.
Περιφέρεια : Ηπείρου
Νομός : Άρτας
-- Δήμος Αράχθου --
Η Αγία Παρασκευή είναι χωριό του Δήμου Νικολάου Σκουφά με 593 μόνιμους κατοίκους (απογραφή 2011),[1] στον κάμπο της Άρτας. Το χωριό βρίσκεται κοντά στον ποταμό Άραχθο και απέχει από την πόλη περίπου 7 χιλιόμετρα.
Σύμφωνα με το Σχέδιο Καποδίστριας, η Αγία Παρασκευή υπήρξε μέχρι το τέλος του 2010, δημοτικό διαμέρισμα του νεοσύστατου Δήμου Αράχθου με έδρα το Νεοχώρι. Με βάση τη νέα διοικητική διαίρεση που προβλέπει το Σχέδιο Καλλικράτης, η Αγία Παρασκευή εντάχθηκε στο Δήμο Νικολάου Σκουφά. Ο Αγία Παρασκευή μαζί με τον Ανθότοπο και τα Καλομόδια, αποτελούν την τοπική κοινότητα Αγίας Παρασκευής με συνολικό πληθυσμό 1.171 κατοίκους.
Ιστορία
Η πρώτη πηγή που μας γνωστοποιεί την ύπαρξη του χωριού είναι τα αρχεία της Βενετίας,[2] στα οποία μας γίνεται γνωστό ότι το έτος 1697, η Αγία Παρασκευή μαζί με πολλά άλλα χωριά της Άρτας, κατέβαλαν φόρο στην Βενετική διοίκηση με αντάλλαγμα την προστασία από τις επιδρομές των πειρατών.
Σύμφωνα με το έργο του Σπυρίδωνος Αραβαντινού, «Ιστορία Αλή πασά του Τεπελενλή», η Αγία Παρασκευή υπήρξε τσιφλίκι του πασά των Ιωαννίνων, ο οποίος είχε στην κατοχή του το μεγαλύτερο μέρος του κάμπου ενώ με βάση την εργασία του Κων.Διαμαντή με τίτλο «Η Άρτα και τα περίχωρα αυτής κατά τους χρόνους της επανάστασης», η Αγία Παρασκευή ήταν ένας ασήμαντος οικισμός με 70 οικογένειες την περίοδο που ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση του 1821.[3][4]
Ο Παναγιώτης Αραβαντινός στο έργο του «Χρονογραφία της Ηπείρου» μας ενημερώνει ότι, με βάση τον κατάλογο της απογραφής του 1845, η Αγία Παρασκευή, από πλευρά ιδιοκτησίας, ανήκε στο κράτος και κατοικούσαν σε αυτή 21 χριστιανικές οικογένειες.[5] Η έκθεση του Ρωσικού Υποπροξενείου Άρτας, το 1877, μας πληροφορεί ότι στην Αγία Παρασκευή κατοικούσαν 37 χριστιανικές οικογένειες και το χωριό αποτελούσε ιδιοκτησία της Κυβέρνησης.[6]
Αναφορά στο χωριό κάνει και ο Ιφικράτης Κοκκίδης στο έργο του «Οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας» που εξέδωσε το ελληνικό Υπουργείο Στρατιωτικών (Αθήνα 1880) και μας δίνει την πληροφορία ότι στο χωριό κατοικούσαν περίπου 250 άνθρωποι. Ο Ι. Κοκκίδης μας ενημερώνει ότι η επαρχία Άρτας χωριζόταν σε 2 περιοχές: την περιοχή Άρτας και την περιοχή Πρεβέζης. Η περιοχή της Άρτας χωριζόταν με τη σειρά της σε 7 τμήματα: τμήμα Ποταμιάς, τμήμα Βρύσεως, τμήμα Ραδοβυζίου, τμήμα Τζουμέρκων, τμήμα Κάμπου, τμήμα Καρβασαρά και τμήμα Λάκκας. Η Αγία Παρασκευή αποτελούσε μέρος του τμήματος Ποταμιάς.[7]
Η Αγία Παρασκευή και τα γειτονικά χωριά σε χάρτη του 1887.
