-

Η Πιάνα είναι ένα ιστορικό χωριό της Αρκαδίας. Εχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός και βρίσκεται κοντά στα ερείπια της αρχαίας πόλης Διπαίας. Το όνομά της συνδέεται με το μυθικό θεό Πάνα. Υπάγεται στην επαρχία Μαντινείας και αποτελεί σήμερα Δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Φαλάνθου.

Η Πιάνα απο ψηλά.Φωτογραφία: mikamike

Τοποθεσία και πρόσβαση στην Πιάνα

Η Πιάνα είναι χτισμένη σε μια πλαγιά της οροσειράς του Μαινάλου σε υψόμετρο 1090 μέτρων και με ανατολική έκθεση. Αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Φαλάνθου, και η απόστασή της από την Αθήνα είναι περίπου 190 χιλιόμετρα που διανύεται οδικά σε περίπου δύο ώρες. Η Πιάνα βρίσκεται στα νότια της πρωτεύουσας του Νομού Αρκαδίας, που είναι η Τρίπολη, και απέχει από αυτή 19 χιλιόμετρα. Η πρόσβαση στο χωριό γίνεται ακολουθώντας τον οδικό άξονα Τρίπολης-Αλωνίσταινας-Βυτίνας, ακολουθώντας την παράκαμψη προς τα αριστερά στο 18ο χλμ, μέσω μιας καταπράσινης διαδρομής η οποία διασχίζει την ελατόφυτη περιοχή του Μαινάλου.

Όσοι επισκέπτονται τη γειτονική Βυτίνα, τη Στεμνίτσα (Υψούς) και τη Δημητσάνα έχουν τη δυνατότητα να επισκεφτούν και το γραφικό αυτό χωριό. Τα πιο κοντινά σε απόσταση χωριά είναι το Ροεινό, η Αλωνίσταινα, τα Μανταίικα και το Χρυσοβίτσι, η Δαβιά ο Τσελεπάκος, η Ζαράκοβα και η Σιλίμνα. Στην πλατεία της Πιάνας δεσπόζει η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Είναι χτισμένη πάνω σε επιβλητικό βράχο στο κέντρο του χωριού. Ο Άγιος Γεώργιος είναι αρχιτεκτονικού ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο και διαθέτει 2 υπέροχα πετρόκτιστα καμπαναριά. Ο κορμός της εκκλησίας είναι από πέτρα και φέρεται να ήταν κάστρο επί τουρκοκρατίας.

Τα πληθυσμιακά δεδομένα της Πιάνας

Σύμφωνα με την πληθυσμιακή απογραφή του 2001, στην Πιάνα βρέθηκαν 227 εγγεγραμμένοι κάτοικοι. Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού κατα τη διάρκεια του χειμώνα, μόλις που ξεπερνούν μερικές δεκάδες σήμερα.

Ο ρόλος της Πιάνας κατά την επανάσταση του 1821

Κατά την επανάσταση του 1821 το χωριό έπαιξε καθοριστικό ρόλο μιας και το ανάγλυφο και δύσβατο της περιοχής αποτελούσε το ιδανικό κρησφύγετο για τους Αρματωλούς και Κλέφτες. Στην Πιάνα οργανώθηκαν από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη τα πρώτα στρατιωτικά τμήματα που ενίσχυσαν τη μάχη του Βαλτετσίου και κυρίευσαν αργότερα την Τρίπολη. και το όνομα της Πιάνας είναι ιστορικά άρρηκτα συνδεδεμένο με την τροφοδοσία των συναγωνιστών του Κολοκοτρώνη με τα απαραίτητα για τις νικηφόρες μάχες τους.

Στο προαύλιο μιας απαράμιλλης ομορφιάς εκκλησίας του χωριού που λέγεται Παναγίτσα Πολυκαμμένη, λόγω του ότι επανειλημμένα οι Τούρκοι αποπειράθηκαν να την αφανίσουν με πυρκαγιά, σώζεται σήμερα παραδοσιακός ξυλόφουρνος . Από τους φούρνους της Πιάνας εφοδιάζονταν με ψωμί τα Ελληνικά στρατόπεδα της επανάστασης.

