Ο Λάζαρος (Λάζος) Δογιάμας γνωστός και ως καπετάν Μπαροβίτσαλης (1878 – 1912) ήταν Έλληνας Μακεδονομάχος οπλαρχηγός από την Μπαροβίτσα (Καστανερή), Παιονίας της περιφερειακής ενότητας Κιλκίς.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Λάζαρος Δογιάμας γεννήθηκε το 1878 στην Μπαροβίτσα (Καστανερή), Παιονίας της περιφερειακής ενότητας Κιλκίς. Κατάγονταν από παλιά και επιφανή οικογένεια της Μπαροβίτσας (Καστανερής) που ασχολούνταν με τη γεωργία και κτηνοτροφία. Ήταν ο δεύτερος γιος του Χρήστου και της Αγγελικής Δογιάμα. Ο Τραϊανός ήταν ο μεγαλύτερος αδερφός του, ενώ οι Δημήτριος, Γεώργιος και Μαρία (1886 - 1920) ήταν τα μικρότερα αδέρφια του.[1] Σύζυγός του ήταν δασκάλα Αικατερίνη από τη Γευγελή, της οικογενείας Κρετσόβαλη (με απώτερη καταγωγή από το Κρέτσοβο (Χωρύγι) Κιλκίς).[2]
Ένοπλη δράση
Οι Κιλκισιώτες οπλαρχηγοί Ιωάννης Ράμναλης και Λάζαρος Δογιάμας

Στα τέλη του 1903 αποφάσισε να πολεμήσει τους Οθωμανούς στο πλευρό του αδερφού του Τραϊανού (Τράιου), που ήταν ήδη φημισμένος κλέφτης του Πάικου. Το σώμα του Τράιου είχε ενταχθεί στη Βουλγαρική Οργάνωση πριν το 1903 για λόγους ασφαλείας, εφόσον οι Βούλγαροι υπόσχονταν κοινή δράση των χριστιανικών πληθυσμών της Μακεδονίας κατά των Τούρκων. Την ίδια εποχή (αρχές του 1904) οι αδερφοί Τράιος και Λάζαρος, αντιλήφθηκαν τους πραγματικούς στόχους της Βουλγαρικής κίνησης στην περιοχή, καθώς σημειώνονταν δολοφονίες Ελλήνων της Παιονίας.[3] Έτσι αποφάσισαν να δράσουν. Ο Λάζαρος Δογιάμας εκτέλεσε τρεις κομιτατζήδες και δύο πράκτορες της ΕΜΕΟ στη Μπαροβίτσα (Καστανερή)[4]. Στη συνέχεια το σώμα των αδερφών Τραϊανού και Λάζαρου Δογιάμα έδρασε αυτόνομα χωρίς περαιτέρω συνεννοήσεις με την ΕΜΕΟ. Οι Βούλγαροι τότε, προκειμένου να τους εκβιάσουν προέβησαν σε μια σειρά από δολοφονίες συγγενών και συγχωριανών τους. Στις 27 Δεκεμβρίου του 1904, βρέθηκε κρεμασμένος σε πλάτανο, μεταξύ Βοεμίτσης (Αξιούπολης) και Γοργόπης, ο ξάδερφός [5] τους, Κωνσταντίνος Δογιάμας από την Μπαροβίτσα (Καστανερή), πράξη της Βουλγαρικής ομάδας του Χρήστο Μπαμπάντζη[3]. Λόγω της εντεινόμενης δράσης του σώματος των αδελφών Τράιου και Λάζου Δογιάμα, οι Οθωμανικές αρχές συνέλαβαν τους μικρότερους αδερφούς τους, Δημήτριο (Μήτρο) και Γεώργιο (Γκόνο) και τους μετέφεραν στα Γιαννιτσά. Αυτοί όμως, κατάφεραν να ξεφύγουν και επέστρεψαν στο Πάικο όπου συναντήθηκαν με το σώμα των αδερφών τους Τραϊανού και Λάζαρου. Η συνέχιση της δράσης της αυτόνομης ομάδας του Τραϊανού και του Λάζου έγινε ιδιαίτερα δυσχερής καθώς έπρεπε να αντιμετωπίζει ταυτόχρονα τα Βουλγαρικά και τα Οθωμανικά πυρά, αλλά και τις συλλήψεις των συγγενών και φίλων του (είτε από Βούλγαρους, είτε από Τούρκους).[3]
Η δράση του κατά το 1905
Οι Κιλκισιώτες οπλαρχηγοί Ιωάννης Ράμναλης και Λάζαρος Δογιάμας με συντρόφους τους

