Η Πέτρα είναι ιστορικό χωριό στον νομό Πρέβεζας που βρίσκεται κοντά στην Φιλιππιάδα, έδρα του δήμου Ζηρού. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είχε 392 κατοίκους.

Ετυμολογία

Η ακριβής προέλευση του ονόματος “Πέτρα” δεν είναι γνωστή αλλά σύμφωνα με τον Σεραφείμ Ξενόπουλο, μητροπολίτη Άρτας, το χωριό έλαβε την συγκεκριμένη ονομασία εξαιτίας της θέσης του, στην ανατολική πλευρά ενός πετρώδους λοφίσκου.[1]
Ιστορία
Βουχέτιο - Ρωγοί

Κύριο λήμμα: Βουχέτιο

Στην περιοχή υπάρχει η ακρόπολη του αρχαίου Βουχετίου και των μεσαιωνικών Ρωγών. Οι πρώτες οχυρώσεις της ακρόπολης έγιναν τον 5ο π.Χ. αιώνα όταν άρχισαν οι συγκρούσεις μεταξύ των Ηλείων αποίκων και των Κασσωπαίων Ηπειρωτών. Το Βουχέτιο καταστράφηκε το 167 π.Χ. κατά την ρωμαϊκή εισβολή από τους Ρωμαίους του Αιμίλιου Παύλου μαζί με 70 άλλες πόλεις της Ηπείρου.[2]

Οι Βυζαντινοί του Δεσποτάτου της Ηπείρου οχύρωσαν τον οικισμό των Ρωγών, όπως ονομαζόταν τότε[3], δίνοντας στο κάστρο τη σημερινή του μορφή. Το μέρος απέκτησε σημασία καθώς μετατράπηκε σε μεσαιωνική πολιτεία και υπήρξε διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο με ασφαλή οχύρωση.

Στα τέλη του 13ου αι. ο Δεσπότης της Ηπείρου Νικηφόρος πούλησε την περιοχή στον βασιλιά της Νεάπολης, Κάρολο Β τον Ανδηγαυό, που με τη σειρά του την παραχώρησε στον γιο του Φίλιππο του Τάραντος.[4] Το 1339, επί αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ' Παλαιολόγου, οι Ηπειρώτες επαναστάτησαν εναντίον των Βυζαντινών και το κάστρο των Ρωγών ήταν ένα από τα ορμητήρια των επαναστατών.[5][6] Το 1449 το κάστρο καταλήφθηκε από τους Τούρκους.
Τα αρχεία της Βενετίας

Μία από τις πρώτες πηγές που μας γνωστοποιεί την ύπαρξη του χωριού είναι τα αρχεία της Βενετίας στα οποία μας γίνεται γνωστό ότι το έτος 1697, η Πέτρα μαζί με πολλά άλλα χωριά της περιοχής, κατέβαλε φόρο στην Βενετική διοίκηση με αντάλλαγμα την προστασία από τις επιδρομές των πειρατών. Oι Βενετοί από τα τέλη του 17ου αιώνα άρχισαν να συνεργάζονται με διάφορες τυχοδιωκτικές ομάδες ατάκτων, κυρίως Ελλήνων από την Κεφαλονιά και την Ιθάκη, οι οποίες λεηλατούσαν τις πλούσιες περιοχές του κάμπου της Άρτας και της Πρέβεζας. Οι Βενετοί είχαν ως στόχο από τη μία να δημιουργήσουν προβλήματα στους Τούρκους και από την άλλη να ωθήσουν τους κατοίκους των αγροτικών περιοχών στο να ζητήσουν προστασία από τις ληστρικές επιδρομές, καταβάλλοντας ένα σημαντικό χρηματικό ποσό.[7][8]

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Μανιάτη πειρατή Λιμπεράκη Γερακάρη, ο οποίος το 1696 λεηλάτησε την πόλη της Άρτας και τα γύρω χώρια και έκλεψε περίπου 50000 ρεάλια δηλαδή ένα τεράστιο ποσό για την εποχή εκείνη που όμως μαρτυρά και τον πλούτο της περιοχής. Οι κάτοικοι της περιοχής έστειλαν επιστολή στον Δόγη της Βενετίας και τον ενημέρωσαν για την επιδρομή και οι Βενετοί συνέλαβαν τον Γερακάρη και τον φυλάκισαν στην Μπρέσια της Ιταλίας όπου και πέθανε.[9][10]
19ος αιώνας

Σύμφωνα με την εργασία του Κωνσταντίνου Διαμαντή με τίτλο «Η Άρτα και τα περίχωρα αυτής κατά τους χρόνους της επανάστασης», η Πέτρα ήταν ένας μικρός οικισμός με 30 οικογένειες την περίοδο που ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση του 1821.[11]
Τμήμα του χάρτη του Άαρον Αρροουσμίθ το 1819 όπου απεικονίζεται η Πέτρα.