Το Λιμποβίσι
Σε απόσταση 7 χιλιομέτρων δυτικά της Πιάνας βρίσκεται το ιστορικό Λιμποβίσι.Είναι η Πατρίδα των Κολοκοτρωναίων και ο φυσικός χώρος στον οποίο μεγάλωσε κατά τα πρώτα παιδικά χρόνια αλλά και έδρασε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ή Γέρος του Μωριά. Κατα την απογραφή των Ενετών το 1711 κατεγράφησαν 500 κάτοικοι. Σήμερα στο Λιμποβίσι, έχει αναστηλωθεί το Σπίτι των Κολοκοτρωναίων και λειτουργεί σαν μουσείο. Στο προαύλιο του Λιμποβισίου επίσης υπάρχει το ξωκλήσι του Αη-Γιάννη. Ο ευρύτερος χώρος του Λιμποβισίου αναμορφώθηκε με δωρεά του αείμνηστου Παναγιώτη Αγγελόπουλου το έτος 1990. Στην πλατεία λειτουργεί επίσης δημοτικό αναψυκτήριο.

Λυμποβίσι- Σπίτι Κολοκοτρώνη.Φωτογραφία: mikamike

Το Αρκουδόρρεμα

Το δεύτερο, απο τα δύο Κολοκοτρωνέικα χωριά και σε μικρή απόσταση από το Λιμποβίσι, βρίσκεται το ερημωμένο χωριό Αρκουδόρρεμα. Το Αρκουδόρεμα, υπήρξε κατοικημένο μέχρι το 1930-31 και διοικητικά μαζί με το Λιμποβίσι ανήκαν στην Πιάνα. Βαθιά μέσα στη ρεματιά σώζονται ερείπια των σπιτιών αυτών μέχρι και σήμερα. Χαρακτηριστική επίσης είναι και αναπαλαιωμένη πέτρινη βρύση του Αρκουδορέματος που βρίσκεται πολύ κοντά στην εκκλησία της Παναγίας του Αρκουδορέματος. Τα νερά απο το Αρκουδόρεμα εκβάλουν στον ποταμό Ελισσώνα ο οποίος διασχίζει τον κάμπο της Πιάνας.

Η εκκλησία της Παναγίας του Αρκουδορέματος είναι καμαροσκέπαστη, μονόκογχη βασιλική, και χτίστηκε το 1719. Στο εσωτερικό της σώζονται πολύ ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες του Γεωργίου και του Παναγιώτη Κουλιδά καθώς και σπάνιες επιγραφές οι οποίες βρίσκονται υπό την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων.

Το Αρκουδόρεμα έχει εξίσου μεγάλη ιστορική σημασία με το Λιμποβίσι, αφού λόγω του ανάγλυφου του εδάφους απετέλεσε και αυτό τόπο κατάλληλο για ανασύνταξη των δυνάμεων πριν τις ιστορικές μάχες.

Το Λαογραφικό Μουσείο Πιάνας

Στο χωριό λειτουργεί το Λαογραφικό Μουσείο Πιάνας με πλούσια όσο και μοναδικά εκθέματα. Τα εκθέματα αυτά αποτελούνται απο σπάνιες συλλογές σκευών και αγγείων και σχετίζονται με την καθημερινή ζωή των προγενέστερων γενεών των Πιανιωτών, θρησκευτικά και εκκλησιαστικά κειμήλια, καθώς και δείγματα του πολεμικού εξοπλισμού των Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Οι φυσικές ομορφιές της Πιάνας

Στην πλατεία του χωριού ο επισκέπτης μπορεί να αναπαυτεί κάτω από τη σκιά δύο υπερήλικων πλατανιών. Επίσης από την πετρόκτιστη βρύση της πλατείας αναβλύζει κρυστάλλινο νερό από τις δεξαμενές του Μαινάλου από τις οποίες υδρεύεται το χωριό. Το περιμετρικό προαύλιο της εκκλησίας του Αη-Γιώργη προσφέρεται για πανοραμική παρατήρηση του φυσικού τοπίου. Οι κοίτες κατά μήκος του ποταμού Ελισσώνα ως τις πηγές, αποτελούν ένα πολύ όμορφο φυσικό μονοπάτι για τους λάτρεις του περιπάτου.

