Η Ρόζα Ιμβριώτη (το πατρικό της ήταν Ιωάννου[1]) ήταν Ελληνίδα παιδαγωγός, πρωτοπόρος της ειδικής εκπαίδευσης,[2] με πλούσια κοινωνική και πολιτική δράση.

Βιογραφία
Nεανικά χρόνια

Γεννήθηκε το 1898 στην Αθήνα. Ο πατέρας της, Νικόλαος Ιωάννου ήταν φιλόλογος.[3] Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και πραγματοποίησε περαιτέρω σπουδές στο Βερολίνο, από το καλοκαίρι του 1928 έως το καλοκαίρι του 1930, κοντά στον καθηγητή της Φιλοσοφίας και της Παιδαγωγικής Έντουαρντ Σπράνγκερ.[4]

Τελείωσε το Αρσάκειο το 1914. Μέσω της Αύρας Θεοδωροπούλου, της γνωστής φεμινίστριας του Εκπαιδευτικού Ομίλου, δίδαξε στο Κυριακό Σχολείο Εργατριών και το 1917 διορίστηκε στο 1ο Ελληνικό Σχολείο Θηλέων Αθηνών.[5]

Στο Μεσοπόλεμο

Έπειτα από την ήττα των βενιζελικών στις εκλογές του 1920, η Ιμβριώτη εργάστηκε στο Πρότυπον Εκπαιδευτήριον Αθηνών του Ηλία Κωνσταντινίδη. [6] Ένθερμη οπαδός του δημοτικισμού, υπήρξε μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου, πιθανότατα από τις αρχές του 1921, στη διοίηση του οποίου εκλέχτηκε το 1923.[7] Συνεργάστηκε με τη Θεοδωροπούλου και το Δημήτρη Γληνό στη σύνταξη των εκπαιδευτικών προγραμματικών διακηρύξεων του Συνδέσμου Ελληνίδων υπέρ των Δικαιωμάτων της Γυναικός, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Ο Αγώνας της Γυναίκας (1923).

Το 1924, ενώ εργαζόταν ως καθηγήτρια ιστορίας στο Μαράσλειο, υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Δελμούζου, εξαιτίας της συζήτησης, στο μάθημά της, του βιβλίου του Γ. Κορδάτου για την Επανάσταση του 1821, κατηγορήθηκε για «υλιστική» διδασκαλία.[8] Η κατηγορία αυτή αποτέλεσε μία από τις αφορμές των Μαρασλειακών, που ουσιαστικά ξεκίνησαν μια γενικευμένη επίθεση εναντίον του εκπαιδευτικού δημοτικισμού. Απολύθηκε το 1926, για να επανέλθει το 1928.

Το 1934 έγινε γυμνασιάρχης στο Κιλκίς.[5] Αργότερα, πρότεινε στον Ι. Μεταξά, κι αυτός το δέχτηκε, την ίδρυση ενός Προτύπου Ειδικού Σχολείου στην Αθήνα (ΠΕΣΑ), το οποίο λειτούργησε από το Μάρτιο του 1937 έως τον Οκτώβριο του 1940 στην Καισαριανή.[9]

Στην Κατοχή

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η Ιμβριώτη πήρε μέρος στην Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ. Συμμετείχε στη σύνταξη του εκπαιδευτικού προγράμματος της ΠΕΕΑ και στη συγγραφή του αναγνωστικού Τα αετόπουλα, εφαρμόζοντας τις αρχές του Σχολείου Εργασίας.[10] Τον Ιούνιο του 1944 ανέλαβε τη διεύθυνση του "Φροντιστηρίου της Τύρνας" στο ομώνυμο χωριό των Τρικάλων, το οποίο είχε ιδρυθεί στην Ελεύθερη Ελλάδα, με πρωτοβουλία του καθηγητή Πέτρου Κόκκαλη και του παιδαγωγού Κώστα Σωτηρίου. Το σχολείο απευθυνόταν σε τελειόφοιτους του Γυμνασίου. Τα μαθήματα περιλάμβαναν παιδαγωγική, αγωγή του πολίτη, ψυχολογία και ιστορία, ενώ το απόγευμα, μετά το συσσίτιο, γίνονταν διαλέξεις για τη λογοτεχνία, την τέχνη, την υγιεινή κ.λπ.[11]

