Ο Γιάννης Ταμτάκος (1908 - 4 Ιανουαρίου 2008) ήταν Έλληνας πολιτικός αγωνιστής του αρχειομαρξισμού και του τροτσκισμού που έζησε στην Ελλάδα και στην Αυστραλία. Για την πολιτική του δράση του διώχτηκε τόσο από το κράτος όσο και από τo EAM. Ήταν ο τελευταίος επιζών ηγέτης της μεγάλης απεργίας του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Στο τέλος της ζωής του δήλωνε αναρχικός.
Νεανικά χρόνια
Γεννήθηκε το 1908 στις Φώκιες από πατέρα εργάτη στην αλατοποιεία[1]. Πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία το 1914, επέστρεψε το 1914 στην πόλη που γεννήθηκε για να την αφήσει οριστικά το 1922. Από 6 ετών άρχισε να εργάζεται πουλώντας κουλούρια και ως λούστρος. Το 1918 – 1919, σε ηλικία 11 ετών, συμμετείχε για πρώτη φορά σε μια εργατική συγκέντρωση για την Εργατική Πρωτομαγιά στη συνοικία της Eυαγγελίστριας της Θεσσαλονίκης. Πλησιάστηκε από τους υποστηρικτές του αρχειομαρξισμού το 1924 και προσχώρησε στον αρχειομαρξισμό. Ως πρόσφυγας βίωσε τον ρατσισμό. Υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο 50ο σύνταγμα στη Θεσσαλονίκη το 1933 για ένα χρόνο.
Συνδικαλιστική δράση
Πήρε μέρος στους εργατικούς αγώνες της Θεσσαλονίκης, ως τσαγκάρης με την ιδιότητα του εκλεγμένου συμβούλου (1926-1927) και σαν γραμματέας του σωματείου των υποδηματεργατών Θεσσαλονίκης (1928-1929), ενώ αργότερα δραστηριοποιήθηκε μέσα από το σωματείο των ανέργων. Το 1931, όντας στην πρώτη γραμμή μιας διαδήλωσης ανέργων στην Πλατεία Σιντριβανίου της Θεσσαλονίκης, δέχτηκε την επίθεση μιας ομάδας χωροφυλάκων με επικεφαλής τον ανιψιό του Αστυνομικού Διευθυντή, που τον πυροβόλησε στο μάγουλο και του έκοψε τη γλώσσα. Χάρη στις επανειλημμένες χειρουργικές επεμβάσεις δεν έχασε τη φωνή του[2]. Το 1936, μετά τη βίαιη κατάπνιξη των εργατικών διαδηλώσεων, καταδικάστηκε ερήμην από το Κακουργιοδικείο Έδεσσας μαζί με 52 εργάτες ως ένας από τους υποκινητές της απεργίας στην Θεσσαλονίκη το Μάιο του 1936. Έμεινε στην εξορία και στη φυλακή, βάσει του ιδιώνυμου, από το 1937 έως το 1942. Φεύγοντας, η κυβέρνηση Τσουδερού τον άφησε εξόριστο στην Γαύδο και τον παρέδωσε στους Γερμανούς. Μετά από απόδραση από το Τμήμα Μεταγωγών Πειραιά το 1942 βγήκε στην παρανομία.