Ο Παναγιώτης Αραβαντινός στο έργο του «Χρονογραφία της Ηπείρου» μας ενημερώνει ότι, με βάση τον κατάλογο της απογραφής του 1845, η Πέτρα ήταν ιδιόκτητο χωριό, υπαγόταν στο τμήμα Ιωαννίνων και κατοικούσαν 18 χριστιανικές οικογένειες ενώ η έκθεση του Ρωσικού Υποπροξενείου Άρτας, το 1877, μας πληροφορεί ότι το χωριό υπήρξε ιδιοκτησία του Αλή Εφένδη και κατοικούσαν σε αυτό 20 οικογένειες.[12][13] Το 1878, ο Ηπειρώτης λόγιος Βασίλης Ζώτος στο έργο του «Ηπειρωτικαί Μελέται», κάνει αναφορά στα δύο γειτονικά χωριά, τα Λέλοβα και τη Στεφάνη και με βάση τα στοιχεία μπορούμε να υποθέσουμε ότι η απόσταση που χώριζε την Πέτρα από την Άρτα ήταν περίπου 3 ώρες ενώ η απόσταση από την Πρέβεζα ήταν περίπου 7 ώρες.[14]

Αναφορά στο χωριό κάνει και ο Ιφικράτης Κοκκίδης στο έργο του «Οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας» που εξέδωσε το ελληνικό Υπουργείο Στρατιωτικών (Αθήνα 1880) και μας δίνει την πληροφορία ότι στο χωριό κατοικούσαν 168 άνθρωποι. Ο Ι. Κοκκίδης μας ενημερώνει ότι η επαρχία Άρτας χωριζόταν σε 2 περιοχές: την περιοχή Άρτας και την περιοχή Πρεβέζης. Η περιοχή της Άρτας χωριζόταν με τη σειρά της σε 7 τμήματα: τμήμα Ποταμιάς, τμήμα Βρύσεως, τμήμα Ραδοβυζίου, τμήμα Τζουμέρκων, τμήμα Κάμπου, τμήμα Καρβασαρά και τμήμα Λάκκας. Η Πέτρα αποτελούσε μέρος του τμήματος Κάμπου Άρτας.[15]

Άλλη αξιόλογη πηγή αποτελεί το «Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884) του Σεραφείμ Ξενόπουλου, μητροπολίτη Άρτας. Σύμφωνα με αυτή την πηγή, την εποχή εκείνη στο χωριό κατοικούσαν 30 οικογένειες και οι κάτοικοι του χωριού εκκλησιάζονταν στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής. Η Πέτρα διέθετε σχολείο από κοινού με την Στρογγυλή και φοιτούσαν σε αυτό περίπου 20 μαθητές από τα δύο χωριά.[16] Κοντά στο χωρίο υπήρχε το επίνειο Κράβαρι και το χωριό Αυλαίμων ή Τσουμπία, στο οποίο υπήρχαν ίχνη από μία κατεστραμμένη γέφυρα ενώ σε μικρή απόσταση βρίσκονταν και το χωριό Ρουμπάς. Η περιοχή γύρω από το χωριό ήταν καλυμμένη από ελώδεις εκτάσεις, ο οποίες ξεκινούσαν από το Χανόπουλο και έφθαναν μέχρι τη Ζαβάκα ενώ σε μικρή απόσταση υπήρχε και ένα από τα 12 ιχθυοτροφεία της Άρτας. Ο μητροπολίτης Άρτας κάνει αναφορά και σε έναν κάτοικο της Πέτρας, τον Νικόλαο Μαυρομάτη, ο οποίος το 1825 με δικά του έξοδα, ανοικοδόμησε το ναό της Αγίας Αικατερίνης στη γειτονική Στρογγυλή Άρτας.[17][18]

