Το Παλέρμο (Ιταλικά: Palermo, Σικελικά: Palermu, αρχαία ελληνικά Πάνορμος) είναι πρωτεύουσα και διοικητική έδρα της αυτόνομης περιοχής Σικελία, της Ιταλίας καθώς και πρωτεύουσα της επαρχίας Παλέρμο. Το Παλέρμο είναι κτισμένο σε μαγευτική τοποθεσία, στο βάθος μεγάλου κόλπου της ΒΔ. ακτής της Σικελίας, στους πρόποδες του βουνού Πελεγκρίνο, σε μια ευφορότατη κοιλάδα. Είναι σημαντική πόλη της Σικελίας, με πανεπιστήμιο κι άλλες ανώτατες σχολές, ναύσταθμο, ναυπηγεία, βιομηχανίες μεταξουργίας κι υφαντουργίας και σπουδαίο λιμάνι με μεγάλη εμπορική κίνηση. Είναι πόλη με αρχαιότατη ιστορία. Ήταν αποικία των Καρχηδονίων, ενώ οι Φοίνικες κι οι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν σα σταθμό στα ταξίδια τους. Κατακτήθηκε απ' τους Ρωμαίους, τους Νορμανδούς, τους Γάλλους, τους Ισπανούς και τους Άραβες. Στην πόλη σώζονται ωραιότατα μνημεία, δείγματα της μακρόχρονης ιστορίας της. Οι κάτοικοι του Παλέρμο αποκαλούνται Παλερμιτάνοι ή Πανορμίτες.

Το Παλέρμο ιδρύθηκε τον 8ο αιώνα π.Χ. από Φοίνικες εμπόρους γύρω από ένα φυσικό λιμάνι στη βορειοδυτική ακτή της Σικελίας. Το φοινικικό όνομα της πόλης ήταν Ζίζ αλλά οι Αρχαίοι Έλληνες την αποκαλούσαν Πάνορμο εξαιτίας του θαυμάσιου φυσικού λιμανιού της. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Παλέρμο δεν ήταν ποτέ ελληνική πόλη-κράτος αλλά αποτέλεσε αργότερα τμήμα της ελληνόφωνης Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στη μακραίωνη ιστορία του το Παλέρμο γνώρισε αλλεπάλληλες κατακτήσεις και καταστροφές.

Το Παλέρμο παρέμεινε φοινικική πόλη μέχρι τον Α΄ Καρχηδονικό Πόλεμο (264 π.Χ.-241 π.Χ, όταν η Σικελία πέρασε στον έλεγχο της Ρώμης. Η ρωμαϊκή περίοδος ήταν σχετικά ήρεμη, με το Παλέρμο να βρίσκεται υπό την επαρχιακή διοίκηση των Συρακουσών. Όταν η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία διαιρέθηκε, η Σικελία και το Παλέρμο πέρασαν στον έλεγχο της Ανατολικής Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας.

Τον 9ο αιώνα η Σικελία διαιρέθηκε από τους Βυζαντινούς σε δύο επαρχίες. Οι δύο έπαρχοι ενεπλάκησαν σε πόλεμο μεταξύ τους και ο Ευφήμιος, ο νικητής, ονειρευόταν να επανενώσει τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Όμως, στερούνταν στρατού κι έτσι ζήτησε από τους Άραβες Αγλαβίδες κυρίαρχους της βόρειας Αφρικής και ανερχόμενη τότε δύναμη στη Μεσόγειο, να του δανείσουν το δικό τους. Μέσα σε μια εβδομάδα από την άφιξη των Αράβων στο Παλέρμο, ο Ευφήμιος πέθανε μυστηριωδώς και οι Άραβες αρνήθηκαν να φύγουν. Ως το 878 ολόκληρη η Σικελία, εκτός από μερικούς βυζαντινούς θύλακες κοντά στην Ταορμίνα βρισκόταν στον έλεγχο των Σαρακηνών. Το 905 κατέλαβαν και τους θύλακες αυτούς. Οι Άραβες ηγεμόνες μετέφεραν την πρωτεύουσα της Σικελίας στο Παλέρμο όπου βρίσκεται έκτοτε.