Δράση στην παρανομία της Κατοχής
Στην Κατοχή συμμετέχει στο Κομμουνιστικό Διεθνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΔΚΕ) με εφημερίδες το Εργατικό Μέτωπο[3] και τον Ο Αγώνας μας[4]. Στο ΚΔΚΕ ανήκει στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος μαζί με τον Στίνα και τον Βουρσούκη. Το κόμμα είχε περίπου 20 μέλη και άλλους τόσους συμπαθούντες. Τον Δεκέμβρη του 1943 το ΚΔΚΕ μετονομάζεται σε Διεθνιστικό Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΔΚΚΕ) και τον Οκτώβρη του 1944 μετονομάζεται ξανά σε Διεθνιστικό Επαναστατικό Κόμμα Ελλάδας (ΔΕΚΕ).[5]. Η τελευταία αλλαγή του ονόματος έγινε γιατί : η λέξη κομμουνιστής στην εποχή μας είναι ο πιο λυσσαλέος σωβινιστής,...,ο προδότης της εργατικής τάξης [6] Η δράση επί Κατοχής του ήταν κυρίως απαλλοτριώσεις καταστημάτων και μοίρασμα των αγαθών στο κόσμο που περνούσε[7], καθώς και μοίρασμα προκηρύξεων συναδέλφωσης στους στρατιώτες των Κατοχικών δυνάμεων. Αναγνωρίζοντας τον εαυτό του σαν ντεφαταιστή, δεν πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση γιατί θεωρούσε την εθνικοαπελευθερωτική δράση ως εξάρτημα του επιτελείου της Μέσης Ανατολής και ως σωβινισμό. Το 1942 γνώρισε τον Κορνήλιο Καστοριάδη και υιοθέτησε τις απόψεις που ο δεύτερος είχε εκφράσει σχετικά με τη γραφειοκρατικοποίηση των Κομμουνιστικών Κομμάτων. Για τη στάση τους αυτή, ο Ταμτάκος και οι σύντροφοί του, καταδιώχθηκαν λιγότερο από τους Γερμανούς ή τους συνεργάτες τους και περισσότερο από το ΕΑΜ[8]. Δεν ήταν λίγες οι φορές που ξέφυγε από τη δράση του ΕΛΑΣ ενώ την περίοδο των Δεκεμβριανών κυκλοφορούσε με διάφορες ταυτότητες και ψευδώνυμα[9].
Δεκεμβριανά και εμφύλιος πόλεμος
Στα Δεκεμβριανά η πολιτική ομάδα του Γιάννη Ταμτάκου, καταγγέλει τη δράση του ΕΛΑΣ για τη κατάληψη της εξουσίας ενώ βιώνουν τη καταστολή από τις δυνάμεις του. Συμμετέχει στο Ενοποιητικό συνέδριο των τροτσκιστικών κομμάτων το 1946 από το οποίο παράχθηκε το Κομμουνιστικό Διεθνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΔΚΚΕ) αλλά αργότερα αποχωρεί από τον τροτσκισμό και από την 4ή Διεθνή. Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου κρύβεται μαζί με τον Άγι Στίνα σε σπίτι στην Αθήνα.
Ο καθηγητής πανεπιστημίου Nicholas Apoifis, αναφέρει ότι ο Γιάννης Ταμτάκος έγινε "μη βίαιος αναρχικος" την δεκαετία του 1940. [10].
Μετανάστης στο εξωτερικό
Μετά το τέλος του εμφυλίου προσπαθεί να συμμετάσχει στην ανασυγκρότηση της ομάδας του χωρίς κάποιο αποτέλεσμα. Το 1951 φεύγει με πρόσκληση να εργαστεί ως μετανάστης στην Αυστραλία, όπου δούλεψε σε διάφορες δουλειές μεταξύ των οποίων και στο εργοστάσιο της General Motors. Στην Αυστραλία δεν είχε κάποια συνδικαλιστική δραστηριότητα[11] και ούτε στο σωματείο του εργοστασίου είχε γραφτεί [12], ενώ με τον σύντροφο του Στίνα είχε απλή επικοινωνία με αλληλογραφία.
Ο Γιάννης Ταμτάκος τη δεκαετία του 1950
Επιστροφή στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1966 μένοντας μόνιμα στην Θεσσαλονίκη μέχρι το θάνατο του χωρίς ενεργή συμμετοχή στη πολιτική δράση. Από τη δεκαετία του 1980 συνδέθηκε ιδεολογικά με τον ευρύτερο αντιεξουσιαστικό χώρο της Θεσσαλονίκης. Παρά την προχωρημένη ηλικία του, συμμετείχε σε εκδηλώσεις του κινήματος της πόλης. Πέθανε στις 4 Ιανουαρίου 2008, λίγες μέρες πριν κλείσει τα 100 του χρόνια και κηδεύτηκε με πολιτική κηδεία[13] την επόμενη μέρα στο νεκροταφείο της Μαλακοπής.
