.
Νίκος Σκαλκώτας
Ο Νίκος Σκαλκώτας (Χαλκίδα 8 Μαρτίου 1904, Αθήνα 19 Σεπτεμβρίου 1949 ) ήταν συνθέτης του 20ού αιώνα. Ήταν μέλος της Δεύτερης Βιεννέζικης Σχολής και είχε επιρροές τόσο από την κλασική μουσική όσο και από την Ελληνική παράδοσιακή μουσική.
Βιογραφία
Γεννήθηκε σ’ ένα έντονα μουσικό περιβάλλον. O προπάππος του, Αλέξανδρος Σκαλκώτας ήταν γνωστός τραγουδιστής, βιολιστής και συνθέτης δημοτικής μουσικής. Ο πατέρας του, Αλέκος Σκαλκώτας, ήταν αυτοδίδακτος φλαουτίστας και ο πρώτος του δάσκαλος. Αργότερα ξεκίνησε τις σπουδές του με το θείο του Κώστα στη Χαλκίδα και συνέχισε στο Ωδείο Αθηνών όπου αποφοίτησε παίρνοντας το Πρώτο Χρυσό Βραβείο το 1920. Το 1921, έφυγε για σπουδές στο Βερολίνο έχοντας εξασφαλίσει σειρά υποτροφιών. Από το 1921 ως το 1933 έζησε στο Βερολίνο, όπου αρχικά πήρε μαθήματα βιολιού από τον Willy Hess. Το 1923 αποφάσισε να εγκαταλείψει την καριέρα του σαν βιολονίστας και έγινε συνθέτης. Σπούδασε σύνθεση με τους Paul Kahn, Paul Juon, Kurt Weill, Philipp Jarnach και Arnold Schoenberg. Το 1933, όταν ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία, ο Σκαλκώτας γύρισε στη Ελλάδα, όπου ζούσε παίζοντας σε διάφορες ορχήστρες. Ένας άλλος λόγος για τον οποίο μπορεί ο Σκαλκώτας να γύρισε στην Ελλάδα εκείνη την εποχή, είναι ότι η υποτροφία που χρηματοδοτούσε τις σπουδές του έληξε. Στην Αθήνα αναζήτησε άλλους τρόπους χρηματοδότησης, που θα μπορούσε να ήταν κάποια άλλη υποτροφία ή εργασία. Πάντως γρήγορα απογοητεύτηκε από την κατάσταση στη μουσική πραγματικότητα της Αθήνας της εποχής.
Τα πρώιμα έργα
του Σκαλκώτα, τα περισσότερα από τα
οποία έγραψε στο Βερολίνο και μερικά
από αυτά στην Αθήνα, είναι χαμένα. Τα
πρωιμότερα από τα έργα του που είναι
διαθέσιμα σε μας σήμερα χρονολογούνται
από το 1922-24 και είναι συνθέσεις για
πιάνο καθώς και η ενορχήστρωση του
έργου Κρητική Γιορτή του Δημήτρη
Μητρόπουλου. Ανάμεσα στα τελευταία
έργα που γράφτηκαν στο Βερολίνο είναι
η σονάτα για σόλο βιολί, αρκετά έργα
για πιάνο, μουσική δωματίου και μερικά
συμφωνικά έργα. Κατά την περίοδο
1931-34 ο Σκαλκώτας δεν συνέθεσε τίποτα.
Άρχισε να γράφει ξανά στην Αθήνα μέχρι
το θάνατό του. Το έργο του περιλαμβάνει
συμφωνικά έργα (Ελληνικοί χοροί, η
συμφωνική εισαγωγή Η Επιστροφή του
Οδυσσέα, το παραμυθόδραμα Η Κόρη και
ο Θάνατος, η Κλασική Συμφωνία για
πνευστά, μια Συμφωνιέτα και αρκετά
κοντσέρτα), έργα μουσικής δωματίου,
καθώς και φωνητικά έργα.