Εξίσου σημαντική πηγή, είναι η Οθωμανική απογραφή του 1895 που εκδόθηκε με τον τίτλο «Bin üc yüz on bir sene-i maliyesine mahsus Yanya salnamesi. Yedinci defa olarak» (Σαλναμές Ιωαννίνων για το οικονομικό έτος 1311, έκδοση έβδομη).[19] Σύμφωνα με το σχετικό οθωμανικό νόμο, που ίσχυε από το 1864, η πρωτογενής διαίρεση της αυτοκρατορίας ήταν το βιλαέτι («νομαρχία» ή «γενική διοίκηση»). Κάθε βιλαέτι χωριζόταν σε σαντζάκια και αυτά σε καζάδες. Σύμφωνά με αυτή την απογραφή, το χωριό ανήκε στον Καζά Λούρου, ο οποίος βρισκόταν στο σαντζάκι Πρεβέζης, το οποίο με τη σειρά του, ανήκε στο βιλαέτι Ιωαννίνων. Με βάση λοιπόν αυτή την απογραφή, στην Πέτρα κατοικούσαν 26 οικογένειες (χανέδες) με συνολικό πληθυσμό 136 άτομα (68 άνδρες, 68 γυναίκες). Ο αντισυνταγματάρχης του μηχανικού Νικόλαος Σχινάς στο έργο του «Οδοιπορικόν Ηπείρου» που εξέδωσε το ελληνικό Υπουργείο Στρατιωτικών (Αθήνα 1897) μας πληροφορεί ότι στην Πέτρα την εποχή εκείνη κατοικούσαν 25 οικογένειες γεωργών και το χωριό ήταν ιδιοκτησία του Χαμίτ Αγά.[20][21]

Τα τελευταία χρόνια το κάστρο ήταν πλήρως εγκαταλελειμμένο και τα τμήματα που σώθηκαν από αυτό δεν φαίνονταν εξαιτίας της πυκνής βλάστησης. Λόγω της πυκνής βλάστησης που το περικλείει, είχε γίνει καταφύγιο για ερπετά και έτσι οι κάτοικοι το ονόμασαν Φιδόκαστρο.[22]
Ιερός Ναός Αγίας Κυριακής

Ο ενοριακός ναός της Πέτρας είναι αφιερωμένος στην Αγία Κυριακή και πρόκειται για μεγάλων διαστάσεων, μονόχωρο, δρομικό ναό με νεωτερικό χαγιάτι στα δυτικά. Ο ναός κατασκευάστηκε τον 18ο ή κατά το α΄ μισό του 19ου αιώνα ενώ το κωδωνοστάσιο χρονολογείται στις αρχές του 20ου αιώνα. Το 1997 με υπουργική απόφαση ο ναός και το κωδωνοστάσιο χαρακτηρίστηκαν ως μνημεία τα οποία χρήζουν ειδικής κρατικής προστασίας. [23] Πίσω από τον Ιερό ναό βρίσκεται το κοιμητήριο του χωριού. Η Πέτρα υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Νικοπόλεως και Πρεβέζης.[24]
Δημογραφικά στοιχεία

Σήμερα ο πληθυσμός ανέρχεται στους 392 μόνιμους κατοίκους (απογραφή 2011),[25] εμφανίζοντας μείωση σε σχέση με την απογραφή του 2001, όπου ο πληθυσμός ανερχόταν στους 445 κατοίκους.[26] Στην Πέτρα διαμένει περίπου το 3% του συνολικού πληθυσμού του διευρυμένου Δήμου Ζηρού. Ο πληθυσμός του χωριού μετά από χρόνια συνεχούς παραμονής σε επίπεδα άνω των 500 κατοίκων (από το 1961 εως το 1991), σημείωσε μείωση στην απογραφή του 2001. Η πρώτη φορά που το χωριό ξεπέρασε τους 500 κατοίκους ήταν το 1961 ενώ ο μέγιστος αριθμός κατοίκων σημειώθηκε στην ίδια απογραφή. Με την απογραφή του 2011, το επίπεδο του πληθυσμού πλησίασε εκείνο του 1951.

