Ο Οθέλος [ˌɒˈtɛlo] ή [əˈtɛləʊ], ο Μαύρος της Βενετίας είναι θεατρικό έργο και ένα από τα πολλά σπουδαία έργα του μέγαλου άγγλου συγγραφέα Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Γράφτηκε γύρω στο 1603. Μαζί με τα άλλα έργα του ίδιου της εποχής εκείνης τον Άμλετ, Μάκβεθ και Βασιλιά Ληρ έτσι και η τραγωδία του Οθέλου, του μαύρου της Βενετίας (The Tragœdie of Othello, the Moore of Venice) είναι έργο τραγωδία. Πρώτη φορά δημοσιεύτηκε το έτος 1622.

Η πρεμιέρα του Οθέλου ανέβηκε στις 1 Νοεμβρίου 1604 στο Palace of Whitehall.

Το θεατρικό έργο
Πλοκή

Ο μαύρος Οθέλος είναι αξιωματικός του στρατού της Δημοκρατίας της Βενετίας. Κρυφά παντρεύτηκε την όμορφη νεαρή και εύγλωττη Δεισδαιμόνα χωρίς την συναίνεση του πατέρα της, Βραβάντιου. Όταν ο Ιάγος, ένας κακόβουλος στρατιώτης που είχε όνειρα προαγωγής του, βλέπει ότι ο Οθέλος αντί αυτού προάγει τον ανέμπειρο Κάσσιο, βάζει το εκδικητικό του σχέδιο σε εφαρμογή. Ο Οθέλος εντελώς ανυποψίαστος πέφτει θύμα. Ο Ιάγος χρησιμοποιεί τον Ροδρίγο, έναν νεαρό, βαθιά ερωτευμένο με την Δεισδαιμόνα, η οποία όμως δεν του ανταποκρίνεται.

Ο Βραβάντιος μαθαίνει για τον κρυφό γάμο και τον Οθέλο και τραβάει στα δικαστήρια κατηγορώντας τον για μάγια ξωτικά, μιας και ποτέ δεν πιστεύει ότι θα μπορούσε η κόρη του εθελοντικά να αγαπήσει «αυτόν τον ασχημομούρη». Ο Οθέλος και η Δεισδαιμόνα εκλιπαρούν τον πατέρα της να τους δώσει την ευχή του, γιατί αγαπιούνται αληθινά. Ο Οθέλος στέλνεται στην Κύπρο να καταπολεμήσει τους Τούρκους. Μαζί του ταξιδεύουν και η Δεισδαιμόνα, καθώς και ο Κάσσιος μαζί με τον Ιάγο που ακολουθείται από την γυναίκα του Αιμιλία.

Ο Ιάγος δηλητηριάζει την σχέση του Οθέλου, λέγοντάς του ότι η γυναίκα του τον απατά με τον Κάσσιο δείχνοντάς του για αποδεικτικό στοιχείο ένα μαντηλάκι που είχε δήθεν βρει. Ο Οθέλος γεμάτος καχυποψία κατηγορεί την γυναίκα του για συζυγική απάτη και ψεύδος. Η Αιμιλία όμως του εκμυστηρεύεται την αλήθεια πριν την δολοφονήσει ο Ιάγος. Ο Ιάγος τελικά θα συλληφθεί και το σχέδιό του θα αποκαλυφθεί, ο Οθέλος όμως αυτοκτονεί από τις τύψεις.
Ερμηνεία των χαρακτήρων

Ο πρωταγωνιστής Οθέλος είναι ευγενής, ακέραιος χαρακτήρας. Το μαύρο του πετσί καθώς και το όνομά του (Moore σημαίνει Άραβας της Μαυριτανίας, συνεπώς και Μουσουλμάνος) είναι εκείνα που του κάνουν τη ζωή του δύσκολη. Οι έτσι ονομαζόμενοι μαύροι είχαν κακό όνομα στη εποχή του Σαίξπηρ: θεωρούντο κακοποιά και βάρβαρα στοιχεία. Έτσι ο Οθέλος, αν και τίμιος άνθρωπος και γενναίος πατριώτης πολεμιστής, βρίσκεται αντιμέτωπος με μια εχθρική μισερή και άδικη κοινωνία, η οποία ακόμα και την αγάπη της Δεισδαιμόνας δεν του επιτρέπει.