Στις αρχές του 1905, ο Λάζος Δογιάμας, μετά από προτροπή του αδελφού του Τράιου, αποφάσισε να καταταχθεί μαζί με τους μικρότερους αδελφούς του Δημήτριο και Γεώργιο στο Ελληνικό σώμα υπό τον αξιωματικό Μ. Μωραΐτη (καπετάν Κόδρου) που τότε ξεκινούσε τη δράση του στην Παιονία[6].

Στις 19 Μαΐου του 1905 ο Μ. Μωραΐτης και ο Λάζος Δογιάμας με τους αδελφούς του Δημήτριο και Γεώργιο, συμμετείχαν στη Μάχη του Κανταστίου (κορυφή του Πάικου μεταξύ Τσερναρέκας (Κάρπης) και Μπαροβίτσας (Καστανερής) με Οθωμανικό στρατιωτικό απόσπασμα. Το Ελληνικό αντάρτικο σώμα καταδίωκε το σώμα των Βούλγαρων κομιτατζήδων υπό τον Αποστόλ Πέτκωφ προσπαθώντας να το εξοντώσει. Το σημείο που βρίσκονταν το Ελληνικό σώμα υποδείχτηκε στους Οθωμανούς που έσπευσαν, από τους Βούλγαρους και έτσι οι Έλληνες βρέθηκαν αντιμέτωποι με δύο εχθρικά πυρά, με αποτέλεσμα να καταστραφεί το σώμα του Μ. Μωραΐτη.[7] Ο καπετάν Μπαροβίτσαλης ανασυγκρότησε το σώμα, έχοντας στο πλευρό του, εκτός από τους δύο αδελφούς του Δημήτριο (Μήτρο) και Γεώργιο (Γκόνο), τον Ευάγγελο Γκάτσο από τη Μπαροβίτσα (Καστανερή) (γιο του πρόκριτου της Καστανερής, Κωνσταντίνου Γκάτσου) με έξι άντρες και τον Δημήτριο Κάλτσο από τον Πέτγα (Πεντάλοφο) με πέντε άντρες. Έδρασε στις περιοχές Παιονίας και Αλμωπίας για μικρό διάστημα και στις αρχές Νοεμβρίου του 1905 πέρασε στη λίμνη των Γιαννιτσών με σκοπό τη καταδίωξη του Αποστόλ Πέτκωφ που κρύβονταν εκεί.[8] Στις 17 Νοεμβρίου του 1905, το σώμα του καπετάν Λάζου σε καταδίωξη του Αποστόλ Πέτκωφ, συγκρούστηκε μαζί του στο Τοσίλοβο (Στάθη), στην Τούμπα και αλλού[9]. Η επίμονη καταδίωξη που εξαπέλυσε ο καπετάν Λάζος, του οποίου το σώμα είχε ξεπεράσει τους είκοσι άντρες, κατά του Αποστόλ Πετκώφ, είχε ως συνέπεια να απομείνει ο τελευταίος με μόνο τρεις άντρες[10].
Η δράση του κατά το 1906
Το ένοπλο σώμα του Λάζαρου Δογιάμα

