Ο Άδης, θεός του κάτω κόσμου.

Ο Άδης (αρχαία ελληνικά: ᾍδης ή Ἅιδης) (“αόρατος”) σημαίνει και το μέρος των νεκρών για τους Αρχαίους Έλληνες και τον θεό αυτού του κάτω κόσμου. Η λέξη αρχικά αναφερόταν αποκλειστικά στον θεό. Η γενική πτώση της λέξης (Ἅιδου), ήταν συντόμευση της φράσης “σπίτι του Άδη”, αλλά τελικά και η ονομαστική της λέξης άρχισε να περιγράφει την κατοικία των νεκρών. (Η αντίστοιχη Εβραϊκή λέξη είναι Σιεόλ, αφορά τον τόπο των νεκρών και σημαίνει κυριολεκτικά “αόρατος” ή “εκείνος που ζητάει”.)

Ο αντίστοιχος Ρωμαϊκός θεός ήταν ο Πλούτο (από τον Ελληνικό Πλούτωνα), Ντις Πάτερ ή Όρκους. Ο αντίστοιχος Ετρουσκικός θεός ήταν ο Άιτα. Ο όρος “Άδης” χρησιμοποιείται καμιά φορά από Χριστιανούς ως κλασικιστικός ευφημισμός για την Κόλαση, η οποία κατά τ’ άλλα έχει λίγα από τα χαρακτηριστικά του Άδη.

Άδης: ο τόπος

Υπήρχαν πολλοί τομείς του Άδη, συμπεριλαμβανομένων των Ηλυσίων Πεδίων και του Ταρτάρου. Οι Έλληνες μυθογράφοι δεν ήταν τέλεια συνεπείς ως προς τη γεωγραφία της μετά θάνατον ζωής.

Στη Ρωμαϊκή μυθολογία, μια είσοδος στον κάτω κόσμο που βρισκόταν στο Αβέρνους, έναν κρατήρα κοντά στην Κύμη (Cumae) της Καμπανίας, ήταν ο δρόμος που ο Αινείας χρησιμοποίησε για να κατέβει στον Κάτω Κόσμο. Συνεκδοχικά, η λέξη Αβέρνους μπορεί να ήταν υποκατάστατο ολόκληρης της σημασίας κάτω κόσμος. Οι Ινφέριι Ντίι ήταν οι Ρωμαίοι θεοί του κάτω κόσμου.

Οι νεκροί εισέρχονταν στον κάτω κόσμο διασχίζοντας τον ποταμό Αχέροντα, με τη βάρκα του Χάροντα, ο οποίος χρέωνε έναν οβολό για το πέρασμα, τοποθετημένο κάτω από τη γλώσσα του νεκρού από τους πιστούς συγγενείς του. Οι άποροι και όσοι δεν είχαν φίλους παρέμεναν για πάντα στην όχθη του ποταμού. Η αντίπερα όχθη φυλασσόταν από τον Κέρβερο, τον τρικέφαλο σκύλο που νικήθηκε από τον Ηρακλή. Πέρα από τον Κέρβερο, οι σκιές των τεθνεώτων εισέρχονταν στον Τάρταρο, τη γη των νεκρών.

Οι πέντε ποταμοί του Άδη ήταν οι Αχέρων, Κωκυτός, Φλεγέθων, Λήθη και Στυξ.

Η πρώτη περιοχή του Άδη περιλαμβάνει τους λειμώνες με τους ασφόδελους, που περιγράφονται στην Οδύσσεια, όπου οι σκιές των ηρώων περιφέρονται απελπισμένα μεταξύ κατώτερων πνευμάτων, που τιτιβίζουν γύρω τους σαν νυχτερίδες.

