.
Ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος (ΚΚΣ) (αγγλικά: Cyprus Govermnent Railway, CGR) ήταν ένα σιδηροδρομικό δίκτυο που λειτουργούσε στην Κύπρο από τον Οκτώβριο του 1905 μέχρι τον Δεκέμβριο του 1951. Με συνολικό μήκος 76 μίλια, υπήρχαν 39 σταθμοί και στάσεις, οι πιο σημαντικές από τις οποίες εξυπηρετούσαν την Αμμόχωστο, το Πραστειό Μεσαορίας, την Αγκαστίνα, το Τραχώνι Κυθρέας, τη Λευκωσία, την Κοκκινοτριμιθιά, τη Μόρφου, το Καλό Χωριό Λεύκας και την Ευρύχου. Ο ΚΚΣ διέκοψε τη λειτουργία του για οικονομικούς λόγους.
Το ιστορικό
Όταν ο πρώτος Βρετανός Ύπατος Αρμοστής, Sir Garnet Wolseley, έφτασε στην Κύπρο το 1878, συνέλαβε την ιδέα για ένα σιδηρόδρομο στο νησί, κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε για πολύ καιρό, λόγω της αβεβαιότητας της παραμονής των Βρετανών στην Κύπρο. Τον Ιούλιο του 1903, ο Frederick Shelford - εκ μέρους των Crown Agents - υπέβαλε τεχνικοοικονομική μελέτη για την κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής που θα ξεκινούσε από την Αμμόχωστο, και μέσω της Λευκωσίας και της Μόρφου, θα έφτανε στο Καραβοστάσι, με συνολικό κόστος £141.526.
Η κατασκευή του ΚΚΣ
Η πρόταση εγκρίθηκε το Νοέμβριο του 1903 και τα χωματουργικά έργα ξεκίνησαν το Μάιο του 1904· η υφιστάμενη γραμμή στο λιμάνι της Αμμοχώστου επεκτάθηκε προς τα Βαρώσια [1 μίλι] και το Τμήμα 1 [Αμμόχωστος-Λευκωσία, 36 μίλια] εγκαινιάστηκε στις 21 Οκτωβρίου 1905 (100η επέτειο της ναυμαχίας του Τραφάλγκαρ) από τον Ύπατο Αρμοστή, Sir Charles Anthony King-Harman. Η κατασκευή του Τμήματος 2 [Λευκωσία-Μόρφου, 24 μίλια] ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1905 και τα εγκαίνια έγιναν στις 31 Μαρτίου 1907. Ωστόσο, τρία χρόνια μετά, ο Σιδηρόδρομος λειτουργούσε με ζημιές και έτσι διεξάχθηκε μελέτη λειτουργίας του ΚΚΣ από τον Bedford Glasier. Η μελέτη δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 1913 και συνιστούσε την κατασκευή του τερματικού Σταθμού στην Ευρύχου. Έτσι, η κατασκευή του Τμήματος 3 [Μόρφου-Ευρύχου, 15 μίλια] ξεκίνησε το Νοέμβριο του 1913 και εγκαινιάστηκε στις 14 Ιουνίου 1915.
Ένα μέρος της νεώτερης ιστορίας της Κύπρου
Μετά την ολοκλήρωση των 76 μιλίων του ΚΚΣ, το συνολικό κόστος ανήλθε στις £199.367, το οποίο παρέμεινε σταθερό καθ’ όλη την περίοδο λειτουργίας του ΚΚΣ. Στα 46 χρόνια λειτουργίας του, ο ΚΚΣ έγινε «μάρτυρας» σε διάφορα ενδιαφέροντα γεγονότα που σημάδεψαν τη νεώτερη ιστορία της Κύπρου, ανάμεσα στα οποία είναι:
* η μεταφορά του Υφυπουργού Αποικιών Winston Churchill τον Οκτώβριο του 1907.
* το ξήλωμα 120 υάρδων σιδηρογραμμής κατά τα Οκτωβριανά γεγονότα του 1931, καθώς ο Σιδηρόδρομος θεωρείτο σύμβολο της βρετανικής αποικιοκρατίας.
* το κλείσιμο του Σταθμού της Ευρύχου στις 31 Δεκεμβρίου 1931, ως αντίποινα στη ρίψη τενεκέδων στον Κυβερνήτη Sir Ronald Storrs από τους χωρικούς.
* η μεταφορά συμμαχικών στρατευμάτων από και προς το λιμάνι της Αμμοχώστου, το Αεροδρόμιο Λευκωσίας και τον Ξερό κατά τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους.
* η στόχευση από τις Κεντρικές Δυνάμεις κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και από τον Άξονα κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
* η μεταφορά μεγάλου αριθμού από τους 50.000 Εβραίους πρόσφυγες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στον Καράολο, μεταξύ 1946-1949.
Η συνεισφορά του ΚΚΣ
Ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος είχε πολλές και διάφορες χρήσεις, εξυπηρετώντας τόσο τις αποικιακές αρχές όσο και τον κυπριακό λαό, όπως τα πιο κάτω:
* Εξυπηρετούσε το λιμάνι της Αμμοχώστου, μεταφέροντας φορτία από και προς τα διάφορα τμήματα του λιμανιού.
* Μετέφερε ξυλεία από τα βουνά του Τροόδους προς τις πεδιάδες της Μόρφου και της Μεσαορίας.
