.
Περιφέρεια : Ηπείρου
Νομός : Ιωαννίνων
Δήμος Δελβινακίου
Η Λίμνη Πωγωνίου Ιωαννίνων είναι χωριό του Νομού Ιωαννίνων και διοικητικά ανήκει στον Δήμο Πωγωνίου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 580 μ. και σε απόσταση 46 χλμ. από τα Ιωάννινα, ενώ στην τελευταία απογραφή του 2011, είχε 99 κατοίκους. Γνωστή, στους ντόπιους, με την ονομασία Ζαραβίνα, αποτελεί-οδικώς-το πρώτο χωριό που συναντάται στην ιστορική επαρχία του Πωγωνίου και εντός της κτηματικής της περιφέρειας περιλαμβάνεται η ομώνυμη λίμνη Ζαραβίνας, που αποτελεί μία από τις βαθύτερες φυσικές λίμνες της χώρας, με βάθος σχεδόν 31,5 μέτρα.
Η λίμνη και ο οικισμός της Ζαραβίνας στο βάθος
Ονομασία
Η ονομασία Λίμνη αποδόθηκε από το ελληνικό κράτος το 1928 (ΦΕΚ 81Α/14-05-1928) στα πλαίσια επαναβαπτισμού των οικισμών που είχαν ονομασίες με ξενική ρίζα και είχαν προσαρτηθεί στην Ελλάδα μετά το τέλος των βαλκανικών πολέμων. Η νέα ονομασία ακολουθώντας τον κανόνα που όριζε ότι θα πρέπει να συμβαδίζει με τη φύση του οικισμού πάρθηκε απ' την παρακείμενη λίμνη Ζαραβίνας, μιας που η ιστορία του χωριού ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτή. Ως τότε το χωριό ήταν γνωστό με την ονομασία που είχε δώσει στη λίμνη.
Η ονομασία Ζαραβίνα, κατά πάσα πιθανότητα, είναι σλαβική και προέρχεται από το Ζαροβίνα, με συμπροφορά της σλαβικής πρόθεσης Ζa που σημαίνει "πίσω" και του τοπωνυμικού Rοvьna που σημαίνει "τάφρος/λάκκος" (από το πρωτοσλαβικό Rοvь και την επιθ. κατάληξη -ьna) με το "ο" της δεύτερης συλλαβής, να αφομοιώθηκε στην ελληνική γλώσσα σε "α"[1]. Η ετυμολογία αυτή ταιριάζει και με τη μορφολογία του εδάφους, καθώς ο οικισμός βρισκόταν πράγματι στο παρελθόν πίσω από τη λίμνη, πίσω από τον λάκκο δηλαδή λόγω του βάθους αυτής[2]. Ανάλογα, επίσης, την ακριβή ονομασία έχουν δοθεί και διαφορετικές ερμηνείες όπως:
Τόπος με γερανούς, προερχόμενο από το νοτιο-σλαβικό žeravь που σημαίνει γερανός (το πτηνό)[1],
Τόπος όπου φύονται δρυς, προερχόμενο από το σλαβικό cerь που σημαίνει δρυς[3],
Ανθρακιά ή καρβουνότοπος, προερχόμενο από το σλαβικό žarъ που σημαίνει φωτιά, πυρκαγιά[4],
Ορισμένοι Ηπειρώτες Λόγιοι και συγγραφείς πάλι, εξέφρασαν την άποψη ότι είτε πρόκειται για μετάφραση της ελληνικής ονομασίας Καισαροχώρι[5], είτε προέκυψε από εκσλαβισμό συναφών λατρευτικών τίτλων από αρχαίες ελληνικές θεότητες[6]. Τέλος, οι ίδιοι οι κάτοικοι του χωριού, προφανώς λόγω της κατάληξης -βίνα, θεωρούν ότι σημαίνει "Καλό (ή δυνατό) κρασί"[7].
Το 2018 οι κάτοικοι του οικισμού αιτήθηκαν την επαναφορά της παλαιάς τους ονομασίας, η οποία και αναμένεται να εγκριθεί[8][9].
