Σιδηρόκαστρο Σερρών

.

Περιφέρεια : Κεντρική Μακεδονία
Νομός : Σερρών

Το Σιδηρόκαστρο βρίσκεται ΒΔ. των Σερρών σε απόσταση 25 χλμ., ανάμεσα στα όρη της Βροντούς και του Αγγίστρου από βορρά και του ποταμού Στρυμόνα από δυτικά. Το Σιδηρόκαστρο αποτελεί έδρα του ομώνυμου δήμου και είναι ο τελευταίος δήμος της Ελλάδας στην έξοδο της χώρας προς τη Βουλγαρία. O Δήμος Σιδηροκάστρου έχει πληθυσμό 10.600 κατοίκους (απογραφή του 2001), έκταση 196.554 στρέμματα και περιλαμβάνει τα δημοτικά διαμερίσματα του Βαμβακοφύτου (1171 κάτοικοι), Καμαρωτού (575 κάτοικοι), Στρυμονοχωρίου (439 κάτοικοι), Χαροπού (1435 κάτοικοι), Χορτερού (622 κάτοικοι), Φαιάς Πέτρας (167 κάτοικοι), Αμπέλας (184 κάτοικοι, Θερμοπηγής (194 κάτοικοι) και Σχιστόλιθου (18 κάτοικοι).

Περιγραφή

View Larger Map

Το Σιδηρόκαστρο είναι αμφιθεατρικά χτισμένο στους πρόποδες του Ισσάρι (πανύψηλος και απόκρημνος γρανιτένιος γκρίζος βράχος που δεσπόζει ανατολικά) και στους τριγύρω λόφους του, που σε όποιο σχεδόν σημείο του κι αν βρίσκεται ο επισκέπτης, βλέπει την υπόλοιπη πόλη. Είναι αρχαία πόλη, οι πρώτοι κάτοικοί της λέγονταν Σίντιοι και η περιφέρειά της, περιφέρεια Σιντικής.

Οι κάτοικοι του Σιδηροκάστρου είναι γηγενείς και πρόσφυγες από διάφορα μέρη: Μικρασιάτες, οι Μελενίκιοι που ήρθαν το 1913 από το Μελένικο, Θρακιώτες που ήρθαν από την Ανατολική Θράκη (Ευρωπαϊκή Τουρκία) το 1922 με την Μικρασιατική καταστροφή, Πόντιοι από τον Πόντο, Βλάχοι και άλλοι από διάφορα μέρη της Ελλάδος.

Ο ποταμός Κρουσοβίτης, παρακλάδι του Στρυμόνα, το χωρίζει σε δύο μέρη που ενώνονται με μαγευτικές γέφυρες (του Καλκάνη, από το όνομα του μηχανικού που την κατασκεύασε, και του Σταυρού, επειδή τα Θεοφάνεια ρίχνεται απ’ αυτήν ο Σταυρός). Επίσης ξεχωρίζουν οι γέφυρες της Μαϊμούδας (ξεροπόταμος) που ενώνουν τις καταπράσινες με γκαζόν και πικροδάφνες όχθες της.

Το όνομά του, το πήρε ως αντιδάνειο από την παλαιότερη τούρκικη απόδοση του Δεμίρ Ισσάρ (Демир Хисар) ή του πελώριου βράχου που δεσπόζει τη πόλη ύψους 155μ. ως σιδερένιο κάστρο Σιντι+ισάρι > Σιντισάρι > Σιντιρισάρι > Σιδηρόκαστρο – κι αποτελεί τη μια έδρα από τις τέσσερις επαρχίες του νομού Σερρών, της επαρχίας Σιντικής. Βρίσκεται ΒΑ. των Σερρών και σε απόσταση 20 χιλιομέτρων.

Εκτός από τις εσωτερικές ομορφιές έχει και τριγύρω πολλές άλλες παρόμοιες όπως τα υπαίθρια κολυμβητήρια, τους καταρράκτες, τα ιαματικά λουτρά, γνωστά για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Τέλος η γεωγραφική θέση του δήμου Σιδηροκάστρου, πάνω στον κύριο οδικό άξονα, ο οποίος συνδέει τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αυτές της Ανατολικής Ευρώπης, τον κάνει να ξεχωρίζει και να έχει πολλά πλεονεκτήματα και ιδίως να προσφέρεται για εναλλακτικές μορφές τουρισμού καθώς από τη μια γειτονεύει με τον υγροβιότοπο της Κερκίνης και από την άλλη με τον ορεινό όγκο του Λαϊλιά και του Μπέλες.

Στην ευρύτερη περιοχή του Σιδηροκάστρου υπάρχουν αδρανή, μάρμαρα, λιγνίτης, μαγγάνιο, χαλκός, πυρομορφίτης, σίδηρος, χρωμίτης, δολομίτης, ουράνιο καθώς και γεωθερμικοί πόροι, ενώ όλη η περιοχή είναι πλούσια σε μεταλλεύματα (κυρίως μαγγάνιο, χαλκό και σίδηρο).

Σύντομη ιστορική αναδρομή

Το Σιδηρόκαστρο είναι τόπος με μακραίωνη ιστορία. Υπάρχουν μνημεία της παλαιολιθικής εποχής, αλλά και αναφορές του Ομήρου και του Ηροδότου.

Οι αρχαίοι κάτοικοί του ήρθαν από τη Λήμνο. Οι πρώτοι κάτοικοι του Σιδηροκάστρου ήταν οι Σίντιοι, απ΄ όπου πήρε το όνομα της η Επαρχία της Σιντικής, μία από τις τέσσερις επαρχίες του νομού Σερρών, πρωτεύουσα της οποίας είναι το Σιδηρόκαστρο.

Σταθμός στην ιστορία του Σιδηροκάστρου υπήρξε η θρυλική μάχη του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου, που με ορμητήριο την πόλη των Σερρών κατανίκησε τους Βουλγάρους το 1014 στη θέση «Κλειδί», στο Ρούπελ της Σιντικής, δίπλα σχεδόν στο Σιδηρόκαστρο.

Στις 20 Σεπτεμβρίου του 1383 το Σιδηρόκαστρο έπεσε στα χέρια των Τούρκων για να παραμείνει κάτω από την οθωμανική σκλαβιά 529 ολόκληρα χρόνια, με αποτέλεσμα η πόλη να μετονομαστεί σε Δεμίρ Ισσάρ (Демир Хисар).

Στα 1912 έπαψε να υπάρχει ο τουρκικός ζυγός και στα 1913 τον διαδέχθηκε ο βουλγαρικός. Έτσι, το Σιδηρόκαστρο ξαναπήρε την παλιά του ονομασία και τα αλλοεθνή μνημεία χάθηκαν. Οι Βούλγαροι υπήρξαν ιδιαίτερα εκδικητικοί προς τους Τούρκους του Σιδηροκάστρου και αργότερα προς το ελληνικό στοιχείο της πόλης, διαπράττοντας ανείπωτα εγκλήματα.

Στις 27 Ιουνίου 1913 το Σιδηρόκαστρο ανακαταλαμβάνεται από τον ελληνικό στρατό.

Τον Απρίλιο του 1941, ύστερα από την παράδοση των οχυρών του Ρούπελ και την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα, οι Βούλγαροι που τους ακολούθησαν κατέλαβαν πάλι το Σιδηρόκαστρο στις 3 Μαΐου. Οι κατακτητές αποχώρησαν το 1944 και έτσι οι Σιδηροκαστρινοί ανέκτησαν την ελευθερία τους.

Οικονομία

Το Σιδηρόκαστρο σύμφωνα με την απογραφή του 2001 έχει πληθυσμό 10.890 (απογραφή του 2001), έκταση 196.554 στρέμματα και περιλαμβάνει τα δημοτικά διαμερίσματα του Βαμβακοφύτου (1066 κάτοικοι), Καμαρωτού (601 κάτοικοι), Στρυμονοχωρίου (488 κάτοικοι), Χαροπού (1002 κάτοικοι), Χορτερού (715 κάτοικοι), καθώς και αυτά της Φαιάς Πέτρας και της Αμπέλας. Ο ενεργός πληθυσμός του δήμου (εξαιρούνται μαθητές, φοιτητές, άνεργοι και άτομα τρίτης ηλικίας) υπολογίζεται στους 4.000 κατοίκους, από τους οποίους ένα ποσοστό του 68% των εργαζομένων απασχολείται στον πρωτογενή τομέα, με κύρια παραγόμενα προϊόντα: τον καπνό, τις πατάτες, το τριφύλλι, το βαμβάκι, το σιτάρι, το καλαμπόκι, την ελιά και τα κτηνοτροφικά προϊόντα. Στο δευτερογενή τομέα απασχολείται ένα ποσοστό 14% των κατοίκων, που εργάζεται σε βιοτεχνίες, βιομηχανίες και επιχειρήσεις και στο τριτογενή ένα ποσοστό 18% σε δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες και εμπορικά καταστήματα.

Πλουτοπαραγωγική πηγή της περιοχής είναι ακόμη η γεωθερμία, η εκμετάλλευση της οποίας είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία δυο δημοτικών επιχειρήσεων (ιαματικών πηγών και θερμοκηπίων) που βοηθάνε στην ευρύτερη ανάπτυξη του δήμου.