Ο ποταμός Ελισσώνας

Ο Κάμπος της Πιάνας διασχίζεται από τον ποταμό Ελισσώνα. Τα νερά τού ποταμού Ελισσώνα αναβλύζουν απο τις πηγές στους πρόποδες του πιανοβουνίου και δίνουν ζωή στους λιγοστούς πια κατοίκους της περιοχής που καλλιεργούν τη γη ή εκτρέφουν τα ζώα τους. Σημαντικό μέρος του νερού των πηγών του Ελισσώνα αξιοποιείται για την ύδρευση των κατοίκων της πρωτεύουσας του νομού Αρκαδίας της Τρίπολης.

Στα μέσα περίπου του κάμπου της Πιάνας, τα νερά του ποταμού χάνονται μέσα στη γή και πιστεύεται πως ξανακάνουν της εμφάνιση τους στην περιοχή της Μεγαλόπολης. Κατά μήκος των κοιτών του ποταμού Ελισσώνα λειτουργούσαν παλιότερα 12 πέτρινοι νερόμυλοι για το άλεσμα των δημητριακών της περιοχής και 6 νεροτριβές για το πλύσιμο των ρούχων. Κάποια από αυτά τα κτίσματα σώζονται μέχρι και τις μέρες μας σε πολύ καλή κατάσταση.

Το Πιανοβούνι και ο Θεός Πάνας

Στο βουνό που βρίσκεται πάνω από τις πηγές του Ελισσώνα και φέρει το όνομα Πιανοβούνι, βρίσκεται η επονομαζόμενη σπηλιά του Θεού Πάνα. Ο τοπικός μύθος θέλει τον τραγοπόδαρο Πάνα να κατοικεί στη σπηλιά αυτή και με τη φλογέρα του να πλημμυρίζει με ήχους την πανέμορφη χαράδρα των πηγών του Ελισσώνα. Επίσης, η ετυμολογία του ονόματος της Πιάνας φέρεται να συνδέεται με το Θεό Πάνα.

Από το ημερολόγιο των κατοίκων της Πιάνας

Στην Πιάνα βρίσκεται η έδρα του περιφερειακού Αγροτικού Ιατρείου του Δήμου Φαλάνθου καθώς επίσης λειτουργεί και ο Αστυνομικός Σταθμός. Το Δημοτικό Διαμέρισμα της Πιάνας εκπροσωπείται διοικητικά στο Δήμο Φαλάνθου από τον εκλεγμένο Πάρεδρο και τα μέλη του δημοτικού και του τοπικού συμβουλίου. Στην Πιάνα σήμερα λειτουργούν τρία καταστήματα τα οποία αποτελούν τα σημεία συνάντησης και αναψυχής για τους ντόπιους και τους επισκέπτες. Επίσης εντός του οικισμού λειτουργεί παραδοσιακός ξενώνας.

Θρησκευτικό εορτολόγιο της Πιάνας

Στην Πιάνα γιορτάζονται με ιδιαίτερη λαμπρότητα η εορτή των Χριστουγέννων, η Αποκριά, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, το Πάσχα και ο Δεκαπενταύγουστος.

Οι ιστορία της Πιάνας είναι επίσης συνυφασμένη με τον θρησκευτικό εορτασμό των Αγίων στους οποίους είναι αφιερωμένοι οι ναοί του χωριού. Έτσι πολύ μεγάλη θρησκευτική εορτή για την Πιάνα αποτελούν η κινητή εορτή του Αγίου Γεωργίου, η Εορτή της Παναγίας στις 21 Νοεμβρίου, του Αγίου Ανδρέα, Των Αγίων Αναργύρων του Αγίου Κωνσταντίνου Και Ελένης καθώς και τα Εισόδια της Θεοτόκου.

