Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς (1901 - 17 Σεπτεμβρίου 1984) ήταν Έλληνας πολιτικός, βιομήχανος, διπλωμάτης και συγγραφέας, που διατέλεσε βουλευτής, υπουργός και αρχηγός πολιτικού κόμματος.
| Πέτρος Γαρουφαλιάς | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1901 Άρτα |
| Θάνατος | 17 Σεπτεμβρίου 1984 |
| Εθνικότητα | Έλληνες |
| Υπηκοότητα | Ελλάδα |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Νέα ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | πολιτικός διπλωμάτης συγγραφέας |
| Οικογένεια | |
| Γονείς | Ευάγγελος Γαρουφαλιάς |
| Αδέλφια | Δημήτριος Γαρουφαλιάς Μαρία Γαρουφαλιά |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | μέλος της Βουλής των Ελλήνων
(εκλογική περιφέρεια Πρέβεζας) |
Υπήρξε στενός φίλος, συνεργάτης και βασικός χρηματοδότης του κουμπάρου του Γεωργίου Παπανδρέου, που τον είχε παντρέψει με τη χήρα του μεγαλοβιομήχανου Ιωάννη Φιξ.[1] Ωστόσο, η σύγκρουσή του με τον Ανδρέα Παπανδρέου για τον έλεγχο των Ενόπλων Δυνάμεων και η ταύτισή του με τα ανάκτορα κατά τα Ιουλιανά συνέβαλλαν στην πτώση της κυβέρνησης της Ενώσεως Κέντρου και στο ξεκίνημα της ανώμαλης περιόδου που οδήγησε στην επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών.[1] Μεταπολιτευτικά υπήρξε ηγέτης ακροδεξιού φιλοχουντικού κόμματος.
Η ζωή του
Οικογένεια - καταγωγή
Γεννήθηκε το 1901 στην Άρτα και ήταν γόνος ιστορικής οικογένειας της περιοχής, με συμμετοχή στην Επανάσταση του 1821. Ο γενάρχης της οικογένειας, Νικόλαος Γαρουφαλιάς, είχε μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία και είχε πολεμήσει εναντίον των Τούρκων στο Πέτα, το Κομπότι και την Πλάκα. Παππούς του Πέτρου Γαρουφαλιά ήταν ο Πέτρος Ε. Γαρουφαλιάς, βουλευτής, πατέρας του ο Ευάγγελος Γαρουφαλιάς, βουλευτής και δήμαρχος Άρτας, και θείοι του ο Δημήτριος Γαρουφαλιάς και ο Αντώνιος Γαρουφαλιάς, επίσης βουλευτές.
Πολιτική πορεία
Ο Γαρουφαλιάς αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Βερολίνο και στο Παρίσι (Οικονομικά και Εμπορικό Δίκαιο).[1]
Με την επιστροφή του στην Ελλάδα ασχολήθηκε με την πολιτική και το 1927, σε ηλικία 26 ετών, ανέλαβε γενικός γραμματέας του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, θέση που διατήρησε για ένα χρόνο. Στις εκλογές του 1932 εκλέχθηκε βουλευτής στην τότε περιφέρεια Άρτας – Πρέβεζας, με το Αγροτικό Κόμμα. Στη συνέχεια στις εκλογές του 1936 συντάχθηκε με το Κόμμα των Φιλελευθέρων όπου εκλέχθηκε βουλευτής της ίδιας περιοχής. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής διέφυγε στη Μέση Ανατολή.
Το 1944, με την Απελευθέρωση, ο Γαρουφαλιάς γύρισε στην Ελλάδα ακολουθώντας τον φίλο του πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου. Ο Παπανδρέου τον διόρισε υπουργό Τύπου και Πληροφοριών, θέση που διατήρησε μέχρι το 1945.[1]
Στις εκλογές του 1946 εκλέχθηκε βουλευτής Άρτας με το Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου, όπως και στις εκλογές του 1950.
Από τον Απρίλιο του 1950 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1951, στις κεντρώες κυβερνήσεις συνασπισμού (κυβερνήσεις Πλαστήρα - Βενιζέλου), στις οποίες ο Γεώργιος Παπανδρέου μετείχε ως αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, ο Γαρουφαλιάς ανέλαβε κατά σειρά υπουργός Δημοσίας Τάξεως, υπουργός Εσωτερικών και υφυπουργός Συντονισμού, πάντοτε με υπόδειξη Παπανδρέου.
