Ο Ίσαρης ή το Ίσαρι είναι χωριό του Νομού Αρκαδίας.

View Larger Map

Τοποθεσία

Απέχει 51 χλμ. από την Τρίπολη και 8χλμ. από την Μεγαλόπολη. Είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στην ανατολική πλευρά του όρους Άγιος Ηλίας και έχει απεριόριστη θέα στην πεδιάδα της Μεγαλόπολης και τον Μεσσηνιακό κάμπο. Βελανιδιές, καστανιές, πουρνάρια, ρείκια και κουμαριές περιβάλλουν τον οικισμό. Σε μικρή απόσταση από τον κυρίως οικισμό βρίσκεται ο σιδηροδρομικός σταθμός, στον οποίον έκαναν στάση τα τρένα της διαδρομής Αθήνα-Καλαμάτα από το 1899 μέχρι τη δεκαετία του '80.

Ίσαρης Αρκαδίας (*)

Ιστορία

Η πρώτη γνωστή μαρτυρία που έχουμε για το χωριό είναι η αναφορά του Βενετσιάνου περιηγητή Πιέρ Αντόνιο Πατσίφικο, όταν πριν το 1686 επισκέφθηκε την περιοχή. Άρα η ίδρυση του οικισμού τοποθετείται τουλάχιστον στα μισά του 17ου αιώνα. Η πιο πιθανή προέλευση του ονόματος είναι από την τούρκικη λέξη «hisar» που σημαίνει φρούριο. Δεν γνωρίζουμε όμως αν η ονομασία του δόθηκε γιατί βρίσκεται σε απρόσιτη θέση, σαν φρούριο, ή αν όντως κάποια εποχή είχε κτισθεί ένα είδος φρουρίου. Υπάρχει όμως και η πιθανότητα να προέρχεται από το όνομα του πρώτου οικιστή. Με βάση αυτή τη δεύτερη θεωρία, επί Μεταξά, έγινε η αλλαγή του ονόματος από «Ίσαρι» σε «Ίσαρης»[2].
Επανάσταση του 1821

Αρκετές μαρτυρίες αναφέρουν τον Ίσαρη ως ορμητήριο αρματολών και κλεφτών στα προεπαναστατικά χρόνια, πολλοί είναι δε οι Ισαραίοι που έλαβαν μέρος σε διάφορες μάχες του 1821, με πιο γνωστούς τον Παναγιώτη Κατριβάνο και τον Αθανάσιο Σιώρη στη Μάχη του Βαλτετσίου. Έχει σωθεί μια επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη που έχει σταλεί από τον Ίσαρη στις 2 Ιουνίου 1825[3].

Μάχη του Ίσαρη

Στις αρχές Αυγούστου 1825 έστειλε ο Ιμπραήμ ένα σώμα από 3500 στρατιώτες να λαφυραγωγήσουν την περιοχή. Οι Ισαραίοι, αφού φυγάδευσαν τα γυναικόπαιδα, οχυρώθηκαν στην κεντρική εκκλησία του χωριού. Αρχηγός τους ήταν ο Αθ. Σιώρης. Αν και δεν ξεπερνούσαν τους εκατό κατάφεραν να αντισταθούν όλη μέρα. Όμως η αριθμητική υπεροχή των εχθρών ήταν συντριπτική. Έτσι, στο τέλος της ημέρας αποφάσισαν ηρωική έξοδο μέσα από τις εχθρικές γραμμές. Αρκετοί, μεταξύ των οποίων και ο αρχηγός τους, διεσώθησαν, καταφεύγοντας στις γειτονικές περιοχές. Την επόμενη ημέρα οι Τουρκαλβανοί του Ιμπραήμ λεηλάτησαν και έκαψαν το χωριό[4].

Η πλατεία του ηρώου (*)

Διοικητική ιστορία

Το 1834 συστάθηκε ο δήμος Λυκόσουρας και το Ίσαρι ορίστηκε ως η πρωτεύουσά του. Άρχισε σιγά σιγά να γίνεται εμπορικό κέντρο της περιοχής, διέθετε σχολεία, ταχυδρομείο, κατάστημα χωροφυλακής, κατά καιρούς ήταν έδρα Ειρηνοδικείου και Πταισματοδικείου. Παρά την ανάπτυξη που γνώρισε κατά τον 19ο αιώνα, λόγω του άγονου και ορεινού εδάφους τα εισοδήματα των κατοίκων δεν κάλυπταν τις ανάγκες τους κι έτσι ήδη από το τέλος του 19ου αιώνα δημιουργήθηκε το πρώτο ρεύμα μεταναστών προς την Αμερική. Το 1912 έγινε αναδιάρθρωση των Δήμων και Κοινοτήτων και δημιουργήθηκε η Κοινότητα Ίσαρι με έδρα τον ομώνυμο οικισμό. Στην απογραφή του 1920 το χωριό αριθμούσε 1.214 κατοίκους. Το 1940 το όνομα του μετατράπηκε σε Ίσαρης. Η μετανάστευση στην Αμερική και η αστυφιλία επέφεραν τη σταδιακή ερήμωση. Στην απογραφή του 1961 είχε πλέον 434 κατοίκους. Παρέμεινε ως ανεξάρτητη κοινότητα μέχρι την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας οπότε και έγινε δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Μεγαλόπολης. Με το Πρόγραμμα Καλλικράτης εντάχθηκε στο Δήμο Μεγαλόπολης. Στην απογραφή του 2011 αριθμούσε 86 κατοίκους[5].