Μετά την Απελευθέρωση

Το 1946 συμμετείχε με άλλες φεμινίστριες στην πρωτοβουλία για τη σύσταση της Πανελλαδικής Ομοσπονδίας Γυναικών, το ιδρυτικό συνέδριο της οποίας έλαβε χώρα στην Αθήνα, μεταξύ 26 και 29 Μαΐου.[12] Λόγω των πολιτικών της φρονημάτων η Ιμβριώτη μεταπολεμικά υπέστη διώξεις και εξορίστηκε στο νησάκι Τρίκερι του Παγασητικού. Από εκεί στις αρχές του 1950 μεταφέρθηκε, μαζί με πολλές συνεξόριστες γυναίκες, στη Μακρόνησο και κατόπιν, το καλοκαίρι, πάλι πίσω στο Τρίκερι, με όσες αρνήθηκαν να υπογράψουν "δήλωση".[13] Αργότερα έγινε στέλεχος της ΕΔΑ, διετελώντας μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του κόμματος έως το 1967 και μετά τη Μεταπολίτευση ως στέλεχος του ΚΚΕ συνέβαλε στη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού προγράμματός του.[14]

Πέθανε στις 16 Σεπτεμβρίου 1977 στην Αθήνα. Σύζυγός της υπήρξε ο μαρξιστής φιλόσοφος Γιάννης Ιμβριώτης.

Λοιπές πληροφορίες

Το όνομα της Ρόζας Ιμβριώτη φέρει τιμητικά ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης των περιοχών Βύρωνα, Καισαριανής και Παγκρατίου.[15].
Εργογραφία (επιλ.)

Η Αθηναία στον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. (1922)
«Το σχολείο της εργασίας» (1922 -άρθρο στο περ.Ελληνίς)
Η γυναίκα στο Βυζάντιο (1923)
«Γύρω από το φεμινιστικό αγώνα» (1923 -άρθρο στο περ.Ελληνίς)
«Γύρω από την ψήφο» (1923 -άρθρο στο περ.Ο Αγώνας της Γυναίκας)
«Η διδασκαλία της Ιστορίας» (1926 -δύο άρθρα στο περ.Αναγέννηση)
«Η ιστορική επιστήμη στο σχολείο» (1926-27 -δύο άρθρα στο περ.Αναγέννηση, συνέχ. του προηγ.)
Μεθοδολογικά Προβλήματα. Η διαλεκτική του Hegel (1933)
«Μορφώνουμε δούλους» (1936 -δύο άρθρα στο περ.Παιδεία)
Ανώμαλα και καθυστερημένα παιδιά (1939)
«Το παιδικό βιβλίο» (1948 -άρθρο στο περ.Ανταίος)
Ανθρωπιστική παιδεία (1955)
«Ανασυγκρότησις και παιδεία» (1958 -άρθρο στο περ.Η Νέα Οικονομία)
«Οι απασχολήσεις του παιδιού της υπαίθρου» (1958 -άρθρο στο περ.Επιθεώρηση Τέχνης)
«Ένα περίεργο ψυχογράφημα του σημερινού Έλληνα» (1962 -άρθρο στο περ.Επιθεώρηση Τέχνης)
«Παιδεία, ο παρίας του κράτους» (1963, διάλεξη -δημοσιεύθηκε στο συλλογικό τόμο Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Συζητήσεις, κρίσεις, απόψεις [1966])
«Δημήτρης Γληνός» (1964 -άρθρο στο περ.Επιθεώρηση Τέχνης)
«Η αισθητική αγωγή και το σχολείο» (1965 -άρθρο στο περ.Επιθεώρηση Τέχνης)
Το κατηγορώ της νεολαίας (1972)
Άριστος οιωνός. Η αυξημένη ωριμότητα των νέων - Ο Νοέμβρης του 1973 (1974)

Παραπομπές

"Ιμβριώτη-Ιωάννου Ρόζα", ΕΚΕΒΙ.
Ζωνιού-Σιδέρη (2011), σελ. 11.
Χρονοπούλου-Πανταζή (2013), σελ. 17.
Νούτσος (2011), σελ. 73-83.
Χρονοπούλου (2004).
«Πρόγραμμα Παρθεναγωγείου». Αρχείο Δημήτρη Γληνού. Ίδρυμα Γληνού. Ανακτήθηκε στις 3.12.2015.
Νούτσος (2011), σελ. 63.
Αθανασιάδης (2001), σελ. 92-93.
Bλ. Αναστασίου, Ηλιάδου-Τάχου και Χαρίση (2011).
Παπαστεφανάκη (2014), σελ. 6.
Καλαντζής (1985), σελ. 134 κ.εξ.
Ριζοσπάστης (2010).
Βερβενιώτη (2000), σελ. 3, 4 και Βερβενιώτη (2003), σελ. 6.
Καλαντζής (1985), σελ. 149. Σχετικά με το πότε ακριβώς η Ιμβριώτη έγινε μέλος του ΚΚΕ, ο συγγραφέας, που υπήρξε στενός συνεργάτης της στο ΠΕΣΑ, δεν αναφέρει συγκεκριμένη χρονολογία, προσδιορίζει όμως την εποχή γύρω στην Απελευθέρωση (σελ. 144)

«Σύλλογος Εκπαιδευτικών Π.Ε. Βύρωνα- Καισαριανής-Παγκρατίου "Ρόζα Ιμβριώτη"».