Ο Οδυσσέας στον Άδη, John Flaxman

Πέρα από κει βρισκόταν το Έρεβος, που μπορεί να θεωρηθεί ως ευφημισμός του Άδη, το όνομα του οποίου προκαλούσε φρίκη. Υπήρχαν δύο πηγές, αυτή της Λήθης, όπου οι κοινές ψυχές συνέρρεαν για να σβήσουν κάθε μνήμη, και η πηγή της Μνημοσύνης, όπου αντιθέτως έπιναν οι μύστες των Μυστηρίων. Στο προαύλιο του οδυνηρού παλατιού του Άδη και της Περσεφόνης κάθονται τρεις κριτές του κάτω κόσμου: ο Μίνως, ο Ραδάμανθυς και ο Αιακός. Εκεί, μέρος ιερό αφιερωμένο στην Εκάτη, όπου συναντώνται τρεις δρόμοι, κρίνονται οι ψυχές και επιστρέφουν στους λειμώνες με τους ασφόδελους αν δεν είναι ούτε ενάρετες ούτε κακές, στέλνονται στον Τάρταρο αν είναι ασεβείς ή κακές, ή οδηγούνται στα Ηλύσια για να συντροφέψουν τις ηρωικές και τις ευλογημένες.

Άδης: ο θεός

Στην Ελληνική μυθολογία ο Άδης, θεός του κάτω κόσμου, ήταν γιος των Τιτάνων Κρόνου και Ρέας. Είχε τρεις μεγαλύτερες αδελφές, την Εστία, την Δήμητρα και την Ήρα, όπως επίσης δύο νεώτερους αδελφούς, τον Ποσειδώνα και τον Δία.

Μόλις ενηλικιώθηκε ο Δίας κατάφερε να αναγκάσει τον πατέρα του να ξεράσει τα αδέλφια του. Μετά την απελευθέρωσή τους οι έξι νεώτεροι θεοί, μαζί με τους συμμάχους που κατάφεραν να συγκεντρώσουν, διεκδίκησαν από τους γονείς τους και τους θείους τους την εξουσία στην Τιτανομαχία. Οι τρεις αδελφοί έλαβαν από τους Κύκλωπες τα όπλα που θα τους βοηθούσαν στη μάχη μεταξύ των θεών. Ο Δίας έλαβε ένα αστροπελέκι, ο Ποσειδώνας μία τρίαινα και ο Άδης ένα κράνος που έκανε αόρατο όποιον το φορούσε. Ο πόλεμος διήρκεσε 10 χρόνια και έληξε με τη νίκη των νεώτερων θεών. Μετά τη νίκη ο Άδης και οι δύο νεώτεροι αδελφοί του, ο Ποσειδώνας και ο Δίας, έριξαν κλήρο για να καθορίσουν τα βασίλεια που θα κυβερνούσαν. Ο Δίας πήρε τον ουρανό, ο Ποσειδώνας τις θάλασσες και ο Άδης τον κάτω κόσμο, το αόρατο βασίλειο στο οποίο πηγαίνουν οι νεκροί όταν αφήνουν τον κόσμο.

Ο Άδης έλαβε την τελική σύζυγό του, την Περσεφόνη, μέσα από τέχνασμα, μια ιστορία που συνέδεσε τα αρχαία Ελευσίνια Μυστήρια με το Ολύμπιο πάνθεον.

Ο Άδης κυβερνούσε τους νεκρούς, βοηθούμενος από δαίμονες επί των οποίων είχε απόλυτη εξουσία. Απαγόρευε αυστηρά στους υποτελείς του να φύγουν από την περιοχή του και γινόταν πολύ οργισμένος όταν κάποιος προσπαθούσε να φύγει, ή αν κάποιος προσπαθούσε να κλέψει την λεία του.

Εκτός από τον Ηρακλή, οι μόνοι άλλοι ζωντανοί άνθρωποι που τόλμησαν να εισέλθουν στον κάτω κόσμο ήταν όλοι ήρωες: ο Οδυσσέας, ο Αινείας (συνοδευόμενος από την Σίβυλλα), ο Ορφέας και ο Θησέας. Κανείς τους δεν ευχαριστήθηκε ιδιαίτερα από ό,τι είδαν στο βασίλειο των νεκρών. Συγκεκριμένα, ο ήρωας του Τρωϊκού πολέμου Αχιλλέας, τον οποίο ο Οδυσσέας συνάντησε στον Άδη είπε:

"Μη μου μιλάς καταπραϋντικά για τον θάνατο, ένδοξε Οδυσσέα. Θα προτιμούσα να υπηρετώ ως μισθοφόρος κάποιου άλλου, παρά να είμαι ο αφέντης των νεκρών που χάθηκαν."