Κατά το 1906, ο Λάζος Μπαροβίτσαλης με το σώμα του και σε συνεργασία με τους αδελφούς του Μήτρο και Γκόνο έδρασε στις περιοχές Παιονίας, Αλμωπίας, Γιαννιτσών και στη Γευγελή, γενέτειρα της συζύγου του Αικατερίνης, περιορίζοντας έτσι τις δολοφονίες και τους απαγχονισμούς Ελλήνων από τους Βούλγαρους κομιτατζήδες[8]. Στις 14 Ιουλίου του 1906 μετά από διαταγή, ο Λάζος συνεργάστηκε με το σώμα του Χρήστου Δέλλιου από τη Γευγελή προκειμένου να ενεργήσουν αποτελεσματικότερα στην εξόντωση του Αποστόλ Πέτκωφ[9]. Στα Ιουλίου του 1906 ο Λάζος Δογιάμας εξόντωσε κοντά στη λίμνη των Γιαννιτσών τον Τούρκο αγά Κιοσέ Εμίν που διατηρούσε στενές σχέσεις με τους Βούλγαρους κομιτατζήδες[11].
Η διακοπή της ένοπλης δράσης
Οι αδελφοί Λάζαρος Δημήτριος και Γεώργιος

Η εκτέλεση του Κιοσέ Εμίν προκάλεσε τη σύλληψη του Τραϊανού από τις Οθωμανικές αρχές στην εμποροπανήγυρη των Γιαννιτσών όπου είχε μεταβεί, για να αγοράσει το άλογο του νεκρού Κιοσέ Εμίν[12]. Μετά από σύντομη κράτησή του, ο Τραϊανός παραδόθηκε στη Βουλγαρική κυβέρνηση, καθώς ήταν ακόμα τυπικά μέλος της ΕΜΕΟ[13]. Το φθινόπωρο του 1906, ο Λάζαρος Δογιάμας ταξίδευσε στη Σόφια, όπου βρίσκονταν ο αδερφός του Τράιος, υπό περιορισμό σε κρατικό πανδοχείο, με σκοπό να τον βοηθήσει να διαφύγει. Μετά την ατυχή κατάληξη των προσπαθειών τους και το θάνατο του Τραϊανού, ο Λάζαρος Δογιάμας επέστρεψε στην Παιονία στις αρχές του 1907.[14]

Εκεί, ο καπετάν Λάζος Μπαροβίτσαλης επισκέφτηκε την Μπαροβίτσα (Καστανερή) και την Όσσιανη (Αρχάγγελο) Αλμωπίας και συγκρότησε νέο δεκαπενταμελές ένοπλο σώμα, αποτελούμενο από συγγενείς και φίλους, με σκοπό να συνεχίσει την καταδίωξη του Αποστόλ Πέτκωφ μέχρι την τελική εξόντωσή του. Η μετάβασή του στη Σόφια όμως, είχε εγείρει υποψίες στο Ελληνικό Κέντρο στη Θεσσαλονίκη και τον αξιωματικό Αλ. Μαζαράκη Αινιάνα. Ο Λάζος Δογιάμας αναγκάστηκε να προβεί σε μια σειρά κινήσεων προκειμένου να γίνει αποδεκτός από την Ελληνική πλευρά. Έστειλε σειρά επιστολών σε διάστημα τριών ημερών. Την τελευταία επιστολή την απέστειλε στον Αστέριο Τίκα, δάσκαλο και πρόκριτο των Λιβαδίων, όπου μεταξύ άλλων τον παρακαλούσε να ζητήσει συστάσεις και από τον πρόκριτο της Γουμένισσας, Σιούτα. Ο Αστέριος Τίκας συνεννοήθηκε με τον Αλ. Μαζαράκη Αινιάνα και το Ελληνικό προξενείο Θεσσαλονίκης, και τελικά ο Λάζος Δογιάμας έγινε δεκτός με την εντολή να εξοντώσει Βούλγαρους και Ρουμανίζοντες κομιτατζήδες και πράκτορες που δρούσαν στα χωριά της γύρω περιοχής (Κούπα, Μπαροβίτσα (Καστανερή), Τσερναρέκα (Κάρπη), Κορνισόρι (Κρώμνη) κ.α.) και να συνεργαστεί με τον οπλαρχηγό της λίμνης των Γιαννιτσών, Γεώργιο (Γκόνο) Γιώτα[15].