Επαγγέλματα της Πιάνας

Στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα υπήρχε μεγάλη ποικιλία στα επαγγέλματα των κατοίκων της Πιάνας. Ανάμεσα σε αυτά που έχουν εξαλείψει σήμερα είναι του αγροφύλακα, του κουρέα, του μυλωνά και άλλα. Οι κάτοικοι της της Πιάνας σήμερα ασχολούνται με την αγροτική παραγωγή, την κτηνοτροφία και λιγότερο με τη μελισσοκομία.

Τα κυριότερα παραγόμενα προϊόντα της Πιάνας

Τα κυριότερα παραγόμενα προϊόντα είναι η πατάτα, τα καρύδια, η τομάτα, τα κολοκύθια τα κουνουπίδια και τα φασόλια. Παραδοσιακά η Πιάνα φημιζόταν για την υψηλή παραγωγή μήλων και αποτελούσε πολύ σημαντικό έσοδο για στην οικονομία των παραγωγών της περιοχής. Ιδιαίτερα γνωστή ήταν η καλλιεργούμενη ποικιλία Μήλα Ντελίσιους Πηλαφά Τριπόλεως ή Μήλα Τριπόλεως που παρήγαγε σε σημαντικές ποσότητες ο μηλεώνας της Πιάνας. Το προιόν αυτό έχει χαρακτηριστεί ως Προιόν Ονομασίας Προέλευσης. Σήμερα η καλλιέργεια της μηλιάς έχει ελαχιστοποιηθεί στο σύνολο της και μόλις που ξεπερνά τις ανάγκες των κατοίκων. Οι κύριες αιτίες που εγκαταλείφθηκε η καλλιέργεια της μηλιάς και ιδιαίτερα της ποικιλίας Πιλαφά Ντελίσιους σχετίζονται με τις αυξημένες ανάγκες των δέντρων σε καλλιεργητική φροντίδα καθώς και σε μη εγγυημένες και ασταθείς αποδόσεις από χρόνο σε χρόνο λόγω αντίξοων καιρικών συνθηκών ή ασθενειών.

Επίσης λόγω της κάλυψης σημαντικού μέρους του εδάφους της ευρύτερης περιοχής με έλατα, παράγεται μέλι ελάτης υψηλής ποιότητας καθώς επίσης και το γνωστό για τη γεύση του Μέλι Ελάτης Μαινάλου Βανίλια το οποίο έχει επίσης χαρακτηριστεί ως Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης.

Τοπωνύμια της Πιάνας

Οι κάτοικοι της Πιάνας χρησιμοποιούν έναν κατάλογο από τοπωνύμια τα οποία κωδικοποιούν ολόκληρη σχεδόν την περιοχή που υπάγεται στο δημοτικό διαμέρισμα. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη, για τους αδαείς, η χρηστικότητα των τοπωνυμίων αυτών για να να περιγράψουν μια συγκεκριμένη περιοχή.

Ενδεικτικά αναφέρονται μερικά από τα τοπωνύμια της ευρύτερης περιοχής της Πιάνας: Γιανναρέικα, Γοσένα, Γραμμένη Πλάκα, Διαγό, Δίρεμα, Ζάκρινη, Καβελάρης, του Καλάμη το ρέμα, Καλόγερου, Λακούλια, Λιτρίβα, Μαντρί, Μανωλιές, Μπριάνικο, Μυγδαλιές, Νταλιάκα, Ντάλκα, Ντουμινά, Ντρισενά, Παναγιά, Πετραίικος Μύλος, Πηλαλήστρα, Πιανοβούνι, Ραχούλα, Ρουπάκι, Σαρρή-Βράχος, Σπηλιωταίικος Μύλος, Σταυροποιό, Στεφάνι, Τζαρνίκο, Τούρκου Μνήμα, Τραπέζι, Φράγκου, Φονικόλα, Χαλικουριό.