Ο Άδης , Villa Borghese, Rom

Λατρεία

Ο Άδης ήταν τρομακτική μορφή για όσους ζούσαν. Μη έχοντας καμία βιασύνη να τον συναντήσουν, ήταν σιωπηλοί στους όρκους στο όνομά του. Για πολλούς, μόνο η εκφορά της λέξης Άδης ήταν τρομακτική. Γι' αυτό και χρησιμοποιήθηκε ένας ευφημισμός. Αφού πολύτιμα ορυκτά προέρχονται κάτω από τη γη (δηλ. τον κάτω κόσμο κυβερνώμενο από τον Άδη), θεωρήθηκε πως κυβερνούσε και αυτά, και αναφερόταν ως Πλούτωνας (Πλούτων, συγγενής της λέξης πλούτος), και από κει και το Ρωμαϊκό όνομα Πλούτο. Ο Σοφοκλής αναφερόμενος στον Άδη ως τον “πλούσιο” εξήγησε με αυτά τα λόγια: “ο καταθλιπτικός Άδης εμπλουτίζει τον εαυτό του με τους αναστεναγμούς μας και τα δάκρυά μας”. Επιπροσθέτως, αποκαλείτο Κλυμένος, Ευβουλεύς και Πολυδέγμων.

Αν και ήταν Ολύμπιος, πέρναγε τον περισσότερο χρόνο τόυ στο σκοτεινό του βασίλειο. Φοβερός στη μάχη, απέδειξε την αγριότητά του στην περίφημη Τιτανομαχία, την μάχη των Ολυμπίων εναντίον των Τιτάνων, που καθιέρωσε την εξουσία του Δία.

Εξαιτίας της σκοτεινής και μακάβριας προσωπικότητάς του δεν ήταν ιδιαίτερα αρεστός ούτε από τους θεούς ούτε από τους ανθρώπους. Ο χαρακτήρας του περιγράφεται ως “άγριος και αμείλικτος”, και από όλους τους θεούς ήταν κατά πολύ ο πιο μισητός από τους θνητούς. Ωστόσο, δεν ήταν κακός θεός, γιατί, αν και ήταν ήταν αυστηρός, ανηλεής και χωρίς επιείκεια, ήταν όμως δίκαιος. Ο Άδης κυβερνούσε τον κάτω κόσμο και επομένως ήταν πιο συχνά συνδεδεμένος με τον θάνατο και τρομακτικός στους ανθρώπους, αλλά δεν ήταν ο ίδιος ο θάνατος. Η πραγματική προσωποποίηση του θανάτου ήταν ο Θάνατος.

Όταν οι Έλληνες προσεύχονταν στον Άδη, χτυπούσαν τα χέρια τους στο έδαφος για να είναι σίγουροι πως τους ακούει. Μαύρα ζώα, όπως πρόβατα, θυσιάζονταν προς τιμήν του, και πιστεύεται πως κάποια στιγμή προσφέρθηκαν ακόμα και ανθρωποθυσίες. Το αίμα από τις θυσίες στον Άδη έσταζαν σε λάκκο για να τον φτάσουν. Το πρόσωπο που πρόσφερε τη θυσία έπρεπε να γυρίσει το κεφάλι του. Κάθε εκατό χρόνια λάμβαναν χώρα εορτές προς τιμή του.

Το όπλο του Άδή ήταν ένα δίκρανο, με το οποίο διέλυε ό,τι βρισκόταν στο δρόμο του ή ό,τι δεν του ήταν αρεστό, σχεδόν ότι έκανε και ο Ποσειδώνας με την τρίαινά του.

Ραδάμανθης, Μίνωας και Αιακός στον Άδη

Στα αντικείμενα που κατείχε και τον προσδιόριζαν ανήκε και ένα περίφημο κράνος, δοσμένο από τους Κύκλωπες, που καθιστούσε όποιον το φορούσε αόρατο. Είναι γνωστό πως ο Άδης μερικές φορές δάνειζε το κράνος του αυτό και σε θεούς και σε ανθρώπους (όπως στον Περσεά). Το σκοτεινό του άρμα, συρόμενο από τέσσερα μαύρα άλογα, πάντοτε ήταν εντυπωσιακό και τρομακτικό στη θέα. Επίσης στον Άδη αποδίδονται ο Νάρκισσος και τα κυπαρίσσια, το Κλειδί του Άδη και ο Κέρβερος, ο τρικέφαλος σκύλος. Καθόταν σε έναν εβένινο θρόνο.