Στο «Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884) του Σεραφείμ Ξενόπουλου, Μητροπολίτη Άρτας, γίνεται αναφορά στην Αγία Παρασκευή. Σύμφωνα με αυτή την πηγή, την εποχή της επίσκεψης του Μητροπολίτη, στο χωριό διέμεναν περίπου 40 οικογένειες. Οι κάτοικοι εκκλησιάζονταν στο Ναό της Αγίας Παρασκευής που είχε κατασκευαστεί το 1782. Σύμφωνα με τον Μητροπολίτη ο ναός κάηκε εξ απροσεξίας και ξαναχτίστηκε το 1880. Το καμπαναριό του χωριού είναι κτίσμα του 1851. Το εικοναστάσιο του ναού (μέσα 19ου αι.) είναι ξυλόγλυπτο και σώζεται σε καλή κατάσταση. Έχει την τυπική διαμόρφωση των οριζόντιων ζωνών (θωράκια, δεσποτικές εικόνες, δωδεκάορτο με παρεμβολή και άλλων θεμάτων, μετάλλια αγίων) με αετωματική απόληξη με φυτική διακόσμηση, η οποία στέφεται με μεγάλο σταυρό και λυπηρά. Το εικονοστάσιο αποτελεί καλό δείγμα της ξυλογλυπτικής τέχνης και ιδιαίτερη λεπτομέρεια αποτελούν οι ενδιάμεσες στενές ζώνες με φυτική διακόσμηση οι οποίες είναι ολόγλυφες και αποτελούν ένδειξη υψηλής κατάρτισης και καλλιτεχνικών απαιτήσεων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι εικόνες του τέμπλου με πιο σημαντικές αυτή της Αγίας Παρασκευής, στην οποία απεικονίζεται η Αγία με σκηνές απο το το βίο της, η εικόνα του προδρόμου (1898) και η εικόνα του Αγίου Δημητρίου (1891). Στο ναό αποθησαυρίζεται λειψανοθήκη με ιερά λείψανα πολλών αγίων μεταξύ των οποίων και της Αγίας. Ο Μητροπολίτης Άρτας Σεραφείμ Ξενόπουλος αναφέρει επίσης ότι 50 μαθητές από τα Καλομόδια, την Αγία Παρασκευή και τον Ανθότοπο φοιτούσαν σε 2 γραμματοδιδασκαλεία Β' τάξεως, στα οποία μελετούσαν γεωγραφία, ιστορία, αριθμητική και θρησκευτικά.[8]
Εσωτερικό Ναού - Αγία Παρασκευή (1880) (Πληροφορία για την φωτογραφία)
Εξίσου σημαντική πηγή, είναι η Οθωμανική απογραφή του 1895 (Σαλναμές Ιωαννίνων για το οικονομικό έτος 1311[1895], έκδοση έβδομη).[9] Σύμφωνα με το σχετικό οθωμανικό νόμο, που ίσχυε από το 1864, η πρωτογενής διαίρεση της αυτοκρατορίας ήταν το βιλαέτι («νομαρχία» ή «γενική διοίκηση»). Κάθε βιλαέτι χωριζόταν σε σαντζάκια και αυτά σε καζάδες. Σύμφωνα με αυτή την απογραφή, το χωριό ανήκε στον Καζά Λούρου, ο οποίος βρισκόταν στο σαντζάκι Πρεβέζης, το οποίο με τη σειρά του, ανήκε στο βιλαέτι Ιωαννίνων. Με βάση λοιπόν αυτή την απογραφή, στην Αγία Παρασκευή κατοικούσαν 40 οικογένειες (χανέδες) με συνολικό πληθυσμό 229 άτομα (121 άνδρες, 108 γυναίκες).
Κατά τη διάρκεια του ατυχή Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, το χωριό απελευθερώθηκε προσωρινά. Όπως αναφέρεται στην «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», ο Ελληνικός στρατός μέχρι το βράδυ της 23ης Απριλίου 1897 είχε ελευθερώσει τα χωριά Ανθότοπος, Αγία Παρασκευή, Κεραμάτες, Γαβριά, Ψαθοτόπι, Μύτικας, Ανέζα, Καλογερικό, Βίγλα, Ράχη, Καλόβατος, Πλησιοί, Κιρκιζάτες, Στρογγυλή, Ζαβάκα, Καλομόδια, Κωστακιοί, Ακροποταμιά, Νεοχώρι, Χαλκιάδες, Ρόκκα, Άγιος Σπυρίδωνας, Ελευθεροχώρι, Καμπή και την πόλη της Φιλιππιάδας.[10]. Τελικά με την μεσολάβηση των ευρωπαϊκών δυνάμεων και της Ρωσίας, στις 20 Σεπτεμβρίου οι εχθροπραξίες σταμάτησαν και υπογράφηκε ειρήνη.
Η οριστική απελευθέρωση της Αγίας Παρασκευής έλαβε χώρα το διάστημα ανάμεσα στις 6 και 9 Οκτωβρίου 1912, όπου τα πρώτα ελληνικά τάγματα, πέρασαν τη γέφυρα της Άρτας και στις 2 το μεσημέρι απώθησαν τους Τούρκους και εδραιώθηκαν στους Κωστακιούς και την περιοχή Μαρατιού. Τις επόμενες 2 ημέρες, ο ελληνικός στρατός κατέλαβε και οχύρωσε τα γύρω χωριά Πλησιούς, Ρόκκα, Χαλκιάδες.
