.

Ελλάδα

Περιφέρεια : Κεντρική Μακεδονία
Νομός : Πέλλας

-- Δήμος Έδεσσας --

Η Καρυδιά είναι χωριό του νομού Πέλλας στη Μακεδονία. Η Καρυδιά (παλ. Τέχοβο) είναι κτισμένη σε πλαγιά του Bόρα-Καϊμάκτσαλάν και απέχει μόλις 12χλμ απο την Έδεσσα. Το χωριό είναι κτισμένο σε μια χαράδρα γεμάτη οξυές για να προφυλάγεται από τον καιρό και από τα … μάτια όπως και τα περισσότερα χωριά της Μακεδονίας. Τα σπίτια ακολουθούν την λαϊκή Μακεδονική αρχιτεκτονική και είναι χτισμένα με πέτρες της περιοχής στο ισόγειο και τούβλο στο επάνω όροφο, στηριζόμενα σε πελεκητά καστανίσια δοκάρια μιας και τα περισσότερα ήταν δίπατα με τζάκι, πουλάτα (σήμερα ο γνωστός ημιυπαίθριος), κυράλι που έβλεπε τον βοριά (αποθήκη – ψυγείο).

Η ιστορία του χωριού είναι μεγάλη και χάνεται στον χρόνο ... Εικάζεται ότι όταν οι βυζαντινοί κατέλαβαν την Έδεσσα, την ηγετική ομάδα, αυτήν δηλαδή των αριστοκρατών της πόλης μαζί με όλους τους ανθρώπους τους, τους εξόρισαν στις πλαγιές του Καϊμάκτσαλάν και αρκετά μακριά απο την λίμνη γύρω απο το σημερινό χωριό. Στην περιοχή αυτή χτίστηκαν 7 μικρά χωριά. Και συγκεκριμένα στις περιοχές Πάσοβο, Σαλαμάν Μπουνάρ, Σφέτι Ράνγκιου και Ντίμουφ Κάμιν, Ντρούμουτ, Κατσουλέν, Σφέτα Πέτκα και Τέχοβο ή Τέιβο. Αυτός είναι και ο λόγος για το οποίο οι κάτοικοι έχουν ίδια γενικά χαρακτηριστικά (ξανθοί, γαλανομάτηδες, σταρένιο δέρμα, ψηλοί και λυγερόκορμοι). Κάθε χωριό είχε τον άγιο του και το εκκλησάκι του. Στις περισσότερες περιοχές νερό ερχόνταν μέσα από πήλινους σωλήνες από το Καϊμάκτσαλάν (Κατσουλέν) ενώ σε κάποια μέρη υπήρχαν και πηγάδια (Σαλαμάν Μπουνάρ). Κάθε χωριό όταν γιόρταζε τον άγιο του καλούσε και τους γείτονες να συμμετάσχουν κάτι το οποίο έφτασε μέχρι τις ημέρες μας.

Η ύπαρξη όμως του χωριού αυτού και η σπουδαιότητά του μαρτυρείται από τους αρχαίους χρόνους με την ανακάλυψη της οχυρωματικής θέσης στην Τούμπα Κιρκάλοβα και ευρήματα ρωμαϊκών και ελληνιστικών χρόνων όπου πιθανότατα σχετίζεται με την Αρχαία Εγνατία Οδό. Έτσι εξηγείται γιατί στο χωριό είχε πάρα πολλά χάνια έως τις αρχές του 20ου αιώνα. Τα χάνια αυτά στα οποία λειτουργούσαν και ως μικρά μαγαζάκια πουλούσαν αλάτι, ζάχαρη και ότι δεν μπορούσαν να παράγουν οι αυτάρκεις σε μεγάλο βαθμό κάτοικοι του τόπου.

Οι οικογένειες αυτές κάποια στιγμή με την πάροδο των χρόνο ήρθαν και μετοίκησαν όλες στο Τέχοβο (σημ. Καρυδιά) μιας και αποτελούσε το κεντρικό παζάρι της περιοχής. Με την κάθοδο στο κεντρικό χωριό το Τέχοβο, κτίζεται και η εκκλησία στην πλατεία του χωριού η οποία χρονολογείται πριν τον 17ο αι. Επίσης διατηρήθηκε το παζάρι του Τεχόβου και μάλιστα έρχονταν και από άλλα χωριά όπως από την Παναγίτσα (Οσλοβο), Τούρκοι να πουλήσουν πετμέζι, Βλάχοι να πουλήσουν ζώα.