Άδης ,Altemps Inv8584

Ο Άδης στην τέχνη

Ο Άδης σπανίως απεικονίζεται στις κλασικές τέχνες, εκτός από απεικονίσεις της Αρπαγής της Περσεφόνης.

Άδης και Περσεφόνη, Gian Lorenzo Bernini

Περσεφόνη

Η σύζυγος του Άδη, και αρχαϊκή βασίλισσα του κάτω κόσμου, προτού καθιερωθούν οι Ελληνικοί Ολύμπιοι, ήταν η Περσεφόνη, παρουσιαζόμενη από τους Έλληνες ως κόρη του Δία και της Δήμητρας. Η Περσεφόνη δεν υπέκυψε με τη θέλησή της στον Άδη, αλλά απήχθη από αυτόν ενώ μάζευε λουλούδια με την παρέα της. Ο Άδης αγάπησε την Περσεφόνη τόσο πολύ που δεν την απελευθέρωσε από τον κάτω κόσμο. Η μητέρα της Περσεφόνης πενθούσε για την απώλεια της κόρης της και έριξε κατάρα στη γή προκαλώντας μεγάλη πείνα. Ο Άδης ξεγέλασε την Περσεφόνη να φάει έξι σπόρους ροδιού, πράγμα που σήμαινε πως δεν θα μπορούσε να φύγει από τον κάτω κόσμο ακόμα και με τη βοήθεια του Δια. Η Περσεφόνη ήξερε για την κατάθλιψη της μητέρας της και ζήτησε στον Άδη να την επιστρέψει στην γη των ζωντανών, με τον όρο να μείνει έξι μήνες κάθε χρόνο μαζί του, έναν για κάθε σπόρο που έφαγε. Κάθε χρόνο ο Άδης ταξιδεύει στη γη των ζωντανών με την Περσεφόνη στο άρμα του. Στους μήνες που η Περσεφόνη πηγαίνει στον κάτω κόσμο υπάρχει πάντα πείνα (χειμώνας).

Ορφέας και Ευρυδίκη

Ο Άδης έδειξε έλεος μόνο μία φορά: Επειδή η μουσική του Ορφέα ήταν τόσο λυπητερή, του επέτρεψε να επαναφέρει την σύζυγό του, Ευρυδίκη, στη γη των ζωντανών υπό τον όρο πως θα περπατούσε πίσω του και δεν θα γύριζε να την κοιτάξει μέχρι να βγουν στην επιφάνεια. Ο Ορφέας συμφώνησε αλλά, ενδίδοντας στον πειρασμό να κοιτάξει πίσω του, απέτυχε και έχασε την Ευρυδίκη ξανά. Ενώθηκε μαζί της ξανά μόνο μετά το θάνατό του.

Λευκή και Μινθώ

Όπως ο αδελφός του Δίας και οι άλλοι αρχαίοι θεοί, ο Άδης δεν ήταν ο πιο πιστός σύζυγος. Κατεδίωξε και ερωτεύτηκε την νύμφη Μινθώ και για να την τιμωρήσει γι’ αυτό, η ζηλιάρα σύζυγός του Περσεφόνη μετέτρεψε την Μινθώ στο φυτό μέντα. Παρομοίως, η νύμφη Λευκή, η οποία επίσης αρπάχτηκε από τον Άδη, μεταμορφώθηκε από αυτόν σε λευκή λεύκα μετά τον θάνατό της.