Κοινωνία

Οι κάτοικοι του, προέρχονται από πολλές καταγωγές (ντόπιοι, Βλάχοι, Μελενίκιοι, πρόσφυγες από την Μικρά Ασία, το Πόντο και την Θράκη, κτλ) αφομοιώθηκαν και αποτελούν σήμερα ομοιόμορφη μάζα με υψηλό πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδο. Την τελευταία δεκαετία στο σύνολο των κατοίκων προστέθηκαν παλιννοστούντες Ελληνοπόντιοι από την πρώην Σοβιετική Ένωση.

Η οικονομική κατάσταση των κατοίκων, ως απόρροια των γεγονότων που ακολούθησαν μετά την απελευθέρωση της πόλης την 27η Ιουνίου 1913, δεν έδινε τη δυνατότητα ν' αναχθεί αξιόλογη κοινωνική και πολιτιστική δραστηριότητα. Οι πόλεμοι, που ακολούθησαν και οι διάφορες δοκιμασίες, δεν επέτρεπαν καμία άλλη σκέψη στους κατοίκους, πέραν της εξασφάλισης των αναγκαίων προϋποθέσεων και πόρων, για την ασφάλεια της ζωής τους, επούλωση των τραυμάτων από την απώλεια προσφιλών προσώπων και την επιβίωση τους. Παρ’ όλα αυτά, μετά το 1922 και την εγκατάσταση των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη, τον Πόντο και τη Μικρά Ασία, άρχισε ο τόπος να αποκτά μία νέα δυναμική. Αρχίζουν να εμφανίζονται οι πρώτοι πολιτιστικοί Σύλλογοι, για να διατηρήσουν οι κάτοικοι τα ήθη και τα έθιμα των αλησμόνητων τους Πατρίδων.

Το Σιδηρόκαστρο μέχρι την κήρυξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου διακρίνονταν για την προοδευτική του κοινωνία και την κοσμική του ζωή. Μέσα απ' αυτή την κοινωνία αναδείχθηκαν αξιόλογα άτομα και επιστήμονες, που αγάπησαν πραγματικά τον τόπο αυτό και αγωνίσθηκαν με ανιδιοτέλεια για την πρόοδο του. Τα πρώτα χρόνια οι κάτοικοι, συγκεντρώνονταν την Κυριακή το απόγευμα στην πλατεία κάθε γειτονιάς και χόρευαν με τους ήχους παραδοσιακών οργάνων των πατρίδων τους. Οι γάμοι τελούνταν απλά, αλλά πάντοτε παραδοσιακά με την τήρηση των ηθών και εθίμων. Αποτελούσαν δε κοινωνικά γεγονότα με μεγάλη απήχηση.

Την εποχή αυτή, ιδρύθηκαν διάφορα σωματεία ή ανασυστήθηκαν παλαιότερα Οι γυναίκες ανέπτυξαν αξιόλογη δράση στα τρία γυναικεία σωματεία, «Αναγέννηση», «Αρμονία», των Μελενικίων και «Μέριμνα» των Προσφύγων. Τα δύο πρώτα σωματεία ανέπτυξαν μεγάλη δράση μέχρι το 1940, ενώ το τρίτο υπήρξε βραχύβιο. Τα ανδρικά σωματεία «Πρόοδος» και «Σύνδεσμος Ευελπίδων Μελενίκου» πρωτοστάτησαν στην οργάνωση διαφόρων κοινωνικών και φιλανθρωπικών εκδηλώσεων.

Χοροί, ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες και διαλέξεις συγκέντρωναν το ενδιαφέρον των κατοίκων της πόλης. Τις μεγάλες γιορτές τις γιόρταζαν, όπως επέβαλαν τα έθιμα των Πατρίδων. Στα πανηγύρια έσπευδαν όλοι με κάθε μέσο. Τα κάρα στολίζονταν και ξεκινούσαν από τα ξημερώματα, για να φθάσουν έγκαιρα το πρωί στην εκκλησία. Τα πανηγύρια της Ζωοδόχου πηγής, του Αγίου Γεωργίου στο Χορτερό, του Αγίου Αθανασίου στο Καμαρωτό, του Προφήτη Ηλία στα Ζεστά Νερά, της Ηράκλειας, αλλά κυρίως της Αγίας Ζώνης στις 31 Αυγούστου συγκέντρωναν και συγκεντρώνουν πολύ κόσμο. Το γλέντι υπό τους ήχους των νταουλιών και των ζουρνάδων έδινε χρώμα σε κάθε πανηγύρι. Οι ποδοσφαιρικοί αγώνες της τοπικής ομάδος και οι αγώνες πάλης έδιναν τη δική τους εορταστική νότα.

Τα «μπακάλικα», Παντοπωλεία, κάθε γειτονιάς διέθεταν ιδιαίτερο χώρο, όπου κάθε βράδυ συγκεντρώνονταν οι άνδρες της γειτονιάς ή έπιναν το ούζο ή ρακί τους. Οι γυναίκες συγκεντρώνονταν, κυρίως τις καλοκαιρινές βραδιές, στις μικρές πλατείες κάθε γειτονιάς και επέβλεπαν το παιχνίδι των παιδιών των, αλλά είχαν τις δικές τους συζητήσεις. Οι συζητήσεις των ανδρών αναφέρονταν κυρίως σε εξιστορήσεις γεγονότων σχετικών με τον Μικρασιατικό πόλεμο ή τον πόλεμο της Αλβανίας και την πολιτική. Ραδιόφωνα δεν υπήρχαν μέχρι το 1950, γιατί το ρεύμα ερχόταν μόνο το βράδυ. Οι πρώτες ασπρόμαυρες τηλεοράσεις εμφανίζονται από το 1966, όταν άρχισαν να εκπέμπουν οι πρώτοι τηλεοπτικοί σταθμοί από τη γειτονική Γιουγκοσλαβία. Το Σιδηρόκαστρο μάλιστα είχε το προνόμιο, λόγω της θέσεως του να λαμβάνει το σήμα αυτό προτού ακόμη λειτουργήσουν τηλεοπτικοί σταθμοί στην Ελλάδα. Από την περίοδο αυτή η τηλεόραση αρχίζει ν' αλλάζει και τον τρόπο ζωής των κατοίκων, οι οποίοι άρχισαν σιγά-σιγά να κλείνονται στα σπίτια τους και να προτιμούν την ηλεκτρονική επικοινωνία.

Την εποχή αυτή, αρχίζει ουσιαστικά να μειώνεται και το ενδιαφέρον για τον κινηματογράφο. Έτσι σταδιακά οι τέσσερις χειμερινοί κινηματογράφοι, που λειτουργούσαν στην πόλη, μετατρέπονται και λειτουργοί ως καφετέριες. Τα πρώτα ταβερνάκια που λειτουργούσαν προπολεμικά και λίγα χρόνια μετά τον πόλεμο διασκεδάζοντας τον κόσμο με το γραμμόφωνο ή τη λατέρνα ανακαινίζονται. Το καλοκαίρι τα εξοχικά κέντρα του Σιδηροκάστρου, με ορχήστρα που μετακαλούσαν από τη Θεσσαλονίκη, προσήλκυαν πολύ κόσμο από τη γύρω περιοχή. Ο «Παράδεισος» απέναντι από την εκκλησία της «Ευαγγελίστριας, η «Πράσινη Γωνιά» με τα υπέροχα οπωροφόρα δένδρα στο δρόμο για το Σταθμό, το «Πάνθεον» μέσα στους λαχανόκηπους (μπαχτσέδες), δίπλα από την παλιά γέφυρα στο Βαρόσι, η «Όαση». απέναντι από τον θερινό κινηματογράφο Ολύμπιον, δίπλα από την εκκλησία της Ευαγγελίστριας και το καφενείο στο Σιδηροδρομικό Σταθμό, ανταγωνίζονταν να φέρουν το καλύτερο μουσικό σχήμα από τις Σέρρες και τη Θεσσαλονίκη κάθε Κυριακή.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 λειτούργησαν και οι δυο θερινοί κινηματογράφοι «Παλλάς» και «Ολύμπιον». Οι αντίστοιχοι χειμερινοί λειτουργούσαν ο ένας δίπλα από το Καφενείο «Ομόνοια», που σήμέρα έχει ενοικιασθεί και λειτουργεί ως Σούπερ Μάρκετ και ο άλλος στο Τσαρστή Τζαμί, το οποίο κατεδαφίστηκε και κτίσθηκε στη θέση του το σημερινό «Σούπερ Μάρκετ 5' Μαρινόπουλος». Τη δεκαετία του 1960, κτίσθηκε και τρίτος χειμερινός κινηματογράφος, απέναντι από την Εθνική Τράπεζα. Σήμερα, έχει μετατραπεί και αυτός σε καφετέρια και καταστήματα. Λίγο αργότερα κυρίως τη δεκαετία του 1970, λειτούργησε και τέταρτος χειμερινός κινηματογράφος, το οίκημα του οποίου πολύ γρήγορα ακολούθησε την τύχη των άλλων κινηματογράφων.

