Ιστορία

Στη θέση που βρίσκεται σήμερα το χωριό κατά την αρχαιότητα βρισκόταν μια πολίχνη της Θεσσαλιώτιδας, η Πολίχνα. Ήταν ένα από τα οχυρά που περιέβαλλαν την αρχαία Μητρόπολη. Έλεγχε το πέρασμα το οποίο χρησιμοποιούσαν οι Δόλοπες και οι Αθαμάνες για να κάνουν επιδρομές στο θεσσαλικό κάμπο. Το οχυρό καταστράφηκε από τους Φράγκους.[1]

Από εκείνη την εποχή χρονολογείται η ονομασία του χωριού, προερχόμενη από το Μεσιέ Νικόλας (κύριος Νικόλας). Σύμφωνα με μια εκδοχή ο Νικόλας ήταν ισχυρός άνθρωπος στο χωριό. Σύμφωνα με τον Ουίλιαμ Μίλλερ, το χωριό πήρε το όνομά του από τον Νικόλαο Σαιντ Ομέρ, βαρώνο της Άκοβας και μαρεσάλο και δις βάιλο του Πριγκιπάτου της Αχαΐας. Ο Σαιντ Ομέρ ξεκίνησε με 40.000 άνδρες για να ανακαταλάβει το κάστρο του Φαναρίου, το οποίο είχε καταλάβει η Άννα Καντακουζηνή, βασίλισσα της Ηπείρου, το 1304. Όμως, η Άννα συνθηκολόγησε και το στράτευμα διαλύθηκε. Είναι πιθανό κάποιο τμήμα του να εγκαταστάθηκε στα Άγραφα, δίνοντας στον οικισμό το μικρό όνομα του αρχηγού τους.[1]

To 1390 η Θεσσαλία κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς, μετά από επιδρομή του Γαζή Αχμέτ Εβρενός. Η παλαιότερη γραπτή μνεία του χωριού γίνεται στην απογραφή του σαντζακίου Τρικάλων του 1454 - 1455. Η απογραφή πραγματοποιήθηκε από τον Μουράτ Μπέη και τον γραμματικό του Ρουστέμ. Στην απογραφή του χωριό αναφέρεται ως Μοσνικόλας στο Βιλαέτι Φαναρίου (Φενάρ), στο οποίο κατοικούσαν 52 οικογένειες. Σύμφωνα με την απογραφή, οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνταν με την αμπελοκαλλιέργεια και την παραγωγή κρασιών και σε μικρότερο βαθμό με τη μελισσοκομία, τη σηροτροφία, την παραγωγή λιναριού και άλλες καλλιέργειες. Το χωριό πλήρωνε φόρο συνολικά 2253 ακτσέδες (άσπρα) κάθε χρόνο στον τιμαριώτη του χωριού.[2]

Το 1525 υπογράφηκε η συνθήκη του Ταμασίου, η οποία παραχωρούσε στην περιοχή των Αγράφων, στην οποία εντασσόταν ο Μεσενικόλας, καθεστώς αυτοδιοίκησης. Η συνθήκη ίσχυε μέχρι την καταπάτησή της από τον Αλή Πασά το 1790. Από το 1637 χρονολογείται η κτητορική επιγραφή του ναού της Παναγίας. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, το χωριό καταστράφηκε το 1823 από τον Μουσταή Πασά της Σκόνδρας, μαζί με άλλα χωριά των Αγράφων.[2]

Μετά το τέλος της επανάστασης και τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, ο Μεσενικόλας παρέμεινε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Μεσενικόλας ορίσθηκε έδρα της Αστυνομικής Διοίκησης Νεβρόπολης (ΚΟΛ) και παρέμεινε για πολλά χρόνια διοικητικό κέντρο της περιοχής. Στις 26 Ιουνίου 1848, το χωριό λεηλατήθηκε από συμμορία διακοσίων ενόπλων επιδρομέων με επικεφαλής τους ληστές Γεωργάκη Τσάμη, Ταργαζίκη και Εντέμ Αγά. Το 1854 εκδηλώθηκε στην περιοχή επανάσταση η οποία κατεστάλη από τους Τούρκους. To 1878 εκδηλώθηκε νέα επανάσταση στη Θεσσαλία. Τις 5 Απριλίου 1878 οι επαναστάτες συνήλθαν στο Μεσενικόλα προκειμένου να ορίσουν την προσωρινή διοίκηση των Αγράφων.[2]