Το 1910, η Μητρόπολη Νικοπόλεως και Πρεβέζης δημοσιοποιεί τα στοιχεία της απογραφής που πραγματοποίησε το ίδιο έτος σε όλη την εκκλησιαστική περιφέρεια και μας πληροφορεί ότι η Αγία Παρασκευή υπαγόταν στο τμήμα Λούρου και στο χωριό κατοικούσαν 351 άτομα.[11]
Αγία Παρασκευή - Εσωτερικό
Σύγχρονο χωριό
Η Αγία Παρασκευή σήμερα είναι ένα μικρό χωριό στον κάμπο της Άρτας που περικυκλώνεται απο πορτοκαλεώνες. Διαθέτει παιδικό σταθμό και δημοτικό σχολείο. Μία κεντρική πλατεία, δύο αρτοποιεία, δύο μπακάλικα, φαρμακείο και κομμωτήριο. Στο χωριό υπάρχουν επίσης τρία καφενεία και ένα μαγαζί γρήγορου φαγητού.
Η πλειονότητα των κατοίκων του χωριού είναι αγρότες με κύρια ασχολία τους την γεωργία και την κτηνοτροφία. Το έδαφος χαρακτηρίζεται έφορο, με κύριες καλλιέργειες: πορτοκάλι, μανταρίνι, ακτινίδιο, τριφύλλι, καλαμπόκι και διάφορα κηπευτικά.
Εκκλησίες
Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής
Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Κοιμητηριακός)
Αθλητισμός
Ο Αθλητικός Όμιλος Αγ. Παρασκευής - Η Ολυμπιάς που ιδρύθηκε το 1982 εκφράζει έως σήμερα τον αθλητισμό στο χωριό.
Πολιτισμός
Η Αγία Παρασκευή μοιράζεται κοινά ήθη και έθιμα με πολλές περιοχές της Ηπείρου. Τα Χριστούγεννα η Φιλαρμονική του Σκουφά ψάλει τα κάλαντα στο χωριό. Ενώ τις παραμονές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονίας οι δρόμοι του χωριού γεμιζούν με παιδικές φωνές απο τα κάλαντα των εορτών.
Την 1η Μαρτίου, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, οι κάτοικοι φορούν στο χέρι τους ένα βραχιόλι πλεγμένο από λευκή και κόκκινη κλωστή, τον λεγόμενο «Μάρτη», ένα πανάρχαιο έθιμο το οποίο τηρούσαν και οι κοπέλες της αρχαίας Αθήνας, οι οποίες μάλιστα το έβαζαν και στο άγαλμα της θεάς Αθηνάς, της αρχαίας Σπάρτης και της Μακεδονίας. Ο «Μάρτης» θεωρείται ότι προστάτευε τις κοπέλες από το κάψιμο του ήλιου. Τον έβγαζαν την ημέρα της Λαμπρής και το έβαζαν στο αρνί για να μην καεί κατά το ψήσιμο.
Στις Απόκριες παλιότερα οι κάτοικοι μεταμφιέζονταν και συνηθιζόταν οι άνδρες να ντύνονται γυναίκες και μάλιστα γύφτισσες για να λένε τη μοίρα και το αντίστροφο. Τα τελευταία χρόνια ο Μορφωτικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Αγίας Παρασκευής διοργανώνει την κυριακή προ της Καθαράς Δευτεράς, γαιτανάκι στην πλατεία του χωριού.
Τη Μεγάλη Εβδομάδα οι κάτοικοι ασπρίζουν τις αυλές τους και περιποιούνται τα σπίτια και τα λουλούδια τους ενώ την ημέρα του Λαζάρου τα παιδιά λένε τα κάλαντα κρατώντας καλάθια στολισμένα με λουλούδια. Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η περιφορά του Επιταφίου η οποία καλύπτει ολόκληρο σχεδόν το χωριό.
Επίσης κάθε χρόνο το διήμερο 25-26 Ιουλίου διοργανώνεται στο χωριό απο τον Πολιτιστικό Σύλλογο λιτανεία με τη συμμετοχή Φιλαρμονικής και Φεστιβάλ παραδοσιακών χορών, με συμμετοχή χορευτικών απο ολόκληρη την Ελλάδα.
Τοποθεσία και πρόσβαση
Το χωριό γειτνιάζει με τα χωριά: Νεοχώρι, Ακροποταμιά, Ανθότοπος, Παχυκάλαμος και Καλομόδια.
