Μικρό ηφαιστειογενές νησί στο κέντρο της καλδέρας της Σαντορίνης, το οποίο άρχισε να δημιουργείται με ηφαιστειακή έκρηξη μεταξύ 46-47 μ.Χ., με την δημιουργία αρχικά του νησιού Θεία. Η έκταση του σήμερα είναι περίπου 60 εκτάρια και το ψηλότερο σημείο του είναι περίπου 98,5 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Κατά μήκος των ακτών εμφανίζονται πολλές θερμές πηγές και κατά την διάρκεια του καλοκαιριού μεγάλος αριθμός τουριστών επισκέπτεται το νησί προκειμένου να κολυμπήσουν στα κίτρινα - από το θειάφι - νερά. Η κυριότερη θερμή πηγή του νησιού βρίσκεται στον όρμο του Αγίου Νικολάου.

Η Νέα και η Παλαιά Καμένη έχουν ενταχθεί στο κοινοτικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000.

Γεωγραφικές Συντεταγμένες

Το νησί βρίσκεται σε Γεωγραφικό Πλάτος 36o 23' 50" Βόρειο και Γεωγραφικό Μήκος 25o 22' 45" Ανατολικό.

Ηφαιστειακή Δραστηριότητα

46-47 μ.Χ. Η έκρηξη της Θείας, κατά την διάρκεια της βασιλείας του Κλαύδιου. Έκρηξη που δημιούργησε ένα νησί με περιφέρεια περίπου 5600 μέτρων (η σημερινή Παλαιά Καμένη). Εξαιτίας του τσουνάμι που προκλήθηκε, η θάλασσα στα Λεβενά της Κρήτης υποχώρησε κατά ένα μίλι, ενώ ηφαιστειακή ελαφρόπετρα έφτασε μέχρι τα παράλια της Μικράς Ασίας, την Λέσβο και την Μακεδονία.[1] Αναφορές στην δραστηριότητα αυτή έκαναν ο Σενέκας, ο Τίτος Λίβιος, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, ο Δίων Κάσσιος, ο Αυρήλιος Βίκτωρ, ο Φιλόστρατος, ο Ορόσιος και ο Κασσιόδωρος.

726 μ.Χ. Έκρηξη στη βορειοανατολική πλευρά της Παλαιάς Καμένης. Εμφάνιση νησιού που γρήγορα ενώθηκε με την Παλαιά Καμένη και έτσι διαμορφώθηκαν οι Λάβες του Αγίου Νικολάου. Η έκρηξη αυτή θεωρήθηκε ως δείγμα θεϊκής οργής κατά του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Λέοντος Γ' του Ίσαυρου, ο οποίος ήταν εικονομάχος. Οι αντίπαλοι του αυτοκράτορα χρησιμοποίησαν το γεγονός για να υποκινήσουν εξέγερση, η οποία τελικά εκδηλώθηκε το 727, τόσο στις Κυκλάδες όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Αρχηγός της επανάστασης ήταν ο τουρμάρχης της Ελλάδας Αγαλλιανός και ο Στέφανος. Οι επαναστάτες όρισαν άλλο αυτοκράτορα, έναν Κρητικό που ονομαζόταν Κοσμάς, και πλεύσανε προς την Κωνσταντινούπολη. Ο στόλος καταστράφηκε με το υγρό πυρ, στις 18 Απριλίου του 727, ενώ από τους αρχηγούς της επαναστάσεως, ο μεν Αγαλλιανός ρίχτηκε στην θάλασσα, οι δε Στέφανος και Κοσμάς παραδόθηκαν και αποκεφαλίσθηκαν.[2][3]

Αναφορές στην ηφαιστειακή δραστηριότητα της περιόδου αυτής έκαναν ο Νικηφορος, ο Θεοφάνης και ο Γεώργιος Κεδρηνός.

1457 μ.Χ. Κατάρρευση τμήματος του νησιού χωρίς, όμως, ηφαιστειακή έκρηξη.

Σημερινή Κατάσταση

Έρευνα επιστημόνων του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ, η οποία διεξήχθη το 2006, έδειξε ότι σε περίπτωση που γινόταν ηφαιστειακή έκρηξη στην περιοχή των νησιών Παλαιά και Νέα Καμένη μέσα στο 2006, αυτή θα είχε αρκετή ενέργεια για να διαρκέσει περισσότερο από 2,7 χρόνια και να φτιάξει ηφαιστειακό θόλο με ύψος 115-125 μέτρα.[4]

Στα δύο νησιά υπάρχει σήμερα ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης της σεισμικής δραστηριότητας και δεκάδων άλλων παραμέτρων, το οποίο έχει εγκατασταθεί από το Ινστιτούτο Μελέτης και Παρακολούθησης του Ηφαιστείου Σαντορίνης (Ι.Μ.Π.Η.Σ.).

Λαογραφία

Τα παλιά χρόνια, οι κάτοικοι της Σαντορίνης θεωρούσαν ότι η Παλαιά και η Νέα Καμένη ήταν κατοικίες δαιμόνων.

Σημείωση

Σε πολλά παλιά κείμενα υπάρχει σύγχιση μεταξύ του νησιού Ιερά και της Παλαιάς Καμένης και του νησιού Θεία και της Μικρής Καμένης. Η επικρατούσα σήμερα άποψη είναι ότι το νησί Ιερά που εμφανίστηκε το 197 π.Χ. αργότερα καταβυθίστηκε και σήμερα ταυτίζεται με τον ύφαλο Μπάγκος που βρίσκεται ανατολικά της Νέας Καμένης κοντά στον οποίο πολλά χρόνια αργότερα εμφανίστηκε η Μικρή Καμένη. Επίσης η νήσος Θεία, που αναφέρεται από αρχαίους συγγραφείς, σήμερα ταυτίζεται με την Παλαιά Καμένη.[5]

Την χρονική περίοδο κατά την οποία στην καλντέρα της Σαντορίνης υπήρχε μόνο η Παλαιά και η Μικρή Καμένη, η Παλαιά Καμένη ονομαζόταν και Μεγάλη Καμένη, όνομα που προφανώς προερχόταν από την σύγκριση της με την κατά πολύ μικρότερη Μικρή Καμένη.

Αναφορές

1. Γιαννίρη Η.: Αλήθεια: τι ξέρουμε για τα θαλάσσια σεισμικά κύματα - tsunamis; Ικαριακά και Φουρνιώτικα Νέα. Τεύχος 1. Φεβρουάριος 2006
   
2. Θεοφάνους: Χρονογραφία. Εκδόσεις Bonn. Α., 623.
   
3. Γεώργιος Κεδρηνός: Σύνοψη Ιστοριών Α, 796.
   
4. Pyle D., Elliott J.: Quantitative morphology, recent evolution, and future activity of the Kameni Islands volcano, Santorini, Greece
   
5. Fytikas M., Kolios N.,Vougioukalakis G. Thera and the Aegean World III, Vol 2, pp. 183 - 197. Institute of Geology and Mineral exploration, Athens.
   
   

Εξωτερικές Συνδέσεις

• Ινστιτούτο Μελέτης και Παρακολούθησης του Ηφαιστείου Σαντορίνης (ΙΜΠΗΣ)
  
• Η δημιουργία της Παλαιάς και της Νέας Καμένης