Ο Σκαλκώτας πέθανε απρόσμενα το 1949 στην Αθήνα, αφήνοντας μερικά συμφωνικά έργα με ημιτελή ενορχήστρωση, και πολλά ολοκληρωμένα έργα που πρωτοπαρουσιάστηκαν μετά το θάνατό του. Εκτός το καθαρά μουσικό του έργο, ο Σκαλκώτας συνέταξε ένα σημαντικό θεωρητικό έργο, αποτελούμενο από αρκετά μουσικά άρθρα, μια πραγματεία ενορχήστρωσης, μουσικές αναλύσεις κλπ. Ο Σκαλκώτας γρήγορα διαμόρφωσε το προσωπικό του στυλ μουσικής γραφής έτσι ώστε κάθε επιρροή από τους δασκάλους του σύντομα αφομοιώθηκε δημιουργικά σε ένα τρόπο σύνθεσης που είναι απολύτως προσωπικός και αναγνωρίσιμος.
Η μουσική του
Σύμφωνα με τον συνθέτη και μεγάλο μελετητή του έργου του Νίκου Σκαλκώτα, Γιάννη Γ. Παπαϊωάννου, το μουσικό έργο και η ανάπτυξη του ύφους του Σκαλκώτα χωρίζονται σε τρεις περιόδους:
1η περίοδος (1927-1938)
Περιλαμβάνει και την εποχή που ο Σκαλκώτας βρισκόταν στη Γερμανία. Εκείνη τη περίοδο, κυριαρχεί στα έργα του αυστηρός δωδεκαφθογγισμός. Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις, όπως οι "36 Ελληνικοί Χοροί" που δημιουργήθηκαν εκείνη την περίοδο.
Χαρακτηριστικά έργα της 1ης Περιόδου:
Οκτέτο (1931)
Πιάνο Τρίο (1936)
Συμφωνική Σουίτα Νο.1 (1929)
2η περίοδος (1938-1945)
Ο Σκαλκώτας δημιουργεί έργα μεγάλης διαρκείας και συλλογές συντομότερων έργων. Τα έργα εκείνης της εποχής είναι πιο επικά, με ηρωικώτερη διάθεση.
Χαρακτηριστικά έργα της 2ης Περιόδου:
Κονσέρτο για Πιάνο και δέκα Πνευστά Όργανα (1939)
Η Επιστροφή του Οδυσσέα (1942)
32 Κομμάτια για Πιάνο (1940)
3η περίοδος (1946-1949)
Η τελευταία περίοδος πριν πεθάνει. Δημιουργεί έργα με δραματικότερη και σκυθρωπή διάθεση. Εκείνη τη περίοδο, εμφανίζονται και έργα εξ ολοκλήρου τονικά και αρμονικά.
Χαρακτηριστικά έργα της 3ης Περίοδου:
Η Θάλασσα (λαϊκό μπαλέτο) (1948-49)
Ελληνικός Χορός σε Ντο Ελάσσονα (1949)
Κονσερτίνο για Πιάνο (1948-49)
Γενικά, σε όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του ο Σκαλκώτας παρέμεινε πιστός στα νεοκλασικά ιδανικά της "Νέας Αντικειμενικότητας" (Neue Sachlichkeit) και της "απόλυτης μουσικής" που διακηρύχθηκαν το 1925. Όπως ο Σένμπεργκ, καλλιέργησε επίμονα κλασικές φόρμες, αλλά ο κατάλογος των έργων του χωρίζεται σε έργα ατονικά και δωδεκαφθογγικά, και σε τονικά έργα, ενώ και οι δύο κατηγορίες εκτείνονται χρονικά σε όλη τη συνθετική του καριέρα.
Αυτή η φαινομενική ανομοιογένεια μπορεί να εντάθηκε από την αγάπη του για την ελληνική παραδοσιακή μουσική. Παρόλα αυτά, παρέμεινε σκεπτικιστής στις προσπάθειες των Ελλήνων συγχρόνων του να την ενσωματώσουν στο σύγχρονο συμφωνικό στυλ, και μόνο σε ένα μεγάλο έργο αντιπαρέθεσε και ανάμειξε το παραδοσιακό, το ατονικό και το δωδεκαφθογγικό στυλ: στην προγραμματική μουσική στο παραμυθόδραμα του Χρήστου Ευελπίδη "Με του Μαγιού τα μάγια". Ο Σκαλκώτας ήταν προφανώς απρόθυμος να αναπτύξει το είδος αυτό των δομικών και στυλιστικών τάσεων που θα είχε προδώσει τα ιδανικά του για ενοποίηση, τα οποία είχε κληρονομήσει από τον Σένμπεργκ. Έτσι μπορεί να ιδωθεί σαν ένας σύνδεσμος ανάμεσα στην Δεύτερη Σχολή της Βιέννης, τη σχολή του Μπουζόνι και του Στραβίνσκι. Ο Σκαλκώτας ήταν ικανός να συνδέει διαφορετικά και κατά κάποιο τρόπο αντιθετικά στοιχεία και να μη συμβιβάζεται, αλλά μάλλον να εμπλουτίζει τη δική του αυθεντικότητα, ποικιλία και δύναμη έκφρασης.