Πηγές
Βιβλία και εφημερίδες

Αναστασίου Δημ., Σ. Ηλιάδου-Τάχου και Α. Χαρίση (2011). «Η εξέλιξη της ειδικής εκπαίδευσης: από το ειδικό στο γενικό σχολείο». Η Ρόζα Ιμβριώτη στο Πρότυπο Ειδικό Σχολείο Αθηνών και το καθεστώς Μεταξά. Αθήνα: Γρηγόρης, σελ. 59-74. ISBN 978-960-333-681-5.

Αθανασιάδης, Χάρης (2001). ∆άσκαλοι και εκπαιδευτικός δηµοτικισµός. Αθήνα: Μεταίχμιο. ISBN 978-960-375-191-5.

Ζωνιού-Σιδέρη, Αθηνά (2011). «Η εξέλιξη της ειδικής εκπαίδευσης: από το ειδικό στο γενικό σχολείο». Σύγχρονες ενταξιακές προσεγγίσεις. B΄. Αθήνα: Πεδίο. ISBN 978-960-9552-10-3.

Καλατζής, Κώστας (1985). Στον αστερισμό του Δημήτρη Γληνού: Κώστας Σωτηρίου, Ρόζα Ιμβριώτη, Μιχάλης Παπαμαύρος. Αθήνα: Δίπτυχο.

Νούτσος, Χαράλαμπος (2011). Η Ρόζα και η Κλειώ. Αθήνα: Βιβλιόραμα. ISBN 978-960-8087-98-9.

Χρονοπούλου-Πανταζή, Χρυσάνθη (2013). Ρόζα Ιμβριώτη: της ζωής και του σχολείου. Αθήνα: Εμπειρία. ISBN 960-417-312-9.

«Το Α' Συνέδριο της Πανελλαδικής Ομοσπονδίας Γυναικών». Ριζοσπάστης (14 Μαρτίου 2010): ένθετο "7 Μέρες μαζί", σελ. 11. Ανακτήθηκε στις 4.12.2015.

Διαδίκτυο

«Ιμβριώτη-Ιωάννου Ρόζα». Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών. ΕΚΕΒΙ. Ανακτήθηκε στις 3.12.2015.

Βερβενιώτη, Τασούλα (2003). «Μια αδημοσίευτη μαρτυρία». academia.edu. Ανακτήθηκε στις 3.12.2015. Αναδημοσίευση από το περ. Επιστήμη και Κοινωνία 11: σελ. 143-169.

Βερβενιώτη, Τασούλα (2000). «Μακρονήσι: μαρτύρια και μαρτυρίες γυναικών». academia.edu. Ανακτήθηκε στις 3.12.2015. Αναδημοσίευση από τον τόμο Ιστορικό τοπίο και ιστορική μνήμη: το παράδειγμα της Μακρονήσου (Αθήνα: Φιλίστωρ), σελ. 103-114. ISBN 960-369-045-7.

Παπαστεφανάκη, Ελευθερία (2014). «H Ρόζα Ιμβριώτη και το εκπαιδευτικό έργο της». Ελληνικό Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης. Ανακτήθηκε στις 3.12.2015. Ανακοίνωση στο 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο του ΕΙΕΠΕ.

Χρονοπούλου, Χρύσα (2004). «Ρόζα Ιμβριώτη -μια προσωπογραφία». Παναπιστήμιο Πάτρας. Ανακτήθηκε στις 3.12.2015. Ανακοίνωση στο 3ο Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας της Εκπαίδευσης (Πάτρα).

Βιβλιογραφία

Πανελλήνια Ένωση Αγωνιστών και Φίλων της ΕΠΟΝ (2001). Η Ρόζα της εκπαίδευσης, της επανάστασης. Αθήνα: Εντός. ISBN 978-960-86828-0-1.

Χαρίση, Αντωνία (2011). Η Ρόζα Ιμβριώτη στο Πρότυπο Ειδικό Σχολείο Αθηνών (1937-1940). Αθήνα: Επίκεντρο. ISBN 978-960-458-431-4.

Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεωτέρου Ελληνισμού, 1830-2010. Γ'. Αθήνα: Μέτρον. 2011, σελ. 638.