.

Η ζωγραφική είναι μία από τις Καλές Τέχνες που ονομάζονται εικαστικές. Έργο της είναι η απόδοση πάνω σ' επίπεδη επιφάνεια, με γραμμές, σκιές ή χρώματα, του κόσμου που περιβάλλει τον καλλιτέχνη. Επίσης η έκφραση της εντύπωσης, των αισθημάτων, της ψυχικής διάθεσης και των ιδεών τις οποίες δημιουργεί ο έξω κόσμος. Μπορεί ακόμα να εκφράσει ο καλλιτέχνης, σύμφωνα με τη φαντασία του, μυθολογικά πρόσωπα, φυσικές δυνάμεις, ιστορικά πρόσωπα, μεγάλες στιγμές στην ιστορία των λαών ή ακόμη και αφηρημένες έννοιες.

Η εξέταση των έργων καλλιτεχνών της ίδιας ιστορικής περιόδου, που συνήθως παρουσιάζουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, δείχνουν ότι ο καλλιτέχνης δεν είναι κάτι ξεχωριστό, αλλά, όπως όλοι οι σύγχρονοί του, ασχολείται με τα ίδια προβλήματα, συγκινείται από τα ίδια περιστατικά και γενικά ζει την εποχή του και δέχεται τα μηνύματα και τις ιδέες της κοινωνίας γύρω του.

Φυσικά ο καλλιτέχνης έχει την ικανότητα ν' αποδώσει όλα αυτά με την τέχνη του, πράγμα που δεν το μπορούν όλοι. Οι ατομικές διαφορές που παρουσιάζονται σ' έργα της ίδιας εποχής, οφείλονται στην ξεχωριστή προσωπικότητα του καθενός και όσο πιο έντονη είναι η προσωπικότητα του καλλιτέχνη, τόσο πιο βαθιά αποτυπώνει τη σφραγίδα της στα έργα του.

Είδη Ζωγραφικής

Η ζωγραφική, ανάλογα με το αντικείμενό της, χωρίζεται: σε:
προσωπογραφία

που απεικονίζει πρόσωπα και όχι μόνο τα χαρακτηριστικά τους, αλλά και την ιδιαίτερη προσωπικότητα του ατόμου. Περίφημο, από την άποψη αυτή, είναι το πορτραίτο της "Μόνα Λίζα" που είναι γνωστή σαν Τζιοκόντα, του Ντα Βίντσι, ο "πάπας Ιννοκέντιος" (1650) του Βελάσκουεθ κ.ά.

Τοπιογραφία

που περιλαμβάνει τα τοπία
Θαλασσογραφία

κλάδο της τοπιογραφίας
Ζωγραφική της νεκρής φύσης

που αποδίδει ζώα, λουλούδια, καρπούς, σκεύη, βιβλία κ.ά.
Ζωγραφική των ζώων

που ασχολούνται ζωγράφοι, που έχουν παρατηρήσει τη ζωή των ζώων
Αρχιτεκτονική ζωγραφική

Δηλαδή ζωγραφική αρχιτεκτονημάτων, μνημείων, ερειπίων κλπ.

Κοσμηματογραφία

Αυτή απαιτεί λεπτότητα και κατά βάθος είναι κλάδος της διακοσμητικής.
Ιστορία της ζωγραφικής

Η ζωγραφική, όπως και κάθε ανθρώπινη επίδοση, εκφράζει την εποχή της. Έχει μεγάλη ιστορία και συνδέεται άμεσα με την εξέλιξη, τη διαμόρφωση και τα στάδια πολιτισμού του ανθρώπου.

Δείγματα ζωγραφικής, που μάλιστα δείχνουν εξελιγμένη τέχνη, έχομε από την τελευταία περίοδο της παλαιολιθικής εποχής, που εκτείνεται από το 30.000-12.000 π.Χ. Βρέθηκαν μέσα σε σπήλαια, που ήταν η πρώτη ανθρώπινη κατοικία. Ο πρωτόγονος άνθρωπος ασχολιόταν μόνο με το κυνήγι για να ζήσει. Έτσι οι πρώτες ζωγραφιές παρίσταναν ζώα και κυνήγια ζώων. Τα ζώα, συνήθως συμπλέγματα ζώων, έχουν φυσικότητα και κίνηση. Το χρώμα που κυριαρχεί είναι το κόκκινο.