Πληθυσμός
Μόνιμος [12][13][14]
Έτος Πληθυσμός
1991 677 (1.249)
2001 685 (1.245)
2011 593 (1.160)
Πραγματικός (de facto) [15][16][17]
Έτος Πληθυσμός
1961 705 (1.383)
1971 706 (1.403)
1981 648 (1.327)
1991 685 (1.330)
2001 687 (1.267)
2011 595 (1.171)
(σε παρένθεση ο πληθυσμός της τοπικής κοινότητας)
Δρόμος στο χωριό
Δημοτικό Σχολείο
Προσωπικότητες
| Χώρα | Ελλάδα |
|---|---|
| Περιφέρεια | Ηπείρου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Άρτας |
| Δήμος | Νικολάου Σκουφά |
| Δημοτική Ενότητα | Αράχθου |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Ήπειρος |
| Υψόμετρο | 25 |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 498 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 471 50 |
| Τηλ. κωδικός | 26810 |
Παραπομπές
Ελληνική Στατιστική Αρχή (2014) Τροποποίηση της Απόφασης με αριθμό 11247/28.12.2012 (ΦΕΚ 3465/Β΄/28.12.2012) και θέμα «Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού−Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας. ΦΕΚ 698/Β΄/20 Μαρτίου 2014 (pdf)
Η Άρτα στ' αρχεία της Βενετίας, περιοδικό “Σκουφάς” της Άρτας, τεύχη του 1955-56.
Ιστορία Αλή πασά του Τεπελενλή / Σπ. Π. Αραβαντινού. Συγγραφείσα επί τη βάσει ανεκδότου έργου του Παναγιώτου Αραβαντινού, 1895, σελ.601
Η Αρτα και τα περίχωρα αυτής κατα τους χρόνους της επανάστασης, Περιοδικό Σκουφάς/ Ετος 5ον/ 1960 – Τοµος Β΄ σελ.266
Χρονογραφία της Ηπείρου : των τε ομόρων ελληνικών και ιλλυρικών χωρών διατρέχουσα κατά σειράν τα εν αυταίς συμβάντα από του σωτηρίου έτους μέχρι του 1854. / Συντεταγμένη υπό Παναγιώτου Αραβαντινού, σελ.320, εκδ.1856.
Αρχεία Ρωσικού Υποπροξενείου Άρτης – Πρεβέζης περιόδων 1858 – 1881[νεκρός σύνδεσμος]
Οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας / υπό του παρά τω Υπουργείω των Στρατιωτικών Επιτελικού Γραφείου, Ι.Κοκίδης, Αθήνα 1880.
Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884).
Η τουρκική στατιστική της Ηπείρου στο σαλναμέ του 1895,Μ.Κοκολάκης
Ιστορία του Ελληνοτουρκικού πολέμου : από της ενάρξεως της τελευταίας Κρητικής επαναστάσεως μέχρι του πέρατος του πολέμου, γραφείσα επί τη βάσει των επισήμων εγγράφων και των ασφαλεστέρων πληροφοριών μετά πολλών εικόνων και τοπογραφικών χαρτών / Ηλία Ι. Οικονομοπούλου,1897, σελ.462.
Το ύστερο Γιαννιώτικο Πασαλίκι : χώρος, διοίκηση και πληθυσμός στην τουρκοκρατούμενη Ηπειρο (1820-1913), Μιχάλης Κοκολάκης,σελ.492 [1]
https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2011_monimos.pdf
https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_monimos.pdf
https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_monimos.pdf
ΠΛ 1:133
ΠΛΜ 1:390
https://www.statistics.gr/2011-census-pop-hous
Πηγές
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1978, 2006 (ΠΛΜ)
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963 (ΠΛ)
| ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΡΑΧΘΟΥ |
|---|
|
Δημοτική Κοινότητα Νεοχωρίου
|
| Νεοχώρι, το |
| Τοπική Κοινότητα Αγίας Παρασκευής |
| Αγία Παρασκευή, η |
| Ανθότοπος, ο |
| Καλομόδια, τα |
| Τοπική Κοινότητα Ακροποταμιάς |
| Ακροποταμιά, η |
| Τοπική Κοινότητα Λουτροτόπου |
| Λουτρότοπος, ο |
| Νέος Συνοικισμός Λουτροτόπου, ο |
| Τοπική Κοινότητα Παχυκαλάμου |
| Παχυκάλαμος, ο |
| Τοπική Κοινότητα Περάνθης |
| Περάνθη, η |
| Τοπική Κοινότητα Συκεών |
| Συκέες, αι |
|
Νομός Άρτας: Δήμος, Κοινότητα Αρταίων | Αγνάντων | Αθαμανίας | Αμβρακικού | Αράχθου | Βλαχέρνας | Γεωργίου Καραϊσκάκη | Ηράκλειας | Κομποτίου | Ξηροβουνίου | Πέτα | Τετραφυλίας | Φιλοθέης Θεοδωριάνων | Κομμένου | Μελισσουργών Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Άρτας. |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