Η δράση του κατά το 1907
Το ένοπλο σώμα του Λάζαρου Δογιάμα

Στις 8 Ιανουαρίου του 1907, ο καπετάν Λάζος που ασκούσε μεγάλη επιρροή στην ευρύτερη περιοχή Παιονίας παραβρέθηκε σε σύσκεψη στη Γοργόπη με τους ντόπιους πρόκριτους, οι οποίοι είχαν αναγκαστεί να υπογράψουν στη Βουλγαρική Εξαρχία, προκειμένου να τους ανυψώσει το ηθικό και να επιστρέψουν στο Πατριαρχείο. Τους μίλησε υπέρ της ενότητας των Ελλήνων και διακήρυξε την πίστη του ότι η ένωση με την Ελλάδα πλησιάζει. Κατόπιν τούτου, η Γοργοπιώτες έστειλαν επιστολή προς το διευθυντή του Εθνικού Κέντρου Γουμενίσσης Άγγελο Σακελλαρίου, προκειμένου να συντονιστούν οι Ελληνικές ενέργειες στην περιοχή.[16]

Στις 15 Μαρτίου του 1907 ο Λάζαρος Δογιάμας με το σώμα του συγκρούστηκε στο Πάικο με το σώμα του Βούλγαρου αρχικομιτατζή Μπόρις Σαρακίνωφ, με αποτέλεσμα το σώμα του τελευταίου να υποστεί σοβαρές απώλειες.[17] Το Μάιο του 1907 ο Λάζαρος Δογιάμας παρουσιάστηκε στην Κουλακιά (Χαλάστρα), όπου βρίσκονταν ο Γκόνος Γιώτας, προκειμένου να επισημοποιηθεί η συνεργασία με το Ελληνικό κέντρο Θεσσαλονίκης. Η συνάντηση έγινε στο σπίτι του Φώτη Καλλιγιάννη και παρέστησαν οι Απόστολος Ματόπουλος, ο ιατρός Αντωνάκης και οι στρατιωτικοί Δημήτριος Κάκαβος και Αλ. Μαζαράκης Αινιάν. Διέμεινε εκεί για κάποιες μέρες μαζί με τον Απόστολο Ματόπουλο και τον Γεώργιο Γιώτα και λίγο έλειψε να συλληφθούν, όταν Οθωμανικές δυνάμεις εισέβαλαν στην κωμόπολη. Τελικά μετά από υπόδειξη του Γιώτα μεταμφιέστηκαν σε ρακένδυτους χωριάτες και διέφυγαν ανενόχλητοι υπό τα αδιάφορα βλέμματα των Οθωμανών.[18] Επιστρέφοντας ο Λάζος Δογιάμας στο Πάικο οργάνωσε το σώμα του, το οποίο πλέον περιελάμβανε και οκτώ οπλίτες από τη Νότια Ελλάδα[19].
Λάζαρος Δογιάμας, Γκόνος Γιώτας, Απόστολος Ματόπουλος και ο ιατρός Αντωνάκης στην Κουλακιά (Χαλάστρα)

Το απόγευμα της 13ης Ιουλίου του 1907 και ενώ ο Λάζαρος Δογιάμας με το σώμα του βρίσκονταν στην Μπαροβίτσα (Καστανερή) δέχθηκαν επίθεση από τον γιο του εξαρχικού Χρήστου Τάντση Κεχαγιά, μέλους της ομάδας του Αποστόλ Πέτκωφ. Η σύγκρουση υπήρξε σφοδρή, με αποτέλεσμα να καεί η οικία του πρόκριτου Κωνσταντίνου Γκάτσου.[20] Το Νοέμβριο του 1907 ο Λάζος Δογιάμας με το σώμα του συγκρούστηκαν με την ομάδα του Αποστόλ Πέτκωφ έξω από τη Γρίβα. Κατά τη συμπλοκή, η οποία συνεχίστηκε και εντός του χωριού, τραυματίστηκε στην ωμοπλάτη ο αδερφός του Λάζαρου, Μήτρος.[2] Με την επάνοδο του Λάζαρου Δογιάμα στην ένοπλη δράση και τη δυναμική παρουσία του στην περιοχή Παιονίας και Αλμωπίας καθ’ όλη τη διάρκεια του 1907, πολλοί χωρικοί επέστρεψαν στα χωριά τους (πολλοί Έλληνες είχαν εγκαταλείψει την περιοχή) και επαναλειτούργησαν τις εκκλησίες, απαλλαγμένοι πλέον από τον τρόμο που προκαλούσε ο Αποστόλ Πέτκωφ.[21]