Πληθυσμός
Η εξέλιξη του πληθυσμού του οικισμού έχει ως εξής[10]:
Έτος Απογραφής Πληθυσμός Γράφημα Εξέλιξης
1895 243
1913 249
1920 325
1928 335
1940 415
1951 290
1961 223
1971 125
1981 199
1991 154
2001 104
2011 99
Ιστορία
Λαμβάνοντας υπόψη ότι στη λίμνη και στο Χάνι της Ζαραβίνας έχουν βρεθεί επιφανειακά ευρήματα προϊστορικής και ελληνιστικής περιόδου[11] [12] και με δεδομένο ότι η προέλευση της ονομασίας του χωριού ανάγεται στην πρώτη κάθοδο σλαβικών φύλων στην Ήπειρο κατά τον 6ο-8ο αιώνα μ.Χ, συμπεραίνουμε ότι η περιοχή κατοικούνταν από πολύ παλιά. Η πρώτη αναφορά όμως στη Ζαραβίνα, γίνεται πολύ αργότερα όταν το 1364 χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Πωγωνιανής, ο Αγαθόνικος[13].
Στο παρελθόν ο οικισμός δεν βρισκόταν στην σημερινή του θέση αλλά στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Παλιοχώρι (υπάρχουν ακόμα χαλάσματα) νότια της λίμνης, ενώ ακόμα παλιότερα, κατά πάσα πιθανότητα, βρισκόταν σε άλλο σημείο πάλι, στην άκρη της λίμνης και κάτω απ' την Ιερά Μονή Αλεξάνδρου Ζαραβίνας. Η μετοικεσία στη σημερινή του θέση έγινε κατά την περίοδο της αναρχίας που επικράτησε στην περιοχή μετά το θάνατο του Αλή Πασά, το 1822, για να προφυλαχθεί ο πληθυσμός απ' τις επιδρομές Αλβανών Λιάπηδων, μιας που γινόταν εύκολος στόχος λόγω του ότι βρισκόταν δίπλα στον παλιό δρόμο (το λεγόμενο Ντερβένι)[14].
Λόγω της ύπαρξης αυτού του πανάρχαιου δρόμου που οδηγούσε από τη Νότια Ελλάδα στην πρωτεύουσα της Μολοσσίας, Πασσαρώνα και από εκεί κατέληγε στο Δυρράχιο όπου συνδεόταν με την Εγνατία Οδό αλλά και λόγω της ύπαρξης της λίμνης, ο οικισμός επί σειρά ετών άκμαζε[15] ενώ μνημονεύθηκε αργότερα από το σύνολο των ξένων περιηγητών που επισκέφθηκαν το Πωγώνι όπως οι:
Εβλιγιά Τσελεμπή, το 1670 όπου παρευρέθηκε στο γάμο του υιού του Ζεϋνέλ Πασά του Αργυροκάστρου που έπαιρνε σύζυγο Ζαραβινιώτισσα[16],
Φρανσουά Πουκεβίλ, το 1806 όπου και ήταν πρόξενος της Γαλλίας στα Ιωάννινα[17]
Ουίλλιαμ Λήκ, το 1809[18]
Ουίλλιαμ Τέρνερ, το 1812[19]
Χένρι Χόλλαντ, το 1813[20]
Τόμας Χιούζ, το 1814[21] και άλλους.
Οι περισσότεροι εξ αυτών κατέφθασαν την περίοδο του Αλή Πασά όταν εκείνος είχε ξεκινήσει τα "ανοίγματά" του προς τη Δύση. Μάλιστα ο ίδιος ο Αλής διατηρούσε ένα σεράι στον οικισμό το λεγόμενο "Κάστρο"[18], όπου και χρησιμοποιούσε κατά τις βόρειες μετακινήσεις του, καθώς η Ζαραβίνα ήταν το πρώτο μέρος που κατέκτησε στην πορεία του για την κατάληψη των Ιωαννίνων[21]. Αργότερα το 1880, κατά την περίοδο διακυβέρνησης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία του Αβδούλ Χαμίτ Β', ο οικισμός (μαζί με τη λίμνη) έγινε τσιφλίκι και βγήκε σε πλειστηριασμό[22], καθεστώς το οποίο διατηρήθηκε ακόμα και μετά την απελευθέρωση του 1913 και μέχρι το 1926. Παρόλα αυτά η λίμνη της Ζαραβίνας έως το 2009, συνέχισε να παραμένει ιδιωτική περιουσία[23] με τίτλους ιδιοκτησίας (;) εκείνης της εποχής.