Οι πληθυσμιακές διακυμάνσεις, αποτυπώνονται στον παρακάτω πίνακα.[27]
Τοποθεσία

Εξαιτίας του ευνοϊκού κλίματος, το χωριό παράγει διάφορα προϊόντα[28] όπως βαμβάκι, φρούτα και υπάρχουν πολλά είδη ψαριών στις λίμνες της περιοχής. Κοντά στην περιοχή βρίσκεται ο Αμβρακικός Κόλπος ο οποίος είναι τόπος αλιείας για τους ντόπιους.
Αξιοθέατα

Ιερός Ναός Αγίας Κυριακής της Μεγαλομάρτυρος : Βρίσκεται στο επονομαζόμενο λόφο της Πέτρας, 1 χιλιόμετρο από την κεντρική πλατεία του χωριού.
Παλαιό σχολείο : Βρίσκεται ακριβώς δίπλα στην κεντρική πλατεία. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο και αποθήκη.
Ποταμός Λούρος : Η γέφυρα του ποταμού που συνδέεται με τον κεντρικό επαρχιακό δρόμο απέχει 2 χιλιόμετρα από το χωριό.
Η ακρόπολη του αρχαίου Βουχετίου και το κάστρο των Ρωγών βρίσκονται σε χαμηλό λόφο μεταξύ της Νέας Κερασούντας και της Πέτρας[29].
Αμβρακικός κόλπος : Είναι ένας από τους μεγαλύτερους κλειστούς κόλπους στην Ελλάδα. Απέχει 7 χιλιόμετρα από το χωριό.

Γειτονικά χωριά

Η Πέτρα συνορεύει με τη Στρογγυλή Άρτας, τη Στεφάνη Πρεβέζης και τον Άγιο Σπυρίδωνα. Τα χωριά απέχουν 5 χιλιόμετρα μεταξύ τους. Συνδέονται μέσω του κεντρικού επαρχιακού δρόμου.
Δείτε επίσης