Παρόλα αυτά η μουσική του είχε μόνο περιορισμένη επιρροή στις μεταπολεμικές τάσεις, ακόμα και στην Ελλάδα, πιθανόν εξ αιτίας των χωρίς συμβιβασμούς απαιτήσεων του τόσο από τον ακροατή όσο και από τον εκτελεστή, και των φαινομενικά συντηρητικών δομικών και θεματικών του προτιμήσεων.
Δισκογραφία
| Έτος | Τίτλος | Αριθμός καταλόγου | Πληροφορίες |
|---|---|---|---|
| 1954 | Modern Greek Chamber Music | Philips N00247L LP | Κατασκευασμένος στην Ολλανδία, περιέχει τα Πασακάλια, Σουίτα Για Πιάνο Αρ. 4, Σύντομες Παραλλαγές Πάνω Σ' Ένα Βουνίσιο Θέμα και τους Νησιώτικο, Αρκαδικό, Ηπειρωτικό και Μαζωχτό από τους 36 ελληνικούς χορούς. Ο Γιάννης Παπαδόπουλος στο πιάνο και ο Βύρων Κολάσης στο βιολί. |
| 1957 | Twelve Dances | Fantasy 5002 LP | Η Little Symphony Of San Francisco, με διευθυντή τον Gregory Miller, ερμηνεύουν τους 12 από τους 36 ελληνικούς χορούς του Σκαλκώτα. Ηχογραφημένος και κατασκευασμένος στις Η.Π.Α. |
| 1958 | Marche Slav | Columbia ML5335 & Philips 409152AE LP | Ο Δημήτρης Μητρόπουλος διευθύνει τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης. Περιέχονται οι Πελοποννησιακός Ι, Ηπειρωτικός Ι, Χωστιανός και Κλέφτικος ΙΙ από τους 36 ελληνικούς χορούς για ορχήστρα του Νίκου Σκαλκώτα. Ηχογραφημένος και κατασκευασμένος στις Η.Π.Α. Επίσης, υπάρχουν συνθέσεις των Πιότρ Τσαϊκόφσκι και Μοντέστ Μουσόργκσκι. |
| 1964 | 4η Σουίτα - Passacaglia - Για Μια Μικρή Λευκή Αχιβάδα | Columbia GCX105 LP & 480422 CD | Η Μαρίκα Παπαϊωάννου παίζει στο πιάνο την Σουίτα Αρ. 4 και την Πασακάλια του Σκαλκώτα και τη Μικρή Λευκή Αχιβάδα του Μάνου Χατζιδάκι. |
| 1966 | Οκτέτο / 8 Παραλλαγές Πάνω Σ' Ένα Ελληνικό Θέμα / 3ο Κουαρτέτο Εγχόρδων | HMV 00310 LP | Ηχογραφημένες στην Αγγλία με Άγγλους εκτελεστές. |
| 1970 | 3η Ελληνική Εβδομάδα Σύγχρονης Μουσικής 4 | Columbia SCXG58 & 70027 LP | Περιέχεται το οκτέτο για 4 ξύλινα πνευστά και 4 έγχορδα, με αρχιμουσικό τον Θόδωρο Αντωνίου. |
| 1970 | 3η Ελληνική Εβδομάδα Σύγχρονης Μουσικής 5 | Columbia SCX59 & 70028 LP | Περιέχεται η σονατίνα αρ. 2 για βιολί και πιάνο, με τον Σπύρο και τη Χαρά Τόμπρα. |
| 1973 | 4η Ελληνική Εβδομάδα Σύγχρονης Μουσικής 2 | Columbia CSDG64 & 70198 LP | Περιέχεται το κουαρτέτο για πιάνο και πνευστά αρ. 1. |
| 1973 | 4η Ελληνική Εβδομάδα Σύγχρονης Μουσικής 4 | Columbia CSD66 & 70200 LP | Περιέχεται το κουαρτέτο για πιάνο και πνευστά αρ. 2. |
| 1980 | Νίκος Σκαλκώτας | HMV 70981/4 LP | Κασετίνα τεσσάρων δίσκων με 14 έργα του συνθέτη, συνολικής διάρκειας 2 ωρών. Ανάμεσα στους εκτελεστές και οι: Τάτσης Αποστολίδης, Ντιάνα Βρανούση, Νίνα Πατρικίδου, Νέλλη Σεμιτέκολο, Χρήστος Σφέτσας κ.α. |
| 1980 | 5 Ελληνικοί Χοροί Για Έγχορδα | Columbia 70987 LP | Ο Τάτσης Αποστολίδης διευθύνει τη Μικρή Ορχήστρα Εγχόρδων. |