Υπό τη μουσουλμανική κυριαρχία το Παλέρμο έγινε σημαντικό εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο, μια ανθηρή πόλη γνωστή ευρύτατα σε όλο τον αραβικό κόσμο –λέγεται ότι είχε πάνω από 300 τζαμιά. Παρόλα αυτά ήταν μια περίοδος ανεκτικότητας προς τους χριστιανούς και τους εβραίους που τους επιτρεπόταν να ακολουθούν το δικό τους δόγμα.

Το 1060 οι Νορμανδοί ξεκίνησαν μια σταυροφορία εναντίον του μουσουλμανικού εμιράτου της Σικελίας, καταλαμβάνοντας το Παλέρμο στις 10 Ιανουαρίου 1072 και όλο το νησί ως το 1091. Το επακόλουθο μείγμα νορμανδικού και αραβικού πολιτισμού διαμόρφωσε έναν μοναδικό υβριδικό τύπο αρχιτεκτονικής όπως φαίνεται στο Παλατινό Παρεκκλήσι, την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη των Ερημιτών και τη Ζίσα.

Η Σικελία το 1194 πέρασε στον έλεγχο της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το Παλέρμο ήταν η προτιμώμενη πόλη του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β’. Ύστερα από ένα διάλειμμα Αγγεβινής κυριαρχίας (1266-1282). Η Σικελία περιήλθε στο στέμμα της Αραγονίας και κατόπιν, το (1479) στο βασίλειο της Ισπανίας.

Η ενοποίηση της Σικελίας (1734) με το υπό βουρβονική κυριαρχία βασίλειο της Νάπολης ως Βασίλειο των Δύο Σικελιών προκάλεσε ένα καταστροφικό πλήγμα στην ελίτ του Παλέρμο, καθώς η πόλη υποβιβάστηκε σε μια επαρχιακή πόλη, με την βασιλική αυλή να είναι εγκατεστημένη στη Νάπολη. Το Παλέρμο εξεγέρθηκε το 1848 και άντεξε ενάντια στο Νεαπολιτικό στέμμα ως το Μάιο του 1849.

Το ιταλικό Ρισορτζιμέντο και η προσάρτηση της Σικελίας (1860) από το Βασίλειο της Ιταλίας, έδωσαν στο Παλέρμο μια δεύτερη ευκαιρία. Έγινε ξανά το διοικητικό κέντρο της Σικελίας και υπήρξε ένας βαθμός οικονομικής και βιομηχανικής ανάπτυξης.

Το Παλέρμο πέρασε όλη τη φασιστική περίοδο αλώβητο αλλά κατά τη διάρκεια της συμμαχικής απόβασης στη Σικελία τον Ιούλιο του 1943 υπέστη σοβαρές ζημιές.

Η σημασία του Παλέρμο γνώρισε μια ακόμα ώθηση όταν η Σικελία έγινε το 1947 αυτόνομη περιοχή με εκτεταμένη αυτοκυβέρνηση. Αλλά η όποια πρόοδος ματαιώθηκε από την ανερχόμενη δύναμη της Μαφίας, η οποία ακόμα σήμερα είναι δραματικό χαρακτηριστικό της πόλης όπως και όλης της Νότιας Ιταλίας.

Το Παλέρμο είναι μια πόλη με μνημειώδη προβλήματα, αλλά και μια πόλη με τρισχιλιετή ιστορία, όμορφα ανάκτορα και εκκλησίες, πολύχρωμες αγορές, υπέροχο φαγητό και μια διακριτή πολιτιστική ταυτότητα.

Μεγάλη Ελλάδα Άκραγας | Γέλα | Ελέα | Κατάνη | Κρότωνας | Μέγαρα Υβλαί | Μεταπόντιο | Νάξος | Πάνορμον | Ρήγιον | Σέλινους | Σύβαρις | Συρακούσες | Ταορμίνιον | Τάρας | Τίνδαρις |