Ζίρος Λασιθίου

Ελλάδα

Περιφέρεια : Κρήτη
Νομός : Λασιθίου

Νομός Λασιθίου Δήμος Λεύκης

-- Δήμος Λεύκης --

H Ζίρος ή Ζήρος είναι χωριό του δήμου Σητείας, στην ανατολική Κρήτη. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, έχει 393 κατοίκους. Με το πρόγραμμα Καποδίστριας ήταν έδρα του δήμου Λεύκης. Το δημοτικό διαμέρισμα Ζίρου περιλαμβάνει επίσης τους οικισμούς Αγία Ειρήνη, Αγριλιά, Καλόν Χωρίον, Λαμνώνι, Ξερόκαμπο και Χαμαίτουλο.

Ζίρος , οικισμός (υψόμ. 590 μ.) του νομού Λασιθίου. Δοιηκητικά ανήκει στον Δήμο Λεύκης και έχει 567 κατοίκους (2001).

Θέση

Η Ζίρος είναι κτισμένη σε υψόμετρο 590, στους νότιους πρόποδες του υψώματος «Εγκρεμνός» (785 μ.), στο βορειοδυτικό άκρο του οροπέδιου των Αρμενοχαντράδων ή οροπέδιο της Ζίρου. Στο εύφορο οροπέδιο καλλιεργούνται ελιές και αμπέλια. Παλαιότερα, στη θέση της σημερινής κεντρικής πλατείας υπήρχε μικρή λίμνη. Στην περιοχή γύρω από το χωριό παρατηρούνται ασβεστολιθικά πετρώματα με καρστικές γεωμορφές όπως σπηλαιοβάραθρα και καταβόθρες. Τα πιο γνωστά σπήλαια της περιοχής είναι το σπήλαιο της Αγριλιάς, της Λυγιάς και το σπήλαιο του Βοεβόδα στον Λαγκαδά.

Απέχει 31 χιλιόμετρα από τη Σητεία, ενώ σε μικρή απόσταση προς τα δυτικά βρίσκεται ο οικισμός Χαντράς.

Ιστορία

Η περιοχή της Ζίρου διαθέτει πλούσιο αρχαιολογικό απόθεμα, αλλά δεν έχει πραγματοποιηθεί συστηματική ανασκαφή. Κοντά χωριό Χαμαίτουλο, στη θέση Βρύση, έχει βρεθεί μεγάλος μινωικός οικισμός με κυκλώπεια τοιχοδομία και στη θέση Λιμνία ή Παραλάκη Μάντρα μεταξύ Χαμαίτουλου και Ζίρου έχει βρεθεί έτερος μινωικός οικισμός.[1] Στις θέσεις Άγιος Ιωάννης και Κατεργάρη πηγάδι έχουν εντοπιστεί αρχαϊκά χωριά, στη θέση Σταλός αρχαίος οικισμός και λίγο ανατολικότερα πρωτογεωμετρικός οικισμός. Κυκλικοί και θολωτοί τάφοι βρέθηκαν στις θέσεις Κάτω Σταλό και Κατσουλιανό, στη θέση Πυργάλες υπάρχουν ερείπια μινωικής έπαυλης, στη θέση Φουκάς μινωικός οικισμός, στη θέση Πεντάλιτρο μινωική ακρόπολη και στη θέση Ανεμομύλια υστερομινωικό κτίριο. Στη θέση Πλακόσπηλιος βρέθηκε ρωμαϊκός οικισμός και τάφος.[2]