Επί τουρκοκρατίας ήταν αναγκασμένοι να δίνουν τα 2/3 στον τοπικό μπέη, ο οποίος τα μάζευε στο σημερινό σχολείο το οποίο χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη (σιτάρια, κριθάρια, καλαμπόκια) και με το 1/3 να ζούν οι ίδιοι. Τα σόγια διατηρούσαν τα έθιμά τους και έτσι το καθένα γιόρταζε και καλούσε τους υπόλοιπους στις γειτονιές όπως των Αγ.Θεοδώρων (Ντρούμουτ), του Αγ.Δημητρίου, του Αρχαγγέλου Μιχαήλ (Σφέτι Ράνκιου), της Αναλήψεως, του Αγ.Ιγνατίου για το σφάξιμο του γουρουνιού πριν από τα Χριστούγεννα κα. Η Καρυδιά αποτελούσε κομβικό σημείο ως πέρασμα για τα κοπάδια που πήγαιναν στο Καϊμάκτσαλάν και προς τα χωριά Κορυφή (Ρόντιβο) και Σαρακηνούς (Σαρακίνοβο). Λόγω της κτηνοτροφίας και του πλούτου σε γαλακτοκομικά προϊόντα στο χωριό λειτουργούσε και τυροκομείο (μπατσίλο). Η διατήρηση των προϊόντων αυτών γινόταν σε βαρέλια μέσα σε τυρόγαλα. Ακόμη υπήρχαν σε όλες τις ανατολικές πλαγιές αμπέλια για κρασιά, τσίπουρα αλλά και πετμέζια. Η ζωή ήταν απλή και είχε θέση για όλους ... ακόμη και για την γάτα που βολευόταν κάτω από το τραπέζι.

Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 η κάτοικοι της Kαρυδιάς, συμμετείχαν ενεργά. Διακρίθηκε μάλιστα, σώμα Τεχοβιτών που πολέμησε στη Νάουσα το 1822 υπό τον οπλαρχηγό Ιωάννη Παπαρέσκα.[1]

Στην περιοχή Κλάτνιτζ (πηγές) ο παπάς του χωριού ρίχνει το σταυρό την περίοδο των Θεοφανείων. Οι νέοι του χωριού με το σταυρό μαζί μεταφέρουν την ευλογία και παράλληλα δίνουν λίγο αγιασμό σε κάθε σπίτι του χωριού και αμείβονται με αυγά, κάστανα, καρύδια και στις μέρες και με μπαξίσι (μικρό χρηματικό ποσό). Οι Καρυδιώτες, ως γνήσιοι αγροτοκτηνοτρόφοι Μακεδόνες έχουν πολλές συνήθειες που σχετίζονται με την γονιμότητα. Σύμφωνα με το έθιμο του Βραντικρ'στ κάθε Πέμπτη μετά το Πάσχα για 40 ημέρες δεν πάει κανένας στο χωράφι για τον ευδαιμονισμό της φύσης και την προστασία των καλλιεργειών από τις καιρικές συνθήκες.

Η οργάνωση του χωριού ήταν υποδειγματική. Την εποχή του τρύγου αφού οι γεροντότεροι σοφοί του χωριού αποφάσιζαν μετά την εκκλησία ότι είχε έρθει η ώρα έστελναν τον ντελάλη με ένα χωνί σε κάθε γειτονιά να ανακοινώσει την ημέρα για να τρυγήσουν όλοι μαζί. Πολλά αμπέλια είχε στο Σαλαμάν Μπουνάρ. Τα σταφύλια τα κουβαλούσαν σε βαρέλια και για να χωρέσουν περισσότερο τα πατούσαν λιγάκι …για να μην κάνει το άλογο δύο δρομολόγια και έτσι έφτανε στο χωριό μούστος. Τότε το χωριό είχε πάνω από 400 οικογένειες.

