Η Χωριστή (πρώην Τσατάλτζα) είναι κωμόπολη του νομού Δράμας εντός του ομώνυμου δήμου. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της απογραφής του 2011, ο πληθυσμός της Χωριστής ανέρχεται σε 2725 κατοίκους[1].

Ονομασία

Επιγραφές και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα τεκμηριώνουν την ύπαρξη της ως "Δήμου" σε εποχή προγενέστερη της ρωμαϊκής. Σώζεται επιγραφή που συνοδεύει ανάγλυφο θρακικό ιππέα στο περίβολο του ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου όπου εικάζεται ότι η Χωριστή έφερε το όνομα Όχρα. Σε κώδικα της μονής Εικοσιφοινίσσης του 12ου αιώνα αναφέρεται πλέον με την προσωνυμία, Χωριστή που έχει σχέση με τον χείμαρρο που τη "χώριζε" σε δύο άνισα μέρη και συμφωνεί με την από παράδοση προσωνυμία Χωριστιανή. Με αυτό το όνομα παραμένει μέχρι το 1383, έτος που την κατάλαβαν οι Τούρκοι και την μετονόμασαν σε Τσατάλτζα από το πρόθεμα " σατάλι" που σημαίνει δίχαλο. Με το όνομα Τσατάλτζα ή Τσιατάλτζια παραμένει ουσιαστικά μέχρι το 1927 οπότε με το Δ της 1-4-1927 (ΦΕΚ 76/1927 Τ.Α) μετονομάζεται πλέον οριστικά με το προ της τουρκοκρατίας όνομα Χωριστή.

Γενικά στοιχεία
Αγρότες της Χωριστής στις αρχές της δεκαετίας του 1940.

Η Χωριστή βρίσκεται νοτιοανατολικά της Δράμας σε απόσταση 6χλμ. από το κέντρο της στον οδικό άξονα Δράμας - Καβάλας, στο βάθος ενός μικρού φαραγγιού που το δημιούργησε ενας Ξηροχείμαρος,που διευθετουσε με την κοίτη του ,επιφανειακά βρόχινα νερά, στις δύο όχθες του οποίου είναι κτισμένη προφανώς για λόγους ασφάλειας και υδροδότησης των πρώτων κατοίκων. Επί των Ρωμαϊκών χρόνων δέχθηκε Ρωμαίους εποίκους και εξαρτιόταν από τους Φιλίππους.

Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου, είναι η ακρόπολη του Ελληνισμού στον καζά της Δράμας με πλούσια οικονομική, πολιτιστική, πνευματική και εθνική δραστηριότητα. Αρκετά γεγονότα εκείνης της εποχής είναι καταγεγραμμένα στον λεγόμενο Κώδικα της Τσατάλτζας (1842 - 1915). Η Χωριστή περιήλθε επίσημα στο ελληνικό κράτος μετά το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, δέχτηκε πρόσφυγες κυρίως από την Ανατολική Θράκη και τον Πόντο όπου εγκαθίστανται σε νέους οικισμούς, στο νότιο τμήμα της, τα αποκαλούμενα από τους ντόπιους “Θρακιώτικα και Λαζαίικα”. Επίσης εγκαταστάθηκαν και πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Ήδη από το 1927, η Χωριστή ήταν ένα από τα κυριότερα καπνεργατικά κέντρα καθώς σε αυτόν τον τομέα απασχολούνταν 193 κάτοικοι του οικισμού[2]. Τον Σεπτέμβριο του 1941, οι βουλγαρικές δυνάμεις Κατοχής προέβησαν σε ομαδικές εκτελέσεις κατοίκων της Χωριστής ως αντίποινα για την Εξέγερση της Δράμας[3]. Αργότερα, οι κάτοικοι της κωμόπολης συμμετείχαν ενεργά στην Εθνική Αντίσταση στα πλαίσια του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ( άλλωστε η Χωριστή αποτελούσε ήδη από τον Μεσοπόλεμο προπύργιο του ΚΚΕ καθώς στις εκλογές του 1936 το Παλλαϊκό Μέτωπο έλαβε εκεί ποσοστό της τάξης του 60,2% )[4].

Από τη Χωριστή κατάγονταν ο μακεδονομάχος Γεώργιος Δόδου[5] και ο Θεοχάρης Τσερπίσταλης, ο οποίος σκοτώθηκε σε ηλικία 17 ετών κατά την Εξέγερση της Δράμας και θεωρείται ως ο πρώτος νεκρός αντάρτης κατά τη διάρκεια της Κατοχής στην περιοχή της βουλγαροκρατούμενης ζώνης[3].
Κτίρια και αξιοθέατα

Στον οικισμό υπάρχει ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, ο οποίος οικοδομήθηκε το έτος 1906 με μέριμνα του τότε Μητροπολίτη Δράμας Χρυσοστόμου και λειτούργησε για πρώτη φορά του 1907. Ο ναός είναι κατασκευασμένος με τρίκλιτη βασιλική σε σχέδια Αυστριακού αρχιτέκτονα ενώ το τέμπλο είναι έργο της περιόδου 1842 - 1844. Η παλαιότερη εικόνα του ναού ανάγεται στον 18ο αιώνα ενώ στις υπόλοιπες εικόνες συμπεριλαμβάνονται και έργα του Έλληνα ζωγράφου Κωνσταντίνου Παρθένη[6]. Στα σημαντικά κτίρια συμπεριλαμβάνονται το Αναγνωστήριο και το Δημοτικό Σχολείο που κτίσθηκαν την ίδια εποχή με τον ναό.

