέπαστος. Από αυτόν όμως το μόνο που διασώθηκε είναι η αψίδα. Στα τέλη του 13ου αιώνα μ.Χ. κτίζεται ο μεσαίος μονόκλιτος ναός στον τόπο του σταυροειδούς με τρούλο, αφού απ΄ ότι φαίνεται θα είχε καταστραφεί η προηγούμενη εκκλησία. Τον 14ο αιώνα μ.Χ. κτίζεται ένα επιπρόσθετο κλίτος, που αποτελεί το βόρειο παρεκκλήσι. Ένα νότιο κλίτος-παρεκκλήσι κτίστηκε τον 15ο αιώνα μ.Χ.. Σύμφωνα με την επιγραφή που σώζεται στην αψίδα του Ιερού Βήματος, η αρχική εικονογράφηση της εκκλησίας χρονολογείται γύρω στα 1171-1172 μ.Χ.. Τμήμα από αυτή τη φάση σώζονται στην αψίδα του Ιερού, κάτω από το στρώμα των τοιχογραφιών του 14ου αιώνα μ.Χ.. Πρόκειται για μια σπάνια για τις εκκλησίες της Κύπρου τεχνοτροπία, του 12ου αιώνα μ.Χ.. Η διακόσμηση με τοιχογραφίες συνεχίστηκε κατά φάσεις μέχρι τον 16ο αιώνα μ.Χ.. Το 1963 πραγματοποιήθηκε προστατευτική αποκατάσταση από το Τμήμα Αρχαιοτήτων.[11][31][30][15]
Ο ναός της Παναγίας της Καθολικής.

Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού , Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού , Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού

Εκκλησία Παναγίας Καθολικής

Εκκλησία Παναγίας Καθολικής ,

Εκκλησία Παναγίας Καθολικής

Η εκκλησία της Παναγιάς Καθολικής που κτίστηκε γύρω στο 16ο αιώνα μ.Χ. είναι τρίκλιτη, ξυλόστεγη με μια ημικυκλική εσωτερικά και πεντάπλευρη εξωτερικά αψίδα, που καλύπτεται ξεχωριστά. Το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι της εκκλησίας είναι κατά το μεγαλύτερο τμήμα του σύγχρονο με την εκκλησία και περιβάλλεται από ωραίες εικόνες του 16ου αιώνα. Αρχαιότερη είναι η εικόνα της σταύρωσης του Χριστού στο πίσω μέρος, η οποία είναι αρκετά κατεστραμμένη. Επίσης υπάρχει και η εικόνα της Παναγίας που ζωγράφισε το 1693 ο Ιωαννίκιος.[14][32][15]

Αθλητισμός

Στο Πελένδρι υπάρχουν δύο ποδοσφαιρικές ομάδες, η Αθλητική Ποδοσφαιρική Ένωση Πελενδρίου (ΑΠΕΠ Πελενδρίου) και ο Τσαγγάρης Πελενδρίου, οι οποίες αγωνίζονταi στα αγροτικά (τοπικά) πρωταθλήματα. Παλαιότερα, η ΑΠΕΠ είχε συμμετοχές στη Β΄ κατηγορία και ο Τσαγγάρης στη Γ΄ κατηγορία της Κυπριακής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου (ΚΟΠ). Έδρα των δύο ομάδων είναι το Κοινοτικό Στάδιο Πελενδρίου.

