.

Ελλάδα

Περιφέρεια : Θεσσαλίας
Νομός : Τρικάλων

Νομός Τρικάλων Δήμος Πυνδαίων

-- Δήμος Πυνδαίων --

Η Μεσοχώρα (πρώην Βυτσίστα, μετονομάστηκε το 1928[1]) είναι χωριό του Δήμου Πύλης, στο Νομό Τρικάλων. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 800 μέτρων, στο ΝΔ τμήμα του νομού, ανάμεσα στις κορυφές Μύτικας και Αυγό της Νότιας Πίνδου, στα αριστερά του ποταμού Αχελώου, 73 χλμ από τα Τρίκαλα.

Γεωγραφικά και δημογραφικά στοιχεία

Η Μεσοχώρα βρίσκεται ριζωμένη στην αγκαλιά της Πίνδου, στις όχθες του Αχελώου (Ασπροπόταμου) ποταμού, στο δρόμο Τρικάλων-Άρτας. Βρίσκεται στο χώρο της υπό κατασκευήν τεχνητής λίμνης για την εκτροπή του Αχελώου. Περιβάλλεται από τις κορφές της Πίνδου - Αυγό, Αλαμάνος, Τσιγκόρι - με υψόμετρο 800μ. Κατοικείται χειμώνα-καλοκαίρι. Μέχρι τη δεκαετία του ΄80 διέθετε Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο, Αγροτικό Ιατρείο, Ταχ. Γραφείο, Αστ. Σταθμό. Σήμερα όλες οι υπηρεσίες έχουν κλείσει. Ανήκει στον καλλικρατικό Δήμο Πύλης ο οποίος έχει έδρα την Πύλη.2001

Η πορεία του πληθυσμού της Kοινότητας Μεσοχώρας ανά έτος απογραφής είναι: 1881: 503, 1889: 483, 1896: 688, 1907: 883, 1920: 683 (Βιτσίστα:480, Πλόπι: 203), 1928: 888 (Μεσοχώρα:631, Πλόπι:257), 1940: 1304, [Μεσοχώρα: 541, Πλάτανος:194, Πλόπιον: 255, Σπίτια:193, Τούρνος: 121] 1951: 491 (Μεσοχώρα:189, Πλάτανος: 77, Πλόπι: 176, Σπίτια: 6, Τούρνος: 43 ) 1961: 520 (Μεσοχώρα: 284, Εξοχή: 39, Καψάλι: 19, Ν. Πεύκη: 13, Σπίτια: 4, Τούρνος: 41) 1971: 275, (Μεσοχώρα: 245, Εξοχή:20, Σπίτια:4, Τούρνος:6) 1981: 264, (Μεσοχώρα: 249, Εξοχή: 5, Σπίτια: 8, Τούρνος: 2), 1991: 529 (Μεσοχώρα:459, Εξοχή: 24, Σπίτια: 8, Τούρνος: 28) 2001: 470 (Μεσοχώρα: 415, Εξοχή: 15, Σπίτια: 40) 2011:143 (Μεσοχώρα: 141, Εξοχή:0, Σπίτια:2)
Ιστορικά στοιχεία
Μυθολογία

Στην αρχαιότητα η περιοχή αποτελούσε τμήμα της χώρας των Αθαμάνων. Πολλοί μύθοι συνδέονται με το μυθικό βασιλιά Αθάμαντα, ενώ συναρπαστικοί είναι και οι μύθοι για τον Αχελώο. Από τον Μεσαίωνα, ο άνω Αχελώος ονομάζεται Άσπρος ή Ασπροπόταμος, λόγω της άσπρης (από κροκάλες και χαλίκια) κοίτης του. Και εδώ η λαϊκή φαντασία έπλασε το μύθο της διαφορετικής πορείας των τριών ποταμών που πηγάζουν από το όρος Περιστέρι - του Aραχθου, του Πηνειού(Σαλαμπριάς) και του Aσπρου.
Αρχαιότητα και Μεσαίωνας

Στα ιστορικά χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής ακολουθούν την ιστορική πορεία των Αθαμάνων. Σύμφωνα με τις τελευταίες αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή εντοπίστηκαν αραιοκατοικημένοι παραποτάμιοι οικισμοί των πρώτων ρωμαϊκών χρόνων στην περιοχή Λούτσες και πιθανόν στο Παλιχώρι. Αργότερα το χωριό μεταφέρεται στη σημερινή του θέση και από τότε (6ος-7ος αι.) κατοικείται ανελλιπώς. Όλα αυτά τα χρόνια η Βυτσίστα γνώρισε επιδρομές από Ρωμαίους, Νορμανδούς, Φράγκους και Τούρκους.
Νεότερα χρόνια

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Βυτσίστα ακολουθεί την τύχη της άλλης Ελλάδας. Το ορεινό της περιοχής φιλοξενεί κλέφτες και αρματολούς, με ονομαστότερο το Ν. Στορνάρη, και ευνοεί επαναστατικές δραστηριότητες.

