Ο Νικόλαος Βαλσαμάκης (1924) είναι Έλληνας αρχιτέκτονας.
Βιογραφικά Στοιχεία
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1924 και σπούδασε στην αρχιτεκτονική σχολή του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) στην ταραγμένη περίοδο του Εμφυλίου ( Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949 ). Ανήκει στη γενιά εκείνη που κλήθηκε να δώσει λύσεις σε μείζονα ζητήματα της μετασχηματιζόμενης ελληνικής κοινωνίας μετά τον πόλεμο. Πριν ολοκληρώσει τις σπουδές του το 1952 είχε ήδη σχεδιάσει την πρώτη του υλοποιημένη πολυκατοικία, στην οδό Δημοκρίτου (1951), δείχνοντας το αναμφίβολο ταλέντο του και την ικανότητά του να ξεπερνά τις συμβάσεις της τότε εποχής. Από τα πρώτα του έργα γίνεται φανερή η επιθυμία του να αυτονομηθεί τόσο από την κοινή έκφραση της μαζικής οικοδόμησης όσο και από τις ιδεοληψίες της εποχής και τον ορισμό της ελληνικότητας.
Το 1953 άνοιξε το γραφείο του και από τότε ανέπτυξε πλούσια δραστηριότητα σχεδιάζοντας αρκετά ιδιωτικά και δημόσια έργα. Στα 45 και πλέον χρόνια της επαγγελματικής σταδιοδρομίας του το πλούσιο συνθετικό του έργο, αριθμεί πάνω από τριακόσιες εφαρμοσμένες συνθέσεις, και περιλαμβάνει τόσο κτίρια δημόσιας χρήσης (κυρίως κεντρικά γραφεία τραπεζών), όσο και κατοικίες, τουριστικά συγκροτήματα και ξενοδοχεία. Έχει λάβει μέρος σε 15 Διεθνείς και Πανελλήνιες Εκθέσεις και έχει τιμηθεί με 16 Διεθνή και Πανελλήνια βραβεία.
Το 1991 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 2001 έγινε επίτιμος διδάκτορας της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Το 1992 τιμήθηκε με το βραβείο MIES VAN DER ROHE (Ευρωπαϊκό βραβείο αρχιτεκτονικής), το 1999 τιμήθηκε με το αριστείο των καλών τεχνών της Ακαδημίας Αθηνών και το 2007 εκλέχτηκε τακτικό μέλος αυτής στην έδρα «Αρχιτεκτονική (Εφηρμοσμένων Συνθέσεων και Σχεδιασμού)». Έχει διατελέσει πρόεδρος του τμήματος αρχιτεκτόνων του τεχνικού επιμελητηρίου Ελλάδος και αντιπρόεδρος του πανελλήνιου συλλόγου αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ) ενώ είναι μέλος της αρχαιολογικής εταιρείας.
Η ποιότητα και η διαχρονικότητα του αρχιτεκτονικού του έργου τον κατατάσσουν αδιαμφισβήτητα στους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.
Αρχιτεκτονικό Ύφος
Ο Βαλσαμάκης, ήδη από τα πρώτα χρόνια της αρχιτεκτονικής του πορείας, με θάρρος επιδιώκει να διαφοροποιηθεί από το συντηρητικό αρχιτεκτονικό κατεστημένο της μεταπολεμικής περιόδου, αποδεχόμενος επιδράσεις από το διεθνή μοντερνισμό, αλλά ενσωματώνοντας συγχρόνως εντέχνως στοιχεία από την τοπική αρχιτεκτονική. Μπόρεσε, δίχως περιττές ρητορείες, να κατανοήσει την αξία της ελληνικής παράδοσης - από την αρχαιότητα ως τις πιο πρόσφατες δεκαετίες - όχι ως αφελή γραφικότητα ή ως ασκητική μονομανία, αλλά ως ανεξάντλητη πηγή νοημάτων και έμπνευσης. Το ιδιαιτέρως αξιόλογο αρχιτεκτονικό έργο του, λοιπόν, σφραγίζει την ελληνική αστική ζωή με προτάσεις εφαρμοσμένες σε μια ευρύτατη τυπολογία κτιρίων, οι οποίες συνομιλούν τόσο με το διεθνές στυλ [1] όσο και με την τοπική παραδοσιακή ελληνική αρχιτεκτονική. Ορισμένοι από τους ξένους αρχιτέκτονες των οποίων το έργο αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον Βαλσαμάκη είναι οι Μις φαν ντερ Ρόε (Ludwig Mies van der Rohe), Μπαρραγκάν (Luis Barragán) [2], Λε Κορμπυζιέ (Le Corbusier), Γκιουζέππε Τερράνι (Giuseppe Terragni) [3], Ρίχαρντ Νέουτρα (Richard Neutra) [4] και Ρίχαρντ Μάιερ (Richard Meier) [5].