Εκδηλώσεις

Λόγω του γεγονότος ότι πολλοί κάτοικοι του χωριού διαμένουν πλέον στις αστικές περιοχές, έχει δημιουργηθεί Σύνδεσμος αποδήμων και φίλων Πελενδρίου με στόχο τη διατήρηση των σχέσεων των αποδήμων με το χωριό τους. Ο σύνδεσμος αποδήμων διοργανώνει μαζί με το Κοινοτικό Συμβούλιο Πελενδρίου, διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις στο χωριό. Μεταξύ αυτών και συναυλίες στο Κοινοτικό Στάδιο Πελενδρίου, οι σημαντικότερες εκ των οποίων είναι η συναυλία που έδωσε στις 20 Ιουλίου 2008 ο Γιώργος Νταλάρας,[33] στις 8 Αυγούστου 2009 ο Δημήτρης Μητροπάνος,[34][35], στις 30 Ιουλίου 2010 ο Νότης Σφακιανάκης[36] στις 5 Αυγούστου 2011 οι Γλυκερία, Κώστας Μακεδόνας, Γεράσιμος Ανδρεάτος και Μελίνα Ασλανίδου σε μια συναυλία αφιέρωμα στο Μάνο Λοΐζο,[37] στις 3 Σεπτεμβρίου 2011 ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου,[38] στις 11 Αυγούστου 2012 η Δέσποινα Βανδή και η Έλλη Κοκκίνου[39], στις 8 Αυγούστου 2015 η Νατάσα Θεοδωρίδου με το Γιώργο Θεοφάνους[40] και στις 13 Αυγούστου 2017 η Πέγκυ Ζήνα και οι Stavento.[41]

Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια το Κοινοτικό Συμβούλιο Πελενδρίου διοργανώνει το Φεστιβάλ Ζιβανίας.[42]

Διάφορα

Στο χωριό υπάρχει Δημοτικό Σχολείο και Νηπιαγωγείο. Ακόμη υπάρχει ξενοδοχείο, πισίνα, σινεμά, cafe, κέντρο νεότητας, πολιτιστικό κέντρο, ταβέρνες, κλειστή αίθουσα αθλοπαιδιών, κοινοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου, ανοικτό γήπεδο καλαθοσφαίρισης, γήπεδο αντισφαίρισης και πετοσφαίρισης, οινοποιείο, υδατοφράκτης, πάρκα κ.α. Ακόμη, στο χωριό λειτουργεί ένα από τα κέντρα εξυπηρέτησης του πολίτη που υπάρχουν σε ολόκληρη την Κύπρο, με σκοπό να εξυπηρετούνται τα χωριά της Πιτσιλιάς και του Τροόδους.[43]

Επιπλέον, στο χωριό υπάρχει το γνωστό οινοποιείο Τσιάκκας, το οποίο παράγει και εξάγει διάφορα προϊόντα από σταφύλι, μεταξύ των οποίων και η κουμανδαρία.[44][45][46][47]

Ήρωες

Από το χωριό κατάγεται ο ήρωας Αντώνης Αντωνίου, ανθυπολοχαγός των Καταδρομών, ο οποίος βρέθηκε να υπεραμύνεται της Κυπριακή Δημοκρατίας στη φλεγόμενη περιοχή της τουρκικής απόβασης στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας. Στις 22 Ιουλίου, εθεάθη για τελευταία φορά να πολεμά με την ομάδα του, με αυταπάρνηση, μερικές εκατοντάδες μέτρα από τον χώρο της απόβασης. Ο ήρωας ήταν αγνοούμενος μέχρι το 2010, όπου τα οστά του βρέθηκαν σε ομαδικό τάφο δίπλα στο γήπεδο του Γυμναστικού Συλλόγου «Πράξανδρος», της Κερύνειας. Τα οστά του τάφηκαν στο χωριό, όπου προς τιμή του υπάρχει και ανδριάντας του.[48][49]

Επιπλέον από το χωριό κατάγεται ο ήρωας Σωτήρης Τσαγγάρης ο οποίος ήταν αγωνιστής της ΕΟΚΑ και έπεσε σε ενέδρα που έγινε κοντά στο Πελένδρι στις 17 Φεβρουαρίου 1957.[50]

Αθλητισμός

Αθλητική Ποδοσφαιρική Ένωση Πελενδρίου

Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, Πελέντρι

Τσαγκάρης Σωτήριος (1925 Πελένδρι - 17 Φεβρουαρίου 1957 Πελένδρι) Αγωνιστής , ΕΟΚΑ

Πιτσιλιά

Επαρχίες της Κύπρου Αμμόχωστου | Κερύνειας | Λάρνακας | Λεμεσού | Λευκωσίας | Πάφου

Κατάλογος δήμων και κοινοτήτων Κύπρου

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License