Η παλαιότερη γραπτή μνεία του οικισμού γίνεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577, ο οποίος την αναφέρει ως Siro στην επαρχία Σητείας. Το 1581 αναφέρεται σε συμβόλαιο ότι ήταν μητρικό φέουδο του Ανδρέα Κορνάρου. Στην ενετική απογραφή του 1583 του Πέτρου Καστροφύλακα, αναφέρεται ως Ziro με 448 κατοίκους και ο Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το 1630 ως Sciro. Στην τουρκική απογραφή του 1671 αναφέρεται ως Ziro με 84 χαράτσια. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, οι Τούρκοι, ύστερα από διαταγή του αυτόκλητου διοικητή Σητείας Ιμπραχίμ Αφεντάκη, συγκέντρωσαν τους χριστιανούς κατοίκους τω γύρω χωριών με πρόφαση την ανάγνωση ενός φιρμανιού, με τελικό στόχο να τους σφάξουν, όπως και έγινε. Όμως, δεν σκότωσαν τους κατοίκους της Ζίρου, λέγοντας ότι τους χρειάζονταν για να καλλιεργούν τα κτήματα. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται ότι είχε 30 τουρκικές και 30 χριστιανικές οικογένιες. Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται ως Ζήρος με 433 χριστιανούς και 186 μουσουλμάνους κατοίκους και υπαγόταν στο δήμο Χαντρά. Στην απογραφή του 1900 αναφέρεται ως Ζύρος, στην απογραφή του 1928 ως Ζήρος και στην απογραφή του 1940 ως Ζίρος.

Ζίρος Λασιθίου

Πορεία πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:

Απογραφή	1900	1920	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	528	635	742	766	735	944	714	668		567	393

Σημεία ενδιαφέροντος

Στο χωριό βρίσκονται οι εκκλησίες του αγίου Νικολάου, του αγίου Γεωργίου και της αγίας Παρασκευής. Ο ναός της αγίας Παρασκευής είναι αγιογραφημένος και οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται από το 1523. Στο κεντρικό τμήμα του χωριού σώζεται κατοικία με ενετική αρχιτεκτονική, με κυβική μορφολογία και είναι διώροφη.

Παραπομπές

«Περί κηρύξεως αρχαιολογικών χώρων στην Ανατολική Κρήτη». Διαρκής Κατάλογος Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδος. 21 Νοεμβρίου 1979. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2016.

«Περί χαρακτηρισμού περιοχών της Ανατολικής Κρήτης ως Αρχαιολογικών Χώρων». Διαρκής Κατάλογος Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδος. 26 Μαΐου 1976. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2016.

Πηγές
Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Α. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης, σελ. 284-285.
Γαλετάκης, Γιώργος; Γρηγοράκης, Βαγγέλης; Δαμιανάκης, Αδάμ; Τζανάκη, Ελευθερία; Γαρεφαλάκη, Ειρήνη. «Οικισμός «Ζήρος», Δ.Δ. Ζήρου, Δήμου Λεύκης Τεχνική Έκθεση». Προγραμματική σύμβαση ΤΕΕ/ΤΑΚ & νομαρχιακής αυτοδιοίκησης Λασιθίου για αναγνώριση παραδοσιακών οικισμών νομού Λασιθίου. Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2016.

Δημοτική Ενότητα Λευκής
Τοπική Κοινότητα Αγίας Τριάδος
Αγία Τριάς, η
Κουφονήσιον, το (νησίς)
Τοπική Κοινότητα Απιδίων
Γούδουρας, ο
Έξω Απίδιον, το
Καλός Λάκκος, ο
Μέσα Απίδιον, το
Τοπική Κοινότητα Αρμένων
Αρμένοι, οι
Ασπρόλιθος, ο
Ετιά, η
Τοπική Κοινότητα Ζίρου
Αγία Ειρήνη, η
Αγριλιά, η
Ζίρος, η
Καλόν Χωρίον, το
Λαμνώνιον, το
Ξερόκαμπος, ο
Χαμαίτουλον, το
Τοπική Κοινότητα Παππαγιαννάδων
Βορίον, το
Παππαγιαννάδες, οι
Σκλάβοι, οι
Συκέα, η
Τοπική Κοινότητα Χανδρά
Άγιος Παντελεήμων, ο
Κατελιώνας, ο
Χανδράς, ο

Νομός Λασιθίου : Δήμος, Κοινότητα

Βραχασίου

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Λασιθίου

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License