Το 1881, ο Μεσενικόλας έγινε τμήμα της Ελλάδας και ορίστηκε έδρα του δήμου Νευροπόλεως. Κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, κατά τη διάρκεια του οποίου ο τουρκικός στρατός κατέλαβε την πεδινή Θεσσαλία, στον Μεσενικόλα εγκαταστάθηκαν οι ελληνικές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές της πόλης της Καρδίτσας και η μεραρχία Τρικάλων του Ελληνικού Στρατού. Τον Ιούνιο του 1943, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, οι Ιτάλοι σκότωσαν στο χωριό 12 άτομα και έξι μήνες αργότερα οι Γερμανοί δολοφόνησαν δεκατρεις κατοίκους του χωριού και έκαψαν το χωριό.[3]

Λόγω της προσβολής των αμπελιών από φυλλοξήρα, την αστυφιλία και την αναγκαστική μετακίνηση του πληθυσμού στη Μητρόπολη κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο πληθυσμός του χωριού μειώθηκε στα μεταπολεμικά χρόνια.[3] Το χωριό γνώρισε νέα περίοδο οικονομικής ανάπτυξης από τη δεκαετία του 1970 και μετά.

Πληθυσμός

Ακολουθεί η πορεία του πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:

Διοικητικές μεταβολές

Μετά την προσάρτηση του Μεσενικόλα στην Ελλάδα μαζί με την υπόλοιπη Θεσσαλία το 1881, ο Μεσενικόλας το 1883 ορίστηκε έδρα του δήμου Νευροπόλεως, του νομού Τρικάλων. Με το ΦΕΚ 136Α (08/07/1899) ο οικισμός υπάγεται στο νομό Καρδίτσης, μέχρι το 1909, όταν με το ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909, υπάγεται πάλι στον νομό Τρικάλων. Ο δήμος Νευροπόλεως καταργήθηκε το 1912 και ο Μεσενικόλας ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας της επαρχίας Καρδίτσας. Το 1944, με το ΦΕΚ 82Α, υπάγεται στον νομό Καρδίτσας. Με το πρόγραμμα Καποδίστριας, η κοινότητα καταργήθηκε και ο Μεσενικόλας προσαρτήθηκαν στον δήμο Πλαστήρα. Με το πρόγραμμα Καλλικράτης, ο δήμος Πλαστήρα καταργήθηκε και εντάχθηκε στον δήμο Λίμνης Πλαστήρα.[10]

Οινοπαραγωγή

Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι αμπελοκαλλιέργεια και η παραγωγή κρασιού και τσίπουρου. Στην περιοχή του χωριού καλλιεργούνται οι ποικιλίες Σιράχ, Καρινιάν και η τοπική ποικιλία μαύρο Μεσενικόλα.[11] Η ονομασία «Μεσενικόλα» έχει χαρακτηριστεί Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (Π.Ο.Π.) για τον ερυθρό ξινό οίνο που παράγεται από αμπελώνες των τοπικών κοινοτήτων Μοσχάτου, Μεσενικόλα και Μορφοβουνίου, σε υψόμετρο μέχρι 750 μέτρα.[12]

Αξιοθέατα

Στην κεντρική πλατεία του χωριού είναι ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, κτισμένος το 1903-1905. Ανατολικά της κεντρικής πλατείας βρίσκονται οι Βρύσες, μια μικρή πλατεία με 6 βρύσες και πλατάνια. Λίγο πιο κάτω είναι το ξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου. Στο δρόμο προς Καρδίτσα βρίσκεται η βρύ­ση του Βασαρδάνη.[13] Κοντά στη βρύση βρίσκεται το μονόχωρο εξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής, με τοιχογραφίες του 1647, έργο του αγιογράφου ιε­ρομόναχου Σαμουήλ. Κοντά στο χωριό βρίσκεται η Μονή Κορώνης. Το καθολικό της μονής φέρει τοιχογραφίες οι οποίες χρονολογούνται από το 1587.[14]

Στο χωριό λειτουργεί μουσείο Οίνου και Αμπέλου, το οποίο δημιουργήθηκε από τον δήμο Πλαστήρα και συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Περιλαμβάνει αίθουσα γευσιγνωσίας και αίθουσα προβολών.[15]