Η ταινία Δόκτωρ Ζιβάγκο (αγγλ. Doctor Zhivago) είναι επικό δράμα παραγωγής 1965, σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Λην. Η ταινία είναι βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Μπορίς Παστερνάκ, το οποίο διασκεύασε για τη μεγάλη οθόνη ο Ρόμπερτ Μπολτ. Πρωταγωνιστές της ταινίας είναι ο Ομάρ Σαρίφ στον ρόλο του Γιούρι Ζιβάγκο και η Τζούλι Κρίστι στον ρόλο της Λάρας Αντίποβα. Οι δυο πρωταγωνιστές πλαισιώνονται από τους Τζέραλντιν Τσάπλιν, Άλεκ Γκίνες και Ροντ Στάιγκερ. Η ταινία προτάθηκε για 10 βραβεία Όσκαρ μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας κερδίζοντας συνολικά πέντε. Η ταινία συμμετέσχε επίσης στο Φεστιβάλ των Καννών το 1966[1].
Το 1998 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου κατέταξε την ταινία στην 39η θέση στη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Η ταινία, με προσαρμογή του πληθωρισμού, κατέχει την 8η θέση στη λίστα με τις εμπορικότερες ταινίες όλων των εποχών στις ΗΠΑ και τον Καναδά[2].
Υπόθεση
Ο Γέβγκραφ (Άλεκ Γκίνες), ένας υψηλόβαθμος Σοβιετικός αξιωματούχος, βρίσκεται σε ένα εργοστάσιο ψάχνοντας να βρει τη χαμένη ανιψιά του. Οι πληροφορίες του τον οδηγούν σε ένα κορίτσι (Ρίτα Τούσινγκαμ), του οποίου τα χαρακτηριστικά είναι όμοια με εκείνα της ανιψιάς του, που χάθηκε όταν ήταν μικρή. Όταν συναντά το κορίτσι, του διηγείται την ιστορία του πατέρα της, Γιούρι Ζιβάγκο (Ομάρ Σαρίφ) και της μητέρας της, Λάρα Αντίποβα (Τζούλι Κρίστι), ενός άνδρα και μιας γυναίκας που συναντήθηκαν, ερωτεύτηκαν παράφορα και αναγκάστηκαν να χωρίσουν. Ο πατέρας της, Γιούρι, ήταν ρομαντικό και φιλήσυχο πνεύμα, γιατρός και ποιητής, παντρεμένος με την Τόνια (Τζέραλντιν Τσάπλιν) με την οποία είχε αποκτήσει ένα γιο. Η μητέρα της, Λάρα, ήταν μια γυναίκα που ζούσε για χρόνια υπό την επιρροή του δικηγόρου Βίκτωρ Κομαρόβσκι (Ροντ Στάιγκερ), ενός άνδρα που τη γοήτευε και συνάμα την απωθούσε και που ήταν αρχικά εραστής της μητέρας της κι έπειτα δικός της. Η Λάρα παντρεύτηκε τον φίλο της Πάσα Αντίποβ (Τομ Κόρτενεϊ) για να ξεφύγει από τα δίχτυα του Κομαρόβσκι. Ο Πάσα ήταν φοιτητής μυημένος στον Μπολσεβικισμό. Η μοίρα επρόκειτο να φέρει κοντά τον Γιούρι με τη Λάρα πολλές φορές, αλλά η γνωριμία έγινε ουσιαστική μετά το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν βρέθηκαν να υπηρετούν μαζί σε ένα υπαίθριο νοσοκομείο. Η Λάρα έψαχνε τον σύζυγό της Πάσα για τον οποίο πίστευε ότι είχε σκοτωθεί στον πόλεμο. Ο Γιούρι και η Λάρα ερωτεύτηκαν κάτω από τη λαίλαπα του πολέμου, αλλά η σχέση τους παρέμεινε πλατωνική. Ακολούθησε η Οκτωβριανή Επανάσταση κι ο Ζιβάγκο που είχε επιστρέψει στη Μόσχα προκειμένου να αποφύγει τη σύλληψη, καθώς τα ποιήματά του θεωρούνταν αντιεπαναστατικά, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι του μαζί με την οικογένειά του και να καταφύγει στο Βαρίκινο, μια περιοχή κοντά στα Ουράλια Όρη. Εκεί συνάντησε ξανά τη Λάρα κι οι δυο τους ολοκλήρωσαν τη σχέση τους, ενώ ο Ζιβάγκο ήταν ακόμη παντρεμένος με την Τόνια. Η Τόνια αντιπροσώπευε για εκείνον τη σταθερότητα, ενώ η Λάρα ήταν ο μεγάλος του έρωτας, η μούσα του, που τον ενέπνεε ώστε να μεγαλουργήσει ως ποιητής. Στο μεταξύ ο Πάσα, που ήταν ακόμη ζωντανός, ήταν στρατηγός του Κόκκινου Στρατού κι έψαχνε τη Λάρα. Όταν η Τόνια έμεινε έγκυος για δεύτερη φορά, ο Ζιβάγκο αποφάσισε να διακόψει τη σχέση του με τη Λάρα και πήγε να της πει με βαριά καρδιά την