Η εμφάνιση της τηλεόρασης και η ευρεία χρήση της από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, άρχισε σιγά - σιγά να αλλάζει τον τρόπο ζωής. Ο κόσμος άρχισε να κλείνεται στα σπίτια και μόνο ο στρατός έδινε πλέον μια ανάσα ζωής στην πόλη. Οι κινηματογράφοι έκλειναν, λειτουργούσαν οι πρώτες καφετέριες και ο παραδοσιακός περίπατος στον κεντρικό δρόμο της πόλης άρχισε να φθίνει και μην προκαλεί το ενδιαφέρον, της νεολαίας, αφού οι συναντήσεις πραγματοποιούνταν στους νέους χώρους, που ήταν πλέον οι καφετέριες. Η λαϊκή αγορά τελούνταν στην αρχή κάθε Σάββατο και διαρκούσε μέχρι το βράδυ. Όπως ήταν λογικό, ο κόσμος διασκέδαζε μόνο την Κυριακή το βράδυ. Ο περίπατος το απόγευμα της Κυριακής στο δρόμο προς το Σιδηροδρομικό σταθμό και το βράδυ στην οδό Ελευθερίου Βενιζέλου και την κεντρική πλατεία, έδινε μια διαφορετική νότα και μια άλλη ζωντάνια στην πόλη.

Οι γυμναστικές επιδείξεις των σχολείων αποτελούσαν το κορυφαίο αθλητικό, αλλά και πολιτιστικό γεγονός κάθε Μάιο, για τη νεολαία της πόλης. Στα κατηχητικά σχολεία και την ενασχόληση με τον προσκοπισμό, αφιέρωναν ένα μεγάλο κομμάτι από τον ελεύθερο τους χρόνο οι μαθητές τα απογεύματα. Σύμφωνα με το σχολικό κανονισμό, που ίσχυε μέχρι περίπου το τέλος της δεκαετίας του 1970, απαγορεύονταν η κυκλοφορία των μαθητών μετά την 19.00 ώρα στους δρόμους.

Περίοδος Ανασυγκρότησης

Μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου (1949) αρχίζει μία νέα περίοδος για την περιοχή. Τα μίση και τα πάθη αρχίζουν σιγά-σιγά να καταλαγιάζουν και μία νέα περίοδος, η περίοδος ανασυγκρότησης της χώρας αρχίζει. Η νέα περίοδος ή περίοδος του ψυχρού πολέμου, όπως χαρακτηρίζεται, δεν επιτρέπει την ανάπτυξη σχέσεων με τους γειτονικούς λαούς και τα μέτρα ασφαλείας είναι μεγάλα Η περιοχή είναι χωρισμένη σε ελεγχόμενες και απαγορευμένες ζώνες. Κάτω υπό αυτές τις συνθήκες οι επενδύσεις στην περιοχή ήταν ανύπαρκτες. Η μοναδική πηγή εισροής κεφαλαίων για την πόλη ήταν ο Στρατός, ο οποίος τροφοδοτούσε ως ένα βαθμό την οικονομία μετά τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Οι υποδομές σε γέφυρες δρόμους αρδευτικά έργα ήταν ανύπαρκτες. Αυτές που υπήρχαν πριν από τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο καταστράφηκαν. Οι δρόμοι το χειμώνα γίνονταν αδιάβατοι και τα ποτάμια πλημμύριζαν με την πρώτη βροχή καταστρέφοντας τις σοδειές, γιατί δεν υπήρχαν τεχνικά έργα.

Τα μαθητικά συσσίτια και η πρόνοια με τα διάφορα επιδόματα, επεδίωκαν ν' ανακουφίσουν τους κατοίκους. Στα σχολεία τα παιδιά κάθε πρωί με το κυπελλάκι στο χέρι έπαιρναν το γάλα τους, ενώ μία βιταμίνη συμπλήρωνε την τροφή τους. Τα συσσίτια της πρόνοιας διένειμαν φαγητό κάθε μεσημέρι στη Χριστιανική εστία, για τα ορφανά και άπορα παιδιά. Το ορφανοτροφείο ή Κέντρο Παιδικής Μέριμνας, όπως το ονόμασαν μετά, ήταν γεμάτο από ορφανά κυρίως του πολέμου και του εμφυλίου, τα οποία ο παιδαγωγός καθημερινά με τη γραμμή τα οδηγούσε στο σχολείο.

Τ' απογεύματα, ιδιαίτερα τις Κυριακές, οι δρόμοι ήταν γεμάτοι, γιατί δεν υπήρχαν καφετέριες. Τα δύο ή τρία ζαχαροπλαστεία με μικρή ποικιλία γλυκών, εξυπηρετούσαν κυρίως το στρατό και όσους είχαν την οικονομική δυνατότητα την εποχή εκείνη ν' απολαύσουν τα προϊόντα τους, Μεσαία τάξη θα έλεγε κανείς την εποχή αυτή δεν υπήρχε.

Οι δρόμοι ήταν σκοτεινοί τα βράδια και άγριες οι κρύες νύχτες του χειμώνα, γιατί ο ηλεκτροφωτισμός στους δρόμους ήταν υποτυπώδης και μόνο στους δύο ή τρεις κεντρικούς δρόμους. Η λειτουργούσα ηλεκτρική εταιρία εξυπηρετούσε τις ανάγκες της πόλης μόνο κατά τη νύκτα. Η ουσιαστική επί καθημερινής και εικοσιτετράωρης βάσης παροχή ηλεκτρικού ρεύματος από τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού άρχιζε, σταδιακά από το 1960.

Παρ' όλη όμως τη φτώχια ο κόσμος ήταν ευτυχισμένος, γιατί επί τέλους ο πόλεμος ανήκε στο παρελθόν και τα μηνύματα ήταν αισιόδοξα.

Το 1955, ο αγώνας του Κυπριακού λαού συγκινεί τους κατοίκους του Σιδηροκάστρου. Η Ιερά Μητρόπολη είναι η πρώτη όλων των Μητροπόλεων που συγκεντρώνει εφόδια και οπλισμό για τον αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού.

Η νεολαία από τη δεκαετία του 1950 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970, ήταν οργανωμένη σε προσκοπικές ομάδες, προσφέροντας εθελοντικά τις υπηρεσίες της στον τόπο. Επισκέπτονταν στρατιωτικό φυλάκια και εκπαιδεύονταν στην προσκοπική ζωή. Οργάνωνε προσκοπικές εκδηλώσεις και κατασκηνώσεις τα καλοκαίρια.

Μεγάλη άνθηση γνώρισε ο προσκοπισμός την περίοδο κατά την οποία Τοπικός Έφορος ήταν ο ακούραστος και αεικίνητος Ιωάννης Κατσαντώνης, ο φιλικός με όλους τους Σιδηροκαστρινούς με το όνομα ″Γιαννάκος".

Τα απογεύματα της Κυριακής και κάθε άλλης εορτής, μετά την υποστολή της σημαίας, στην Κεντρική πλατεία, ο γραφικός Μίμης Δημητριάδης, γνωστός στους περισσότερους με το όνομα "Ισμαήλος", μαζί με το μικρό τότε γιο του, που τον αποκαλούσε "Ταρζάν", έδινε τις δικές του ταχυδακτυλουργικές παραστάσεις και ψυχαγωγούσε τους Σιδηροκαστρινούς.

Η "Πατούλα" και ο "Λάλος", όπως σε κάθε πόλη, ήταν οι αθώοι και γραφικοί της τύποι.

Από το 1960, το ηλεκτρικό ρεύμα αλλάζει τη ζωή της πόλης και τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων της, αλλά αρχίζει και ένα έντονο μεταναστευτικό ρεύμα προς τη Δυτική Ευρώπη και τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδος. Την περίοδο αυτή λειτουργούν τρεις χειμερινοί κινηματογράφοι και δύο θερινοί.

Από το 1965 αρχίζει σταδιακά και η αποκατάσταση σχέσεων καλής γειτονίας με τη Βουλγαρία, παρά το κλίμα του ψυχρού πολέμου που επικρατεί. Ανοίγει το τελωνείο του Προμαχώνα, κατασκευάζεται σύγχρονος, για την εποχή εκείνη αυτοκινητόδρομος, ο οποίος τη νύχτα φωτίζονταν καθ' όλο το μήκος του, από τη γέφυρα του Στρυμόνα μέχρι τον Προμαχώνα. Έτσι η εμπορική κίνηση αρχίζει δειλά-δειλά να μεγαλώνει καθημερινά στο Σιδηρόκαστρο συγκεντρώνονταν ζωντανά όλα τα εισαγόμενα από τη Βουλγαρία αμνοερίφια, εκτελωνίζονταν και ως σφάγια μεταφέρονταν με οχήματα ψυγεία στην Αθήνα και τις άλλες μεγάλες πόλεις της Ελλάδος. Τα σφαγεία, τα οποία λειτουργούσαν με βάρδιες επί εικοσιτετραώρου βάσεως, προσέφεραν εργασία σε μεγάλο αριθμό των κατοίκων της πόλης. Ένας μεγάλος αριθμός φορτηγών αυτοκινήτων ψυγείων περίμεναν καθημερινά για να φορτώσουν και αποτελούσαν μία σημαντική, για την πόλη οικονομική δραστηριότητα.