Επανεκλέχθηκε βουλευτής Άρτας το 1958 (ανεξάρτητος) και το 1961, 1963 και 1964 (Ένωση Κέντρου).
Υπουργός Εθνικής Αμύνης
Το Νοέμβριο του 1963 ο Γεώργιος Παπανδρέου επέστρεψε στην πρωθυπουργία, και με τις δεύτερες εκλογές του Φεβρουαρίου 1964, απέκτησε ευρεία κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Ο Γαρουφαλιάς ανέλαβε το κρίσιμο Υπουργείο Εθνικής Αμύνης, και αρχικά η επιλογή του χαρακτηρίστηκε ως άκρως επιτυχής, καθώς από τη μία ήταν φίλος, κουμπάρος και χρηματοδότης του Γεωργίου Παπανδρέου, ενώ από την άλλη είχε και την εμπιστοσύνη του συμμαχικού παράγοντα και των ανακτόρων. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Πεντάγωνο, απέστειλε την ελληνική μεραρχία στην Κύπρο για να προστατεύσει τα ελληνικά συμφέροντα στο νησί, πλεονέκτημα που χάθηκε όταν η χούντα, μετά από μια σειρά λανθασμένων χειρισμών, υποχρεώθηκε από Τούρκους και Αμερικανούς να την αποσύρει.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν εμπιστευόταν τον Γαρουφαλιά, και είχε διατάξει την ΚΥΠ, στην οποία είχε τοποθετήσει δικούς του ανθρώπους, όπως ο λοχαγός Θεοφάνης Τόμπρας, να του παρακολουθεί τα τηλέφωνα. Ο Γαρουφαλιάς τελικά το έμαθε, αλλά με μεγάλη καθυστέρηση, (την άνοιξη του 1965).[2]
Το 1965, με το ξέσπασμα της υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ, ο Γαρουφαλιάς πήρε το μέρος των ανακτόρων και αρνήθηκε να παραιτηθεί, γεγονός που συνέβαλλε τα μέγιστα στην όξυνση του πολιτικού κλίματος και στην βασιλική εκτροπή του πολιτεύματος που ακολούθησε.[1]
Χούντα, μεταπολίτευση και το τέλος
Στο κίνημα του Ναυτικού ο Γαρουφαλιάς φέρεται να συμμετείχε στο σκέλος της οικονομικής κάλυψής του. Μετά την κατάρρευση της δικτατορίας συμμετείχε στην πρώτη πολιτική σύσκεψη υπό τον Φαίδωνα Γκιζίκη. Στη μεταπολίτευση ίδρυσε το πολιτικό κόμμα Εθνική Δημοκρατική Ένωσις, το οποίο συγκέντρωσε τους υποστηρικτές της χούντας και διάφορους ακροδεξιούς. Συμμετείχε στις πρώτες μεταδικτατορικές εκλογές του Νοεμβρίου του 1974 λαμβάνοντας ποσοστό 1,08% χωρίς να καταφέρει να κερδίσει κοινοβουλευτική έδρα.
Απεβίωσε στην Αθήνα το Σεπτέμβριο του 1984, σε ηλικία 83 ετών, και κηδεύτηκε σε στενό οικογενειακό κύκλο. Ήταν νυμφευμένος με την Μαριάνθη, χήρα του μεγαλοβιομήχανου Ιωάννη Φιξ, με κουμπάρο στον γάμο τον Γεώργιο Παπανδρέου. Κατοικούσε στην οδό Ηρώδου Αττικού, δίπλα στο Προεδρικό Μέγαρο, ενώ το γραφείο του βρισκόταν στο Κολωνάκι, στην οδό Ομήρου.
Σχέσεις με Γεώργιο Παπανδρέου
Ο Γαρουφαλιάς αποτελούσε έναν από τους βασικούς και σταθερούς χρηματοδότες του Γεωργίου Παπανδρέου. Μάλιστα, το 1944, με δικά του έξοδα εξέδωσε την ημερήσια πρωινή εφημερίδα «Η Ελλάς», ως επίσημο κυβερνητικό όργανο. Ο Γαρουφαλιάς επίσης αναλάμβανε διάφορες δαπάνες του Παπανδρέου, όπως ενοικίαση πολιτικών γραφείων, εκτύπωση και διανομή προεκλογικού υλικού κτλ. Επίσης, πλήρωνε για τις εκδηλώσεις του Γεωργίου Παπανδρέου στο διάσημο ζαχαροπλαστείο της Κηφισιάς «Βάρσος» τις δεκαετίες του 1950 και του 1960.
Ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου (που διατέλεσε υφυπουργός Εθνικής Αμύνης με προϊστάμενο υπουργό τον Γαρυφαλιά, αλλά έμεινε πιστός στον Παπανδρέου στα Ιουλιανά) αναφέρει στα απομνημονεύματά του ότι ο Γεώργιος Παπανδρέου εκτιμούσε ιδιαίτερα τον Γαρουφαλιά γιατί του είχε μείνει πιστός και τον χρηματοδοτούσε στα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του 1950, όταν οι περισσότεροι πολιτικοί παρατηρητές πίστευαν ότι ο Παπανδρέου είχε «τελειώσει» πολιτικά και πάρα πολλοί κεντρώοι, πρώην συνεργάτες του Παπανδρέου, έσπευδαν να ενταχθούν στην κυβερνώσα δεξιά ΕΡΕ.[3] Μάλιστα ο Παπανδρέου συμπεριελάμβανε τον Γαρουφαλιά σ' αυτούς που αποκαλούσε «φίλους του μονίππου» (δηλαδή τόσοι λίγοι που χωρούσαν σε ένα μόνιππο -άμαξα που σέρνεται από ένα άλογο).[3] Κατά τον Παπακωνσταντίνου, η προδοσία του Γαρουφαλιά -ο οποίος είχε μείνει πιστός στον Παπανδρέου σε δύσκολα χρόνια- οφειλόταν στην προσδοκία ότι θα μπορούσε να γίνει ο ίδιος πρωθυπουργός, την οποία πάντως δεν εμφάνιζε στην αρχή, αλλά από τις αρχές του 1965 του την καλλιέργησαν έντονα τα Ανάκτορα, και ο ίδιος παρασύρθηκε από την φιλοδοξία του, με καταστρεπτικά αποτελέσματα.[3]
Ισχυρισμοί για το Κυπριακό
Ο Γαρουφαλιάς διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο σε μία από τις κρισιμότερες φάσεις του Κυπριακού. Σε σειρά εξιστορήσεών του στην δεξιά εφημερίδα «Ακρόπολις» το 1966 και στο τελευταίο βιβλίο του («Ελλάς και Κύπρος: Τραγικά σφάλματα, ευκαιρίες που χάθηκαν, 19 Φεβρουαρίου 1964 - 15 Ιουλίου 1965»), το οποίο εκδόθηκε το 1982, δύο χρόνια πριν από τον θάνατό του και ενώ στην εξουσία βρισκόταν ήδη ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Γαρουφαλιάς κατηγόρησε ως υπεύθυνους για την ματαίωση της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ενώ διεκδίκησε την πατρότητα του σχεδίου για την αποστολή της μεραρχίας στην Κύπρο.[4] Επίσης κατηγόρησε τον Μακάριο ότι σε περίπτωση Ένωσης Κύπρου - Ελλάδας απαιτούσε να γίνει Αντιβασιλέας της Ελλάδας.[5] Τέλος, ισχυρίστηκε ότι ενώ ο Γεώργιος Παπανδρέου του είχε δώσει εντολή να αποστείλει στην Κύπρο 1.000 με 2.000 άνδρες, ο ίδιος έστειλε 10.000 και όταν τον Ιούνιο του 1964 οι τουρκικές εφημερίδες και ο διεθνής Τύπος έγραψαν για 5.000-6.000 στρατό που εστάλη στην Κύπρο κατά παράβαση των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου, είπε στον Παπανδρέου «Κύριε Πρόεδρε, δεν είναι 4.000, είναι 10.000, με δύναμη πυρός σώματος στρατού».[6]
Οι ισχυρισμοί του Γαρουφαλιά αποκρούστηκαν οργισμένα από τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος στο δικό του βιβλίο («Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα», το οποίο εκδόθηκε επί χούντας στο εξωτερικό και στην Ελλάδα κυκλοφόρησε μεταπολιτευτικά) ανέφερε ότι η αποστολή της μεραρχίας υπήρξε αποτέλεσμα συλλογικής δουλειάς του Γεωργίου Παπανδρέου, του Μακαρίου και του ίδιου του Ανδρέα Παπανδρέου με τους στρατιωτικούς συμβούλους τους, και ότι ο Γαρουφαλιάς δεν είχε κάποιο ιδιαίτερο ρόλο, αλλά απλά εκτελούσε εντολές, χωρίς μάλιστα να καλείται στις πιο σημαντικές συσκέψεις.[7] Επιπλέον, ο Ανδρέας Παπανδρέου υποστήριξε ότι οι άνδρες που στάλθηκαν στην Κύπρο πλησίαζαν τους 20.000 και ότι η αποστολή και ανάπτυξή τους ελέγχονταν στενά από τον πατέρα του και τον ίδιο.[7]