Μετά την Επανάσταση του 1821, το χωριό αναπτύσσεται οικονομικά και πληθυσμιακά και η μέρα της ελευθερίας (25 Αυγ.1881) βρίσκει τη Βυτσίστα ως το μεγαλύτερο χωριό της περιοχής. Η διοικητική διαίρεση της περιοχής ορίζει τη Βυτσίστα (503 κατ.) πρωτεύουσα του δήμου Κοθωνίων (3.700 κατ.), με έμβλημα «κριόν πίνοντα ύδωρ εκ λεκάνης», και για τα επόμενα εξήντα χρόνια θα γνωρίσει τη μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνική ακμή(1940, κάτ. 1049). Από το 1912 καταργούνται οι ορεινοί δήμοι και η Βυτσίστα γίνεται κοινότητα, ενώ το 1928 μετονομάζεται σε Μεσοχώρα. Η περίοδος της δεκαετίας του '40 είναι μια δραματική περίοδος που στοίχισε στη Μεσοχώρα δραστήριο έμψυχο δυναμικό και υλικές καταστροφές αλλά σήμανε κυρίως μια κλιμακούμενη παρακμή, αφού ποτέ πια δεν απέκτησε το μόνιμο πληθυσμό του 1940.
Γερμανική κατοχή και Εθνική Αντίσταση

Κατά την περίοδο της κατοχής στην Μεσοχώρα πραγματοποιήθηκε η μάχη της Μεσοχώρας. Η εκκαθαριστική επιχείρηση των Γερμανών εναντίον των αντάρτικων ομάδων της Πίνδου άρχισε στις 17 Οκτωβρίου του 1943. Η εξόρμησή τους έγινε από τη Κόνιτσα, Γιάννενα, Άρτα και Τρίκαλα. Η διάταξή τους είχε ως τελικό στόχο την κατάληψη του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ στο Περτούλι Τρικάλων. Οι συγκρούσεις που ακολούθησαν στην περιοχή Νεράιδας-Θεοδώριανων προκάλεσαν μεγάλο αναβρασμό στους ορεινούς πληθυσμούς. Ο Ναπολέων Ζέρβας με τη βοήθεια του Ν. Χονδρού, ο οποίος τον κάλυψε στη Νεράιδα, κατάφερε να διαφύγει με πολλά γυναικόπαιδα προς τους Μελισσουργούς της Άρτας.

Η Μεσοχώρα γίνεται για λίγο η έδρα της Εθνικής Αντίστασης. Εδώ συναντιούνται οι κορυφαίοι ηγέτες του ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης , Άρης Βελουχιώτης, Σαμαρινιώτης και άλλοι και επίσης καταφτάνουν οι Άγγλοι σύνδεσμοι της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής που ήταν στο αρχηγείο του Ζέρβα. Το στρατηγείο του Άρη Βελουχιώτη στεγαζόταν στα Σακαίικα, στο συνοικισμό Σπίτια. Αυτός ανέθεσε την υπεράσπιση των γεφυρών Μεσοχώρας και Μυρόφυλλου στον ίλαρχο Γ. Ζαρογιάννη (Καβαλάρη). Οι κάτοικοι της Μεσοχώρας ζουν στιγμές αγωνίας. Άλλοι πιστεύουν ότι δεν θα σπάσει η άμυνα στο στενό της γέφυρας, άλλοι πιστεύουν στο αήττητο των Γερμανών, όλοι όμως σκέπτονται τις οικογένειές και τις περιουσίες τους.