Στις αρχές του αιώνα πολλοί κάτοικοι ήταν πελεκητές, έκοβαν δηλαδή ξύλα και τα πελεκούσαν είτε για τα σπίτια ως δομικό υλικό είτε για την κατασκευή διάφορων εργαλείων όπως άροτρα, ξύλινα εργαλεία, κοπάνες, βαρέλια, ξύλινες σκάφες και τα πουλούσαν στους αγρότες της Έδεσσας, του κάμπου των Γιαννιτσών και της Βέροιας. Επίσης εμπορευόντουσαν ξύλα που έκοβαν οι ίδιοι και τα μετέφεραν στην Έδεσσα κοντά στην περιοχή Σμαρέκα σε μια περιοχή όπου σήμερα φέρει το όνομα μεταξύ των ντόπιων "Τιόφσκα Μάλα" (=Τεχοβίτικος Μαχαλάς).

Ακόμη και σήμερα οι περισσότεροι κάτοικοι αυτής της περιοχής της Έδεσσας έλκουν την καταγωγή τους από την Καρυδιά. Επειδή η ξύλευση κάποια στιγμή έχασε την παλιά της αίγλη αλλά και λόγω σταδιακών απαγορεύσεων από το κράτος οι Καρυδιώτες στράφηκαν μόνιμα σε επαγγέλματα που έκαναν και παλαιότερα σε περιοδική βάση και έγιναν Μαστόροι, Τεχνίτες, Οικοδόμοι, Πετράδες. Αυτό βέβαια φαίνεται και στα ίδια τους τα σπίτια. Στο χωριό είχε και δύο μύλους οι οποίοι κινούνται από το ποτάμι που διασχίζει την Καρυδιά την ρέκατα όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι.

Προς τιμήν του Μακεδονομάχου ήρωα Τέλλου Αγαπηνού (Καπετάν Άγρα), Ανθυπολοχαγού του πεζικού από το Ναύπλιο (1881-1907), ο οποίος απαγχονίστηκε στο χωριό από κομιτατζήδες στις 7 Ιουνίου 1907 στους κλώνους μιας καρυδιάς, το χωριό μετονομάστηκε από Τέχοβο σε Καρυδιά, ενώ το γειτονικό χωριό Βλάντοβο, όπου και ετάφη, μετονομάσθηκε σε Άγρα[2].

Το χωριό έχασε πάρα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού του στους πολέμους ενώ άδειασε από τις εκκαθαρίσεις του «Εθνικού Στρατού», τα πέτρινα χρόνια του εμφυλίου, για δύο χρόνια (1947-1949) με το αιτιολογικό ότι αποτελούσε σημείο υποστήριξης των ανδρών του ΔΣΕ. Ακόμη λιγότεροι ήταν αυτοί που γύρισαν και άρχισαν ξανά από την αρχή μια καινούργια ζωή. Μετά τον εμφύλιο λειτούργησε και νυχτερινό σχολείο ενώ αρκετοί ήταν αυτοί που έπρεπε να μάθουν αγγλικά μιας και πολλοί πήραν τον δρόμο της ξενιτιάς η οποία αποτέλεσε βασικό πρόβλημα στις δεκαετίες ’50, ’60, ’70. Αυστραλία, Καναδάς, Γερμανία ήταν ο προορισμός των περισσότερων για μια νέα ζωή.

Σήμερα το χωριό είναι ιδανικό για πεζοπορείες ακολουθώντας την κυκλική διαδρομή περί του χωριού και βλέποντας το μέσα στην χαράδρα η οποία δημιουργήθηκε απο το ποτάμι το οποίο πηγάζει από το Καϊμάκτσαλάν και φουσκώνει την άνοιξη. Επίσης υπέροχη πεζοπορεία γίνεται στην περιοχή Σφέτι Ράνγκιου όπου υπάρχει το παλιό παρεκκλήσι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και υπόστεγο για υπέροχα πικ-νικ με καταπληκτική θέα του χωριού, της λίμνης και των σχεδόν πάντα χιονισμένων κορυφών του Καϊμάκτσαλάν.

Ακόμη μπορείτε να πάτε (πάντα με τα πόδια - το αυτοκίνητο το αφήνουμε κάτω απο τις καρυδιές να ξεκουράζεται) στην περιοχή Σφέτα Πέτκα όπου υπάρχει το ομώνυμο εκκλησάκι της Αγίας Παρακευής ανάμεσα σε ένα δάσος με υπεραιωνόβιες βελανιδιές. Ο χώρος είναι ιερός και δεν ξυλεύεται ποτέ. Εδώ τα παλαιότερα χρόνια το ξημέρωμα για τις 26 Ιουλίου γινόταν εσπερινός και ακολούθως οι γυναίκες και τα παιδιά κοιμόντουσαν στρωματσάδα στον ιερό ναό για να είναι υγιείς όλη την χρονιά. Μάλιστα λέγεται από τους παλιότερους ότι η Παναγία έχει εμφανιστεί θέλοντας να διατηρηθεί το μέρος και το παλιό παραδοσιακό εκκλησάκι και έτσι το μέρος θεωρείται ευλογημένο. Σήμερα ο χώρος είναι κατάλληλος για παιχνίδια στο δάσος, πεζοπορεία και πικ-νικ στο ξύλινο υπόστεγο δίπλα στο εκκλησάκι.

