Ζάρκο Τρικάλων

Περιφέρεια : Θεσσαλίας
Νομός : Τρικάλων

-

-- Δήμος Φαρκαδόνας --

Θέα του Ζάρκου από το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου (*)

Το Ζάρκο (γνωστό και ως Ζάρκος) είναι ένα χωριό του Δήμου Φαρκαδόνας, στον Νομό Τρικάλων, στην Ελλάδα. Είχε πληθυσμό 1.498 κατοίκων το 2001 και είναι το τέταρτο μεγαλύτερο χωριό του δήμου. Το Ζάρκο βρίσκεται νοτιοδυτικά του Τυρνάβου, δυτικά της Λάρισας, βορειοδυτικά της Καρδίτσας και ανατολικά των Τρικάλων. Το Ζάρκο βρίσκεται στη πεδιάδα της Θεσσαλίας, παρά το γεγονός ότι τα βουνά κυριαρχούν το βόρειο μέρος του νομού.

Ονομασία

Το αρχαίο όνομα του χωριού ήταν «Φαϋττός». Δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο σε πιο ακριβώς χρονικό σημείο το όνομα αλλάζει σε «Ζάρκο». Για την ετοιμολογία της λέξης «Ζάρκο» πάλι οι απόψεις διίστανται: άλλοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από τα πολλά ζαρκάδια που παλαιότερα υπήρχαν στη περιοχή ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι το όνομα οφείλεται σε Σέρβο στρατιωτικό που πέρασε από εκεί. Υπάρχει και μια τρίτη άποψη που λέει πως το όνομα προέρχεται από τοπικό ιδιωματισμό, επειδή στα χωριάτικα της Ηπείρου και στα ορεινά των Τρικάλων η λέξη «ζάρκο» σημαίνει «γυμνό», κάτι που σίγουρα ισχύει σε ότι αφορά τα βουνά του Ζάρκου μιας και είναι γυμνά από δέντρα.

Ιστορία

Αρχαιότητα

Η περιοχή κατοικήθηκε από παλαιότατων χρόνων. Ευρήματα δείχνουν την παρουσία ανθρώπων από την αρχαιότερη νεολιθική εποχή (6000-5000 π.Χ.).

Σημαντικότατα ευρήματα για τη ζωή και τις συνήθειες των κατοίκων έφεραν στο φως οι ανασκαφές στην Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου. Προσφορά στη θεμελίωση σπιτιού (πήλινο πρόπλασμα σπιτιού με ειδώλια) και ειδώλια στο χώρο του νεκροταφείου, το παλαιότερο κανονικό, μακριά από οικισμό. Έκαιγαν τους νεκρούς και έθαβαν τα οστά μέσα σε αγγεία, με ένα μικρότερο πλάι, για κτέρισμα. Ουσιαστικά είναι το πρώτο και το πιο σημαντικό σημάδι πολιτισμού στην ευρύτερη περιοχή.

Στην περιοχή του Ζάρκου εντοπίζεται η αρχαία Φαϋττός στη θέση Κρύα Βρύση. Εδώ βρέθηκε σπουδαίος θησαυρός που σήμερα φυλάσσεται στο αρχαιολογικό μουσείο του Βόλου. Στην αρχαιότητα, η Φαϋττός ήταν σημαντικό κέντρο στη περιοχή. Όπως δείχνουν λείψανα οχυρώσεων και ευρήματα, αλλά και φιλολογικές αναφορές, άλλες γνωστές πόλεις ήταν επίσης η Οιχαλία, ο Άτραξ (κοντά στο χωριό Πηνειάδα), η Τρίκκη (Τρίκαλα) και το Αιγίνιον (Καλαμπάκα).

Περσικοί Πόλεμοι, Μέγας Αλέξανδρος, Ρωμαϊκή κατάκτηση

Το 480 π.Χ. οι πόλεις υποτάχθηκαν στους Πέρσες, στην εκστρατεία εναντίον των Ελλήνων. Το 378 π.Χ. ενώθηκαν με τις άλλες θεσσαλικές πόλεις υπό τον Ιάσονα των Φερών. Το 352 π.Χ. ολόκληρη η Θεσσαλία ενώθηκε με το κράτος του Φιλίππου Β' της Μακεδονίας και το 324 π.Χ. ακολούθησε το Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία εναντίον των Περσών.

Με την επικρότηση των Ρωμαίων το 197 π.Χ. η ευρύτερη περιοχή γνώρισε καταστροφές και ερημώσεις από τις συγκρούσεις Ρωμαίων και Μακεδόνων. Ήταν η μόνη ελληνική δύναμη που αντιστάθηκε πεισματικά, με το Φίλιππο Ε' και το γιο του Περσέα, ο οποίος έδωσε την τελευταία ατυχή μάχη στην Πύδνα το 167 π.Χ.

Βυζάντιο και Τουρκοκρατία

Ο νομός Τρικάλων και κατά συνέπεια και το Ζάρκο δέχτηκε νωρίς το χριστιανισμό. Από τον 1ο κιόλας αιώνα επικράτησε η νέα θρησκεία, η οποία εδραιώθηκε τους επόμενους αιώνες, 4ο, 5ο, 6ο, χτίζοντας τους ναούς στη θέση και με τα υλικά των αρχαίων ιερών, όπως στην Τρίκκη, στο Αιγίνιο, και στο Ζάρκο. Στη μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου μπορεί ακόμη να διακρίνει κανείς εντοιχισμένα αρχαία μάρμαρα.