απόφασή του. Κατά την επιστροφή του στην Τόνια αναγκάστηκε να ακολουθήσει μια ομάδα Κομμουνιστών παρτιζάνων. Ο Ζιβάγκο έζησε για δύο χρόνια με τους παρτιζάνους και κάποια στιγμή το έσκασε για να γυρίσει στην Τόνια. Περιπλανήθηκε στο χιόνι και κατέληξε στο σπίτι της Λάρας, η οποία τον πληροφόρησε ότι η Τόνια και ο πατέρας της (Ραλφ Ρίτσαρντσον) είχαν απελαθεί. Ο Ζιβάγκο συνέχισε να ζει με τη Λάρα, η οποία έμεινε έγκυος, όταν κάποια στιγμή τους επισκέφθηκε ο Κομαρόβσκι, πληροφορώντας τους ότι τόσο οι ζωές του ζευγαριού βρίσκονταν σε κίνδυνο. Το ζευγάρι αναγκάστηκε να χωρίσει προσωρινά, αλλά δεν επρόκειτο να δει ποτέ ξανά ο ένας τον άλλο.
Πληροφορίες παραγωγής
Το μυθιστόρημα του Μπόρις Παστερνάκ είχε απαγορευθεί στη Σοβιετική Ένωση εξαιτίας της πολιτικής του ιδεολογίας, που φάνταζε λανθασμένη στα μάτια του κράτους. Τα χειρόγραφα του βιβλίου κυκλοφορούσαν παράνομα στη χώρα κι ο Ιταλός εκδότης Τζαντζάκομο Φελτρινέλλι κατάφερε να προμηθευτεί ένα από εκείνα και να το μεταφέρει εκτός Σοβιετικής Ένωσης. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε επίσημα από τις εκδόσεις Φελτρινέλλι το 1957 κι έκανε παγκόσμια επιτυχία χαρίζοντας στον συγγραφέα του το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Το 1962 ο Ιταλός παραγωγός Κάρλο Πόντι θέλησε να αγοράσει τα δικαιώματα του βιβλίου, πιστεύοντας ότι ο χαρακτήρας της Λάρα ήταν κατάλληλος για τη σύζυγό του Σοφία Λόρεν. Εκείνη την περίοδο ο Ντέιβιντ Λιν θεωρούταν ένας από τους πιο επιτυχημένους σκηνοθέτες του Χόλιγουντ μετά την προβολή της ταινίας Ο Λόρενς της Αραβίας (Lawrence of Arabia) κι ήθελε να γυρίσει μια ρομαντική ταινία για να ξεφύγει από το στερεότυπο των πολεμικών ταινιών. Ενδιαφέρθηκε κι εκείνος για τη μεταφορά του μυθιστορήματος και συμφώνησε να σκηνοθετήσει την ταινία. Πρώτη του επιλογή για τον ρόλο του Γιούρι Ζιβάγκο ήταν ο Πήτερ Ο' Τουλ, ο οποίος δεν ενδιαφερόταν για τον ρόλο. Ο Λιν σκέφτηκε έπειτα ότι ο Μαξ Φον Σίντοφ ή ο Πωλ Νιούμαν, θα ήταν καλοί για τον ρόλο, ενώ ο Μάικλ Κέιν πέρασε από ακρόαση για τον ρόλο κι ήταν εκείνος που πρότεινε στον Λιν να αναθέσει τον ρόλο στον Ομάρ Σαρίφ[3]. Ο Σαρίφ ενδιαφερόταν για κάποιο ρόλο για την ταινία, αλλά ποτέ δεν του πέρασε από το μυαλό να ερμηνεύσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο κι όταν ο Λιν του έκανε την πρόταση, τον άφησε έκπληκτο. Ο Ροντ Στάιγκερ ανέλαβε τον ρόλο του Κομαρόβσκι, αφού οι Μάρλον Μπράντο και Τζέιμς Μέισον τον απέρριψαν. Η Όντρεϊ Χέπμπορν ήταν μια από τις υποψήφιες για τον ρόλο της Τόνια, ο οποίος κατέληξε στην κόρη του Τσάρλι Τσάπλιν, Τζέραλντιν. Ο σεναριογράφος της ταινίας ήθελε τον Άλμπερτ Φίνεϊ για τον ρόλο του Πάσα, ο οποίος κατέληξε στον Τομ Κόρτενεϊ. Ο Λιν είπε διακριτικά στον Πόντι ότι η Σοφία Λόρεν δεν ήταν κατάλληλη για τον ρόλο, με τη δικαιολογία ότι ήταν πολύ ψηλή. Αργότερα εμπιστεύτηκε στον Μπολτ, ότι δε μπορούσε να δεχτεί την ηθοποιό ως παρθένα, ειδικά στις πρώτες σκηνές της ταινίας που η Λάρα βρίσκεται στην εφηβεία. Η Υβέτ Μιμιέ, η Σάρα Μάιλς και η Τζέιν Φόντα ήταν υποψήφιες για τον ρόλο, ο οποίος κατέληξε στο ανερχόμενο αστέρι της περιόδου, Τζούλι Κρίστι. Ο Λιν είχε εντυπωσιαστεί με την ερμηνεία της ηθοποιού στην ταινία του Τζον Σλέσιντζερ Μπίλι, ο Ψεύτης (Billy Liar) το 1963, ενώ ο Τζον Φορντ που τη σκηνοθέτησε στην ταινία Ο Επαναστάτης κι η χορεύτρια (Young Cassidy, 1965) του μίλησε με τα καλύτερα λόγια για εκείνη.