Δήμος Ζηρού

Παραπομπές

Σεραφείμ Ξενόπουλος, Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884), σ.45.
Vrakas, Fotis (στα αγγλικά). Ανθολογία ιστορικών στοιχείων γύρω απο τον Αγιο Σπυρίδωνα Αρτας και της περιοχής αυτού / Anthologie historischer Daten über das Dorf Agios Spyridonas Bei Arta und dessen Region/Anthology of historical data from village Agios Spyridonas at Arta and his Region/.
Αγγελική ΒΑΒΥΛΟΠΟΥΛΟΥ-ΧΑΡΙΤΩΝΙΔΟΥ, Βυζαντινή κεραμεική στην Άρτα, Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ. 12, 1984, σελ.454
«Το Κάστρο των Ρωγών (ή Κάστρο Βουχετίου) - Άρθρο - Χαράλαμπος Τσιτουρίδης,Φωτογράφος. - Άρθρα». www.fanaripress.gr. Ανακτήθηκε στις 2017-06-27.
«Δεσποτάτο της Ηπείρου». Ιερά Μητρόπολις Άρτης. Ανακτήθηκε στις 2017-06-27.
«Greek Travel Pages». www.gtp.gr. Διεθνείς Εκδόσεις Ε.Π.Ε.. 1999-2017. Ανακτήθηκε στις Μάϊος 2003.
Η Άρτα στ' αρχεία της Βενετίας, περιοδικό “Σκουφάς” της Άρτας, τεύχη του 1955-56.
Βέτσιος, Ελευθέριος Λ, Η διπλωματική και οικονομική παρουσία των Βενετών στην περιοχή της Άρτας κατά τον 18ο αιώνα, Θεσσαλονίκη, 2007, A.S.V. , P.T.M., f.866, 7 Settembre 1686.
Το Γαλλικό προξενείο της Άρτας (1702-1789), ΣΙΟΡΟΚΑΣ Α. ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Εκδ. ΙΜΙΑΧ (ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΛΕΤΩΝ ΙΟΝΙΟΥ ΚΑΙ ΑΔΡΙΑΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ), Δεκέμβριος 1981.
Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884), Σεραφείμ Ξενόπουλος, Επιστολή των κατοίκων Άρτης προς τους διοικητάς των Ενετών, σ.347-350..
Η Αρτα και τα περίχωρα αυτής κατα τους χρόνους της επανάστασης, Περιοδικό Σκουφάς/ Ετος 5ον/ 1960 – Τοµος Β΄ σελ.266
Αρχεία Ρωσικού Υποπροξενείου Άρτης – Πρεβέζης περιόδων 1858 – 1881
Χρονογραφία της Ηπείρου : των τε ομόρων ελληνικών και ιλλυρικών χωρών διατρέχουσα κατά σειράν τα εν αυταίς συμβάντα από του σωτηρίου έτους μέχρι του 1854. / Συντεταγμένη υπό Παναγιώτου Αραβαντινού, σελ.320, εκδ.1856.
Ηπειρωτικαί Μελέται, Δρομολόγιον της Ελληνικής Χερσονήσου αρχαιολογικόν, ιστορικόν, γεωγραφικόν στρατιωτικόν, στατιστικόν και εμπορικόν, Β. Δ. Ζώτου Μολοσσού, Αθήναι, 1878, σ.30.
Οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας / υπό του παρά τω Υπουργείω των Στρατιωτικών Επιτελικού Γραφείου, Ι.Κοκίδης, Αθήνα 1880.
Ηπειρωτικός Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως, Επετηρίς, 1872-1873, σ.176, σ.231.
Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884), σελ 214.
«Τά βαλτώδη τής 'Αρτης, μέρη άρχονται εκ της θέσεως Χανοπούλου, και περιτριγυρίζοντα τά χωρία Πέτρα και Ζαβάκα, λήγουσιν όπισθεν του χωρίου Στρογγυλής Εν αυτούς ζώσι διάφορα άγρια ζώα, οίον λύκοι,θώες,αλώπεκες και άγριόχοιροι..Ιχθυοτροφεία εν μέντή Αρτη εισίν εκμισθούμενα υπό της κυβερνήσεως 12, το Αρταίον μάζωμα, Λογαρού, Τσουκαλόν, Αγριλος ή Αγραυλος, Στρογγυλή, ποταμοί Ίναχος και Λούρος, Κάκζα εις Πέτραν, Αυλαίμων εις Καντσάν.», Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884), Σεραφείμ Ξενόπουλος, σελ. 372.
Η τουρκική στατιστική της Ηπείρου στο σαλναμέ του 1895,Μ.Κοκολάκης
Οδοιπορικόν Ηπείρου, Νικολάου Θ. Σχινά, σ.198.
Η αγροτική ιδιοκτησία 1913-1918 στο νομό Ιωαννίνων, Κ Βακατσάς.
«Β΄ ΑΡΧΑΪΚΟΙ ΚΑΙ ΚΛΑΣΣΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (700 - 300 πΧ)». www.visitarta.gr. Ανακτήθηκε στις 2017-06-27.
Χαρακτηρισμός Ιερού Ναού Αγίας Κυριακής και προσκτισμάτων, κοινότητας Πέτρας, επαρχ. Νικοπόλεως και Πάργας, Ν. Πραβέζης, ως ιστορικών διατηρητέων μνημείων.
Ιερά Μητρόπολη Νικοπόλεως & Πρεβέζης.
Ελληνική απογραφή 2011
Απογραφή πληθυσμού της 18ης Μαρτίου 2001,Ελληνική Στατιστική Αρχή(ΕΛ.ΣΤΑΤ.).[1]
Σταματελάτος Μιχαήλ - Βαμβά Σταματελάτου Φωτεινή, Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας, ΤΑ ΝΕΑ, 2012, Α' τόμος, σελ. 614.
«GREEK ORGANIC PRODUCTS ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ - ΒΙΟΚΗΠ Α.Ε - Ηλεκτρονικός Κατάλογος Επιχειρήσεων Ελλάδας». ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ. Ανακτήθηκε στις 2017-06-20.
«Κάστρο Ρωγών, Κοίμηση Θεοτόκου « Σύστημα Περιήγησης για τα μνημεία στη Ήπειρο». epirustreasures.gr. Ανακτήθηκε στις 2017-06-26.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΟΣ
Δημοτική Κοινότητα Φιλιππιάδος
Φιλιππιάς, η
Τοπική Κοινότητα Αγίου Γεωργίου
Άγιος Γεώργιος, ο
Τοπική Κοινότητα Γυμνοτόπου
Γυμνότοπος, ο
Τοπική Κοινότητα Δρυοφύτου
Δρυόφυτο, το
Τοπική Κοινότητα Κερασώνος
Αγία Φανερωμένη, η
Κερασώνα, η
Τοπική Κοινότητα Κλεισούρας
Κλεισούρα, η
Πέντε Πηγάδια, τα
Τοπική Κοινότητα Νέας Κερασούντος
Ηλιοβούνι, το
Νέα Κερασούς, η
Τοπική Κοινότητα Παναγίας
Βούλιστα, η
Γωνία, η
Παναγία, η
Τοπική Κοινότητα Πέτρας
Πέτρα, η
Τοπική Κοινότητα Ρωμιάς
Παιδόπολις Ζηρού, η
Ρωμιά, η