Ο ίδιος ο Γ. Ζαρογιάννης γράφει:
«(…)το τάγμα κατέλαβε θέσεις χιαστί της γέφυρας, επί των υψωμάτων, τα οποία προσφέρονταν για την άμυνά της (…)Χαράματα, την 1η Νοεμβρίου, άρχισε να εμφανίζεται η εμπροσθοφυλακή και η φάλαγγα υπολογίστηκε σε δύναμη συντάγματος, συνοδευόμενη από ορειβατική πυροβολαρχία. Μόλις έφτασαν σε απόσταση 200μ. άρχισε η μάχη, χωρίς να μπορούν να πλησιάσουν τη γέφυρα απ’ τα διασταυρούμενα πυρά. Το ποτάμι ήταν αδιάβατο, το μόνο τρωτό μας σημείο ήταν το αριστερό μας προς τα Σακαίικα. Μέχρι τις 2 μ.μ. οι Γερμανοί βρίσκονται καθηλωμένοι με αρκετές απώλειες. Το πυροβολικό τους έβαλε συνεχώς εναντίον μας. Μια ομάδα Γερμανών προσπαθεί να περάσει το κατεβασμένο ποτάμι. Εμείς είχαμε τοποθετήσει στο αριστερό της διάταξής μας ένα στοιχείο οπλοπολυβόλου που μετά από μια ώρα σίγησε. Πήγα με το Βασίλη Κανάκη να δω τι συμβαίνει και βρεθήκαμε μπροστά σε Γερμανούς. Το στοιχείο είχε αιχμαλωτιστεί. Γυρίσαμε και δώσαμε εντολή σύμπτυξης των τμημάτων και στο βαρύ πολυβόλο στο κέντρο της διάταξής μας να μας καλύψει. Πράγματι ο σκοπευτής Στέλιος Μπέικος καθήλωσε τους Γερμανούς και συμπτύχθηκαν οι δυνάμεις μας.(…)Δικές μας απώλειες νεκροί και αγνοούμενοι 12, των Γερμανών 19 νεκροί από πληροφορίες των κατοίκων(…)»
Πρέπει να προσθέσουμε πως οι Γερμανοί, αφού νίκησαν τις δυνάμεις του Ν Ζέρβα στη Νεράιδα, κατηφόρισαν στον Αχελώο, έκαψαν το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής, όπου ο ΕΔΕΣ είχε εγκαταστήσει πρόχειρο νοσοκομείο, μαζί με τους 12 τραυματίες-αντάρτες. Τότε σκοτώθηκαν και ο Βασ. Μαγγίνας από τη Μεσοχώρα και ο Κ. Χονδρός από την Κορυφή που προσπαθούσαν να διαφύγουν μετά τη μάχη. Το βράδυ της 31ης Οκτωβρίου οι Γερμανοί διανυκτέρευσαν στη θέση Λογγιές του χωριού Αετός. Το πρωί ξεκίνησαν από τη «Βρύση του Παππά», έφτασαν στο «Πετράλωνο», δηλαδή ψηλότερα από τις θέσεις των ανταρτών, κατάφεραν με εύστοχα πυρά να εξουδετερώσουν το πολυβόλο στη θέση «Κατσαούνο» και τελικά να υπερφαλαγγίσουν τους αντάρτες κατεβαίνοντας από τον Πλάτανο και τα Βαρκά. Οι αντάρτες, όπως είδαμε, αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν προς το Στουρνάρι.
Η μάχη της Μεσοχώρας, παρά την ήττα και τις απώλειες, έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στον αντιστασιακό αγώνα, αφού η καθήλωση για 24 ώρες των Γερμανών επέτρεψε στην 1η Μεραρχία του ΕΛΑΣ να ανασυγκροτηθεί και να συγκεντρώσει τους σκόρπιους άντρες της. Όμως η Μεσοχώρα ήταν πλέον στο έλεος των Γερμανών. Εκεί έφτασαν, μετά από γενναία απόφασή τους και παρουσιάστηκαν ως εκπρόσωποι των κατοίκων, οι Αθαν. Δ. Σακκάς, Νίκ. Δ. Σακκάς, Μάνθος Καραγεώργος, Θόδωρος Γιαννούλας και Ηλίας Γλαβάς, προερχόμενοι προφανώς από τα Σπίτια και υψώνοντας λευκή σημαία, παρακάλεσαν τους Γερμανούς να μην κάψουν το χωριό. Αυτοί τους πήραν μαζί τους, ως ομήρους προς το Περτούλι, αλλά κατάφεραν μες στο δάσος να δραπετεύσουν και να γυρίσουν στο χωριό.
Οι Γερμανοί μπήκαν στο χωριό την 1/11/1943, ημέρα Δευτέρα, γύρω στις 4 μ.μ. Διανυκτέρευσαν στο χωριό αφού πρώτα έκαψαν μερικά σπίτια. Εγκατέστησαν το αρχηγείο τους στο σπίτι του Γιαννακούλα Τσιμπίδα, ενώ είχαν τοποθετήσει σκοπιές γύρω από το χωριό. Μετά από έρευνα βρήκαν και σκότωσαν τον υπερήλικα Νίκο Παπαχαράλαμπο και έκαψαν ζωντανή στο σπίτι της την Ελένη Παπαευθυμίου. Το ίδιο απόγευμα είδαν σε μονοπάτι του υψώματος «Πύργος», απέναντι από το Παλιχώρι, το Λάμπρο Καλατζή τον οποίο σκόπευσαν και τραυμάτισαν θανάσιμα.
Το επόμενο πρωί άρχισε η πυρπόληση του χωριού. Κάηκαν το σχολείο, το αρχείο της κοινότητας και 125 σπίτια, δηλαδή το 80% του συνόλου, αφού πρώτα λεηλατήθηκαν από τους ίδιους και Έλληνες συνεργάτες τους. Σεβάστηκαν την εκκλησία που σώθηκε μαζί με το πολύτιμο τέμπλο της. Μετά την πυρπόληση του χωριού οι Γερμανοί έχοντας μαζί τους ομήρους προχώρησαν προς Τυφλοσέλι και Περτούλι.
Οι κάτοικοι είχαν διαφύγει τις προηγούμενες μέρες στις ρεματιές του Βακαριώτη, στα δάση κοντά στις Αρμύρες και το Στουρνάρι, στον Ίταμο και το Ξηροβούνι. Μόλις απομακρύνθηκαν οι Γερμανοί, επέστρεψαν στο χωριό ενώ τα ερείπια ακόμη κάπνιζαν. Θρήνοι και σπαραγμοί ακούγονταν παντού. Μάταια έψαχναν να βρουν κάτι χρήσιμο μες στα χαλάσματα. Ζώα, υφαντά, κεντήματα, περιουσίες που είχαν φέρει από τα ξένα χάθηκαν για πάντα. Η καταστροφή ήταν σχεδόν ολοκληρωτική. Ο χειμώνας πλησίαζε και οι περισσότεροι δεν είχαν σπίτι να ξεχειμωνιάσουν. Μοιραία όσοι δεν είχαν συγγενείς που τα σπίτια τους δεν κάηκαν να φιλοξενηθούν, έφτιαξαν πρόχειρες καλύβες και καταλύματα. Πολλοί όμως πήραν το δρόμο της προσφυγιάς για τα χωριά του θεσσαλικού κάμπου.,.
Μεταπολεμική περίοδος