Το κέντρο των μυστικών συναντήσεων των αδελφών Δογιάμα με το Εθνικό Κέντρο Γουμενίσσης, το Ελληνικό Προξενείο Θεσσαλονίκης και τους άλλους οπλαρχηγούς του Πάικου, της Γευγελής, της Στρώμνιτσας και των Γιαντιτσών, ήταν η οικία του Κωνσταντίνου Σαμαρά στη Γουμένισσα. Ο οπλισμός και τα πολεμοφόδια για το σώμα του Λάζαρου Δογιάμα, μεταφέρονταν από τη Θεσσαλονίκη στο ναό του Αγίου Γεωργίου στη Γουμένισσα από τον Αντώνιο Σαμαρά, και από ‘κεί αναλάμβαναν οι γυναίκες της Γουμένισσας και των γύρω χωριών, να τα μεταφέρουν στο Πάικο.[22] Η μητέρα του Λάζαρου Δογιάμα, Αγγελική μαζί με την εγγονή της Μαρία (κόρη του Μήτρου Δογιάμα ) είχαν καταστήσει τη οικία τους στην Μπαροβίτσα (Καστανερή) κέντρο επικοινωνιών και διεκπεραίωσης της αλληλογραφίας των Ελλήνων ενόπλων[3].
Η δράση του κατά το 1908
Ο Λάζος Μπαροβίτσαλης έφιππος με συντρόφους του

Κατά τη διάρκεια του 1908 ο Λάζαρος Δογιάμας με το σώμα του πήρε μέρος σε πολλές μάχες με Βουλγαρικά σώματα και Οθωμανικά στρατιωτικά αποσπάσματα στην περιοχή του Πάικου[23]. Την άνοιξη του ίδιου έτους, η δράση του κατά της Ρουμανικής ιδίως προπαγάνδας ενίσχυσε σημαντικό τους Ελληνικούς πληθυσμούς της περιοχής. Οι μαθητές στα σχολεία των Λιβαδίων έφτασαν προς το τέλος της σχολικής χρονιάς 1907 – 1908 τους 450.[24] Στις 15 Μαΐου του 1908 σημειώθηκε σφοδρή μάχη μεταξύ του Λάζου Δογιάμα και του Τοντόρ Γκρούγεφ στο Πάικο, κατά την οποία τραυματίστηκε ο Βούλγαρος κομιτατζής και έχασαν τη ζωή τους πολλοί άντρες του[25].

Στις αρχές καλοκαιριού, το σώμα του Λάζαρου Δογιάμα με υπαρχηγό τον αξιωματικό Στέλιο Παπαδάτο, και οδηγούς τους Ματσικοβίτες Χρήστο Μάρκου και Ιωάννη Βεζύρη, αποτελούνταν από δεκαεπτά οπλίτες, εκ των οποίων 14 Μακεδόνες και 3 από το ελεύθερο Ελληνικό κράτος[26]. Στις 15 Ιουνίου του 1908, το σώμα του Λάζου Μπαροβίτσαλη, συγκρούστηκε με αυτό του Ίτσιο Βασιλέφσκυ νικώντας το κατά κράτος[27]. Στις 22 Ιουνίου του ίδιου έτους, ο Λάζος Δογιάμας με το σώμα του επικράτησε σε μάχη ενάντια στον κομιτατζή Ιβάν Γκέλεφ[28]. Ήδη όμως, από τις αρχές Ιουλίου του 1908 εκδηλώθηκε στη Μακεδονία το κίνημα των Νεοτούρκων και η Ελληνική κυβέρνηση προκειμένου να προφυλάξει τους Μακεδόνες οπλαρχηγούς εν αναμονή των εξελίξεων, τους προέτρεψε να καταφύγουν στην Αθήνα. Μεταξύ άλλων οπλαρχηγών, αποχώρησε και ο Λάζαρος Δογιάμας από τη Μακεδονία.[29]
Διαμονή στην Αθήνα και επάνοδος στη Μακεδονία
Ο Λάζαρος Δογιάμας με τους Δ. Κάκαβο, Γκόνο Γιώτα και Απόστολο Ματόπουλο στην Κουλακιά (Χαλάστρα)