Το Σιδηρόκαστρο γενικά την περίοδο αυτή παρουσίαζε αισιόδοξες προοπτικές, για ανάπτυξη και ευημερία Με δύο μόνο εμπορικές δραστηριότητες με τη γειτονική Βουλγαρία είχε μετατραπεί σε σημαντικό εμπορευματικό κέντρο. Δυστυχώς όμως, λίγοι ήταν και είναι αυτοί, που αντιλαμβάνονται τη σπουδαία γεωοικονομική θέση της πόλης και κυρίως μεγάλη σημασία που έχει από στρατηγική, όσο και από γεωoικovομική άποψη ο σιδηροδρομικός και οδικός κόμβος του Στρυμόνα, για το διαμετακομιστικό εμπόριο με την Ανατολική Ευρώπη, εάν δημιουργηθούν οι απαραίτητες υποδομές.

Πολεοδομική Εξέλιξη

Η πολεοδομική εξέλιξη στο Σιδηρόκαστρο σε όλες τις φάσεις της ιστορικής του πορείας φαίνεται να ήταν έντονη, διότι μετά από κάθε πόλεμο ακολουθούσε η περίοδος της ανασυγκρότησης. Ελάχιστα οικήματα σήμερα έχουν απομείνει από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, κυρίως στη συνοικία Βαρόσι, τα οποία μαρτυρούν την πολεοδομική αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα.

Στη σημερινή εποχή, η οποία διακρίνεται από την παγκοσμιοποίηση και την ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων και αγαθών, το Σιδηρόκαστρο κατέχει ζωτική και κεντρική θέση στον συγκοινωνιακό άξονα, που οδηγεί από τη Μεσόγειο στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Ένα μεγάλο τουριστικό ρεύμα κινείται επί του συγκοινωνιακού αυτού άξονα, όπως συνέβαινε κατά τις διάφορες φάσεις της ιστορίας, που η Βαλκανική αποτελούσε ενιαία κρατική οντότητα.

Σήμερα ασφαλώς τα πράγματα και οι συνθήκες είναι πολύ καλύτερες από αυτές του μεσαίωνα ή της Τουρκοκρατίας. Πάνω από δέκα εκατομμύρια θέσεις εργασίας, έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια, για την εξυπηρέτηση των απαιτήσεων της τουριστικής αγοράς, ενώ οι στατιστικές του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, καταγράφουν σε περισσότερους από πεντακόσια εκατομμύρια τους τουρίστες, κατά την προηγούμενη δεκαετία. Ο τουρισμός αντιπροσωπεύει σήμερα ποσοστό άνω του 5% του διεθνούς εμπορίου και κατέχει την τρίτη θέση από πλευράς σπουδαιότητας ως εξαγωγικός κλάδος και εισροών συναλλάγματος, μετά τις βιομηχανίες των πετρελαίων και του αυτοκινήτου. Παρουσιάζει δε συνεχώς, αυξητική τάση, με προοπτική κατά τους ειδικούς, ν' αποτελέσει τη σπουδαιότερη και αποδοτικότερη δραστηριότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού η μέση ετήσια αύξηση κυμαίνεται για την Ευρώπη σε ποσοστό 3-4%.

Το Σιδηρόκαστρο έχει τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης δράσεων, που θα προσελκύσουν προς την πόλη ένα μεγάλο κομμάτι από το Τουριστικό ρεύμα το οποίο κινείται επι των δύο αυτών μεγάλων συγκοινωνιακών αξόνων. Η ανάπτυξη ενός πακέτου επώνυμων τουριστικών υπηρεσιών, που θα συνδέουν τα ιστορικά και εκκλησιαστικά μνημεία με την ξενάγηση και την οργάνωση αντίστοιχων Μουσειακών αιθουσών, μέσα στις οποίες θα προβάλλονται οι περισσότερες από κάθε άλλη περιοχή του Ελλαδικού χώρου ιστορικές σελίδες της πόλης. Η σύνδεση βέβαια των υπηρεσιών αυτών με την ικανοποίηση των επιθυμιών και προτιμήσεων του σύγχρονου περιηγητή, ιαματικά λουτρά, φυσιολατρικές περιηγήσεις, σπορ/περιπέτεια και η προσαρμογή του προϊόντος αυτού σε διαδοχικές και συνδυασμένες δράσεις, διαρκείας από μία έως οκτώ ημέρες, που θα δίνουν διέξοδο στην κάλυψη του ελεύθερου χρόνου των τουριστών, είναι βέβαιο ότι θα προωθήσουν δυναμικά την τουριστική ανάπτυξη της πόλης και θα συμβάλλουν στην οικονομική άνοδο του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων.

Εκπαίδευση

Το Δημοτικό σχολείο

Στο Σιδηρόκαστρο μετά το 1921 υπήρχε ένα εξατάξιο Δημοτικό σχολείο στο Βαρόσι με τρεις δασκάλους και τρεις δασκάλες. Κάθε τάξη αποτελούνταν από είκοσι περίπου αγόρια και επτά με οκτώ κορίτσια. Η εκπαίδευση δεν ήταν τότε υποχρεωτική, έγινε μετά το 1950. Οι μαθητές φορούσαν ότι ρούχα είχαν και κρατούσαν πάνινες τσάντες.

Το πρωί τους ξυπνούσε το χτύπημα της καμπάνας του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Γεωργίου. Πήγαιναν στο σχολείο καθημερινά 8:00 με 12:00π.μ και 15:00 με 18:00μ.μ (εκτός Τετάρτης και Σαββάτου). Το χρονικό διάστημα που μεσολαβούσε επέστρεφαν στο σπίτι για το μεσημεριανό φαγητό και για ξεκούραση. Μαθήματα γινόταν και το Σάββατο, αργότερα καθιερώθηκε το πενθήμερο.

Στην πρώτη και δευτέρα τάξη οι μαθητές έγραφαν με μολύβι ενώ στις υπόλοιπες χρησιμοποιούσαν πένα με μελανοδοχείο (κονδηλοφόρο) για να αντιγράψουν στο αναγνωστικό τους (άλλα βιβλία δεν είχαν) όσα έγραφε με κιμωλία στον μαυροπίνακα ο δάσκαλος.

Τα μαθήματα ήταν: Νεοελληνική Γλώσσα, Ιστορία, Θρησκευτικά, Μαθηματικά, Φυσική, Γεωγραφία, Ιχνογραφία και Γυμναστική (σε αλάνα έξω απ’ το προαύλιο του σχολείου). Στα διαλείμματα έτρωγαν συνήθως ψωμί με ελιές που έφερναν μαζί τους απ’ το σπίτι και έπαίζαν στην αυλή με πάνινες μπάλες.

Στο τέλος της κάθε σχολικής χρονιάς έπαιρναν οι μαθητές τα ενδεικτικά τους. Ο βαθμός έβγαινε με βάσει την προφορική απόδοση τους μέσα στην τάξη καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Ο μαθητής που είχε γενικό χαμηλότερο από τέσσερα έμενε μετεξεταστέος ενώ αυτός που είχε γενικό έξι θεωρούνταν άριστος.

Στις εθνικές επετείους στόλιζαν το σχολείο με σημαίες, φύλλα κισσού και αφίσες με τους εθνικούς ήρωες. Οι παρελάσεις καθιερώθηκαν μετά το 1950. Την 27η Ιουνίου, ημέρα απελευθέρωσης του Σιδηροκάστρου πραγματοποιούταν μαθητική παρέλαση και την επομένη μέρα δινόταν στους μαθητές τα ενδεικτικά τους.

Τη δεκαετία του 1950 έως τα μέσα της δεκαετίας του 1960, κάθε πρωί στην αυλή του σχολείου μοίραζαν στους μαθητές ένα κύπελλο με γάλα και μια φέτα ψωμί με κασέρι. Το μεσημέρι σχολώντας οι μαθητές των άπορων οικογενειών, πήγαιναν στην αίθουσα του "ΠΙΚΠΑ" για το καθιερωμένο συσσίτιο. Συνήθως περιλάμβανε πλιγούρι, φασολάδα, μακαρόνια με κιμά, πατάτες φούρνου ή γιαχνί κ.α.

Το Γυμνάσιο

Στο Σιδηρόκαστρο μετά το 1921 υπήρχε ένα τετρατάξιο Γυμνάσιο απέναντι από τον Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γεωργίου, το οποίο στεγάζονταν σε ιδιόκτητο σπίτι. Μετά το 1932 χτίστηκε καινούργιο κτίριο με μεγάλες αίθουσες και το γυμνάσιο στεγάστηκε εκεί και έγινε εξατάξιο.

Οι καθηγητές αρχικά ήταν μόνο δύο και για τις τέσσερις τάξεις μετά όμως από διαμαρτυρία των μαθητών ήρθαν στο σχολείο και άλλοι τέσσερεις. Κάθε τάξη αποτελούνταν από εικοσιπέντε περίπου αγόρια και έξι κορίτσια. Το πρωί τους ξυπνούσε το χτύπημα της καμπάνας του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Γεωργίου.

Πήγαιναν στο σχολείο 8:00 με 13:00 μ.μ. Στο Γυμνάσιο όπως και στο Δημοτικό η εκπαίδευση δεν ήταν υποχρεωτική, οι μαθητές χρησιμοποιούσαν πένα με μελανοδοχείο (κονδηλοφόρο) για να αντιγράψουν στο αναγνωστικό τους όσα έγραφε με κιμωλία στον μαυροπίνακα ο καθηγητής. Βιβλία δεν είχαν πολλά επειδή τα αγόραζαν οι ίδιοι οι μαθητές.