Η Μεσοχώρα ανασυγκροτήθηκε τη μεταπολεμική περίοδο, οργανώθηκε και μετά τη μεταπολίτευση η βελτίωση του δρόμου έδωσε ελπίδες για ανάπτυξη της περιοχής. Η έναρξη όμως του υδροηλεκτρικού έργου Μεσοχώρας δημιούργησε στασιμότητα, αναταραχή στους κατοίκους και αβέβαιο μέλλον.[2]
Οικονομική ζωή - δραστηριότητες
Απόδημοι

Στις αρχές του 20ου αι., μια ομάδα Μεσοχωριτών (Βιτσίστα τότε) αναζήτησε καλύτερη τύχη στην μακρινή Αμερική. Όσοι έφταναν τότε στην Αμερική καταγράφονταν από τις αρχές καθώς και από τις εταιρείες των πλοίων που τους μετέφεραν σε καταστάσεις επιβίβασης. Εντοπίστηκαν καταγεγραμμένοι οι: Νικόλαος και Λεωνίδας Κατσούδας, Μπρέλλας Γεώργιος, Τσιμπίδας Γεώργιος και Λεωνίδας, Σακκάς Στυλιανός, Διαμαντής Παναγιώτης, Αθανασούλας Δημήτριος, Χαλιμούρδας Δημήτριος ενώ αναφέρονται και τα ονόματα των Δ. Παπαδημητρίου, Αθ. Γλαβά.[3]
Λαογραφικά στοιχεία
Εκκλησίες και Ξωκλήσια

Η Κοίμηση της θεοτόκου.
Η Αγία Τριάδα.
Αη-Λιάς: Ξωκλήσι κοντά στο συνοικισμό Σπίτια. Η μνήμη του εορτάζεται στις 20 Ιουλίου και οργανώνεται και μικρό πανηγύρι.
Αη-Γιάννης: Ξωκλήσι προς τιμήν του Ιωάννη του Βαπτιστή. Η μνήμη του εορτάζεται με λειτουργία στις 24 Ιουνίου.
Άγιοι Απόστολοι: Ξωκλήσι στο νεκροταφείο του χωριού. Η μνήμη τους εορτάζεται στις 30 Ιουνίου.