Τα έργα του χαρακτηρίζονται από ένα λιτό και καθαρό λεξιλόγιο που επιτρέπει την ανάδειξη της ουσίας της ποιότητας των χώρων που δημιουργεί, δίχως επιτηδευμένους ή υπερβολικούς συνθετικούς χειρισμούς. Στα προσαρμοσμένα στο ελληνικό κλίμα και φως κτίριά του κυριαρχεί ο ροϊκός χώρος, καθώς το εσωτερικό ενοποιείται με το εξωτερικό, επεκτείνεται και διαμορφώνεται σε υπαίθριο χώρο διαβίωσης. Οι μορφολογικές επιλογές των κατοικιών που σχεδίασε κινήθηκαν κατά κύριο λόγο προς κλειστά σχήματα, εσωστρεφή ή εξωστρεφή, ανοιχτά στη θέα ή στραμμένα προς τον εσωτερικό, περισσότερο ιδιωτικό χώρο του κτίσματος.
Ανάλογες ήταν και οι επιλογές του σε υλικά, από εκείνα που συνδέθηκαν περισσότερο με παραδοσιακές κατασκευές (λιθοδομές και επιχρίσματα, ξύλινες φέρουσες κατασκευές) ως εκείνα που προωθούσε η σύγχρονη διεθνής τεχνολογία (ειδικές μεταλλικές κατασκευές και συναφείς μηχανισμοί - αυτοματισμοί). Για πρώτη φορά ο Βαλσαμάκης εφαρμόζει στην Ελλάδα νέα οικοδομικά συστήματα και στατικές επιλύσεις, προερχόμενες από το εξωτερικό, που να επιτρέπουν εξαιρετικά λεπτές πλάκες οπλισμένου σκυροδέματος, χωρίς δοκούς με μεγάλους προβόλους και με μεταλλικά υποστυλώματα. Οι τοίχοι αποδεσμεύονται από την στατικότητά τους, χάνουν τη μονιμότητά τους και μετατρέπονται σε ελαφριά πετάσματα που αναδημιουργούν το χώρο.
Όντας πάντα δεκτικός σε νέες τάσεις και αναζητήσεις, από εκπρόσωπος του μοντέρνου κινήματος στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1960, γίνεται θαυμαστής του μεταμοντέρνου [6] κατά τη δεκαετία του ‘80-‘90. Παρότι το αρχιτεκτονικό του ιδίωμα μεταλλάσσεται συνεχώς, η σχεδιαστική και κατασκευαστική του δεινότητα παραμένουν αναγνωρίσιμες.
Εν κατακλείδι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Βαλσαμάκης ανήκε σταθερά στην εποχή του, ισορροπώντας ανάμεσα σε παρελθόν και μέλλον, κυνηγώντας πάνω από όλα τη διαύγεια της αρχιτεκτονικής έκφρασης. Με το παράδειγμά του δίδαξε το μέτρο και την απελευθέρωση από οποιουδήποτε είδους τεχνητά δεσμά, με μοναδικό κριτήριο την παραγωγή της καλής αρχιτεκτονικής.