Γυρίσματα
Εφόσον το μυθιστόρημα του Παστερνάκ είχε απαγορευθεί στη Σοβιετική Ένωση, μεγάλο μέρος της ταινίας γυρίστηκε στην Ισπανία και τα γυρίσματα κράτησαν πάνω από 10 μήνες[4]. Τεράστια σκηνικά που αποτελούσαν αναπαράσταση της Μόσχας στήθηκαν έξω από τη Μαδρίτη. Κάποιες από τις χειμερινές σκηνές γυρίστηκαν στην Ισπανία, ενώ άλλες στη Φινλανδία. Οι σκηνές στις οποίες η Λάρα κι ο Ζιβάγκο εργάζονται στο υπαίθριο νοσοκομείο κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου γυρίστηκαν στην πόλη Σόρια της Ισπανίας, ενώ οι ερωτικές σκηνές του Ζιβάγκο με τη Λάρα στο χιονισμένο και παγωμένο Βαρίκινο γυρίστηκαν επίσης στη Σόρια, όπου χρησιμοποιήθηκε λιωμένο κερί για την κάλυψη του σπιτιού στο οποίο διέμενε το ζευγάρι.
Υποδοχή
Παρά το γεγονός ότι η ταινία σημείωσε τεράστια επιτυχία και κέρδισε την αγάπη του κοινού, οι κριτικοί την υποδέχθηκαν με ανάμεικτα συναισθήματα. Πολλοί από αυτούς σχολίασαν αρνητικά τη μεγάλη της διάρκεια, ενώ άλλοι στάθηκαν στην υπέρ το δέον ρομαντική απεικόνιση της σχέσης μεταξύ του Ζιβάγκο και της Λάρας. Ο κριτικός κινηματογράφου Ρότζερ Έμπερτ δήλωσε ότι η ταινία περιφέρεται από το πουθενά στο πουθενά κι ότι η ερμηνεία του Σαρίφ, είχε ψυχή αλλά δεν ήταν ξεκάθαρη. Σε γενικές γραμμές όμως του άρεσε η ταινία. Οι κριτικοί παραπονέθηκαν για τον ρομαντισμό της ταινίας, που κατά την άποψή τους άγγιζε τα όρια της σαπουνόπερας, καθώς και για το γλυκανάλατο μουσικό «θέμα της Λάρας», που ηχούσε σε μεγάλο μέρος της ταινίας. Οι περισσότεροι από τους κριτικούς όμως συμφώνησαν ότι η ταινία περιγράφει μια σημαντική για την ιστορία της ανθρωπότητας περίοδο και πραγματεύεται θέματα όπως η ζωή πάνω από τον θάνατο, η οντότητα απέναντι στο κράτος, η καρδιά πάνω από το μυαλό και το γεγονός ότι οι καλές προθέσεις δεν αρκούν πάντα. Ο Μπόσλεϊ Κράουδερ επαίνεσε τη φωτογραφία της ταινίας, λέγοντας ότι ήταν υπέροχη και μια από τις ωραιότερες που έχουν υπάρξει ποτέ σε ταινία[5]. Επαίνεσε επίσης την ερμηνεία του Ροντ Στάιγκερ, υποστηρίζοντας ότι ήταν εξαιρετική και προσέθεσε ότι η ταινία προσπαθεί πάρα πολύ να παρουσιάσει μια ρομαντική ιστορία σε μια δύσκολη περίοδο της ιστορίας της ανθρωπότητας, αλλά όλοι όσοι θα ήθελαν να εξετάσουν τα πολιτικά γεγονότα της περιόδου θα έπρεπε να ψάξουν άλλες πηγές[5].