Τον Γαρουφαλιά επίσης διέψευσε απόλυτα και κατηγορηματικά ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, υφυπουργός του στο Yπουργείο Εθνικής Αμύνης και μεταπολιτευτικά υπουργός της Νέας Δημοκρατίας. Κατά τον Παπακωνσταντίνου, ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν αυτός που είχε την ιδέα της αποστολής της μεραρχίας στην Κύπρο και επέβλεπε συνεχώς την εφαρμογή του σχεδίου, με ενδελεχή ενημέρωση-αξιολόγηση δύο φορές την ημέρα.[8] Η μεραρχία ουσιαστικά εξασφάλισε στον Παπανδρέου τον πολιτικο-στρατιωτικό έλεγχο της Κύπρου, αλλά το μεγάλο λάθος ήταν ο ορισμός του Γρίβα ως διοικητή, ο οποίος -κατά τον Παπακωνσταντίνου- ξεκίνησε αμέσως να συνωμοτεί και να υπονομεύει τους πάντες.[9]
Συγγραφικό έργο
Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται:
Σοσιαλισμός και επιστήμη στην Ελλάδα (1945)
Πύρρος - Βασιλεύς της Ηπείρου (1946)
Ολυμπιάς, πριγκήπισσα των Μολοσσών, βασίλισσα της Μακεδονίας
Ο ΑΣΠΙΔΑ και η πολιτική κρίσις του Ιουλίου του 1965 (1981)
Ελλάς και Κύπρος: Τραγικά σφάλματα, ευκαιρίες που χάθηκαν, 19 Φεβρουαρίου 1964 - 15 Ιουλίου 1965 (1982)
Δείτε επίσης
Αποστασία του 1965
Υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ
Σχέδιο Ελικών
Ο Ηγούμενος της Μονής Τήνου αποβιβάζεται από το αντιτορπιλικό «Σφενδόνη» στη νηοδόχη της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων κρατώντας την εικόνα της Παναγίας της Τήνου, η οποία μεταφέρεται στην Αθήνα προκειμένου να τοποθετηθεί στο προσκέφαλο του βαρύτατα αρρώστου Βασιλιά Παύλου. Την εικόνα υποδέχονται ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χρυσόστομος Β΄, ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, ο Πρωθυπουργός και Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Γεώργιος Παπανδρέου, ο Υπουργός Οικονομικών Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης Πέτρος Γαρουφαλιάς, ο Υπουργός Εσωτερικών Ιωάννης Τούμπας και άλλοι επίσημοι. Την εικόνα παραλαμβάνει ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, ο οποίος επιβιβάζεται σε αυτοκίνητο προκειμένου να τη μεταφέρει στα Βασιλικά Ανάκτορα του Τατοΐου και να την τοποθετήσει στο προσκέφαλο του Βασιλιά Παύλου.
Πηγές
Τα Νέα, 18 Σεπτεμβρίου 1984
Πέτρος Γαρουφαλιάς, Ελλάς και Κύπρος: Τραγικά σφάλματα, ευκαιρίες που χάθηκαν, 19 Φεβρουαρίου 1964 - 15 Ιουλίου 1965, 1982, σελίδα 106
Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, Η Ταραγμένη Εξαετία (1961-1967), Τόμος Α΄, σελίδες 26-27, Εκδόσεις Προσκήνιο, 1997
Κώστας Ιορδανίδης, Ελλάδα - Κύπρος: πως δεν έγινε η Ένωση, Η Καθημερινή, Κυριακή 18 Φεβρουαρίου 1996
Η «αντιμακαριακή» λογοτεχνία της Κύπρου
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΕΖΑΝΗΣ - ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ» ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Andreas Papandreou, Democracy at Gunpoint: The Greek Front, σελίδες 100-101, London: Andre Deutsch, 1971
Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, Η Ταραγμένη Εξαετία (1961-1967), Τόμος Α΄, σελίδες 197-209, Εκδόσεις Προσκήνιο, 1997
Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, Η Ταραγμένη Εξαετία (1961-1967), Τόμος Α΄, σελίδες 197-209, Εκδόσεις Προσκήνιο, 1997
"Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα" τομ.16ος, σελ.201-202.
Οι Γαρουφαλιάδες
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