Πιανιώτες της διασποράς

Οι περισσότεροι Πιανιώτες εκτός Πιάνας σήμερα είναι συγκεντρωμένοι στην Αθήνα και πάρα πολλοί στη γειτονική Τρίπολη. Από το 1954 λειτουργεί ο Σύλλογος των Εν Αθήναις Πιανιωτών καταβάλλοντας διαρκή προσπάθεια να διατηρηθούν ζωντανοί οι δεσμοί και τα πλούσια τοπικά ήθη και έθιμα.

Ο Σύλλογος των Εν Αθήναις Πιανιωτών σε μια προσπάθεια να κρατά ενωμένους και ενημερωμένους για τα κοινά τους απανταχού Πιανιώτες εκδίδει μια τριμηνιαία εφημερίδα με τον τίτλο Τα Νέα της Πιάνας, την οποία αποστέλλει σε όλα τα σημεία της γης που υπάρχουν κάτοικοι με καταγωγή από το ορεινό αυτό χωριό.

Αρκετοί από τους κατοίκους της Πιάνας μετά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο μετανάστευσαν προς αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Οι μετανάστες κατευθύνθηκαν προς την Αμερική, την Αυστραλία και τον Καναδά. Αρκετοί από τους Πιανιώτες της διασποράς επιστρέφουν στην πατρίδα τους ή την επισκέπτονται σε τακτική βάση.

Ο Καιρός στην Πιάνα

Το κλίμα της Πιάνας είναι ορεινό. Το χειμώνα υπάρχουν αρκετές βροχοπτώσεις, χιονοπτώσεις και παγετός ενώ το καλοκαίρι παρουσιάζονται μεγάλες διακυμάνσεις στη θερμοκρασία ημέρας-νύχτας.

Πηγές

* http://www.falanthos.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=24&Itemid=29
* http://www.pianarcadia.gr
* http://www.eetaa.gr/cgi-bin/msql/esye/Ota01
* ΦΕΚ 908Δ/23-11-1998/Κωδικός Αριθμός 12315901. Με βάση το ΦΕΚ αυτό, η Πιάνα χαρακτηρίζεται ως παραδοσιακός οικισμός.
* Μιχάλης Σαραντόπουλος, Διπλωματική εργασία με θέμα: "Εντομολογικοί εχθροί της Μηλιάς στην Πιάνα Αρκαδίας" 1994,Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
* Στέφανος Ψημένος, Ανεξερεύνητη Πελοπόννησος, Εκδόσεις Road.
* ΦΕΚ 150/24 τευχ Α'Αναφορά στην διοικητική προσάρτηση του Αρκουδορέματος στην Πιάνα.
* http://www.agrocert.gr/pages/content.asp?cntID=26&catID=15

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΑΛΑΝΘΟΥ
Τοπική Κοινότητα Αλωνισταίνης
Αλωνίσταινα, η
Τοπική Κοινότητα Μαινάλου
Μαίναλον, το
Τοπική Κοινότητα Πιάνας
Πιάνα, η
Τοπική Κοινότητα Ροεινού
Ροεινόν, το
Τοπική Κοινότητα Σιλίμνης
Σιλίμνα, η
Τοπική Κοινότητα Τσελεπάκου
Δαβιά, η
Κάτω Δαβιά, η
Τσελεπάκος, ο
Τοπική Κοινότητα Χρυσοβιτσίου
Μανταίικα, τα
Χρυσοβίτσι, το

Νομός Αρκαδίας : Δήμος, Κοινότητα Τριπόλεως | Απόλλωνος | Βαλτετσίου | Βόρειας Κυνουρίας | Βυτίνας | Γόρτυνος | Δημητσάνας | Ηραίας | Κλείτορος | Κοντοβάζαινας | Κορυθίου | Λαγκαδίων | Λεβιδίου | Λεωνιδίου | Μαντινείας | Μεγαλόπολης | Σκυρίτιδας | Τεγέας | Τρικολώνων | Τροπαίων | Φαλαισίας | Φαλάνθου Κοσμά Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Αρκαδίας