Ιστορικό πληθυσμού
Έτος Πληθυσμός
1991 272
1991 236
2001 218
2011 86

Δημόσια εκπαίδευση

Το δημοτικό σχολείο του Ίσαρη (*)

Η λειτουργία δημοτικού σχολείου άρχισε στα μισά του 19ου αιώνα. Δικό του κτίριο απέκτησε αργότερα με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού στη θέση «Μίχου τ' αλώνι». Το 1876 ιδρύθηκε Σχολαρχείο, το οποίο λειτούργησε μέχρι το 1930[6]. Ένα ξεχωριστό δημοτικό σχολείο θηλέων είχε συσταθεί το 1890 και στεγαζόταν στο κτίριο του μετέπειτα κοινοτικού καταστήματος. Τα δυο δημοτικά σχολεία λειτούργησαν έτσι χωριστά μέχρι το 1930, οπότε κτίστηκε στη θέση «Αμπάρα» νέο επιβλητικό κτίριο, με δαπάνες των Ισαραίων μεταναστών στην Αμερική και λόγω της μεταρρύθμισης στην παιδεία λειτούργησε ένα ενιαίο μεικτό δημοτικό. Πλέον λόγω μείωσης των μαθητών έχει πάψει να λειτουργεί από τη δεκαετία του '70.

Εκκλησίες και ξωκλήσια

Κεντρική εκκλησία του Ίσαρη είναι ο Άγιος Νικόλαος, εκκλησία με λιτές, αδρές γραμμές στο εξωτερικό του και πλούσιο διάκοσμο στο εσωτερικό. Με χρήματα των απόδημων Ισαραίων στολίστηκε με πόρτα και παράθυρα από μάρμαρο και επιχρυσώθηκε το τέμπλο. Η παλιά εκκλησία είχε καταστραφεί στη Μάχη του Ίσαρη.

Λίγο πριν το χωριό, ο επισκέπτης συναντά το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου «στα Κοτρόνια»(1893), το οποίο εορτάζει στις 9 Μαΐου, οπότε και διοργανώνεται μεγάλο πανηγύρι.

Άλλα ξωκλήσια είναι ο Αγ. Βασίλης, ο Αγιο-Λιάς, ο Αγιο-Θανάσης, ο Αι-Γιώργης, ο Αγιο-Δημήτρης, οι Άγιοι Απόστολοι, η Παναγίτσα, ο Άγιος Νεκτάριος, η Αγία Παρασκευή, η Αγία Κυριακή, ο Άγιος Ανδρέας, η Αγία Βαρβάρα και ο Άγιος Πέτρος (στο νεκροταφείο).

Το καμπαναριό του Αγίου Νικολάου (*)

Αξιοθέατα στην ευρύτερη περιοχή

7 χιλιόμετρα βόρεια από τον Ίσαρη βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Αρκαδικής πόλης Λυκόσουρας
Το πρώτο χωριό που συναντά κανείς δυτικά του Ίσαρη είναι ο Βάστας Αρκαδίας, στην περιοχή του οποίου βρίσκεται το περίφημο εκκλησάκι της Αγίας Θεοδώρας[7] του 11ου αιώνα. Προσελκύει πολλούς επισκέπτες γιατί στη στέγη του φυτρώνουν 17 πανύψηλα δέντρα.

Η κεντρική βρύση (1902) (*)

Σύγχρονες προσωπικότητες

Γιάννης Ξηρόκωστας (1890–1967), ζωγράφος, έγινε γνωστός με το όνομα Τζον Ξέρον
Γιάννης Τσαντίλης[8], ηθοποιός του βωβού κινηματογράφου, εργάστηκε στο Χόλιγουντ με το όνομα Τζον Μπελάσκο[9]
Άγγελος Κουτσουμάρης[10] (1896-1985), Αρεοπαγίτης. Ήταν γιος του Ιωάννη Κουτσουμάρη, τελευταίου δήμαρχου Λυκόσουρας πριν την αναδιάρθρωση του 1912 και εγγονός του Αγγελή Κουτσουμάρη, επίσης δήμαρχου Λυκόσουρας[11]. Το 1943, με την ιδιότητα του πρόεδρου Πρωτοδικών και προϊστάμενου του Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης προσπάθησε να σώσει 400 παιδιά Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τη μεταφορά στα στρατόπεδα συγκέντρωσης[12] [13]. Οι ενέργειες του δεν είχαν επιτυχή κατάληξη αν και μένει στην ιστορική έρευνα η τελική απάντηση στο ερώτημα αν εσώθησαν κάποια παιδιά, κυρίως αυτά των πρώτων ημερών από την έναρξη της επιχείρησης διάσωσης. Για την πράξη του αυτή τιμήθηκε μετά θάνατον από την Εβραϊκή Κοινότητα Θεσσαλονίκης[14].
Εμμανουήλ Ι. Βουζίκας, νομικός, καθηγητής του Αστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, του οποίου το 1981-2 διετέλεσε Πρύτανης

