Η Ελένη Μπούκουρα-Αλταμούρα (Σπέτσες, 1821 – Σπέτσες, 19 Μαρτίου 1900) ήταν Ελληνίδα ζωγράφος του 19ου αιώνα, της οποίας η τραγική ζωή έγινε το θέμα ενός μυθιστορήματος, του Ελένη ή ο κανένας της Ρέας Γαλανάκη, και ενός θεατρικού έργου.
Η Μπούκουρα-Αλταμούρα ήταν κόρη του καπετάν Γιάννη Μπούκουρα ή Μπούκουρη, του μετέπειτα πρώτου θεατρώνη της Αθήνας. Παιδί ακόμα, έκλεβε αποκέρια και ζωγράφιζε φίλες της που της πόζαραν στην αυλή του παρθεναγωγείου. Ο πατέρας της, αναγνωρίζοντας το ταλέντο της, προσέλαβε δάσκαλο στο σπίτι τον καθηγητή του Σχολείου των Τεχνών, Ραφαέλο Τσέκκολι. Με συστατική επιστολή του, η Ελένη έφυγε στην Ιταλία το 1848 για σπουδές.
Στην Ιταλία, παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής στην Νεάπολη, στην Ρώμη και ίσως στην Φλωρεντία, μεταμφιεσμένη σε άντρα. Ερωτεύθηκε τον ιταλό ζωγράφο και γαριβαλδινό επαναστάτη Φραντσέσκο Σαβέριο Αλταμούρα (Franceso Saverio Altamura) και απέκτησε μαζί του τρία εξώγαμα παιδιά: τον Ιωάννη, την Σοφία και τον Αλέξανδρο. Προκειμένου να νομιμοποιήσει την σχέση της με τον Αλταμούρα, ασπάστηκε τον καθολικισμό και τον παντρεύτηκε. Όμως, το 1857 ο σύζυγός της την εγκατέλειψε και έφυγε με την ερωμένη του, την αγγλίδα φίλη της ζωγράφο Τζέιν Μπένμαν Χέυ (Jaine Benhman Hay), παίρνοντας μαζί του τον μικρότερο γιο τους, τον Αλέξανδρο.
Η Μπούκουρα-Αλταμούρα επέστρεψε κατόπιν στην Ελλάδα με τον Ιωάννη και την Σοφία, και άρχισε να παραδίδει μαθήματα ζωγραφικής σε κοπέλες της Αθήνας. Όμως, το 1872 αρρώστησε από φυματίωση η κόρη της και αναγκάστηκε να πάει στο σπίτι του αδελφού της στις Σπέτσες προκειμένου να αλλάξει αέρα το άρρωστο παιδί της. Τελικά, η Σοφία πέθανε στα τέλη του 1872 σε ηλικία μόνον 18 ετών. Μετά τον θάνατο της κόρης της, η Μπούκουρα-Αλταμούρα επέστρεψε στην Αθήνα.
Το 1876 ο γιος της και ανερχόμενος ζωγράφος Ιωάννης Αλταμούρας ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Κοπεγχάγη και επέστρεψε στην Αθήνα γεμίζοντας με χαρά την χαροκαμένη μητέρα. Όμως η χαρά της διήρκεσε πολύ λίγο· ο Ιωάννης προσβλήθηκε και αυτός από φυματίωση και πέθανε τον Μάιο του 1878. Η απώλεια των δύο νέων προκάλεσε νευρικό κλονισμό στην μητέρα τους και την οδήγησε στην τρέλα. Σε ηλικία 60 ετών περίπου, η Μπούκουρα-Αλταμούρα επέστρεψε στις Σπέτσες, όπου και πέθανε σχεδόν άγνωστη το 1900. Kηδεύτηκε στο κοιμητήριο της Aγίας Άννας στις Σπέτσες, αλλά αργότερα, τα οστά της, όπως και εκείνα της Σοφίας και του Ιωάννη, μεταφέρθηκαν από τους απογόνους της στο A΄ Nεκροταφείο Aθηνών σε κοινό τάφο της οικογενείας Mπούκουρα-Aλταμούρα.
Ελένη Μπούκουρα-Αλταμούρα "Απελπισία"
Ε. Μπούκουρα-Αλταμούρα, Απελπισία, ελαιογραφία, χωρίς χρονολογία.
Φημολογείται πως πριν πεθάνει έκαψε όλα — ή σχεδόν όλα — τα ζωγραφικά της έργα, αν και κατά μία εκδοχή τα έργα της καταστράφηκαν από συγγενείς της που καθάρισαν το σπίτι της μετά τον θάνατό της.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
(Συλλογικό έργο): Ιωάννης Αλταμούρας. Η ζωή και το έργο του. Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2011.
Ασημακόπουλος, Κώστας: Αστραπή στο δάσος - Ο ακάλυπτος χώρος - Ελένη Αλταμούρα (τρία θεατρικά έργα), εκδ. «Δωδώνη», Αθήνα 2005, ISBN 960385347X.
Ντάνου, Ελευθερία: «Ελένη Αλταμούρα», Ιστορία Εικονογραφημένη, τεύχος 182 (Αύγουστος 1983), σελ. 74.
Ρούμπουλα, Δήμητρα, «Οι μύθοι της οικογένειας Αλταμούρα», εφημ. Το Έθνος (Αθήνα), 15 Μαρτίου 2011. (Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2015.)
Γαλανάκη, Ρέα: Ελένη ή ο κανένας, εκδ. Άγρα, Αθήνα 1998, ISBN 9603252530 (νεότερη κυκλοφορία από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2004, ISBN 9600335834).
Ταρσούλη, Αθηνά: Ἑλένη Ἀλταμούρα, ἡ πρώτη ζωγράφος στὴν Ἑλλάδα μετὰ τὸ Εἰκοσιένα, εκδ. Δημητράκος, Αθήνα 1934.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Το θλιβερό τέλος της Ελένης Μπούκουρα-Αλταμούρα Άρθρο στην Ιστορία Εικονογραφημένη, Αύγoυστος 2002
Ο βίος της Ελένης Μπούκουρα-Αλταμούρα Σύντομο άρθρο στον ιστοχώρο του Αρβανίτικου Συνδέσμου Ελλάδος.
Κείμενο για την Αλταμούρα στο Scripta Manent
Σημείωση: Οι εξωτερικές συνδέσεις δίνουν αντικρουόμενα στοιχεία για τον βίο της ζωγράφου. Εμείς εδώ βασιστήκαμε κυρίως στο άρθρο της Ιστορίας Εικονογραφημένης (πρώτη εξωτερική σύνδεση).
Παραπομπές
Faceted Application of Subject Terminology. 394094. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Consortium of European Research Libraries. cnp01126381. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Ελένη (όνομα)
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