Απόγονοι των Μικρασιατών, που είχαν εγκατασταθεί στη Χωριστή μετά την Ανταλλαγή πληθυσμών, έκτισαν το 2012 ναό προς τιμήν των Αγίων Αρσενίου και Παϊσίου των Καππαδόκων εκ Φαράσων, τόπο καταγωγής αρκετών από τους προσφυγικής καταγωγής κατοίκων της κωμόπολης.[7]
Πολιτισμός και αθλητισμός

Στην Χωριστή δραστηριοποιούνται το φιλανθρωπικό σωματείο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων[8], σύλλογος Φαρασιωτών Καππαδοκίας με την επωνυμία Άγιος Βασίλειος[9] και ο μουσικοδραματικός σύλλογος "Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΘΕΙΣΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ"[10]. Παράλληλα στη Χωριστή εδρεύει ο ποδοσφαιρικός σύλλογος Ορφέας ο οποίος προέκυψε το 1974 μετά τη συγχώνευση του Εργατικού Αστέρα και του ΑΟ Χωριστής. Κατά την αγωνιστική περίοδο 2014/15, συμμετείχε στην Α΄ Κατηγορία της Ε.Π.Σ. Δράμας[11].

Απογραφές Πληθυσμού

Απογραφή	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	3200[12]	3184[12]	2633[12]	2625[12]	2111[13]			2625[14]	2725[1]

Παραπομπές

Απογραφή 2011, σ. 51339.
Τάσος Χατζηαναστασίου, Αντάρτες και Καπετάνιοι - Η Εθνική Αντίσταση κατά της βουλγαρικής κατοχής της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης 1942 - 1944, εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 2003, σ. 241.
Τάσος Χατζηαναστασίου, 2003, σ. 28.
Τάσος Χατζηαναστασίου, 2003, σ. 232, 243.
Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος (επιστημονική επιμέλεια), Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008, σ. 27.
«Ο κειμηλιακός πλούτος του Ιερού Ναού Εισοδίων της Θεοτόκου Χωριστής Δράμας.».
http://farasa.gr/index.html
«Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων: Ιστορικό».
«Σύλλογος Φαρασιωτών Καππαδοκίας Ο Άγιος Βασίλειος Χωριστή - Δράμας.».
«ΜΟΥΣΙΚΟΔΡΑΜΑΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΧΩΡΙΣΤΗΣ - Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΘΕΙΣΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - από το 1906.». www.xoristi.gr. Ανακτήθηκε στις 2016-03-26.
Α.Σ. Ορφέας Χωριστής
Μιχαήλ Σταματελάτος - Φωτεινή Βάμβα-Σταματελάτου, Επίτομο Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδος, Ερμής, Αθήνα 2001, σ. 803.
Απογραφή 1971, σ. 55.
Απογραφή 2001, σ. 84.
Παραπομπές

↑ Πανδέκτης, μετονομασίες

Δημοτική Κοινότητα Δράμας
Αμπελάκια, τα
Δράμα Μακεδονίας, η
Νέα Σεβάστεια, η
Ταξιάρχαι, οι
Τιμόθεος, ο
Δημοτική Κοινότητα Ξηροποτάμου
Μεταμόρφωσις Σωτήρος, η
Ξηροπόταμος, ο
Δημοτική Κοινότητα Χωριστής
Χωριστή, η
Τοπική Κοινότητα Καλλιφύτου
Καλλίφυτος, η
Πανόραμα, το
Τοπική Κοινότητα Καλού Αγρού
Καλός Αγρός, ο
Τοπική Κοινότητα Κουδουνίων
Κουδούνια, τα
Τοπική Κοινότητα Λιβαδερού
Δενδράκια, τα
Λιβαδερόν, το
Χαράδρα, η
Τοπική Κοινότητα Μακρυπλαγίου
Μακρυπλάγιο, το
Πολύκαρπος, ο
Τοπική Κοινότητα Μαυροβάτου
Μαυρόβατος, ο
Τοπική Κοινότητα Μικροχωρίου
Μικροχώρι, το
Τοπική Κοινότητα Μοναστηρακίου
Βαθύλακκος, ο
Μοναστηράκι, το
Τοπική Κοινότητα Μυλοποτάμου
Μυλοπόταμος, ο
Τοπική Κοινότητα Νικοτσάρας
Νικοτσάρας, ο

Νομός Δράμας : Δήμος, Κοινότητα Δράμας | Δοξάτου | Καλαμπακίου | Κάτω Νευροκοπίου | Νικηφόρου | Παρανεστίου | Προσοτσάνης | Σιταγρών Σιδηρόνερου Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Δράμας.