Περιβαλλοντολογικά ζητήματα

Άγνωστες ακόμη παραμένουν οι επιπτώσεις στο οικοσύστημα της περιοχής από τη λειτουργία του εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της ΔΕΗ και του σχετικού λιγνιτωρυχείου στη γειτονική Μεγαλόπολη. Στον Ίσαρη έχει τοποθετηθεί ένας από τους τρεις σταθμούς παρακολούθησης της ατμοσφαιρικής μόλυνσης (οι άλλοι δυο είναι στο Λεοντάρι και στο Ελληνικό) αλλά δεν υπάρχουν ακόμη ασφαλή συμπεράσματα από τις μελέτες που έχουν γίνει[15].

Χώρα	Ελλάδα[1]
Περιφέρεια	Πελοποννήσου
Δήμος	Μεγαλόπολης, Δημοτική Κοινότητα Ίσαρη Αρκαδίας
Δημοτική Κοινότητα	Ευρωπαϊκής Γορτυνίας
Γεωγραφία
Νομός	Αρκαδίας
Υψόμετρο	800 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	80
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ονομασία κατοίκων	Ισαραίοι
Ταχ. κώδικας	220 25
Τηλ. κωδικός	2791

Παραπομπές

(Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
Κυριακόπουλος, σελ.11
Κυριακόπουλος, σσ. 206-207
Κυριακόπουλος, σσ. 29-34
«Ίσαρης (ο) Δήμου Μεγαλόπολης». dhmos.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2017.[νεκρός σύνδεσμος]
Κυριακόπουλος, σελ.93
ναός Αγίας Θεοδώρας Βάστας Αρχειοθετήθηκε 2015-01-12 στο Wayback Machine. ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2015
Κυριακόπουλος, σελ.102
«Οι πρώτοι Έλληνες ηθοποιοί στο Χόλιγουντ». Ελληνικός Κινηματογράφος. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2017.[νεκρός σύνδεσμος]
Κυριακόπουλος, σελ.98
Κυριακόπουλος, σελ.90
«Ιστορίες: Ο Έλληνας Σίντλερ Άγγελος Κουτσουμάρης». skai. 25 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2017.[νεκρός σύνδεσμος]
Σαλτιελ, Λεον (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2014). «Προσπάθειες Διάσωσης Εβραιοπαίδων Θεσσαλονίκης κατά την Κατοχή: Ένα Άγνωστο Κύκλωμα Παράνομων Υιοθεσιών». Σύγχρονα Θέματα.
Σταύρος Τζίμας (14 Μαΐου 2016). «Η γενναία πράξη του πρωτοδίκη Κουτσουμάρη». Καθημερινή. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2017.

Β. Μακρόπουλος, Σ. Δρίβας, Β. Δρακόπουλος, Δ. Πινότση, Κ. Καμπόση και Θ.Κ. Κωνσταντινίδης (2012). «Επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, διερεύνηση της κατά αιτία θνησιμότητας στους κατοίκους της περιοχής που γειτνιάζει με τον Ατμοηλεκτρικό Σταθμό Μεγαλόπολης και διερεύνηση συμπτωματολογίας αναπνευστικού σε εργαζόμενους, γενικό πληθυσμό και παιδιά» (PDF). Ελληνικό Ινστιτούτο υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2015.CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)

Πηγές

Pier Antonio Pacifico (1686). Descrittione delle provincie, Che formano la tanto decantata Penisola della Morea, Nella quale si contiene l' origine d' effa le Città, il sito, i costumi di quei Popoli, & altro. Diuisa in due libri.. Βενετία. (αντίτυπο στη Βιβλιοθήκη Σπύρου Λοβέρδου, Κηφισιά)
Δημ. Κυριακόπουλος, (1972). «Ίσαρι», Αθήνα

Νομός Αρκαδίας : Δήμος, Κοινότητα Τριπόλεως | Απόλλωνος | Βαλτετσίου | Βόρειας Κυνουρίας | Βυτίνας | Γόρτυνος | Δημητσάνας | Ηραίας | Κλείτορος | Κοντοβάζαινας | Κορυθίου | Λαγκαδίων | Λεβιδίου | Λεωνιδίου | Μαντινείας | Μεγαλόπολης | Σκυρίτιδας | Τεγέας | Τρικολώνων | Τροπαίων | Φαλαισίας | Φαλάνθου Κοσμά Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Αρκαδίας