O οικισμός βρέθηκε στο επίκεντρο της φασιστικής εισβολής τον Οκτώβριο του 1940 όπου και κατελήφθη από τα ιταλικά στρατεύματα. Η βραχύβια ιταλική κατοχή στο χωριό κράτησε μέχρι τις 20 Νοεμβρίου του 1940 όταν και απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό[24]. Με την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς, η περιοχή ξαναπέρασε στον έλεγχο των Ιταλών μέχρι τη συνθηκολόγηση αυτών και την αντικατάστασή τους από γερμανική διοίκηση έως τις 15 Οκτωβρίου 1944[25], όπου και αποχώρησε ο τελευταίος Γερμανός στρατιώτης από το Πωγώνι. Καθ' όλο το διάστημα της κατοχής η πλειονότητα των κατοίκων εντάχθηκε, είτε στις διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις του ΕΑΜ / ΕΛΑΣ που κυριαρχούσε στην περιοχή, είτε στον ΕΔΕΣ.
Δυστυχώς όμως τα δεινά του πληθυσμού δεν έμελλαν να τελειώσουν με τη λήξη του πολέμου καθώς ακολούθησε με ιδιαίτερη σφοδρότητα ο εμφύλιος, ο οποίος έπληξε ανεπανόρθωτα, τόσο ψυχολογικά όσο και υλικά τους κατοίκους του χωριού. Από τις εχθροπραξίες των αντιμαχόμενων πλευρών δε γλίτωσε ούτε το πέτρινο γεφύρι στους Αγιούς, που είχε ήδη ανατιναχθεί προηγουμένως 2 φορές κατά τη διάρκεια της κατοχής, όταν ο Δημοκρατικός Στρατός το ανατίναξε-οριστικά αυτή τη φορά- από τα θεμέλια, το βράδυ της 27ης προς 28η Νοεμβρίου 1947[26].
Αξιοθέατα
Το χωριό έχει την πολυτέλεια να βρίσκεται ανάμεσα σε μία λίμνη και ένα ποτάμι σε απόσταση 3 χλμ, συνδυάζοντας αρμονικά το ορεινό στοιχείο μιας κατάφυτης έκτασης με το υγρό στοιχείο της λίμνης Ζαραβίνας και του Γορμού ποταμού (παραπόταμου του Καλαμά) που ενώνονται μεταξύ τους μέσω του Νιζερού, ενός μικρού ποταμού που διοχετεύει το πλεονάζων νερό της λίμνης στον Γορμό, διασχίζοντας τον κάμπο του χωριού στο Παλιοχώρι. Όλη η περιοχή προσφέρεται -κατά περίπτωση και κατά εποχή- για πεζοπορία, rafting, κολύμπι, κυνήγι ή ψάρεμα, με αποτέλεσμα κάθε μορφή εναλλακτικού τουρισμού να βρίσκει εφαρμογή.
H μισή έκταση της κοινότητας έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος NATURA-2000[27] και η υπόλοιπη μισή έχει χαρακτηριστεί ως βιότοπος CORINE[28] με τη λίμνη Ζαραβίνας[29] και τη χαράδρα του Γορμού ποταμού[30] να έχουν ανακηρυχθεί, επιπρόσθετα, ως τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.
Wikimedia | © OpenStreetMap
Στη θέση Αγιοί, δίπλα στο ποτάμι και μέσα σε μια έκταση σκεπασμένη από πλατάνια γινόταν επί σειρά ετών και μέχρι πριν λίγα χρόνια το παραδοσιακό πανηγύρι του χωριού. Μάλιστα με δαπάνες της Αδελφότητας του χωριού έχει ανεγερθεί και ένα μικρό κτίσμα το οποίο εξυπηρετούσε τις ανάγκες διοργάνωσης του πανηγυριού ενώ ενίοτε λειτουργεί και ως καφέ/εστιατόριο.