Τα μαθήματα ήταν: Αρχαία, Ιστορία, Θρησκευτικά, Μαθηματικά, Γαλλικά, Φυσική, Γεωγραφία και Λατινικά (μετά την τετάρτη γυμνασίου).

Μετά το 1935 καθιερώθηκε για τις μαθήτριες η γαλάζια ποδιά με το άσπρο γιακαδάκι και την κορδέλα στα μαλλιά (έως το 1982) και για τους μαθητές το πηλίκιο με σήμα την κουκουβάγια (έως το 1963). Οι μαθητές άπορων οικογενειών φορούσαν σοσόνια (λαστιχένια παπούτσια). Συσσίτιο δεν υπήρχε.

Μετά τον πόλεμο του 1940 στο Σιδηρόκαστρο υπήρχαν τρία Δημοτικά, τρία Νηπιαγωγεία και ένα εξατάξιο Γυμνάσιο. Κάθε τάξη είχε περίπου σαράντα μαθητές και κάθε σχολείο διακόσιους πενήντα μαθητές σε σύνολο.

Τη δεκαετία του 1950 έως την δεκαετία του 1970 στο τέλος της κάθε σχολικής χρονιάς, στην αυλή του σχολείου πραγματοποιούνταν απ’ όλους τους μαθητές γυμναστικές επιδείξεις.

Σήμερα στο Σιδηρόκαστρο λειτουργούν τρεις Βρεφονηπιακοί σταθμοί, τέσσερα Νηπιαγωγεία με 140 νήπια και προνήπια, τρία Δημοτικά σχολεία με 500 μαθητές, ένα Παλλατίδειο Γυμνάσιο με 320 μαθητές ένα Ενιαίο Λύκειο με 250 μαθητές, ένα Τεχνικό Επαγγελματικό Λύκειο (Τ.Ε.Ε) και Ι. Ε. Κ. διαφόρων ειδικοτήτων.

Ιεροί Ναοί - Ιστορικά Μνημεία - Τουριστικά Αξιοθέατα

Ο Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου και Τιμίας Ζώνης

Το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου ή της Αγίας Ζώνης όπως είναι σήμερα γνωστό ήταν ειδωλολατρικός τάφος Ελληνιστικής εποχής. Τα στοιχεία της τεχνοτροπίας τα βλέπει ο προσκυνητής μέχρι και σήμερα. Αργότερα μετατράπηκε σε Χριστιανικό ναό. Με τον καιρό ο ναός εγκαταλείφθηκε και ξεχάστηκε η ύπαρξή του. Ανακαλύφθηκε τον Απρίλιο-Μάιο το 1915 από τη Σιδηροκαστρινή Θεόπεμπτοι Παζώνη, η οποία έβλεπε κάθε βράδυ ένα φως στο σημείο που βρισκόταν ο ναός. Κάποια νύχτα αποφάσισε να ανέβει μαζί με τον μικρό Παναγιώτη Βαβάτση, βάζοντας μια πινακωτή για σκάλα. Όταν ανέβηκαν είδαν, ανάμεσα σε σκουπίδια και χώματα, ένα μικρό ναό σκαλισμένο στον βράχο. Στο πέτρινο τέμπλο ήταν η εικόνα του Αγίου Δημητρίου. Βρέθηκε επίσης η εικόνα του Αγίου Παντελεήμονος και άγια λείψανα.

Ο Μητροπολίτης Παρθένιος φρόντισε τότε να χτιστεί ένας μικρός ναός σχεδόν όλος μέσα στον βράχο. Το 1939, επί Μητροπολίτου Βασιλείου, ο ναός επεκτάθηκε και πήρε τη μορφή που έχει σήμερα. Ο λαξευμένος στο βράχο ναός- τάφος είναι το Ιερό του σημερινού ναού. Ανακαινίσθηκε εξ΄ ολοκλήρου το 2003 από τον σημερινό Μητροπολίτη Σιδηροκάστρου κ. Μακάριο.

Στον ναό της Αγίας Ζώνης καθιερώθηκε από τον σημερινό Μητροπολίτη μας να τελείτε κάθε Τετάρτη απόγευμα η Παράκληση στην Παναγία μας και κάθε Σάββατο πρωί η Θ. Λειτουργία. Επίσης στον ναό της Αγίας Ζώνης τελούνται κάθε χρόνο οι Πανηγύρεις της Ζωοδόχου Πηγής, της Αναλήψεως και εορτές όπως η Μεσοπεντηκοστή που διοργανώνει ο Σύλλογος Κυριών και Δεσποινίδων Μελενίκου "Η ΑΡΜΟΝΙΑ" και ο Σύλλογος "Ευελπίδων" Μελενίκου.

Η πανήγυρη της Αγίας Ζώνης, που γινόταν στη Μονή Σπηλαίου στο Μελένικο συνεχίζεται, θα μπορούσε να πει κανείς, στο Σιδηρόκαστρο με την ίδια κατά το δυνατό, τάξη και είναι η μεγαλύτερη τοπική εορτή της περιοχής μας. Την παραμονή τελείται Πανηγυρικός Εσπερινός όπου παρευρίσκονται ο Μητροπολίτης και άλλοι αρχιερείς, πολλοί κληρικοί, οι αρχές της πόλης και πλήθος πιστών. Γίνεται επίσης περιφορά της Εικόνας με μεγάλη συμμετοχή του λαού. Ανήμερα της εορτής τελείται Αρχιερατική θ. Λειτουργία και ακολουθεί Αγιασμός. Πλήθη πιστών από την ευρύτερη περιοχή Σιδηροκάστρου, αλλά και από άλλες πόλεις και από το εξωτερικό έρχονται να προσκυνήσουν την Εικόνα και να προσευχηθούν στην Παναγία. Η εικόνα έχει την ιδιαίτερη χάρη να βοηθά στην τεκνογονία, γι αυτό τον λόγο πολλά ανδρόγυνα έρχονται για να επικαλεσθούν τη βοήθειά της Παναγίας και να πάρουν για ευλογία μια ζώνη η οποία προηγουμένως έχει αγιαστεί επάνω στην Εικόνα. Αιώνες τώρα η Παναγία κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά των χριστιανών.

Η Εικόνα αγιογραφήθηκε το 18ο αιώνα στο Άγιο όρος μετά από παραγγελία του Μελενίκιου Πέτρου Τρένου του Αλεξίου ως εκπλήρωση τάματος. Η Εικόνα παριστάνει την Παναγία μεταξύ δυο Αγγέλων να παραδίνει την Αγία Ζώνη τον Απόστολο Θωμά. Στο κάτω μέρος της, εικονίζονται οι έντεκα Απόστολοι γύρω απ’ τον κενό τάφο. Κατά τον εκπατρισμό τους το 1913 οι Μελενίκιοι μετέφεραν την Εικόνα μαζί με άλλα κειμήλια στη Μητρόπολη Σιδηροκάστρου. Το 1917 Βούλγαροι Αξιωματικοί άρπαξαν την Εικόνα, αναγκάστηκαν όμως να την επιστρέψουν μετά το ακόλουθο θαύμα. Κάποιος Βούλγαρος στρατιώτης χρησιμοποίησε την Εικόνα για στρώμα. Την νύχτα όμως έπεφτε κατά τακτά χρονικά διαστήματα από το κρεβάτι του. Μόνο όταν έβγαλε την Εικόνα μπόρεσε να κοιμηθεί.( Λέγεται μάλιστα ότι εκνευρισμένος την πυροβόλησε δυο φορές). Μετά την επιστροφή της τοποθετήθηκε στο παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου. Αναφέρεται επίσης ότι το 1941, κατά τη λεηλασία του Σιδηροκάστρου από τους Βουλγάρους, οι Βούλγαροι ήθελαν να πάρουν την Εικόνα. Οι Σιδηροκαστρινοί τότε την έκρυψαν πίσω από την πόρτα ενός μισοσκότεινου δωματίου, σ’ ένα κοντινό σπίτι. Οι Βούλγαροι έψαξαν και σ’αυτό το δωμάτιο αλλά δεν την βρήκαν.

Ο Ιερός Ναός Αγίου Νεκταρίου και τα Ιδρύματα

Σε μία όμορφη τοποθεσία με πανοραμική θέα σε έναν άλλο λόφο, απέναντι από την Ιερά Μονή Κηρύκου και Ιουλίτης, βρίσκεται ο Ιερός Ναός του Αγίου Νεκταρίου. Ο Ιερός αυτός Ναός, κτίσθηκε ως εξωκκλήσι το 1963, από μία ομάδα πιστών, οι οποίοι ανέλαβαν να φέρουν τη χάρη του Αγίου Νεκταρίου στην πόλη του Σιδηροκάστρου. Το 1967 ανακαινίσθηκε από τον Μακαριστό Μητροπολίτη Σιδηροκάστρου Ιωάννη, διαμορφώθηκε ο περιβάλλον χώρος και αποτέλεσε τον πυρήνα της ίδρυσης, με πρωτοβουλία και ενέργειες του, του Κέντρου Περίθαλψης Παίδων με χρόνια αναπηρικά προβλήματα του Υπουργείου κοινωνικής Πρόνοιας και του Γηροκομείου, το οποίο συντηρείται με τη φροντίδα των Μοναχών της Ιεράς Μονής Κηρύκου και Ιουλίτης. Στους πρόποδες του λόφου αυτού, παρά το χείμαρρο της Μαϊμούδας, υπήρχε κατά την Τουρκοκρατία η συνοικία των Αράπηδων ή Αράπικα, όπως ονομάζονταν. Μέχρι το 1960 περίπου υπήρχε και η περίφημη παραδοσιακή βρύση του Αράπη.