Ηρακλής

Ο τελευταίος άθλος του Ηρακλή ήταν να πιάσει τον Κέρβερο. Αρχικά, ο Ηρακλής πήγε στην Ελευσίνα για να μυηθεί στα Ελευσίνια Μυστήρια. Αυτό το έκανε για να απαλλάξει τον εαυτό του από τις ενοχές επειδή σκότωσε τους Κενταύρους και για να μάθει πως να εισέλθει και να εξέλθει από τον κάτω κόσμο ζωντανός. Στον άθλο του αυτό είχε τη βοήθεια της Αθηνάς και του Ερμή. Ο Ηρακλής ζήτησε την άδεια του Άδη για να πάρει τον Κέρβερο. Ο Άδης δέχτηκε με τον όρο πως ο Ηρακλής δεν θα του κάνει κακό, αν και σε άλλες εκδοχές, ο Ηρακλής έριξε ένα βέλος στον Άδη. Όταν ο Ηρακλής έσειρε τον σκύλο έξω από τον Άδη, πέρασε μέσα από τη σπηλιά Αχερουσία.

Ο Άδης στον Νεοπαγανισμό

Πολλοί νεοπαγανιστές σήμερα, ιδιαίτερα Ελληνιστικοί νεοπαγανιστές στις ΗΠΑ, έχουν αυτό που πολλοί θα θεωρούσαν new-age θεωρήσεις του Άδη. Ο Άδης, η μετά θάνατον ζωή, θεωρείται ως ενδιάμεση κατοικία (Λίμπο), περιέχοντας τομείς για αυτούς που είναι καλοί, αλλά όχι αρκετά καλοί για να εισέλθουν στα Ηλύσια και τομείς για αυτούς που είναι κακοί, αλλά όχι τόσο κακόι ώστε να ριχτούν στον Τάρταρο.

Πολλοί νεοπαγανιστές πιστεύουν πως ο τομέας του Άδη είναι εκεί που πηγαίνουν όλες οι ψυχές για να κριθούν από την θεότητα Άδη, που θεωρείται πως κρατά το Βιβλίο της Ζωης όπου καταγράφονται όλες οι πράξεις των θνητών, καλές ή όχι. Ο θεός Άδης θεωρείται πως δεν ενδιαφέρεται για οποιαδήποτε μορφή λατρείας και θυσίας, και εντελώς απαλλαγμένος από συμπόνια ή συναισθήματα για θνητούς. ΟΙ σύγχρονοι νεοπαγανιστές μερικές φορές πιστεύουν πως η θεότητα Άδης συμβουλεύεται την Θέμιδα και τον Υπερίωνα όταν αποφασίζει την μοίρα ενός θνητού. Αν ένας θνητός παρατηρείται από τον Υπερίωνα ως κακός, αλλά ακατάλληλος για αιώνια βασανιστήρια, η ψυχή ρίχνεται στα κατώτερα επίπεδα του άδη, σε μια μονότονη και δυσάρεστη ύπαρξη στην οποία μπορεί να τιμωρηθεί ή όχι. Αν ένας θνητός παρατηρηθεί από τον Υπερίωνα ως ενάρετος, αλλά όχι άξιος να εισέλθει στα Ηλύσια, ο Άδης επιτρέπει στον θνητό να περιπλανάται ελεύθερα στα ανώτερα επίπεδα του Άδη, που θεωρούνται αρκετά παρόμοια με τη ζωή στη Γη. Η Θέμις, αφού οι παρατηρήσεις έχουν γίνει, συμβουλεύει τον Άδη, που αποδίδει Δικαιοσύνη.

Το αν μια ψυχή επιτραπεί να εισέλθει στα Ηλύσια ή να ριχτέ στον Τάρταρο πιστεύεται από πολλούς Παγανιστές να εξαρτάται από το αν οι παρατηρήσεις τουΥπερίωνα για τις κακές πράξεις και τις αρετές κάποιου στη γή φέρουν δυσανάλογο βάρος. Για παράδειγμα, μερικοί πιστεύουν πως η Ζυγός του Άδη (που μεταφέρει η Θέμις) θα γείρει σε κάθε παρατήρηση, και το πόσο απέχουν οι ζυγαριές από το να είναι ισορροπημένες καθορίζει το αν κάποιος θα τιμωρηθεί ή θα επιβραβευτεί, καθώς και η επακόλουθη αυστηρότητα της τιμωρίας ή μέγεθος της επιβράβευσης.

Διαδικτυακοί Τόποι

• Πλούτων, μεγάλη συλλογή εικόνων (αγγεία, αγάλματα, πίνακες ζωγραφικής κ.α.)
• Ορφικός Ύμνος Πλούτωνος