Στα όρια της κοινότητας περιλαμβάνονται 5 εκκλησίες ή μονές. Η πιο παλιά εξ αυτών είναι η Ι.Μ. Ζωοδόχου Πηγής (ή Αλέξανδρος) που χρονολογείται η ίδρυσή της στον 13ο αιώνα μ.Χ, ενώ περίοπτη θέση κατέχουν άλλα 2 εκκλησάκια, η Ευαγγελίστρια με έτος ίδρυσης το 1778 και η Αγία Παρασκευή προς τιμήν της οποίας διοργανώνεται και το ετήσιο (θερινό) πανηγύρι του χωριού.
Εντός του οικισμού υπάρχουν 2 πλατείες, η παλιά όπου βρίσκεται και το Κοινοτικό Γραφείο στο κέντρο του χωριού και η καινούρια με το Μνημείο Πεσόντων που βρίσκεται στην είσοδο, ενώ στα νότια του οικισμού και στο μικρό δρομάκι που οδηγεί στην Ευαγγελίστρια, βρίσκεται και το παλιό πέτρινο πηγάδι που έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο[31] (μαζί με το σχολείο του χωριού[32]) και το οποίο εξυπηρετούσε της ανάγκες ύδρευσης του οικισμού, τα παλιά τα χρόνια.
Τέλος ενδιαφέρον παρουσιάζει τόσο η θέα όσο και η ρυμοτόμηση στο βόρειο κομμάτι του χωριού που δύσκολα συναντάται σε οικισμούς χτισμένους σε πλαγιές.
Κλίμα
Το κλίμα στη Λίμνη, είναι ηπειρωτικό με ψυχρό χειμώνα και σχετικά ήπιο καλοκαίρι. Χαρακτηριστικό της ευρύτερης περιοχής του Ν. Ιωαννίνων είναι οι συνεχείς βροχοπτώσεις όπου στην περίπτωση της Λίμνης πέφτουν κατά κύριο λόγο το Χειμώνα (38%) και το Φθινόπωρο (34%). Παρόλα αυτά βροχοπτώσεις εμφανίζονται και κατά τη διάρκεια του Καλοκαιριού.
Κλιματικά δεδομένα Λίμνης Πωγωνίου Ιωαννίνων
| Κλιματικά δεδομένα Λίμνης Πωγωνίου Ιωαννίνων | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Μήνας | Ιαν | Φεβ | Μαρ | Απρ | Μαι | Ιουν | Ιουλ | Αυγ | Σεπ | Οκτ | Νοε | Δεκ | Έτος |
| Μέγιστη Μηνιαία° C (°F) | 8.14 | 9.61 | 12.77 | 16.31 | 21.98 | 26.60 | 30.54 | 30.33 | 25.92 | 19.69 | 13.14 | 9.17 | 18,68 |
| Μέση Μηνιαία °C (°F) | 3.85 | 5.18 | 7.65 | 11.55 | 16.86 | 21.17 | 24.27 | 23.84 | 19.31 | 13.78 | 8.51 | 4.77 | 13,42 |
| Ελάχιστη Μηνιαία °C (°F) | −0.99 | 0.23 | 1.87 | 4.92 | 8.85 | 12.45 | 14.69 | 14.60 | 12.03 | 8.68 | 3.50 | 0.34 | 6,68 |
| Κατακρημνίσεις mm (ίντσες) | 141,25 | 151,45 | 111,01 | 98,51 | 67,68 | 36,33 | 23,07 | 34,98 | 74,08 | 177,17 | 205,92 | 210,35 | 1,331.8 |
| Πηγή: ΕΜΥ-Κλιματικός Άτλαντας 1971-2000 [1] | |||||||||||||
Εκδηλώσεις
Το πανηγύρι της Λίμνης πραγματοποιείται κάθε χρόνο ανήμερα της εορτής της Αγίας Παρασκευής, την 26η Ιουλίου ξεκινώντας το πρωί με την καθιερωμένη λειτουργία στο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής και ολοκληρώνεται το βράδυ με το γλέντι στην πλατεία του χωριού.