| 1980 | Ο Χριστόδουλος Γεωργιάδης Παίζει Νίκο Σκαλκώτα | HMV 70988 LP | Δώδεκα συνθέσεις του Σκαλκώτα με τον Γεωργιάδη στο πιάνο. |
| 1982 | Έργα Για Πιάνο Ελλήνων Συνθετών | Motivo 1015 LP | Η Έφη Αγραφιώτη παίζει στο πιάνο συνθέσεις των Νίκου Σκαλκώτα, Δημήτρη Δραγατάκη και Γιώργου Σισιλιάνου. |
| 1984 | Έργα Ελλήνων Συνθετών | Motivo 1021 LP | Ο Βύρων Φιδετζής διευθύνει την Ορχήστρα Δωματίου της Σόφιας σε έργα Σκαλκώτα, Αντίοχου Ευαγγελάτου και Μάριου Βάρβογλη. |
| 1985 | Έργα Ελλήνων Συνθετών | Motivo 1024 LP | Το Τρίο Αθηνών παίζει τις οκτώ παραλλαγές πάνω σ' ένα ελληνικό θέμα για πιάνο, βιολί και βιολοντσέλο του Νίκου Σκαλκώτα. |
| 1985 | Δύο Σονάτες Για Βιολί & Πιάνο Και Μια Σουίτα | Σείριος 85006 LP | Με τον Γιώργο Δεμερτζή, βιολί, και τη Δόμνα Ευνουχίδου, πιάνο. |
| 1985 | Ο Γιάννης Βακαρέλης Παίζει Στο Πιάνο | Σείριος 85011 LP | Με συνθέσεις Σκαλκώτα, Χατζιδάκι και Γιάννη Κωνσταντινίδη. |
| 1985 | Skalkotas - Schoenberg - Webern - Berg | Meridian 77108 LP | Με τον Χριστόδουλο Γεωργιάδη στο πιάνο. |
| 1988 | Έργα Για Βιολί Και Πιάνο | Musica Viva 88001 LP | Συνθέσεις του Νίκου Σκαλκώτα με τη Νίνα Πατρικίδου, βιολί, και τη Ντιάνα Βρανούση, πιάνο. |
| 1988 | Ερμηνεύει Έλληνες & Ξένους Συνθέτες | Πολιτιστικό Ίδρυμα Αγγελίνη SPR472/3 2LP | Ο Γιώργος Χατζηνίκος ερμηνεύει στο πιάνο Νίκο Σκαλκώτα, Γεώργιο Πονηρίδη και Γιάννη Κωνσταντινίδη. |
| 1990 | Το Ελληνικό Χορόδραμα Της Ραλλούς Μάνου | Lyra 0282/3 2LP | Η Συμφωνική Ορχήστρα του Ε.Ι.Ρ. παίζει το Λυγερή Κι Ο Χάρος του Σκαλκώτα, υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη. Υπάρχουν, επίσης, συνθέσεις των Γιάννη Χρήστου, Θόδωρου Αντωνίου, Μίκη Θεοδωράκη, Αργύρη Κουνάδη. |
| 1990 | Δώδεκα Ελληνικοί Χοροί | Motivo 1032 LP & 1040 CD | Με το συγκρότημα μουσικής δωματίου "Νικόλαος Μάντζαρος". |
| 1990 | Η Επιστροφή Του Οδυσσέα | Musica Mundi 311110 CD & Concert Athens 91051 LP | Με τη Δανική Ραδιοφωνική Ορχήστρα, υπό τη διεύθυνση του Μιλτιάδη Καρύδη. Περιέχεται και η Συμφωνία Της Λεβεντιάς του Μανώλη Καλομοίρη. |
| 1991 | 36 Ελληνικοί Χοροί | Lyra 0052/3 2CD | Ο Βύρων Φιδετζής διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα των Ουραλίων. Η πρώτη ολοκληρωμένη έκδοση και των 36 χορών, σε παραγωγή του Πανεπιστημίου Αθηνών. |
| 1991 | Φιλαρμονική Ορχήστρα Της Νέας Υόρκης | Υπουργείο Πολιτισμού 1/2 CD | Ο Δημήτρης Μητρόπουλος διευθύνει τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης τον Οκτώβριο του 1955, στην αίθουσα συναυλιών Ορφέας της Αθήνας. Περιέχονται 4 από τους 36 χορούς του Σκαλκώτα και συνθέσεις των Τζουζέπε Βέρντι, Γιοχάνες Μπραμς, Λούντβιχ βαν Μπετόβεν και Ντμίτρι Σοστακόβιτς. Έκδοση αφιερωμένη στα 30 χρόνια από το θάνατο του Μητρόπουλου. |
Παραπομπές
dspace.mmb.org.gr/mmb/handle/123456789/23141. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020.
Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2014.
(Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. skalkottas-nikos. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Thornley, John (2002). «'I beg you to tear up my letters…' Nikos Skalkottas's last years in Berlin (1928–33)». Byzantine and Modern Greek Studies 26 (1): 178-217. doi:10.1179/030701302806932268.
Δίφωνο, τεύχος 1, σελ. 122-125, Οκτώβριος 1995
Mantzourani, Eva (2013). «Hans Keller, Nikos Skalkottas and the notion of symphonic genius». Tempo 67 (263): 33-59. doi:10.1017/S0040298212001040.
Σχετική βιβλιογραφία
Γιώργος Χατζηνίκος: Νίκος Σκαλκώτας: Μια ανανέωση στην προσέγγιση της μουσικής σκέψης και ερμηνείας, Αθήνα: Νεφέλη, 2006. ISBN 960-211-823-7
Γιώργος Ζερβός: Ο Νίκος Σκαλκώτας και η ευρωπαϊκή παράδοση των αρχών του 20ου αιώνα, Αθήνα: Παπαγρηγορίου-Νάκας, 2001. ISBN 960-7554-25-6
Χάρης Βρόντος: Για τον Νίκο Σκαλκώτα, Αθήνα: Νεφέλη, 1999. ISBN 960-211-438-X
Jaklitsch, Nina- Maria: «Μανώλης Καλομοίρης, Νίκος Σκαλκώτας, Χαρίλαος Περπέσσας: Ἕλληνες μουσουργοὶ τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα μεταξὺ τῆς ἑλληνικῆς παράδοσης καὶ τοῦ "δυτικοῦ" μοντερνισμοῦ», στο: Πρακτικὰ τοῦ Α' Εὐρωπαϊκοῦ Συνεδρίου Νεοελληνικῶν Σπουδῶν. [Τόμοι Α' καὶ Β']. «Ὁ Ἑλληνικὸς Κόσμος ἀνάμεσα στὴν Ἀνατολὴ καὶ τὴ Δύση 1453-1981», Τόμος Β', Βερολίνο, 1999, σσ. 297-309.
Θωμάς Ταμβάκος: Νίκος Σκαλκώτας (8-21/3/1904-19/9/1949): Επίσημη δισκογραφία (1929-2019), Αλεξανδρούπολη: Μουσική Εταιρεία Αλεξανδρούπολης 2019.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Nikos Skalkottas Discography at discogs
International Feinberg - Skalkottas Society
Διεθνής Δισκογραφικη Κυκλοφορια με Εργα του Νικου Σκαλκωτα - Άρθρο στα ΝΕΑ
Κονσέρτο για δύο βιολιά (σύνθεση:1944-το πρώτο έργο Νεοελληνικής κλασικής μουσικής που χρησιμοποιεί το ρεμπέτικο τραγούδι Θα πάω εκεί στη αραπιά του Βασίλη Τσιτσάνη
"ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ - ΣΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΑΝΑΛΟΓΙΟ" εκπομπή Παρασκήνιο ΕΡΤ[1]
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