Στην Αθήνα φιλοξενήθηκε μαζί με αρκετούς συντρόφους του, στο Άσυλο των Μακεδόνων όπου διέμεναν και πολλοί άλλοι Μακεδόνες οπλαρχηγοί και οπλίτες, μεταξύ των οποίων και ο Γκόνος Γιώτας. Τα νέα από τη Μακεδονία όμως ήταν ιδιαίτερα ανησυχητικά. Οι Νεότουρκοι μετά από σύντομο διάστημα αφότου κατέλαβαν την εξουσία, ξεκίνησαν διώξεις σε βάρος των Ελλήνων της Μακεδονίας και σε συνδυασμό με την επαναδραστηριοποίηση των Βουλγαρικών ένοπλων ομάδων (πολλές ορμώμενες από τη Βουλγαρική επικράτεια) διαμορφώθηκε μία άκρως ζοφερή κατάσταση για τον Ελληνισμό. Οι Μακεδόνες οπλαρχηγοί ανησυχούσαν για τις οικογένειές τους και τα χωριά τους και αναζητούσαν τρόπο να βοηθήσουν. Στο μεταξύ η Ελληνική κυβέρνηση επιδιώκοντας φιλικές σχέσεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και το νέο καθεστώς των Νεοτούρκων προσπαθούσε να αποτρέψει με κάθε τρόπο την επιστροφή των Μακεδονομάχων στη Μακεδονία και τους χαρακτήριζε ’’κακοποιά στοιχεία’’. Στα μέσα του καλοκαιριού του 1910 ο Λάζαρος Δογιάμας με τους συντρόφους του επέστρεψε στη Μακεδονία.[30] Το γεγονός θορύβησε τις Ελληνικές αρχές που με σειρά τηλεγραφημάτων προς τις προξενικές αρχές τις Θεσσαλονίκης εφιστούσε την προσοχή στους ιθύνοντες εκεί, περί των ’’ληστών και καοποιών’’. Ο Λάζαρος Δογιάμας συναντήθηκε με τον Γεώργιο Γιώτα (που κι αυτός είχε επιστρέψει) και στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1910 απέστειλαν επιστολή προς το Ελληνικό Προξενείο Θεσσαλονίκης ανακοινώνοντας την νέα ένοπλη δράση τους και ζητώντας συνεργασία. Το νέο σώμα που συγκροτήθηκε αποτελούνταν από το Λάζαρο Δογιάμα, το Γεώργιο Γιώτα, τον Αθανάσιο Μακρή (από τη Νάουσα, το Στέλιο (από την Κρήτη) και έξι ακόμα οπλίτες. Το σώμα αυτό δραστηριοποιήθηκε στην περιοχή Ρουμλουκίου προστατεύοντας τους Ελληνικούς πληθυσμούς από τη νέα τρομοκρατία των Βουλγάρων κομιτατζήδων και τις διώξεις των Νεοτούρκων.[31] Συνεργάστηκε επίσης με τους Τάγκο, Γεώργιο Καραϊσκάκη και Βασίλειο Τσελέπη[32]. Μετά από σφοδρή μάχη με Οθωμανικό στρατιωτικό απόσπασμα στις 13 Φεβρουαρίου 1911, σκοτώθηκε ο Γεώργιος Γιώτας και ανέλαβε πλέον ο αρχηγός του σώματος ο Λάζαρος Δογιάμας. Μετά από τη συνεχή καταδίωξή του όμως από τις Οθωμανικές δυνάμεις, αναγκάστηκε στις 5 μαρτίου του 1911 να κατφύγει εκ νέου στην Αθήνα και στο Άσυλο των Μακεδόνων, όπου ξανάγινε δεκτός μετά από συστάσεις του Κωνσταντίνου Μαζαράκη Αινιάνα.[33]
Δεύτερη επάνοδος στη Μακεδονία
Ο Λάζαρος Δογιάμας με τους συμπολεμιστές του