Από το 2018 και στα πλαίσια ανάδειξης της λίμνης Ζαραβίνας, ο Δήμος Πωγωνίου σε συνεργασία με φορείς της περιοχής διοργανώνει κάθε Αύγουστο τον θεσμό Zaravina F, όπου συμμετέχουν σπουδαίοι καλλιτέχνες[33]. Αντίστοιχες εκδηλώσεις λαμβάνουν μέρος συχνά και στους Αγιούς, δίπλα στο ποτάμι, από διάφορους φορείς και συλλόγους του Πωγωνίου.
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι - Πηγές
Αδελφότητα Λιμνίων Πωγωνίου Ηπείρου
Δήμος Πωγωνίου, Λίμνη
Δήμος Δελβινακίου - Δ.Δ. Λίμνης
Παραπομπές
«Die Slaven in Griechenland, Max Vasmer».
Οικονόμου, Κωνσταντίνος (2002). Τα Οικωνύμια του Νομού Ιωαννίνων-Γλωσσολογική Εξέταση. Ιωάννινα. σελ. 113-114.
Zaimov, Yordan (1975). Beitrag zur Erforschung der bulgarischen geographischen Namen in Griechenland. In: Ztschr. f. Balkanologie. Berlin. σελ. 115.
Λαμπρίδης, Ιωάννης (1994) [1886]. Πογωνιακά. Ιωάννινα. σελ. 8.
Αραβαντινός, Παναγιώτης (1856). Χρονογραφία της Ηπείρου: των τε ομόρων ελληνικών και ιλλυρικών χωρών διατρέχουσα κατά σειράν τα εν αυταίς συμβάντα από του σωτηρίου έτους μέχρι του 1854. Αθήνα. σελ. 366.
Μήτσης, Βασίλειος (2015). Κρυονέρι Πωγωνίου Ιστορία-Τοπωνύμια-Γλωσσάρι. Κρυονέρι. σελ. 211.
«Τοπική Κοινότητα Λίμνης». www.zaravina.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2018.
«Λίμνη Τέλος... Καλημέρα Ζαραβίνα...».
«Η Λίμνη γίνεται και πάλι Ζαραβίνα!».
«Πληθυσμιακα Στοιχεια - Απογραφες». Αδελφότητα Λιμνίων Πωγωνίου Ηπείρου.
«Λίμνη». Δήμος Πωγωνίου.
Hammond, Nicholas (1971). Ήπειρος, Τόμος Β. Αθήνα. σελ. 14,157.
Μυστακίδης, Ν.Γ. (1904). Ηπειρωτικός Αστήρ, Τόμος Α. Αθήνα. σελ. 133.
«Νεότερη Εποχή μέχρι και την περίοδο του Αλή Πασά (1701-1822)». Αδελφότητα Λιμνίων Πωγωνίου Ηπείρου.
Δήμου, Βασίλειος (1983). Η Ιερά Μονή των Ταξιαρχών Γκούρας και τα εις Βλαχίαν Μετόχια αυτής Βάλιας και Σταυρουπόλεως. Ιωάννινα. σελ. 14.
Dankoff, Robert; Ali Kahraman, Seyit (2003). EVLIYÂ ÇELEBI SEYAHATNÂMESI. VII. Instabul. σελ. 519.
Pouqueville, Francois (1820). Voyage dans la Grece. I. Paris. σελ. 386-389.
Leake, William Martin (1835). Travels in Northern Greece. IV. London. σελ. 98.
Turner, William (1820). Journal of a tour in the Levant. I. London. σελ. 124-125.
Holland, Henry (1815). Travels in the Ionian Isles, Albania, Thessaly, Macedonia, etc. during the Years 1812-1813. London. σελ. 478-479.
Hughes, Thomas (1820). Travels in Sicily, Greece and Albania. II. London. σελ. 232.
Μήτσης, Βασίλειος (2015). Κρυονέρι Πωγωνίου Ιστορία-Τοπωνύμια-Γλωσσάρι. Κρυονέρι. σελ. 30,138.