Το ύψωμα Σωτήρα ή «Τοπ-Μπαΐρ»

Στη βόρειο-δυτική πλευρά του Σιδηροκάστρου, υψώνεται ένας άλλος λόφος στην κορυφή του οποίου δεσπόζει το εξωκλήσι του Σωτήρος Χριστού. Το εξωκλήσι αυτό, κτίσθηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, από τους στρατιώτες του φυλακίου, που υπήρχε στη θέση αυτή, για να τους προστατεύει από τα αδελφοκτόνα πυρά. Στην πλαγιά του υψώματος αυτού και καθ' όλο το μήκος της, από τα δυτικά προς τα ανατολικά, απλώνονται οι συνοικίες της Καλλιθέας (Τσερκέζικα), όπως ονομάζονταν κατά την Τουρκοκρατία και του Βαροσίου. Στο ύψωμα αυτό, βρέθηκαν πολλά αρχαιολογικά ευρήματα κατά την εκσκαφή των θεμελίων του Α' Δημοτικού Σχολείου και διαφόρων οικιών, τα οποία μαρτυρούν την ύπαρξη αρχαίου Ρωμαϊκού νεκροταφείου. Στο χώρο αυτό υπήρχε πιθανόν, σύμφωνα με τα ευρήματα και ναός Χριστιανικός ή ειδωλολατρικός. Κατά την Τουρκοκρατία, οι Οθωμανοί είχαν στήσει στην κορυφή του λόφου ένα μεγάλο πυροβόλο, το οποίο έδινε στους Μουσουλμάνους της περιοχής το σύνθημα, για την έναρξη και τη λήξη της νηστείας του «Ραμαζανιού» και «Μπαϊραμιού». Από το πυροβόλο αυτό, το οποίο δεν σίγησε καθ' όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας πήρε το όνομα ο λόφος και ονομάσθηκε «Τόπ Μπαϊρ» (Λόφος του Κανονιού). Με το όνομα αυτό αποκαλείται και σήμερα ο λόφος από πολλούς Σιδηροκαστρινούς. Το εξωκλήσι λειτουργεί μία φορά το χρόνο στις 6 Αυγούστου ανήμερα της γιορτής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα.

Η Ιερά Μονή Κηρύκου και Ιουλίτης

Δημητρίου και Τιμίας Ζώνης, κτίσθηκε το 1967 από το Μακαριστό Μητροπολίτη Σιδηροκάστρου Ιωάννη, η Ιερά Μονή Κηρύκου και Ιουλίτης. Το Μοναστήρι αυτό, αποτελεί ένα κόσμημα για την ακριτική αυτή πόλη και έχει γίνει γνωστό σ' όλη την Ελλάδα, για τα προϊόντα τα οποία παράγονται από τις μοναχές στα εργαστήρια του.

Η αρχιτεκτονική της Μονής, ο υπέροχος κήπος, τα αρχονταρίκια της, ο ξενώνας, το γραφείο, η βιβλιοθήκη, η τραπεζαρία, αλλά κυρίως τα εργαστήρια της, είναι αυτά τα οποία συναρπάζουν τον επισκέπτη.

Στην Ιερά Μονή Κηρύκου και Ιουλίτης διδάσκεται η αγιογραφία και φιλοτεχνούνται υπέροχες εικόνες και ψηφιδωτά, τα οποία κοσμούν πολλούς Ιερούς Ναούς της χώρας. Υφαίνονται υπέροχα χειροποίητα χαλιά και πλέκονται υπέροχα γυναικεία ενδύματα, τα οποία με την επωνυμία "Κάστρο", διατίθενται στις αγορές διάφορων Ελληνικών πόλεων. Στα εργαστήρια της Μονής ράβονται επίσης Ιερά άμφια, τα οποία φιλο­τεχνούνται με χρυσοκέντητες παραστάσεις. Η Μονή διαθέτει δικό της κηροποιείο, από το οποίο τροφοδοτεί τους Ιερούς Ναούς της Μητροπόλεως, αλλά και άλλων περιοχών. Πολλοί ακόμη χώροι συμπληρώνουν και προκαλούν το θαυμασμό του επισκέπτη, για το ζήλο και την επιμέλεια, που επιδεικνύουν, τόσο η αεικίνητη Ηγουμένη Χριστονύμφη, όσο και οι περίπου εβδομήντα μοναχές της Μονής.

Ο μικρός Ιερός Ναός, στο εσωτερικό της Μονής ήταν το πρώτο καθολικό, μέσα στο οποίο κατά τις θείες ακολουθίες, οι υπέροχες ψαλμωδίες των μοναχών δημιουργούσαν κατανυκτική ατμόσφαιρα.

Ο νέος περικαλλής Ιερός Ναός, ο οποίος κτίζεται στον εξωτερικό περίβολο της Μονής, όπως δείχνει η μέχρι σήμερα εξέλιξη των έργων οικοδόμησης του, θ' αποτελέσει σίγουρα ένα αριστούργημα αρχιτεκτονικής. Στο εσωτερικό του ισογείου τμήματος του Ναού αυτού και στη δυτική πλευρά του αριστερού και δεξιού κλίτους, έχουν σχεδιασθεί και κατασκευασθεί, δύο μικρά παρεκκλήσια, αφιερωμένα στη μνήμη Αγίων. Το τμήμα αυτό του Ναού, το οποίο επικοινωνεί με υπόγεια σήραγγα με το εσωτερικό της Μονής, έχει αγιογραφηθεί και τελούνται όλες οι ακολουθίες κάθε Κυριακή και τις μεγάλες εορτές, έως ότου ολοκληρωθεί ο κυρίως Ναός.

Πλήθος πιστών, απ' όλη την Ελλάδα, συρρέουν με κάθε μέσον στην Ιερά Μονή Κηρύκου και Ιουλίτης, για να προσευχηθούν με κατάνυξη και να θαυμάσουν την υπέροχη Βυζαντινή χορωδία των μοναχών.

Η Μονή υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Σιδηροκάστρου και η Εσωτερική της λειτουργία στηρίζεται στο κοινοβιακό σύστημα. Διοικείται εφαρμόζοντας ειδικό κανονισμό, ο οποίος συντάχθηκε με βάση τους κανόνες του Βασιλείου του Μεγάλου και του Θεόδωρου Στουδίτη. Η ηγουμένη εκλέγεται από την αδελφότητα της Μονής.

Αριστερά της εισόδου του νέου Ναού, παρά το ιερό βήμα, στον εξωτερικό περίβολο της Μονής, βρίσκεται και ο τάφος του κτήτορα της Ιεράς αυτής Μονής και πνευματικού πατέρα των Μοναχών, Μακαριστού Μητροπολίτη Σιδηροκάστρου Ιωάννη, ο οποίος κοιμήθηκε, αφού αποχαιρέτησε μία προς μία όλες τις Μοναχές, τα ξημερώματα της 8ης Οκτωβρίου του 2001.

Το εξωκλήσι Απ. Παύλου και οι μαθητικές κατασκηνώσης της Ιεράς Μητροπόλεως Σιδηροκάστρου

Στο δάσος της πευκόφυτης κοιλάδας, που διαρρέει ο Χείμαρρος της Μαϊμούδας, στα Ανατολικά της πόλης υψώματα, είναι κτισμένο ένα μικρό εξωκκλήσι στην κορυφή ενός λόφου, αφιερωμένο στη μνήμη του Απόστολου των Εθνών Παύλου. Στη μαγευτική αυτή θέση κτίσθηκαν το 1970, από το Μακαριστό Μητροπολίτη Σιδηροκάστρου Ιωάννη, οι μαθητικές κατασκηνώσεις της Ιεράς Μητροπόλεως Σιδηροκάστρου, οι οποίες φιλοξενούν κάθε καλοκαίρι, σε ξεχωριστές περιόδους, αγόρια και κορίτσια από την Επαρχία Σιντικής, αλλά και άλλες περιοχές της χώρας. Τη φροντίδα και επιμέλεια των κατασκηνώσεων αυτών έχουν αναλάβει οι αδελφές της Ιεράς Μονής Κηρύκου και Ιουλίτης και οι Ιερείς της Μητροπόλεως.

Για να επισκεφθεί κανείς την τοποθεσία αυτή, μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτοκίνητο, ακολουθώντας το δρόμο που συνεχίζει, μετά την Ιερά Μονή Κηρύκου και Ιουλίτης ή με πεζοπορία ακολουθώντας τα πευκόφυτα περιπατητικά μονοπάτια κατά μήκος της κοιλάδας, την οποία διασχίζει ο χείμαρρος της Μαϊμούδας. Ακολουθώντας ο επισκέπτης το δρομολόγιο, το οποίο συνεχίζει μετά την Ιερά Μονή Κηρύκου και Ιουλίτης, θα διέλθει και από την αρχαιολογική περιοχή του Βυζαντινού κάστρου όπου θα έχει τη δυνατότητα, ερευνώντας την περιοχή, να παρατηρήσει τα σημεία και εναπομείναντα ερείπια του παλαιολιθικού οικισμού του κάστρου.