Στη νεολιθική εποχή, σπέρματα της οποίας υπήρχαν και στην παλαιολιθική εποχή, δεν παρουσιάζονται τ' αντικείμενα, αλλά απλώς υποδηλώνονται. Στα ζώα τώρα προσθέτουν και θαλασσινά πουλιά. Με απλές γραμμές σε σχήμα Φ ή Τ ζωγραφίζουν τον άνθρωπο και με σχήμα σαν το Η ένα ζευγάρι ανθρώπων. Δηλαδή τώρα ζωγραφίζουν σύμβολα των αντικειμένων και όχι τα ίδια τ' αντικείμενα. Αρχίζει ο άνθρωπος τώρα ν' ασχολείται με την καλαισθησία και έτσι ζωγραφίζει και διακοσμεί αγγεία με γεωμετρικά σχήματα.

Η ζωγραφική στην Κρήτη, όπως δείχνουν οι τοιχογραφίες από τα ανάκτορα της Κνωσού, (2.000 π.Χ.) είναι ευλύγιστη, χαρούμενη, γεμάτη από τη ζωντάνια της ζωής, με πολύ φως και χαρούμενα χρώματα.

Οι Κρητικοί ζωγράφοι εκφράζουν στα έργα τους το χαρούμενο και ηλιόλουστο εξωτερικό περιβάλλον τους και την ανεμελιά της δικής τους ζωής.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, τους οποίους απασχολούσε πολύ η αιωνιότητα (γι' αυτό και ταρίχευαν τους νεκρούς), εκφράζουν στα έργα τους την τάση τους αυτή για την εξασφάλιση της αιωνιότητας. Ζωγράφιζαν στους τοίχους του εσωτερικού των τάφων σκηνές από την οικογενειακή ζωή του ανθρώπου που πέθανε και σκηνές από τη δράση του αν ήταν βασιλιάς ή αρχηγός. Η ζωγραφική δηλ. των Αιγυπτίων εξυπηρετούσε τη θρησκευτική τους πίστη. Ζωγραφίζουν τα πρόσωπα συνήθως προφίλ και δε δίνουν καθόλου τη διάσταση του βάθους.

Η ζωγραφική, από την Κρήτη, διαδόθηκε στην κυρίως Ελλάδα από τα ενδιάμεσα νησιά. Η τέχνη της Κρήτης προσαρμόστηκε στο χαρακτήρα και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων και τα ξένα χαρακτηριστικά αφομοιώθηκαν. Η αφομοίωση έγινε κάπως απότομα, γι' αυτό, όπως δείχνουν οι τοιχογραφίες από τ' ανάκτορα των Μυκηνών και της Τίρυνθας, η πρώτη ζωγραφική παρουσιάζει μια μονοτονία και μια βαρύτητα στις κινήσεις. Δηλαδή αφαίρεσαν από την κρητική ζωγραφική την απόλυτη ελευθερία της, που της χάριζε μεγάλη γοητεία. Η εξέλιξη αυτής της πρώτης τέχνης στην Ελλάδα ήρθε γρήγορα, με την κανονικότητα του σχεδίου και το σεβασμό των αναλογιών. Και έτσι έγιναν οι ρίζες, για ν' ανθίσει γρήγορα η κλασική ζωγραφική.

Δεν έχουν σωθεί πολλά έργα, για να παρακολουθήσουμε σωστά την εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής, επειδή ζωγράφιζαν σ' επιφάνειες που φθείρονταν εύκολα. Το κενό αναπληρώνουν κάπως οι περιγραφές του Παυσανία και του Πλίνιου, που γι' αυτό είναι πολύτιμες.