«Η λίμνη «Νιζερός» ή «Ζαραβίνα»: ένα αριστούργημα της φύσης στα ... αζήτητα του Δήμου Πωγωνίου».
Τερζάκης, Άγγελος (1999). Ελληνική Εποποιία 1940-1941. Αθήνα. σελ. 111-112.
Κωστούλας, Κωνσταντίνος (2013). Κατοχικές ιστορίες του Πωγωνίου. Αθήνα. σελ. 142.
«Γέφυρα Στους Αγιούς».
«GR2130010».
«NatureBank - Βιότοπος CORINE - Λίμνη Τζαραβίνας και ποταμός Γορμός - Παρακάλαμος». filotis.itia.ntua.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2019.
«NatureBank - Τοπίο (ΤΙΦΚ) - Λίμνη Τζαραβίνας». filotis.itia.ntua.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2019.
«NatureBank - Τοπίο (ΤΙΦΚ) - Χαράδρα ποταμού Γόρμου». filotis.itia.ntua.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2019.
«Παλαιό πέτρινο πηγάδι».
«Παλαιό Δημοτικό Σχολείο».
«ZARAVINA F: ΜΙΑ ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ».
| ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΛΒΙΝΑΚΙΟΥ |
|---|
| Τοπική Κοινότητα Αγίας Μαρίνης |
| Αγία Μαρίνα, η |
| Τοπική Κοινότητα Αργυροχωρίου |
| Αργυροχώρι, το |
| Τοπική Κοινότητα Βήσσανης |
| Βήσσανη, η |
| Τοπική Κοινότητα Δελβινακίου |
| Δελβινάκι, το |
| Τοπική Κοινότητα Καστάνιανης |
| Καστανή, η |
| Τοπική Κοινότητα Κερασόβου |
| Κεράσοβο, το |
| Τοπική Κοινότητα Κρυονερίου |
| Κρυονέρι, το |
| Τοπική Κοινότητα Κτισμάτων |
| Κτίσματα, τα |
| Νεοχώρι, το |
| Τοπική Κοινότητα Λίμνης |
| Λίμνη, η |
| Τοπική Κοινότητα Μαυροπούλου |
| Ζάβροχο, το |
| Μαυρόπουλο, το |
| Χρυσόδουλη, η |
| Τοπική Κοινότητα Ορεινού Ξηροβάλτου |
| Ξηρόβαλτο, το |
| Ορεινό, το |
| Τοπική Κοινότητα Περιστερίου |
| Περιστέρι, το |
| Τοπική Κοινότητα Ποντικατών |
| Ποντικάτες, οι |
| Τοπική Κοινότητα Στρατινίστης |
| Στρατίνιστα, η |
| Τοπική Κοινότητα Τεριαχίου |
| Σταυροδρόμι, το |
| Τεριάχι, το |
| Τοπική Κοινότητα Φαραγγίου |
| Φαράγγι, το |
| Τοπική Κοινότητα Χαραυγής |
| Χαραυγή, η |
Νομός Ιωαννίνων : Δήμος, Κοινότητα Ιωαννιτών | Αγίου Δημητρίου | Ανατολής | Ανατολικού Ζαγορίου | Άνω Καλαμά | Άνω Πωγωνίου | Δελβινακίου | Δωδώνης | Εγνατίας | Εκάλης | Ευρυμενών | Ζίτσας | Καλπακίου | Κατσανοχωρίων | Κεντρικού Ζαγορίου | Κόνιτσας | Λάκκας Σουλίου | Μαστοροχωρίων | Μετσόβου | Μολοσσών | Μπιζανίου | Παμβώτιδος | Πασαρώνος | Περάματος | Πραμάντων | Σελλών | Τζουμέρκων | Τύμφης | Αετομηλίτσας | Βαθυπέδου | Βοβούσας | Διστράτου | Καλαριτών | Λάβδανης | Ματσουκίου | Μηλιάς | νησιού Ιωαννίνων | Πάπιγκου | Πωγωνιανής | Σιράκου | Φούρκας Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Ιωαννίνων |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