Φυσικό περιβάλλον

Η χλωρίδα είναι ιδιαίτερα πλούσια με δάση ελάτης και κέδρου, βελανιδιές, κουμαριές, δασική φτέρη αλλά και χιλιάδες καρποφόρα δέντρα, ήμερα και άγρια, όπως καρυδιές, κερασιές φουντουκιές (λεπτοκαρυές), κορομηλιές, μηλιές, κρανιές, αγριαχλαδιές (γκορτσιές) κ.ά. Η ποικιλία άγριων βοτάνων είναι ιδιαίτερα πλούσια, με τη ρίγανη να επικρατεί, γεγονός που ευνοεί την παραγωγή ανθόμελου.

Στην περιοχή υπάρχουν λαγοί και πέρδικες γι΄ αυτό δεκάδες κυνηγοί την επισκέπτονται συχνά. Αρπακτικά πουλιά όπως ο σταυραετός, ο γύπας (όρνιο) και το γεράκι φωλιάζουν στις γύρω απόκρημνες κορυφές. Λύκοι εμφανίζονται συχνά, όπως αλεπούδες και κουνάβια καθώς και πολλά τρωκτικά όπως οι βερβέρες. Αραιά εμφανίζονται αρκούδες και μάλλον είναι το νοτιότερο σημείο εμφάνισής τους στον ελλαδικό χώρο. Πολλά πουλιά φτερουγίζουν στα γύρω δάση.
Σύγχρονη εποχή-προβλήματα-προοπτικές
Η εκτροπή του Αχελώου και το φράγμα

Μια από τις πιο πρόσφατες προτάσεις Ελλήνων επιστημόνων και πολιτικών για την αξιοποίηση του Αχελώου είναι η εκτροπή του μέσω μιας σήραγγας που οδηγεί προς το θεσσαλικό κάμπο, που αντιπροσωπεύει το 14% του συνόλου του καλλιεργούμενου έδαφος της Ελλάδας. Σύμφωνα με αυτά τα σχέδια, με την εκτροπή αυτή λύνεται σε μεγάλο βαθμό το αρδευτικό πρόβλημα της Θεσσαλίας, γιατί θα αρδευτούν ακόμη 2.000.000 στρέμματα. Παράλληλα θα γίνει δυνατή η παραγωγή 500.000 κιλοβατωρών ηλεκτρικής ενέργειας και θα αναζωογονηθεί, με ένα μέρος των υδάτων του Αχελώου, ο Πηνειός, που κινδυνεύει να γίνει ξεροπόταμος, με όλες τις αναπόφευκτες επιπτώσεις στο κλίμα, στην οικολογία και στις καλλιέργειες της περιοχής.

Παράλληλα, όμως, έχουν εκφραστεί έντονες αντιρρήσεις για το έργο. Υποστηρίζεται πως η εκτροπή του Αχελώου είναι αντίθετη με την αναθεωρημένη Κοινή Αγροτική Πολιτική, αφού θα στηρίξει εντατικές καλλιέργειες[4] επιδοτούμενων προϊόντων με ευρεία χρήση χημικών εισροών. Κατά ορισμένες απόψεις, αντί να ενισχύονται οι παραδοσιακές μορφές ορεινής γεωργίας και η ανάπτυξη του ήπιου τουρισμού, η κατασκευή του έργου αυτού θυσιάζει φυσικούς πόρους, άγρια ονειρικά τοπία και έναν ολόκληρο πολιτισμό που έζησε επί αιώνες σε αρμονία με τη φύση [1]. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις της Ευρώπης ζητούν από τη Σύνοδο Κορυφής της Κέρκυρας να ληφθεί σοβαρά υπόψη αυτός ο προβληματισμός: κατά τις οργανώσεις αυτές, η Ευρωπαϊκή ΄Ένωση πρέπει να σταματήσει να υποστηρίζει κοντόφθαλμες προσπάθειες, όπως η εκτροπή του Αχελώου και να στραφεί σε νέο μοντέλο ανάπτυξης που έχει ως πρωταρχικό στόχο την προστασία των φυσικών πόρων και την ουσιαστική κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών. Στις 5 Δεκεμβρίου, πέντε οικολογικές οργανώσεις χαρακτήρισαν από κοινού ασύμφορο, οικονομικά και οικολογικά, το έργο και υποστήριξαν πως η έλλειψη υδάτων στο θεσσαλικό κάμπο οφείλεται στη μη ορθή διαχείριση των υδατικών αποθεμάτων.
Παραπομπές