Κάθε χρόνο 26 Ιουλίου είναι το πανηγύρι του χωριού το οποίο στήνεται στην πλατεία με παραδοσιακή τοπική Μακεδονική μουσική και τραγούδια. Τα χάλκινα πνευστά δίνουν το καλύτερο τους εαυτό και αν παρευρεθείτε δεν θα γλιτώσετε εύκολα από τα κεράσματα των ντόπιων. Να σημειωθεί ότι η Καρυδιά είχε και έχει χορευτές με φοβερή επιδεξιότητα στους Μακεδονικούς χορούς. Σήμερα χορευτές του χωριού διδάσκουν ή πλαισιώνουν τα γνωστότερα χορευτικά συγκροτήματα της περιοχής.

Ένα ακόμη ωραίο εκκλησάκι βρίσκεται στο Κόστενο όπου στις 21 Μαΐου Κωσταντίνου και Ελένης γίνεται πανηγύρι στον ομώνυμο ναό σε μια φανταστική τοποθεσία με το Καϊμάκτσαλάν και της λίμνης Άγρα όπου σύμφωνα με την παράδοση το Πάσχα οι νέοι του χωριού ξεκινούσαν με τα άλογα από το χωριό για να έρθουν για εκκλησιασμό στο εκκλησάκι. Ακολούθως οι γυναίκες του χωριού χτυπούσαν την καμπάνα γινόταν λειτουργία και έδιναν αυγά. Στον γυρισμό τα παιδιά με τα άλογα γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και οι νοικοκυρές του κερνούσαν ρυζόγαλο.

Στις 23 Δεκεμβρίου γίνεται το Κόλιντα Μπάμπω (Κάλαντα Γιαγιά) με φωτιά στην πλατεία, όργανα και εδέσματα. Τελευταία Κυριακή της Αποκριάς γίνεται το έθιμο της συγχώρεσης όπου οι μικροί ζητάνε συγνώμη από τους μεγαλύτερους και ακολουθεί το έθιμο της Λάμκας με το κρεμαστό βραστό αυγό που διασκεδάζει μικρούς και μεγάλους έως σήμερα. Γενικά οι ντόπιοι είναι πολύ φιλικοί με τους επισκέπτες. Αν για παράδειγμα τους πείτε τις λέξεις Ράτζα Νίβα, Σούλκουβ ντόϊ, Γκλάβα(Κεφάλι), Κλάτνιτζ(Πηγές), Βοδενίτσα(Μύλοι) (ονόματα περιοχών) τότε αυτοί κάποια ιστορία θα έχουν να σας πούν.

Αναμφισβήτητα το πιο άγνωστο μέρος και από τα πιο όμορφα είναι το δάσος της Καρυδιάς το οποίο αποτελεί ιδιοκτησία του χωριού. Οξυές, βελανιδιές συνθέτουν ένα μαγικό τοπίο με φόντο τις κορυφογραμμές του Καϊμάκτσαλάν. Χαμηλά μπροστά από την σημερινή λίμνη του Αγρα υπάρχει ένα κάμπος γεμάτος σήμερα κυρίως με κερασιές. Εξαιρετικά είναι τα κεράσια της Καρυδιάς με τις καλύτερες ποικιλίες από τα Τραγανά Εδέσσης ή «Ρούπκα».

Σήμερα το χωριό βρίσκεται πολύ κοντά στο Χιονοδρομικό Κέντρο του Καϊμάκτσαλάν (μόλις 17χλμ με ασφαλτόδρομο εξαιρετικής ποιότητας) και πολύ κοντά στον Αγιο Αθανάσιο, στα Λουτρά Πόζαρ και στην Εδεσσα.