Έργα Νίκου Βαλσαμάκη
Πολυκατοικία Σεμιτέλου 5, Μελέτη 1951 – Κατασκευή 1953
Πολυκατοικία Βασ. Σοφίας 86, Μελέτη 1959 – Κατασκευή 1956
Πολυκατοικία Κηφισίας 272, Μελέτη 1957 – Κατασκευή 1958
Κατοικία στην Ανάβυσσο (1), Μελέτη 1961 – Κατασκευή 1963
Κατοικία στην Ανάβυσσο (2), Μελέτη 1961 – Κατασκευή 1963
Κατοικία στη Φιλοθέη, Μελέτη 1961 – Κατασκευή 1963
Ξενοδοχείο «Αμαλία» στους Δελφούς, Μελέτη 1963 – Κατασκευή 1965
Κατοικία στο Ρίο Πατρών, Μελέτη 1963 – Κατασκευή 1965
Κατοικία στο Πόρτο Ράφτη, Μελέτη 1963 – Κατασκευή 1965
Ξενοδοχείο «Apollon Palace» στo Καβούρι, Μελέτη 1969 – Κατασκευή 1971
Κατοικία στη Φιλοθέη, Μελέτη 1971 – Κατασκευή 1973
Κατοικία στη Φιλοθέη, Μελέτη 1972 – Κατασκευή 1974
Κατοικία στην Κηφισιά, Μελέτη 1972 – Κατασκευή 1974
Κατοικία στο Σούνιο, Μελέτη 1974 – Κατασκευή 1976
Κατοικία στο Μαραθώνα, Μελέτη 1975 – Κατασκευή 1977
Ξενοδοχείο «Αμαλία» στην Ολυμπία, Μελέτη 1977 – Κατασκευή 1979
Κατοικία στην Κηφισιά, Μελέτη 1977 – Κατασκευή 1977
Ξενοδοχείο «Αμαλία» στο Ναύπλιο, Μελέτη 1980 – Κατασκευή 1983
Κτίριο Διοίκησης Alpha Bank, Σταδίου 40, Μελέτη 1981 – Κατασκευή 1990
Ιδιωτική Γκαλερί και Κατοικία, Μαρούσι, Μελέτη 1986 – Κατασκευή 1990
Λάτσειο Δημοτικό Σχολείο, Κολλέγιο Αθηνών, Κάντζα, Μελέτη 1986 – Κατασκευή 1998
Ιατρική Βιβλιοθήκη και Κέντρο συνεδρίων, Αθήνα, Μελέτη 1986
Τουριστικό Χωριό «Δαίδαλος», Robinson Club, Κως, Μελέτη 1988 – Κατασκευή 1991
Ξενοδοχείο «Αμαλία» στην Καλαμπάκα, Μελέτη 1989 – Κατασκευή 1991
Μηχανογραφικό Κέντρο Εμπορικής Τράπεζας, Χολαργός, Μελέτη 1990 – Κατασκευή 1997
Κτίριο Ελληνικών Διυλιστηρίων Ασπρόπυργου (Ε.Λ.Δ.Α) Μελέτη 1994- …
Κατοικία στο Πικέρμι, Μελέτη 1994 – Κατασκευή 1997
Κατοικία στη Βουλιαγμένη, Μελέτη 1994 – Κατασκευή 1999
Υποκατάστημα Alpha Bank, Πανεπιστημίου 14, Μελέτη 1997 – Κατασκευή 1998
Ξενοδοχείο «Lyttos», Robinson Club στην Κρήτη, Μελέτη 1997 – Κατασκευή 1998
Ανάπλαση πλατείας Κορυζή, Φιλοθέη, Μελέτη 1997 – Κατασκευή 1998
Πλανητάριο Ευγενιδείου Ιδρύματος, Γλυφάδα, Μελέτη 2000
Κατοικία στο Πόρτο Χέλι, Μελέτη 2000 – Κατασκευή 2002
Κατοικία στην Κηφισιά, Μελέτη 2001 – Κατασκευή 2006
Κατοικία στο Ψυχικό, Μελέτη 2002 – Κατασκευή 2005
Κατοικία στην Πάρο, Μελέτη 2003 – Κατασκευή 2005
Κατοικία στο Λαγονήσι, Μελέτη 2003 – Κατασκευή 2006
Βιβλιογραφία
Επιμέλεια καταλόγου από το γραφείο του Νίκου Βαλσαμάκη, τη Μαρία Βαλσαμάκη και την Όλγα Τρανταλή, "Νίκος Βαλσαμάκης Αρχιτέκτων / Νίκος Βαλσαμάκης", Εκδόσεις Μουσείου Μπενάκη, Αθήνα, 2007.
Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, "Ξενοδοχεία και κτίρια γραφείων του Ν. Βαλσαμάκη", εκδόσεις ΕΜΠ, Αθήνα, Απρίλιος 1983.
Παραπομπές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
http://www.tee.gr/online/afieromata/2002/2182/valsamakis.htm
http://www.academyofathens.gr/ecportal.asp?id=955&nt=105&lang=1
http://www.kerdos.gr/default.aspx?id=501667&nt=103
Βαλσαμάκη, Μαρία
Βαλσαμάκης, Δημήτριος
Βαλσαμάκης, Δήμος
Βαλσαμάκης, Λουκάς
Βαλσαμάκης Νικόλαος (αρχιτέκτονας)
Βαλσαμάκης, Πάνος
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