* Μετέφερε φορτία, μεταλλεύματα και ορυκτά, σε συνεργασία με την Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρεία.
* Οι κατά τόπους σιδηροδρομικοί Σταθμοί λειτουργούσαν ως χώροι ανταλλαγής αγαθών και υπηρεσιών, ενώ μερικοί λειτουργούσαν και ως τηλεφωνικά κέντρα, τηλεγραφικά γραφεία ή/και ταχυδρομικά γραφεία.
* Υπήρχαν περί τις 40 ειδικές διαδρομές για τις διάφορες εξορμήσεις, το Φεστιβάλ του Πορτοκαλιού και τα μεγάλα πανηγύρια.
* Τα τραίνα του ΚΚΣ μετέφεραν το ταχυδρομείο, που έφτανε στην Αμμόχωστο από τις γειτονικές χώρες μέσω της γραμμής Khedivial Mail (1912-1939).
Η ύπαρξη σιδηροδρόμου στην Κύπρο διαμόρφωσε και τη ζωή των Κυπρίων. Ωστόσο, στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του αρκετοί έβλεπαν το Σιδηρόδρομο περισσότερο ως θέαμα παρά ως μεταφορικό μέσο, γι’ αυτό άλλωστε και συνωστίζονταν κάτω από τις γέφυρες για να τον «θαυμάσουν». Συνολικά, ο ΚΚΣ μετέφερε 3.199.934 τόνους αγαθών επί πληρωμή και 7.348.643 επιβάτες, χωρίς να συγκαταριθμείται ο μακρύς κατάλογος των αξιωματούχων με δωρεάν πάσο! Οι διάφοροι Σταθμοί σηματοδοτούνταν με μεγάλες λευκές τρίγλωσσες πινακίδες, ενώ ο ΚΚΣ διέθετε συνολικά 12 ατμομηχανές, 17 επιβατάμαξες και περί τα 100 βαγόνια πολλαπλών χρήσεων, 50 από τα οποία αγοράστηκαν από την Αίγυπτο και την Παλαιστίνη. Στον ΚΚΣ εργοδοτούνταν συνήθως περί τα 200 άτομα.
Το αναπόφευκτο τέλος
Λόγω έλλειψης κέρδους, το 1932 ο τερματικός Σταθμός μεταφέρθηκε στο Καλό Χωριό Λεύκας, ενώ από το 1948 ο ΚΚΣ έφτανε μόνο μέχρι το Αεροδρόμιο Λευκωσίας. Ο ετοιμόρροπος εξοπλισμός και ο άνισος ανταγωνισμός με το βελτιωμένο οδικό δίκτυο οδήγησαν την Κυβέρνηση στην απόφαση να τερματίσει οριστικά τον ΚΚΣ. Το τελευταίο τραίνο αναχώρησε από το Σταθμό της Λευκωσίας στις 14:57 της 31 Δεκεμβρίου 1951 και έφτασε στην Αμμόχωστο στις 16:38. Η αποσυναρμολόγηση διάρκεσε μέχρι και το Μάρτιο του 1952. Μετά από δημοπρασία που δημοσιεύτηκε στη Cyprus Gazette, οι 10 από τις 12 ατμομηχανές, οι ράγες και τμήμα του τροχαίου υλικού πωλήθηκαν στην εταιρεία Meyer Newman & Co., για το ποσό των £65.626. Η Ατμομηχανή 1 διατηρήθηκε ως ενθύμιο έξω από το Σταθμό της Αμμοχώστου.
Μερικά βαγόνια αγοράστηκαν από ντόπιους, αποκτώντας καινούργιες και ενδιαφέρουσες χρήσεις, ενώ ο εξοπλισμός διαμοιράστηκε σε εφτά κυβερνητικά τμήματα. Οι Σταθμοί είτε κατεδαφίστηκαν, είτε μετατράπηκαν σε Αστυνομικούς Σταθμούς (Αγκαστίνα, Κοκκινοτριμιθιά) ή αποθήκες του Τμήματος Δημοσίων Έργων (Αμμόχωστος, Λευκωσία)· ο Σταθμός στη Μόρφου έγινε αποθήκη σιτηρών, ενώ στην Ευρύχου λειτουργούσε ως υγειονομικό κέντρο και δασικός κοιτώνας.
Μεγάλο τμήμα του αυτοκινητοδρόμου Λευκωσίας-Αμμοχώστου κτίστηκε πάνω στη σιδηροδρομική γραμμή, ενώ το βαγόνι 152 τοποθετήθηκε στο γραμμικό πάρκο στο Καϊμακλί, το 1995. Στον Άγιο Δομέτιο, τμήμα της σιδηρογραμμής πρόσφατα έγινε γραμμικό πάρκο και πολυδύναμο κέντρο. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι εργοδοτήθηκαν σε κρατικές υπηρεσίες και ημικρατικούς οργανισμούς. Κατά τη βάρβαρη τουρκική εισβολή του 1974, καταρρίφθηκαν οι περισσότερες από τις εναπομείνασες εγκαταστάσεις, σβήνοντας αρκετά σημάδια του Σιδηροδρόμου...
Πηγές
Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στα:
* Ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος (1905-1951)/The Cyprus Government Railway (1905-1951), Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας, Λευκωσία, 2006.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