Δημοσιευμένο έργο
Το βιβλίο Ταμτάκος Γιάννης, Αναμνήσεις μιας ζωής στο επαναστατικό κίνημα, Κύκλοι Αντιεξουσίας, Θεσσαλονίκη Μάρτιος 2003[14], περιέχει απομαγνητοφωνημένες αυτοβιογραφικές αφηγήσεις με αναφορές σε ιστορικά και πολιτικά γεγονότα του τελευταίου αιώνα. Απόσπασμα από το προσωπικό ημερολόγιο του έχει δημοσιευτεί το 1995 στην Εφημερίδα "Άλφα"[15]. Ο Γιάννης Ταμτάκος ήταν ένα από τα δυο βασικά πρόσωπα στην ταινία "Κούρσαλ" του Νίκου Θεοδοσίου. Τέλος υπάρχουν πολλές δημοσιευμένες συνεντεύξεις στα μέσα μαζικής επικοινωνίας [16].
Υστεροφημία
Ο Γιάννης Ταμτάκος έδρασε πολιτικά κυρίως ως αρχειομαρξιστής και τροτσκιστής, αλλά έγινε γνωστός ως αναρχικός στο τέλος της ζωής του όταν διηγιόταν τις προγενέστερες δράσεις του και συμμετείχε σε εκδηλώσεις του αναρχικού χώρου. Ο αναρχικός χώρος τα τελευταία χρόνια εξυμνεί τη δράση του[17][18], βγάζει αφίσες, κάνει εκδηλώσεις στη μνήμη του[19] και διαθέτει δωρεάν τα βιβλία του.[20] Επίσης, το συγκρότημα Active Member συνέθεσε τραγούδι στη μνήμη του[21], ενώ το συγκρότημα Ωχρά Σπειροχαίτη μελοποιήσε την απαγγελία του ύμνου της Κομμουνιστικής Διεθνής από τον Γ. Ταμτάκο στα Ποντιακά.[22]
Παραπομπές
"Συνέντευξη του Γ.Ταμτάκος στην ΕΤ3,Μαύρο και Κόκκινο"
"Αντίο, σύντροφε μπαρμπα Γιάννη", του Τριαντάφυλλου Μηταφίδη, ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ, Επωνύμως, Δευτέρα 7/1/08
"Εργατικό Μέτωπο Φύλλο 8,15 Γενάρη 1946
"Ο Αγώνας μας, φύλλο 4 Οκτώβρης 1943"
Αιρετικές διαδρομές Ο ελληνικός τροτσκισμός και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος Συγγραφέας: Εμμανουηλίδης Μάριος Εκδότης: Φιλίστωρ σελ 50-51
Ο Αγώνας μας φ.11,20.11.1944
Εργατικές Ιστορίες - συνεντεύξεις με πρωταγωνιστές του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα από το 1920 έως το 1967 σελ 24
Ταμτάκος, Γιάννης, Αναμνήσεις μιας ζωής στο επαναστατικό κίνημα, Κύκλοι Αντιεξουσίας, Θεσσαλονίκη 2003 σελ 138
Βεργής, Γ. Λίγες λέξεις για ένα ηθικά απαράδεκτο κείμενο, στο Στίνας, Αναμνήσεις, σελ. 502-505
Anarchy in Athens: An ethnography of militancy, emotions and violence By Nicholas Apoifis [1]
Ταμτάκος, Γιάννης, Αναμνήσεις μιας ζωής στο επαναστατικό κίνημα, Κύκλοι Αντιεξουσίας, Θεσσαλονίκη 2003 σελ 166
"Μια ζωή αγώνες για μία κοινωνία ίσων και ελεύθερων"
"Πολιτικές κηδείες στην Ελλάδα"
Ταμτάκος, Γιάννης, Αναμνήσεις μιας ζωής στο επαναστατικό κίνημα, Κύκλοι Αντιεξουσίας, Θεσσαλονίκη 2003
Ιστοσελίδα Βραχόκηπος, Μάιος 2005
"Ο τελευταίος αρχειομαρξιστής θυμάται"
"Σύντομο βιογραφικό του Γιάννη Ταμτάκου,Αντιεξουσιαστική Κίνηση 2008"
"Κατάληψη στο Μπίνειο,Μυτιλήνη 2012"
"Εκδήλωση και συναυλία στη μνήμη του Γιάννη Ταμτάκου"
"Mνήμες Αγώνα Μπαρμπα-Γιάννης Ταμτάκος"
"Ο Μπαρμπά Γιάννης και η Απολησμονιά"
" Του Μπαρμπά Γιάννη Τ."
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