Το Μάιο του 1911 ο Λάζαρος Δογιάμας στο άκουσμα νέων βίαιων επεισοδίων που προκλήθηκαν στην Κεντρική Μακεδονία από Νεότουρκους και Βούλγαρους κομιτατζήδες σε βάρος του ντόπιου Ελληνικού πληθυσμού, αναχώρησε και πάλι από το Άσυλο των Μακεδόνων με έξι συντρόφους του και πέρασε κρυφά τα σύνορα, βοηθούμενος από τον ανθυπίλαρχο Φιλόλαο Πηχεώνα, ώστε να βρεθεί στη Μακεδονία. Εκεί συναντήθηκε με τον Χρ. Καραπάνο και συγκρότησαν νέο σώμα που δρούσε στη λίμνη των Γιαννιτσών. Η Τουρκική εφημερίδα Γενί Ασήρ έγραφε για τον οπλαρχηγό Λάζαρο Δογιάμα ότι είναι επικίνδυνος και ότι έπρεπε να συλληφθεί και να εξοντωθεί. Κατά το διάστημα 1910 – 1911 προσπάθησε με τη δράση του να αποτρέψει την τρομοκράτηση αλλά και οικονομική εξαθλίωση των Ελληνικών πληθυσμών από τα Βουλγαρικά ένοπλα σώματα αλλά και τις διώξεις που εξαπέλυαν οι Οθωμανικές αρχές στις περιοχές Γιαννιτσών και Παιονίας.[34]

Χωρίς βοήθεια από το Ελληνικό Προξενείο Θεσσαλονίκης, επιδόθηκε επίσης και στην κλέφτικη δράση προκειμένου να συντηρεί το σώμα του. Οι στόχοι του ήταν κυρίως πλούσιοι εξαρχικοί της περιοχής. Το καλοκαίρι του 1912 ο Λάζαρος Δογιάμας απήγαγε το γιο του πλούσιου Βούλγαρου Γκότσου που διέμενε στη Γουμένισσα, προκειμένου να αποσπάσει λύτρα. Τότε ο συγχωριανός του Λάζου, κομιτατζής Γκιούπτσετο που είχε επιστρέψει από τη Βουλγαρία, προσπάθησε να διαπραγματευτεί την απελευθέρωση του ομήρου και μετά από διήμερες διαπραγματεύσεις, ο Λάζος πείστηκε να τον απελευθερώσει χωρίς την καταβολή των λύτρων.[35][36]
Η παγίδευση και το τέλος του Λάζαρου Δογιάμα
Ο Λάζαρος Δογιάμας με τον Γκόνο Γιώτα και τον Απόστολο Ματόπουλο στην Κουλακιά (Χαλάστρα)