Το βυζαντινό κάστρο (Ισσάρι)

Το φρούριο Ισσάρι, κτίσμα του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου, ύψους 155μ., δεσπόζει ΒΔ. της πόλης. "Δεμίρ Ισσάρ" στα τούρκικα σημαίνει «Σιδερένιο κάστρο». Από την πανοραμική θέση του κάστρου, μπορεί ο επισκέπτης να παρατηρήσει όλη την πόλη και ένα μεγάλο μέρος του Σερραϊκού κάμπου, με τον ποταμό Στρυμόνα και τη λίμνη της Κερκίνης, να θαυμάσει το ηλιοβασίλεμα και την υπέροχη κοιλάδα του ποταμού Κρουσοβίτη.

Το ιστορικό Ηρώο της πόλης

Όπως κάθε πόλη έτσι και το Σιδηρόκαστρο, για να τιμήσει τα τέκνα του, που θυσιάστηκαν για την πατρίδα, ανήγειρε σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης το 1920 και λίγα χρόνια μετά τη Βουλγαρική κατοχή του 1917, ένα μεγαλοπρεπές ηρώο στον πευκόφυτο λόφο στο κέντρο της πόλης. Η ηρεμία του τοπίου και το θρόισμα της πευκοβελόνας δημιουργούσαν μία κατανυκτική και άκρως συγκινητική ατμόσφαιρα, ωσάν οι ψυχές των ηρώων να υπερίπταντο την ώρα που ο τελετάρχης σε κάθε επιμνημόσυνο δέηση, πρόσταζε την «ενός λεπτού σιγή» και η μπάντα του Δήμου παιάνιζε τον εθνικό ύμνο.

Πάνω στις μαρμάρινες πλάκες στις τρεις πλευρές του επιβλητικού αυτού μνημείου, ήταν χαραγμένα με χρυσά γράμματα τα ονόματα των σφαγιασθέντων το 1913 και πεσόντων υπέρ των αγώνων του Έθνους Σιδηροκαστρινών. Στη μαρμάρινη πλάκα της δυτικής πλευράς υπήρχε χαραγμένο ένα κλωνάρι δάφνης και η επιγραφή: «Η ΠΟΛΙΣ ΤΟΥ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΤΗΣ».

Η κατασκευή του ηρώου αυτού άρχισε το 1920, όταν Δήμαρχος στην πόλη, την περίοδο αυτή, ήταν ο Γεώργιος Μάνος. Η κατασκευή του στοίχισε 150.000 περίπου δραχμές, σημαντικό ποσό για την εποχή εκείνη, που διατέθηκαν από τον προϋπολογισμό του Δήμου και προαιρετικές εισφορές των κατοίκων. Ολοκληρώθηκε στις 6 Αυγούστου του 1922, όταν την ημέρα αυτή έγινε με κάθε επισημότητα η μετακομιδή των οστών των σφαγιασθέντων στις 25 και 26 Ιουνίου του 1913 Σιδηροκαστρινών, από την ασβεσταριά του προαυλίου του Εθνικού Ορφανοτροφείου Αρρένων Σιδηροκάστρου, τα οποία τοποθετήθηκαν στη βάση του μνημείου. Η τελετή αυτή, έγινε με μεγάλη επισημότητα και συγκίνηση χοροστατούντων τριών Μητροπολιτών, με την παρουσία Υπουργών, του Νομάρχη Σερρών, Δημάρχων και πλήθους κόσμου.

Στις 13 και 14 Αυγούστου του 1941, οι Βούλγαροι μεταξύ των άλλων καταστροφών που προξένησαν στην πόλη, ανατίναξαν με δυναμίτη το Ηρώο, για να σβήσουν την ιστορική μνήμη των Ελλήνων και να μην υπάρχουν Ελληνικά ιστορικά μνημεία Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου και την αποχώρηση των Βουλγάρων, στο βάρβαρα πληγωμένο μνημείο συνέχιζαν να αναπαύονται τα οστά των ηρώων της πόλης.

Το 1956 ο Δήμαρχος Παναγιώτης Βονίτης το αναστήλωσε και το επανέφερε στην αρχική του μορφή. Στις νέες του μαρμάρινες πλάκες, που εντοιχίστηκαν και πάλι, προστέθηκαν και τα ονόματα των πεσόντων στην Αλβανία το 1940, αλλά και αυτών που θανατώθηκαν από τους Βουλγάρους κατά τη Βουλγαρική κατοχή που ακολούθησε. Τα 1960, η τότε Δημοτική αρχή, υπό τον Αλέξανδρο Τριανταφυλλίδη, επιδεικνύοντας προφανώς ζήλο, για την Τουριστική ανάπτυξη της πόλης και προκειμένου να αξιοποιήσει διατεθείσα πίστωση από την πολιτεία, για την ανέγερση Τουριστικού περιπτέρου, αποφάσισε την κατεδάφιση του ιστορικού αυτού μνημείου. Η ενέργεια αυτή της Δημοτικής αρχής δεν βρήκε σύμφωνους τους κατοίκους της πόλης, των οποίων η αντίδραση υπήρξε καθολική. Οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και τα υπομνήματα προς την Κυβέρνηση, δεν έφεραν αποτέλεσμα και το Ηρώον κατεδαφίσθηκε πλέον οριστικά, για να ανεγερθεί το Τουριστικό Περίπτερο. Τα οστά των σφαγιασθέντων μαζί με το Μητροπολίτη Μελενίκου, Κωνσταντίνο Ασημιάδη Σιδηροκαστρινών το 1913, μεταφέρθηκαν από τον τότε Μητροπολίτη Βασίλειο, στο εξωκκλήσι του προφήτη Ηλία.

Η Δημοτική αρχή, για να μετριάσει τις αντιδράσεις, που προκάλεσε η κατεδάφιση του Ηρώου αυτού, διενήργησε Πανελλήνιο Έρανο και φιλοτέχνησε το Άγαλμα του Μ. Αλεξάνδρου και της μητέρας του Ολυμπιάδος, το οποίο έστησε στην κεντρική πλατεία, επιδιώκοντας να το καθιερώσει ως Ηρώο της πόλης. Για ένα μικρό χρονικό διάστημα, ως Ηρώο, επιδιώχθηκε να καθιερωθεί μία μαρμάρινη στήλη στην πλατεία, πάνω από το 2° Δημοτικό Σχολείο, επειδή εξυπηρετούσε τις ανάγκες του προγράμματος των Εθνικών επετείων. Από τη δεκαετία του 1970, ως Ηρώο καθιερώθηκε η μαρμάρινη στήλη, που υπήρχε στο προαύλιο του Εθνικού Ορφανοτροφείου Αρρένων, προς τιμή των σφαγιασθέντων το 1913 Σιδηροκαστρινών.

Το 1998 η Δημοτική αρχή υπό τη Δήμαρχο Βασιλική Χατζηαγγέλου, μετά από πρόταση του Μακαριστού Μητροπολίτη Ιωάννη, αποφάσισε να κτίσει στο χώρο του προαυλίου του Ορφανοτροφείου, στη θέση όπου υπήρχε η ασβεσταριά, οστεοφυλάκιο, προκειμένου να μεταφερθούν τα οστά των σφαγιασθέντων το 1913. Μετά και τη διαμόρφωση της πλατείας Πολυζωϊδη, το Ηρώο της πόλης βρήκε το φυσικό του χώρο και στήθηκε σε περίοπτη θέση στο χώρο της θυσίας των Σιδηροκαστρινών, πάνω από το οστεοφυλάκιο, μαζί με τις προτομές του Μητροπολίτη Κωνσταντίνου Ασημιάδη και του Σιδηροκαστρινού ήρωα Αντισυνταγματάρχη Κατσάνη Γεωργίου, ο οποίος ως Διοικητής της 33 Μοίρας καταδρομών της Κύπρου, έπεσε ηρωικά μαχόμενος κατά την Τουρκική εισβολή το 1974, στο ύψωμα του Αγίου Ιλαρίωνα, δίπλα από την Κερύνεια.

Ο Κεντρικός λόφος και το τουριστικό περίπτερο

Στο κέντρο της σημερινής πόλης, ο λόφος, στον οποίο ήταν κτισμένο το Δημοτικό περίπτερο, έχει κι αυτός τη δική του ιστορία. Η θέα από τη βεράντα του περιπτέρου αυτού ήταν πανοραμική.

Στα σπλάχνα του λόφου αυτού, το πολεμικό καταφύγιο, έχει και αυτό να διηγηθεί τη δική του ιστορία Το καταφύγιο αυτό, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου παρείχε αντιαεροπορική προστασία στον άμαχο Ελληνικό πληθυσμό και κατά την κατοχή χρησιμοποιήθηκε από τον κατακτητή, ως τόπος βασανιστηρίων και εκτελέσεων. Ένα από τα καταφύγια αυτά έχει αξιοποιηθεί από το ιδιωτικό Μουσείο του συλλέκτη Τσαρτσίδη Μιχαήλ, αποτελώντας τμήμα του Μουσείου του και είναι διαθέσιμο στο κοινό να το επισκέπτεται.