Λειτουργούν όλο τον χρόνο παραδοσιακοί ξενώνες, καφενεία το ένα εκ των οποίων είναι και ταβέρνα με τοπικές λιχουδιές, 2 cafe και παντοπωλείο. Στο χωριό πρόκειται επίσης να λειτουργήσει κέντρο παραδοσιακών τεχνών με αργαλειούς, υφάντρες, έκθεση τοπικών προϊόντων και προϊόντων του χωριού στο παλιό πέτρινο σχολείο στην πλατεία του χωριού με το παραδοσιακό πλατάνι. Η τοπική κουζίνα είναι κυρίως μακεδονική ενώ από εδώ έλκει την καταγωγή της και μια από τις διασημότερες μπάντες μακεδονικής μουσικής με χάλκινα στην Ελλάδα, οι «Χρυσοδάκτυλοι».

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Πρόκειται για την παλιά εκκλησία στο κέντρο του χωριού η οποία έχει κατασκευασθεί πρίν το 1850 και η οποία κρύβεται (δυστυχώς) πίσω από την νέα εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Είναι τρίκλιτη βασιλική, με λιθοδομή πάχους 80 εκ. με δύο εισόδους στην νότια και δυτική πλευρά. Η κεραμοσκεπής εκκλησία έχει και κωδωνοστάσιο. Διαθέτει γυναικωνίτη στην είσοδο του ναού και αξιόλογο τέμπλο το οποίο είναι επίχρυσο. Ξεχωρίζει η αγιογραφία της πλατυτέρας ενώ οι παλαιότερες τοιχογραφίες καθώς και πολλές εικόνες έχουν αντικατασταθεί. Ο ναός αποτελεί κόσμημα στην πλατεία του σημερινού χωριού και περιμένει την αποκατάστασή του στην αρχική του μορφή.

Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Η εκκλησία βρίσκεται στην περιοχή Σφέτα Πέτκα και χρονολογείται προ του 1817. Είναι μια μονόχωρη εκκλησία με λιθοδομή πάχους 60 εκ. με τετράριχτη στέγη με κεραμίδια. Στο εσωτερικό υπήρχαν φορητές εικόνες μεταξύ αυτών και η Αγία Παρασκευή (1817), οι Άγιοι Ευθύμιος και Χαράλαμπος, Η Παναγία η Θεομήτωρ, ο Χριστός ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος κα ιδιότυπης τέχνης ζωγραφισμένες με απλή τέχνη. Σήμερα διατηρείται σε μορφή μη επισκέψιμη ενώ δίπλα έχει κτιστεί μεγαλύτερο εκκλησάκι την δεκαετία του ’70.

Κάθε γωνιά της Ελληνικής γής είναι μοναδική ας την θαυμάσουμε και ας την φροντίσουμε ...

Παραπομπές

↑ Η επανάστασις και καταστροφή της Ναούσης, Νικόλαος Γ. Φιλιππίδης, Αθήνα 1881, Εκδόσεις Αδελφών Βαρβαρρήγου, σελ. 60
↑ ΜΥΡΙΟΒΙΒΛΟΣ : Κεντρική Σελίδα Αφιερώματος "Ο Μακεδονικός Αγώνας"

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΔΕΣΣΑΣ
Δημοτική Κοινότητα Εδέσσης
Έδεσσα, η
Εκκλησιοχώρι, το
Καισαριανά, τα
Προάστι, το
Τοπική Κοινότητα Άγρα
Άγρας, ο
Τοπική Κοινότητα Βρυτών
Βρυτά, τα
Τοπική Κοινότητα Καρυδιάς
Καρυδιά, η
Κερασέαι, αι
Τοπική Κοινότητα Μεσημερίου
Μεσημέρι, το
Τοπική Κοινότητα Νησίου
Νησίον, το
Τοπική Κοινότητα Πλατάνης
Πλατάνη, η
Τοπική Κοινότητα Ριζαρίου
Ριζάρι, το
Τοπική Κοινότητα Σωτήρας
Λύκοι, οι
Μαργαρίτα, η
Παλαιά Σωτήρα, η
Σαμάρι, το
Σωτήρα, η
Τοπική Κοινότητα Φλαμουριάς
Αγία Φωτεινή, η
Φλαμουριά, η

Νομός Πέλλας: Δήμος

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης: Διοικητική διαίρεση νομού Πέλλας

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

Καρυδιά Πέλλας

.