Δημιουργός της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής θεωρείται ο Πολύγνωτος, που ίδρυσε την Αττική Σχολή.

Ο Πολύγνωτος, πρώτος απόδωσε προοπτικά τ' αντικείμενα και στις φυσικές τους διαστάσεις, ώστε να φαίνονται τα σκιερά και τα φωτεινά τους μέρη. Επίσης πρόσθεσε στα χρώματα το μπλε και το πράσινο. Ο Πολύγνωτος διακόσμησε πολλά αρχαία μνημεία και από την τέχνη του επηρεάστηκε και η αγγειογραφία.

Σπουδαίος συνεχιστής του Πολύγνωτου ήταν ο Αγάθαρχος, που ήταν και ο πρώτος σκηνογράφος της αρχαίας τραγωδίας. Σημαντικός επίσης ζωγράφος ήταν ο Απολλόδωρος, που εκμεταλλεύτηκε τη φωτοσκίαση για ν' αποδώσει τους όγκους. Ο Απολλόδωρος ήταν πολύ ονομαστός και τράβηξε στην Αθήνα πλήθος καλλιτεχνών. Μερικοί, όπως ο Ζεύξις και ο Παράσιος, έγιναν διάσημοι. Και φτάνουμε στο μεγαλύτερο ζωγράφο των αρχαίων ελληνικών εποχών, τον Απελλή.

Καταγόταν από τον Κολοφώνα και ήταν επίσημος ζωγράφος του Φιλίππου, του Μέγα Αλέξανδρου και των διαδόχων. Ο Απελλής είχε μεγάλη καλλιτεχνική κατάρτιση, θεωρητική και τεχνική. Ήταν μεγαλοφυής ζωγράφος, με φυσική καλαισθησία και άγρυπνο κριτικό πνεύμα. Με τους πίνακές του με θέμα τον Αλέξανδρο και τις μάχες που έδωσε ανοίγει την ελληνιστική εποχή. Παράλληλα με τον Απελλή, δημιουργούν και άλλοι μεγάλοι ζωγράφοι όπως ο Ασκληπιόδωρος, ο Πρωτογένης, ο Αετίων κ.ά.

Η ρωμαϊκή ζωγραφική είναι καθαρά επηρεασμένη από την ελληνική και αναπτύχθηκε κυρίως στη διακοσμητική.

Στο Βυζάντιο αναπτύχθηκε η θρησκευτική ζωγραφική, που κυρίως χρησίμευε για τη διακόσμηση των εκκλησιών.

Η ασκητική ζωή των χριστιανών, η πίστη τους ότι η παρούσα ζωή είναι πρόσκαιρη και ασήμαντη, δημιουργεί μια νέα τεχνοτροπία. Οι καλλιτέχνες εκφράζουν τα θέματά τους με συμμετρική ισορροπία, με κάποια ακαμψία, με αυστηρότητα και κάποια μεγαλοπρέπεια. Αντλούν τα θέματά τους από το χριστιανικό βίο.

Οι Άραβες, μετά την καταδίκη της ζωγραφικής από το Μωάμεθ, στράφηκαν μόνο προς τη διακοσμητική. Τα διακοσμητικά τους στοιχεία τα πήραν κυρίως από το φυτικό κόσμο και τα χειρίζονταν με τέτοια λεπτότητα, ώστε μας έδωσαν τα "αραβουργήματα".