Στα τέλη Αυγούστου του 1912, εν μέσω γενικού αναβρασμού, ενόψει της τριμερούς συμφωνίας Ελλάδας, Βουλγαρίας και Σερβίας και του επικείμενου Βαλκανικού Πολέμου εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Λάζαρος Δογιάμας δέχτηκε πρόσκληση από τον κομιτατζή Γκιούπτσετο να συναντηθούν στο Καντάστι του Πάικου, κοντά στην Τσερναρέκα (Κάρπη), προκειμένου να συνεννοηθούν για τη συνεργασία κατά τον Τούρκων. Τη μεσολάβηση για τη συνάντηση ανέλαβε ο Τάγκος (αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, ο οποίος στο παρελθόν είχε συνεργαστεί εξίσου με την Ελληνική και Βουλγαρική πλευρά). Στη συνάντηση που έλαβε χώρα στις 24 Αυγούστου του 1912, παρέστησαν οι κομιταζήδες Χρήστο Γκιούπτσετο και Βίτσωφ (που μόλις είχε αφιχθεί από τη Βουλγαρία). Από την Ελληνική πλευρά συμμετείχε ο Λάζαρος Δογιάμας (καπετάν Λάζος Μπαροβίτσαλης), το πρωτοπαλίκαρό του, Αθανάσιος Μπέτσης από την Τσερναρέκα (Κάρπη) (επίσης φιλοξενούμενος στο Άσυλο των Μακεδόνων στην Αθήνα), και ο Βαλκάνης από τη Γουμένισσα. Μέσα σε κλίμα πανηγυρικό αφού ήδη στα γύρω χωριά οργανώνονταν γιορτές Ελληνοβουλγαρικής συμφιλίωσης, οι παραβρισκόμενοι συνέφαγαν και συζήτησαν για τον κοινό αγώνα. Μετά τη συνάντηση, δόθηκε το σύνθημα και οι κομιτατζήδες εκτέλεσαν τους τρεις Έλληνες με όπλα και τσεκούρια.[37]
Η προτομή του Λάζαρου Δογιάμα στη Γουμένισσα

Η δολοφονία του Λάζαρου Δογιάμα από τους Βούλγαρους ήταν προσχεδιασμένη, καθώς αποτελούσε πάντοτε έναν επικίνδυνο αντίπαλο για τα Βουλγαρικά συμφέροντα στην περιοχή[9]. Στον τόπο της δολοφονίας, μετέβη η μητέρα του Αγγελική με την εγγονή της Μαρία και μετέφεραν τη σορό του, στο ναό της Αγίας Παρασκευής, στην Μπαροβίτσα (Καστανερή). Τάφηκε στο νεκροταφείο της γενέτειράς του[9]. Σύμφωνα με πιστοποιητικό του 1929 του Συνδέσμου των εκ Γευγελής και πέριξ χωρίων "Η Ειδομένη", η Αικατερίνη Κρετσόβαλη Δογιάμα μετά το 1912, όταν η Γευγελή καταλήφθηκε από τους Σέρβους εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη και της χορηγήθηκε σύνταξη στρατιωτικού. Το 1967 στήθηκε προτομή του Λάζαρου Δογιάμα (και του αδερφού του Γκόνου) στη Γουμένισσα, στα αποκαλυπτήρια της οποίας παρέστη και η χήρα του Λάζαρου, Αικατερίνη.[2]
Παραπομπές

↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 1
↑ 2,0 2,1 2,2 Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 6
↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 2
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σσ. 2, 3
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 16
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σσ. 3, 11
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 3
↑ 8,0 8,1 Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σσ. 3, 4
↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 11
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 4
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 4
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 4
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 4
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σσ. 4, 5, 7
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 7
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 5
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 5
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σσ. 5, 11
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 12
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 7
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 7
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 9
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 5
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 12
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 5
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 9
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 5
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 5
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 8
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 8
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σσ. 8, 9
↑ "Αφανείς, Γηγενείς Μακεδονομάχοι", επιστημονική επιμέλεια: Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, εκδόσεις University Studio Press, 2008, σελ. 94
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 9
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 9
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 10
↑ Ilustration Belo More, 91 χρόνια από το θάνατο του Ίτσκο Ντιμιτρώφ
↑ Οι Μακεδονομάχοι Αδελφοί Δογιάμα, Κωνσταντίνος Δογιάμας, Εκδόσεις: University Studio Press, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σσ. 10 - 11

Δογιάμας, Δημήτριος
Δογιάμας, Γεώργιος
Δογιάμας, Λάζαρος
Δογιάμας, Τραϊανός
Δογιάμας, Χρήστος