Η ιστορία του έργου βασίζεται σε παλαιότερη Νουβέλα του 1565 παρμένη από την συλλογή Εκατόμυθοι (Hecatommithi) του Ιταλού Τζιράλντο Σίνθιο. Ο Σαίξπηρ ή διάβασε κάποια μετάφραση που σήμερα αγνοείται, ή κάποιος τρίτος του διηγήθηκε την ιστορία. Οι φιγούρες της ιταλικής νουβέλας είναι η Δεισδαιμόνα καθώς και μερικά πρόσωπα δίχως όνομα, ο κακός στρατιώτης, ο καπετάνιος και ο Μαύρος. Το δίδαγμα της ιστορίας του Σίνθιου ήταν πάντως κάποιο άλλο: «Οι Ευρωπαίες γυναίκες να μην ξενοπαντρεύονται».

Ο κακός Ιάγος θυμίζει κάποιον θρυλικό Σαντιάγκο, το εξολοθρευτή των Μαυριτανών. Με κίνητρα την κακία, τον φθόνο και αυτόν τον ρατσισμό κάνει ότι κάνει εν γνώσει των πράξεων του.

Το έργο αυτό ήταν ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του συγγραφέα στην εποχή του 17ου και 18ου αιώνα. Το Γαλλικό κοινό του 1800 όμως το απέρριψε, αν και ο μεταφραστής του το μετέτρεψε και άλλαξε το τέλος του σε πιο ευχάριστο. Την εποχή του ρομαντισμού όμως, το κοινό κατάλαβε το τραγικό περιεχόμενο και πολλοί καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από το έργο (π.χ. Ευγένιος Ντελακρουά, Alexandre-Marie Colin, Robert Alexander Hillingford).

Ο Οθέλος στην όπερα

Το έργο του Σαίξπηρ μεταφέρθηκε δυο φορές σε όπερα:

* Στις 4 Δεκεμβρίου του 1816 με την πρεμιέρα του Οθέλου, ossia Il moro di Venezia του Ροσσίνι στο Teatro del Fondo στην Νεάπολη της Ιταλίας,
* στις 5 Φεβρουαρίου 1887 με την πρεμιέρα του Οθέλου του Βέρντι στην Σκάλα του Μιλάνου. Η όπερα του Βέρντι είχε πολύ μεγάλη επιτυχία.

Κινηματογράφος

* 1908 ΗΠΑ
* 1922 Γερμανία (Emil Jannings)
* 1952 Othello με τον Όρσον Γουέλς σεναριογράφο και πρωταγωνιστή
* 1955 Othello του Σεργκέι Γιούτκεβιτς
* 1965 Othello με τον Λώρενς Ολιβιέ, Μάγκι Σμιθ, Φ Φίνλεϊ και Τζόις Ρέντμαν
* 1979 Othello με τον Μάικλ Γκρος
* 1981 Othello με τον Άντονι Χόπκινς
* 1995 Othello του Όλιβερ Πάρκερ, με τους Κένεθ Μπράνα, Λώρενς Φίσμπερν και Ιρέν Ζακόμπ
* 2001 O, με τους Τζούλια Στάιλς και Τζος Χάρτνετ
* 2001 Othello με τους Έμον Γουόκερ, Κρίστοφερ Έκλεστον και Κήλυ Χόους)
* 2006 Omkara σε Ινδική γλώσσα (Vishal Bharadwaj με τους Ajay Devgan και Saif Ali Khan)
* επίσης 1961, "Die Heisse Nacht" με τον Ρίτσαρντ Ατένμπορο

Οθέλλος , William Shakespeare

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Οθέλος σε Αγγλική γλώσσα
• Spark Notes (Αγγλικά)
• Η Έκδοση του 1623 (Αγγλικά)
• Giraldi Cinthio: Hecatommithi (1565) (PDF, 31 KB) (Αγγλικά)

Θέατρο