Στη Δύση, η ζωγραφική είναι επηρεασμένη από τη βυζαντινή τέχνη. Οι ανακατατάξεις βέβαια των λαών φέρνουν αναστάτωση και μεταβολές στην τέχνη και την προετοιμάζουν για τη μεγάλη άνθηση της Αναγέννησης. Όλες οι τεχνοτροπίες, που αναπτύχθηκαν στο μεσαίωνα, δεν έβλεπαν τον άνθρωπο σαν ξεχωριστό άτομο, αλλά σαν μέλος ενός συνόλου. Έτσι, όλη η καλλιτεχνική παραγωγή αυτής της περιόδου παρουσιάζει μεγάλη ομοιομορφία. Όταν όμως άρχισε να σπάει κάπως το θεοκρατικό πνεύμα και η συντηρητικότητα, εμφανίστηκε πρώτα στην Ιταλία και μετά σ' ολόκληρη την Ευρώπη η ζωογόνος κίνηση του 15ου αι. που ονομάστηκε Αναγέννηση. Η Αναγέννηση ήταν προσπάθεια ανατίναξης των παλιών κανόνων και κυριαρχίας των κλασικών αξιών στη ζωή του ανθρώπου. Η ζωγραφική της Αναγέννησης εκφράζει την επιστροφή στη φύση, την παρατήρηση, τη μελέτη και την απόδοση όλης αυτής της κίνησης. Η Αναγέννηση (15ος -17ος αι.) χωρίζεται σε τρεις περιόδους. Στην πρώτη περίοδο από τα μέσα του 15ου αι. μέχρι το τέλος του, εκπρόσωποι είναι ο Πάολο Ουτσέλλο (1397-1475), ο Ντομένικο Βενετσάνο (1402-1461) ο γεμάτος ανθρώπινο πάθος Φιλίππο Λίππε (1406-1469), όλοι μαθητές του Τζιότο. Αλλά η μεγάλη περίοδος της Αναγέννησης, η ακμή της, η άνθησή της, είναι ο 16ος αι.

Αρχίζει η περίοδος αυτή με το μεσουράνημα του Ντα Βίντσι, που είναι μια από τις πιο πολυσύνθετες μορφές της ιστορίας της ανθρωπότητας. Ο Ντα Βίντσι (1452-1516) ανήκει στη φλωρεντιανή σχολή. Το έργο του, βαθύ συγκρατημένο στην έκφραση και υποβλητικό σε μεγαλείο, είναι μικρό σε όγκο, γιατί ο Ντα Βίντσι αφιέρωσε πολύ χρόνο σ' έρευνες, μελέτες και επιστημονικά πειράματα. Η θρυλική "Τζιοκόντα" του (Μουσείο του Λούβρου), ο "Μυστικός Δείπνος", (περίφημη τοιχογραφία στη μονή της "Παναγίας με τους Σταλακτίτες") κ.α. είναι πραγματικά αριστουργήματα.

Η δεύτερη μεγάλη μορφή είναι ο Ραφαήλ Σάντσιο (1488-1520), που καταξιώθηκε στην τέχνη με τις πρώτες του πινελιές. Έργα του είναι: "Παναγία Σιξτίνα" (στο Μουσείο της Δρέσδης), η "Ντισπούτα" και ο "Παρνασσός", τοιχογραφίες σε αίθουσες του Βατικανού και η γοητευτική "Παναγία Μητέρα". Και τρίτος μεγάλος ζωγράφος είναι ο Μιχαήλ Άγγελος, που έδωσε στη ζωγραφική καταπληκτική πλαστικότητα.

Γύρω από αυτούς τους εκπρόσωπους της φλωρεντιανής σχολής, δημιούργησαν πολλοί αξιόλογοι ζωγράφοι. Σπουδαιότεροι είναι: Μάρκος ντ Ογγιόνε, ο Περουτζίνο, ο Βόγγα κ.ά. Η σχολή της Βενετίας, που είχε καλλιτεχνική παράδοση, μας έδωσε τον περίφημο Τιτσιάνο (1477-1577). Ο Τιτσιάνο ασχολήθηκε με όλα τα είδη της ζωγραφικής και δεν αστόχησε σε κανένα.