Η περιοχή δέχτηκε επιθέσεις από τους εχθρούς της βυζαντινής αυτοκρατορίας - Γότθοι το 396, Ούννοι το 447, Σλάβοι το 577, Σαρακηνοί το 904, Νορμανδοί το 1081. Με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους ελευθερωτές των Αγίων Τόπων, Σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας, το 1204 επιβλήθηκε η Φραγκοκρατία.

Η περιοχή σύντομα επανήλθε στους Βυζαντινούς (1210-12) του Μιχαήλ Άγγελου Κομνηνού Α' Δούκα, στο Δεσποτάτο της Ηπείρου και αργότερα στο βυζαντινό κράτος, με την επανασύσταση, το 1216.

Το εξασθενημένο Βυζάντιο αδυνατούσε να υπερασπιστεί τις επαρχίες του. Από τις αρχές του 14ου αι. νέοι επιδρομείς μαστίζουν την περιοχή, κυρίως Αλβανοί, ενώ οι Σέρβοι του Στέφανου Δουσάν (1331-1355) κατέλαβαν τη δυτική Θεσσαλία (1348-1371).

Δεσπότης της Ηπείρου με έδρα τα Τρίκαλα ορίστηκε ο ετεροθαλής αδελφός του Στέφανου Δουσάν, Συμεών Ούρεσης. Υπήρξε ο τελευταίος Σέρβος διοικητής της Θεσσαλίας, μετά το θάνατο του Στέφανου.

Στις περιοχές αυτές από τα τέλη του 17ου ως τις αρχές του 19ου αιώνα αναπτύχθηκε η οικοτεχνία (άνθησε τους τελευταίους ιδίως αιώνες). Ονομαστά ήταν τα βαμβακερά του Ζάρκου.

Αρκετός κόσμος από Ζάρκο ακόμα και εκείνη την εποχή μετανάστευσε σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και ασχολήθηκε με επιτυχία σε διάφορους κλάδους, ακόμα και στη μουσική όπως διαβεβαιώνει το παρακάτω χαρακτηριστικό κείμενο από τη Δημόσια βιβλιοθήκη Σερρών: «Ως άριστος μελοποιός και ίσως ο περισσότερο σημαντικός πρωτοψάλτης των Σερρών καταγράφεται ο Σταμάτιος Ζαρκινός ή Στάμος Παναγιώτου, "μουσικός εκ Ζάρκου Θεσσαλίας", μαθητής των τριών Διδασκάλων Χρυσάνθου, Γρηγορίου και Χουρμουζίου. Ήκμασε περί τα μέσα του 19ου αι. και πέθανε το 1894».

Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία

19ος αιώνας

Το Ζάρκο απελευθερώθηκε από την τουρκική κυριαρχία το 1881 μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της Θεσσαλίας. Μετά τον Ελληνο-Τουρκικό πόλεμο του 1896 η περιοχή αποτέλεσε μέρος των συνόρων μεταξύ των δύο χωρών. Ακόμα και σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να δει τα δύο φυλάκια που όριζαν τα τότε σύνορα, το Ελληνικό και το Τούρκικο.

Ωστόσο η κατάσταση στη περιοχή περί τα τέλη του 19ου αιώνα δεν ήταν και η καλύτερη, καθώς οι ντόπιοι κολίγοι δεν είχαν καλύτερη τύχη στα χέρια των Ελλήνων τσιφλικάδων από ότι είχαν στα χέρια των Τούρκων κατακτητών. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα:

http://xantho.lis.upatras.gr/test2.php?art=6987

20ος αιώνας

Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας πολλοί Ζαρκινοί στάλθηκαν στη Μικρά Ασία, το ίδιο συνέβη και κατά τη διάρκεια του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου όπου πολλοί υπηρέτησαν στο Αλβανικό μέτωπο.

Τη δεκαετία του 1950 στο χωρίο υπήρχαν 2 στρατόπεδα καθώς υπήρξε βάση του ΕΣ. Το ίδιο διάστημα ιδρύεται το αθλητικό σωματείο «Ηρακλής Ζάρκου».

21ος αιώνας

Σήμερα στο χωριό υπάρχουν ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι παντού, και μια μεγάλη πλατεία με πολλά μαγαζιά / ταβέρνες τριγύρω, ωστόσο το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η μείωση του τοπικού πληθυσμού καθώς υπάρχει μεγάλη μετανάστευση προς τις γύρω πόλεις.

Αξιοθέατα

Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου

Βρίσκεται έξω από το χωριό Ζάρκο. Το καθολικό είναι σταυροειδής τετρακιόνιος ναός με χορούς και μακρόστενο νάρθηκα. Στο ναό διατηρούνται τοιχογραφίες του 18ου αιώνα. Υπάρχει ξυλόγλυπτο τέμπλο και φορητές εικόνες οι οποίες ανάγονται στον 17ο αιώνα. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 24330-41600

Πληθυσμός

Έτος Πληθυσμός χωριού

1981 1.825
1991 1.711
2001 1.498

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΑΡΚΑΔΟΝΑΣ
Δημοτική Κοινότητα Φαρκαδόνος
Φαρκαδόνα, η
Τοπική Κοινότητα Αχλαδοχωρίου
Αχλαδοχώριον, το
Τοπική Κοινότητα Γριζάνου
Γριζάνον, το
Τοπική Κοινότητα Διασέλλου
Διάσελλον, το
Τοπική Κοινότητα Ζάρκου
Ζάρκος, ο
Τοπική Κοινότητα Κεραμιδίου
Κεραμίδιον, το
Τοπική Κοινότητα Παναγίτσας
Παναγίτσα, η
Τοπική Κοινότητα Πηνειάδος
Πηνειάς, η