Πανδέκτης
Κώστα Γ. Μπαρούτα, Μεσοχώρα, Ηρόδοτος, 1998
Σήμερα το κέντρο Μεταναστών στο Έλλις Άιλαντ είναι Μουσείο και τα αρχεία της περιόδου εκείνης έχουν δημοσιευτεί στο Internet
Εντατικές καλλιέργειες, η μεγάλη απειλή, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 23/05/2004. Ανακτήθηκε 21/11/2009

Πηγές

Μεσοχώρα, Νομαρχία Τρικάλων
Ιστοσελίδα για τη Μεσοχώρα.
Εφημερίδα "Μεσοχώρα", τριμηνιαία έκδοση του Συλλόγου Μεσοχωριτών Πρωτευούσης
Πρόγραμμα Π.Ε. 3ο Τ.Ε.Ε. Αγρινίου - Ελευθεροτυπία - Καθημερινή γεωργοκτηνοτροφική κοινωνία, Εκδόσεις Ηρόδοτος, 1998
Κώστας Μπαρούτας, Μεσοχώρα, Ιστορία - οικονομία - κοινωνία - πολιτισμός, εκδ. Ηρόδοτος, 1998.
Γ. Ζαρογιάννης, Αναμνήσεις από την Εθνική Αντίσταση 1940-44 (ΕΛΑΣ), εκδ. Αφοί Τολίδη, Αθήνα
Διονύσης Χαριτόπουλος, Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων, Ελληνικά Γράμματα, οριστική έκδοση, Αθήνα 2003

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

Μεσοχώρα, Νομαρχία Τρικάλων
Ιστοσελίδα για τη Μεσοχώρα.
Περιμένουν τον κατακλυσμό, άρθρο του Γιώργου Βουνάτσου, Τα ΝΕΑ, 12/06/2004
Άρθρο στην "Προλεταριακή σημαία"
e-ecology.gr, άρθρο του Γ. Χονδρού σε οικολογική ιστοσελίδα
Σύσκεψη στο ΥΠΑΝ για το έργο της ΔΕΗ στη Μεσοχώρα, περιοδικό "Energy Times", τεύχος 5, 09/11/2005
Ο μυστικός πόλεμος: Βρετανοί-Αντίσταση-Εμφύλιος, Εκπομπή Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΙΝΔΕΩΝ
Τοπική Κοινότητα Βαθυρρεύματος
Βαθύρρευμα, το
Τοπική Κοινότητα Βαλκάνου
Βαλκάνον, το
Ζωγραφαίικα, τα
Παναγιωταίικα, τα
Τοπική Κοινότητα Λιβαδοχωρίου
Λιβαδοχώριον, το
Τοπική Κοινότητα Μεσοχώρας
Εξοχή, η
Μεσοχώρα, η
Σπίτια, τα
Τοπική Κοινότητα Μοσχοφύτου
Λεπτοκαρυά, η
Μοσχόφυτον, το
Ορεινή, η
Πλατανάκια, τα
Τοπική Κοινότητα Νέας Πεύκης
Νέα Πεύκη, η
Τοπική Κοινότητα Παραμέρου
Παράμερον, το
Τοπική Κοινότητα Πολυνερίου
Παναγία Πυνδαίων Τρικάλων, Παναγία, η
Πολυνέριον, το
Τοπική Κοινότητα Στουρναραιίκων
Άγιος Κωνσταντίνος, ο
Ισιώματα, τα
Καλλιθέα, η
Καρυές, οι
Καστανέα, η
Παλαιοχώρι, το
Στουρναραίικα, τα
Ψάρρο, το

Νομός Τρικάλων : Δήμος, Κοινότητα

Ασπροποτάμου | Μυροφύλλου | Νεράιδας

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Τρικάλων

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

Μεσοχώρα Τρικάλων

.