Η ταινία άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της στη μαζική κουλτούρα και στη μόδα και παραμένει μέχρι και σήμερα πολύ δημοφιλής. Το μουσικό θέμα του Μωρίς Ζαρ, ιδιαίτερα το βαλς «θέμα της Λάρας» αποτελεί ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα στην ιστορία του κινηματογράφου και με την πάροδο των χρόνων η ταινία κέρδισε την αναγνωρισιμότητα των κριτικών. Σήμερα θεωρείται ως μια από τις καλύτερες ταινίες του Ντέιβιντ Λιν, μαζί με τις: Σύντομη Συνάντηση (Brief Encounter, 1945), Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι (1957), Ο Λόρενς της Αραβίας (1962) και Το Πέρασμα στην Ινδία (1984).
Η προβολή της ταινίας, όπως και το μυθιστόρημα, απαγορεύθηκε στη Ρωσία, όπου προβλήθηκε για πρώτη φορά το 1994.
Η ιστοσελίδα των κριτικών Rotten Tomatoes δίνει στην ταινία βαθμολογία 85%[6].
Βραβεία
Η ταινία προτάθηκε για 10 βραβεία Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, το οποίο έχασε από την ταινία του Ρόμπερτ Γουάιζ Η Μελωδία της Ευτυχίας. Ο Ντέιβιντ Λιν έχασε το Όσκαρ Σκηνοθεσίας από τον Ρόμπερτ Γουάιζ. Η Τζούλι Κρίστι είχε μια εξαιρετική χρονιά το 1965 με δύο αξιομνημόνευτους ρόλους, εκείνον της Λάρα Αντίποβα κι εκείνον της Νταϊάνας Σκοτ στην ταινία Ντάρλινγκ (Darling), βρέθηκε όμως υποψήφια μόνο για τον δεύτερο ρόλο, που της χάρισε το Όσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου. Ο Μωρίς Ζαρ βραβεύθηκε για τη μουσική επένδυση της ταινίας κι ο Ρόμπερτ Μπολτ έλαβε το πρώτο του Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου, κάτι που επρόκειτο να επαναλάβει ένα χρόνο αργότερα για την ταινία Ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές (A Man for all Seasons, 1966). Συνολικά η ταινία κέρδισε 5 βραβεία `Οσκαρ[7][8].
Βραβεία Ακαδημίας Κινηματογράφου (Όσκαρ)
Βράβευση:
Διασκευασμένου Σεναρίου - Ρόμπερτ Μπολτ
Μουσικής Επένδυσης - Μωρίς Ζαρ
Κοστουμιών - Φύλις Ντάλτον
Φωτογραφίας σε Έγχρωμη Ταινία - Φρέντι Γιανγκ
Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης - Τζον Μποξ, Τέρενς Μαρς & Ντάριο Σιμόνι
Υποψηφιότητα:
Καλύτερης Ταινίας – Κάρλο Πόντι
Σκηνοθεσίας - Ντέιβιντ Λιν
Β΄ Ανδρικού Ρόλου - Τομ Κόρτενεϊ
Μοντάζ - Νόρμαν Σάβατζ
Ήχου - Α.Γ. Γουότκινς & Φράνκλιν Μίλτον
Δείτε επίσης
Δόκτωρ Ζιβάγκο (Μυθιστόρημα)
Παραπομπές
«Festival de Cannes: Doctor Zhivago». festival-cannes.com. Ανακτήθηκε στις 2009-03-07.
«Doctor Zhivago». Box Office Mojo. Ανακτήθηκε στις 2010-01-20. Προσαρμοσμένα στον πληθωρισμό, από τον Ιανουάριο του 2010, τα κέρδη της ταινίας ανέρχονται στα 912 εκατομμύρια και την φέρνουν στην 8η θέση στη λίστα με τις εμπορικότερες όλων των εποχών.
Michael Caine: The Elephant to Hollywood
Από δήλωση της Τζεραλντίν Τσάπλιν στην εκπομπή What's My Line?, επεισόδιο 814. Προβλήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 1966 στο CBS.
http://movies.nytimes.com/movie/review?res=EE05E7DF173CE367BC4B51DFB467838E679EDE
Doctor Zhivago στο Rotten Tomatoes
«The 38th Academy Awards (1966) Nominees and Winners». oscars.org. Ανακτήθηκε στις 2011-08-24.
«NY Times: Doctor Zhivago». NY Times. Ανακτήθηκε στις 2008-12-26.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Δόκτωρ Ζιβάγκο (ταινία) στην IMDb
Κινηματογράφος, Ηθοποιοί, Σκηνοθέτες, Ταινίες
Εγκυκλοπαίδεια Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