Στη Γερμανία εκπρόσωπος της αναγέννησης είναι ο Ντίρερ (1471- 1528), έργα του οποίου είναι: "Παναγία, των ρόδων", "Απόστολοι", "Οικογένεια Σατύρων", "Ο άσωτος υιός" κλπ. Στο Βέλγιο και στην Ολλανδία η φλαμανδική σχολή σημειώνει λαμπρή άνθηση. Ο Ρούμπενς, μάγος της πλαστικότητας και των χρωμάτων, είναι περίφημος στις συνθέσεις με πολλούς ανθρώπους. Είχε πολλούς μαθητές, μεταξύ των οποίων ίσως και το σπουδαίο ζωγράφο Βαν Ντάυκ. Χαρακτηριστικά έργα του Ρούμπενς (1577- 1640) είναι τα εξής: "Δευτέρα Παρουσία", "Η αρπαγή των θυγατέρων του Λευκίππου", "Η μάχη των Αμαζόνων", "Η Ελένη Φουρμάν και δυο παιδάκια" καθώς και διάφορες "Αυτοπροσωπογραφίες" του. Ο Βαν Ντάυκ, εμπνευσμένος από το έργο του συμπατριώτη του Ρούμπενς, αλλά μ' έντονη δική του προσωπικότητα, ασχολήθηκε με τις προσωπογραφίες.

Η Ολλανδία έχει να επιδείξει πραγματικά ένα γίγαντα της ζωγραφικής, τον Ρέμπραντ (1606-1669). Ο Ρέμπραντ εκμεταλλεύτηκε όσο κανένας άλλος, πριν ή μετά απ' αυτόν την εντύπωση που δημιουργεί η αντίθεση σκιάς και φωτός, για να εκφράσει τις εικόνες του. Περίφημα έργα του είναι: Οι αυτοπροσωπογραφίες του, οι αυτοπροσωπογραφίες της συζύγου του Σακίας, του γιου του Τίτου και της οικονόμου του Χέντριζε, "Η Θυσία του Αβραάμ"; "Οι γάμοι του Σαμψών", "Η ανατομία του καθηγητή Τούλπ" "Η φρουρά της νυκτός" κ.ά.

Στην Ισπανία μεγάλοι εκπρόσωποι της Αναγέννησης είναι ο Βελάσκουεθ, ο Θεοτοκόπουλος και ο Μουρίλλο. Ο Βελάσκουεθ μιλάει με το έργο του για την ψυχή του ισπανικού λαού. Ο Θεοτοκόπουλος (Ελ Γκρέκο) εκφράζει τον καθολικισμό και ένα μυστικισμό που τον διακρίνει. Ο Μουρίλλο δίνει με αφέλεια και χάρη τις λαϊκές σκηνές.

Μ' όλους αυτούς τους εκπρόσωπους κλείνει η ζωγραφική περίοδος της Αναγέννησης, που άντλησε τα θέματά της από τη φύση, την κοσμική και την οικογενειακή ζωή καθώς και από τη θρησκευτική ζωή.

Η σύγχρονη τέχνη. Η ατμόσφαιρα στις αρχές του 20ου αι. ήταν ηλεκτρισμένη και προμήνυε τις παγκόσμιες αναταραχές που ακολούθησαν. Αυτό είχε επίδραση και στην τέχνη. Οι καλλιτέχνες αναζητούν νέους τρόπους έκφρασης, εμφανίζεται ο εξπρεσιονισμός. Εκπρόσωποί του στη Γαλλία είναι ο Σεζάν, ο Μονέ, ο Ολλανδός Βαν Γκογκ, ο Γκωγκέν κ.ά. Μία τάση του εξπρεσιονισμού είναι και ο κυβισμός, που ακολουθεί η σχολή του Παρισιού (Ματίς, Πικάσο, Μπρακ, Λεζέ κ.ά.). Γενικά στον 20ο αι. παρουσιάζονται πολλές τάσεις στη ζωγραφική, που εκφράζουν την πολυταραγμένη εποχή μας με τις ραγδαίες εξελίξεις.

Αναγεννησιακή τέχνη

Αρ Νουβό (Art Nouveau)

Αυγοτέμπερα

Αφηρημένη τέχνη (Abstract Art)

Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός (Abstract Expressionism)

Εγκαυστική

Ελαιογραφία

Εξπρεσιονισμός ( Expressionism)

Ζωγράφοι

Κονστρουκτιβισμός (Constructivism)

Κυβισμός (Cubism)

Μανιερισμός (Mannerism )