Ο λόφος αυτός, ο οποίος μοιάζει με αρχαία ταφική χωμάτινη τούμπα, χρησιμοποιούνταν κατά την προϊστορική και Μακεδονική εποχή, ως νεκροταφείο, όπως μαρτυρούν απασβεστωμένα οστά, τα οποία προβάλλουν κατά καιρούς στην απόκρημνη του πλευρά. Κατά τη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή εποχή πιθανόν αποτελούσε χώρο αναψυχής λόγω της θέας που παρείχε, ενώ κατά την Τουρκοκρατία στη νότια του πλευρά, όπου σήμερα είναι κτισμένο το 2° Δημοτικό Σχολείο, υπήρχε σύμφωνα με τις μαρτυρίες και τα ευρήματα, Μουσουλμανικό νεκροταφείο.

Από το 1922, λίγα χρόνια μετά τους Βαλκανικούς πολέμους και την απελευθέρωση της περιοχής από τον Τουρκικό και Βουλγαρικό ζυγό ο λόφος αυτός, αποτελούσε τον ιερό χώρο τιμής των ηρώων της πόλης μέχρι το 1962, που απερίσκεπτα κατεδαφίσθηκε το ηρώο που στήθηκε προς τιμή τους, για να κτισθεί το Δημοτικό Τουριστικό Περίπτερο. Λίγα χρόνια αργότερα, ένα μεγάλο τμήμα του λόφου αυτού οικοπεδοποιήθηκε βάναυσα από τις επόμενες Δημοτικές αρχές, με αποτέλεσμα να χάσει τη ρομαντική του ομορφιά, την οποία διατηρούσε μέχρι το 1970.

Οι καταρράκτες, τα σπήλαια και οι γέφυρες της κοιλάδας του Κρουσοβίτη

Ο ποταμός Κρουσοβίτης ή Αχλαδίτης, ο οποίος έχει τις πηγές του στην περιοχή του Αχλαδοχωρίου ή Κρουσόβου, όπως ονομάζονταν το χωριό κατά την Τουρκοκρατία, διασχίζει το Σιδηρόκαστρο από τα βορειοανατολικά προς τα νοτιοδυτικά και συνιστά έναν από τους παραποτάμους του Στρυμόνα. Κατά μήκος της διαδρομής του ποταμού αυτού από το Αχλαδοχώρι μέχρι το Σιδηρόκαστρο, σχηματίζεται μία όμορφη κοιλάδα με πλατάνια και πλούσια βλάστηση. Την κοιλάδα αυτή σε αρκετά σημεία κατά μήκος της, την γεφυρώνουν θολωτές και με πολύ μεράκι κατασκευασμένες πέτρινες γέφυρες, οι περισσότερες των οποίων όμως, ανατινάχθηκαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου και ευτυχώς, που μέχρι σήμερα δεν έχουν ανακατασκευασθεί.

Σημαντικότερη από τις γέφυρες αυτές ήταν η θολωτή πέτρινη του Σιδηροκάστρου, δίπλα τον Πύργο του Ανδρόνικου, η οποία ένωνε τη συνοικία του Βαροσίου με την υπόλοιπη πόλη. Η γραφική αυτή γέφυρα κατεδαφίσθηκε απερίσκεπτα τη δεκαετία του 1970, για να στηθεί στη θέση της η σημερινή σύγχρονη μεν, αλλά χωρίς καμιά αρχιτεκτονική αξία.

Μία νεότερη γέφυρα επίσης, με υπερκείμενα τόξα, που την κάνουν να ομοιάζει με κρεμαστή κατασκευάσθηκε τη δεκαετία του 1930 λίγο πιο κάτω, για να ενώσει τα Τσερκέζικα (Καλλιθέα) και το Βαρόσι με την υπόλοιπη πόλη. Η γέφυρα αυτή μετά από παρεμβάσεις που έγιναν τη δεκαετία του 1980 στα τόξα της και τον φέροντα οπλισμό της, για να συντηρηθεί και να ενισχυθεί, κατέρρευσε τελικά κάτω υπό το βάρος του φορτίου και τις ταλαντώσεις σύγχρονου τριαξονικού φορτηγού οχήματος το 1995. Ανακατασκευάσθηκε επάνω στο ίδιο αρχιτεκτονικό σχέδιο με την προηγούμενη, αλλά με διαπλάτυνση του οδοστρώματος και των ρείθρων (πεζοδρομίων) της και ξαναδόθηκε στην κυκλοφορία το 1998.

Στο ύψος του Σχιστόλιθου, δίπλα από το μαύρο βράχο, όπου μικραίνει το πλάτος της κοιλάδας, ένα μικρό τεχνητό φράγμα δημιουργεί υπέροχους καταρράκτες. Απείρου κάλλους όμως είναι οι καταρράκτες, που σχηματίζει η ίδια η φύση, στη διασταύρωση της οδού Σιδηροκάστρου- Αχλαδοχωρίου προς τα Ζεστά Νερά. Από τα Ζεστά Νερά μέχρι το σημείο αυτό, τα νερά του ποταμού ακολουθούν υπόγεια και επιφανειακή διαδρομή. Στο σημείο αυτό, τα επιφανειακά νερά σχηματίζουν υπέροχους καταρράκτες πάνω στα σταλαγμιτικά πετρώματα, ενώ τα υπόγεια εξέρχονται στο ίδιο σημείο από ένα απείρου κάλλους σπήλαιο με όμορφους σταλαγμίτες στην οροφή του. Στη θέση αυτή παλαιότερα, γραφικοί νερόμυλοι συμπλήρωναν την ομορφιά του τοπίου, αλλά σήμερα σώζονται μόνο τα ερείπια τους.

Κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού Κρουσοβίτη, υπάρχουν επίσης σημαντικά σπήλαια, τα οποία είναι υπό εξερεύνηση.

Άλλα αξιοθέατα της ευρύτερης περιοχής

Ο υδροβιότοπος της λίμνης Κερκίνης που δημιουργήθηκε από τεχνητή ανθρώπινη παρέμβαση στον Στρυμόνα ποταμό και έχει να παρουσιάσει πάρα πολλές ομορφιές και αξιοθέατα. Αποτελεί το φυσικό βόρειο σύνορο της χώρας μας με τη Βουλγαρία και είναι υγροβιότοπος από τους σπάνιους, προστατευμένους από τη διεθνή Σύμβαση Ραμσάρ. Ξεχωρίζει, γιατί είναι από τους πλουσιότερους στην Ελλάδα υγρότοπους από ορνιθολογική άποψη με περισσότερα από 300 είδη πουλιών.

Τα Λουτρά Σιδηροκάστρου με νερό 45˚C, λίγο βορειότερα από το Σιδηρόκαστρο και κοντά στην σιδηροδρομική γέφυρα του Στρυμόνα, πάνω σ΄ ένα λόφο με πανοραμική θέα. Τα Λουτρά, που τα τελευταία χρόνια έχουν εκσυγχρονισθεί με άριστες εγκαταστάσεις, δέχονται κάθε χρόνο χιλιάδες ασθενείς και επισκέπτες για λουτροθεραπεία.

Υδροθεραπευτήριο λειτουργεί επίσης στην κοινότητα Θερμών, καθώς και στο Άγγιστρο.

Το ιστορικό οχυρό του Ρούπελ, που στις 26 Μαΐου λειτούργησε ως φραγμός στην προέλαση των Γερμανοβουλγαρικών δυνάμεων.

Ο δασοβοτανικός κήπος και το ενυδρείο της Βυρώνειας.

Tο χιονοδρομικό κέντρο στο Λαϊλιά, από τα καλύτερα της B. Eλλάδας, έχει τη δυνατότητα να φιλοξενεί όλο το χρόνο μεγάλο αριθμό επισκεπτών, οι οποίοι θέλουν να απολαύσουν τα χειμερινά σπορ αλλά και τις φυσικές ομορφιές.

Βιβλιογραφία - Αναφορές

• Πασχαλέρη Ν. Κανελλίτσα, «Το Σιδηρόκαστρο χθες και σήμερα», Φωτοτυπωτική, Θεσσαλονίκη, 1994.
• Τζανακάρης Ι. Βασίλης, «Το Σιδηρόκαστρο επί πτερύγων ιστορίας», Typo Offset , Θεσσαλονίκη, 2002.
• Σκαρλάτος Παν. Νικόλαος, «Σιδηρόκαστρο αιώνια πόλη του κάστρου»,Τυποτεχνική Σιδηροκάστρου, 2005.
• Προφορική μαρτυρία: Ζαχαριάδης Κων/νος, 12-5-2005.
• Έντυπο Ιεράς Μητροπόλεως Σιδηροκάστρου, 30-8-2005.
• Προφορική μαρτυρία: Παρίσης Αδάμ, 23-9-2005.

Εξωτερικές συνδέσεις

• Η ιστοσελίδα του Δήμου Σιδηροκάστρου
• Το portal του Σιδηροκάστρου: Νέα και συζήτηση για την πόλη
• Το ασύρματο δίκτυο του Σιδηροκάστρου

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License